Het is juni. Het weidevogelseizoen 2010 zit er alweer op. Tijd voor de vrijwilligers

Transcriptie

1 Nieuwsbrief Weidevogeljaar 2009: een jaar van verlies en winst nieuwsbrief nummer 35 juni 2010 Het is juni. Het weidevogelseizoen 2010 zit er alweer op. Tijd voor de vrijwilligers om de administratie bij te werken zodat we na de zomervakantie weer de balans op kunnen opmaken. Maar eerst een terugblik op het seizoen In dit nummer o.a.: Kunstmatige nestplaatsen goed bezet Omo persillatis in het Swifterbos Landschapsbeheer en onderwijs Bloeiende akkerranden De weidevogelcursus, de start voor het weidevogelseizoen, leverde dit jaar weer de nodige nieuwe gezichten op in weidevogelland. Vaak mensen die na een werkzaam leven het zoeken naar eieren uit hun jeugd weer oppakken. Vanaf de rand van de kavel turen naar baltsende of kuiltjesdraaiende kieviten en vervolgens proberen om een eventueel nest in de grote akker te vinden. Dat betekent in het voorjaar veel uren spenderen in de frisse buitenlucht, en als het dan echt Weidevogelbeheer bij de Zwartemeerdijk Modder aan je broek in het Woldbos in Lelystad Start project Fruitteelthagen Heemtuin Zeewolde

2 natuur/landschap Onthulling bord Munttuin - Op zaterdag 1 mei jl. is bij de Munttuin in het Beatrixpark in Almere een nieuw informatiebord onthuld door een vrijwilliger van de beheergroep. Deze tuin is één van de drie cirkeltuinen in het park die onderhouden worden door de vrijwilligers van de BBB (Beheergroep Buurtbewoners Beatrixpark). Het bord geeft de bezoeker informatie over het werk van de vrijwilligers en het ontwerp van de tuin. vervolg van pagina 1 mooi, warm weer wordt tijd hebben voor andere hobby s. In totaal hebben 125 vrijwilligers in Flevoland in 2009 zich op deze manier ingezet voor de weidevogels. De kievit is al jaar en dag de nummer 1 van de weidevogels in Flevoland. Met zijn 1137 nesten van de in totaal 1449 nesten duidelijk de koploper. Samen met de scholekster (132 nesten) zijn ze goed voor 90% van alle vondsten. De achteruitgang in 2009 van enkele honderden weidevogels moet dan ook gezocht worden bij deze twee soorten. De grutto heeft het daarnaast verrassend goed gedaan. Er zijn 9 nesten meer gevonden op een totaal van 74. En dan te bedenken dat de weidevogelbeschermers steeds minder gaan zoeken in de tulpenvelden waar vrij veel grutto s broeden. Elk paadje naar een nest verhoogt namelijk de kans op predatie, en bescherming tegen activiteiten zoals maaien, zaaien, ploegen is daar niet nodig. In tulpenvelden zijn namelijk in de periode dat de grutto s broeden geen machinale bewerkingen. Dus zoeken in die velden voor nestbescherming is niet nodig. De tureluur is opmerkelijk genoeg bezig met een opmars in Flevoland. Waren er enkele jaren geleden maar enkele broedparen in het agrarisch land, nu zijn er 28 nesten gevonden. Een goede verklaring is er nog niet voor deze toename maar we genieten er wel van! Ook de bontbekplevier neemt toe (45 broedpaar). Dat ligt waarschijnlijk aan de extra aandacht voor de soort. Bij onraad gaat deze kleine, bruine vogel al vroeg van het nest af en loopt grote afstanden over de bruine kleigrond.door deze tactiek en zijn camouflage wordt hij met een beetje pech bij een veldbezoek helemaal niet gezien. Het zoeken en markeren van nesten is één, het zorgen dat de eieren uitkomen en de jongen groot laten worden is twee. Na het vinden van de nesten is het aan de agrariër/loonwerker om ervoor te zorgen dat de nesten en jongen behouden blijven tijdens het werk op het land. Gelukkig werken de agrariërs over het algemeen goed mee. Door er ruim om heen te maaien zijn 99 nesten die gevonden zijn in het grasland, gespaard. Wel ontstaan er dan eilandjes met plukken gras in een open en kaal grasland. Het lijkt logisch dat predatoren als vos, kraai en meeuw snel door hebben dat er in het midden van zo n graspluk een lekker hapje te vinden is. Gelukkig constateren we dat niet: driekwart van alle beschermde nesten is uitgekomen! Op de akkers worden de nesten vaak tijdens de werkzaamheden even verplaatst. Bij kievit werkt dat systeem goed, maar bij bontbekplevier (nog) niet. In 2010 is geprobeerd dit verlies aan nesten te verminderen: hopelijk is daar nog winst te halen. Ook het verlies door bewerking van het land wil maar niet dalen. De menselijke factor speelt hier een belangrijke rol: communicatie tussen vrijwilliger en agrariër, en de betrokkenheid van de bestuurder op de tractor. Dat te verbeteren, ook daar ligt een uitdaging voor de komende jaren. Colofon Wilt u naar aanleiding van deze nieuwsbrief reageren? U kunt ons bellen, schrijven of en. Deze nieuwsbrief verschijnt 3 keer per jaar en is een uitgave van: Landschapsbeheer Flevoland Botter 14-03, 8232 JP Lelystad Tel. (0320) , fax. (0320) Flevoland@landschapsbeheer.net Samenstelling/foto's medewerkers Landschapsbeheer Flevoland Mirjam Stoffer Eindredactie Arda van der Lee Ontwerp en lay-out Ruitervorm BNO Oplage 2800 stuks Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de eigenlijke natuurgebieden. Ons werk wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit, de Provincie en de Nationale Postcode Loterij. 2

3 organisatie column Kunstmatige nestplaatsen goed bezet De kunst van het loslaten Op verschillende plaatsen legt Landschapsbeheer Flevoland kunstmatige nestplaatsen aan. Het lijkt erop dat 2010 een succesvol jaar wordt voor tal van bewoners van deze kunstnesten. Om te kunnen overleven moet het leefgebied van een plant of dier aan allerlei voorwaarden voldoen. Als één voorwaarde ontbreekt kan de soort zich niet voortplanten en sterft (lokaal) uit. Met deze gedachte in het achterhoofd kijkt Landschapsbeheer Flevoland kritisch naar allerlei gebieden en constateert dat het soms zinvol kan zijn om een bepaalde levensvoorwaarde kunstmatig te verbeteren. Vaak is dat nestgelegenheid. Zo hebben de jonge bossen van Flevoland nog weinig oude en holle bomen: lastig voor de boommarter en vleermuizen. Steile oeverwanden zijn schaars zodat bijvoorbeeld oeverzwaluw en ijsvogel weinig broedkansen hebben. Samen met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en het Flevo-Landschap zijn de afgelopen jaren tientallen boommarterkasten opgehangen. Met resultaat. Hoewel er zelden een boommarter ín een kast wordt gezien, laat de soort wel sporen achter: keutels en resten van prooidieren. Het afgelopen jaar leverde een scala aan boommartersporen op, in bijna alle grotere bossen van Flevoland. De boommarter heeft duidelijk vaste grond onder zijn poten gevonden in Flevoland. Ook de betonnen wanden voor de oeverzwaluw zijn erg succesvol. Een belangrijk deel van de Flevolandse populatie broedt nu in dergelijke wanden. Vooral de wand bij Heembeton in Lelystad is dit jaar een succes: alle 480 gaten zijn bezet! Het aantal ijsvogelwanden is in Flevoland nog gering, evenals het aantal ijsvogels. Daarom toch erg leuk dat een omgelierde boom waarachter extra zand is gestort nu in gebruik is bij een ijsvogelfamilie. We zijn benieuwd wat de rest van het jaar nog brengt. De verkiezingen en de resultaten van de werkgroepen brede heroverwegingen staan volop in de belangstelling. Dichter bij huis denken de provincies na over de regievoering over het landelijk gebied. In het landelijk gebied komen veel beleidsthema s bij elkaar. Het zal voor de provincies een zware taak worden om deze thema s, mede gelet op de maatschappelijke ontwikkelingen uit te voeren. Ik mocht tijdens een publiek debat Strategisch Forum Landelijk Gebied over en met provincies daarover mijn mening geven. De rode draad in mijn bijdrage was de kunst van het loslaten. Als regisseur kun je veel regelen, maar als de uitvoering begint zul je moeten loslaten. Burgers zijn zelf verantwoordelijk geworden voor de uitvoering. Soms is dat lastig voor de overheden, maar gelukkig zijn er voorbeelden dat het goed gaat. Tevens heb ik daarbij aangegeven dat de overheden ook de verantwoordelijkheid makkelijker (zonder ingewikkelde procedures) moeten kunnen overdragen. Ik ben van mening dat groepen burgers (al dan niet in commissies) hier prima mee om kunnen gaan, vanzelfsprekend binnen enkele duidelijke kaders. En het blijkt dat burgers deze verantwoordelijkheid gelukkig steeds vaker pakken. Dit jaar heb ik iets met 50. De 50ste bestuursvergadering van de stichting alweer. Onder het genot van een biologische maaltijd stond de voorzitter kort stil bij dit feit. Begin juni heb ik abraham gezien. De kunst van het loslaten houd je dan ook regelmatig bezig. Zeker met drie opgroeiende kinderen leer je snel hoe daarmee om te gaan. De vakantieperiode is weer in aantocht. Ook dan speelt de kunst van het loslaten. Kunnen we het werk wel loslaten om te genieten van de vakantie? Sommige hebben toch enkele dagen nodig om los te komen van het werk. Andere doen het sneller. Maar wel noodzakelijk, de vakantie is een periode om de batterij weer op te laden. Hoe dan ook, succes met het loslaten! Geert Gielen directeur 3

4 vrijwilligers Omo persillatis in het Swifterbos Landschapsbeheer Flevoland wordt er, in het gemeentelijke deel van het bos, door de vrijwilligers gesnoeid of takkenhopen gemaakt waarin vogels en kleine zoogdieren kunnen schuilen. Afhankelijk van het seizoen wordt er ook Reuzenberenklauw verwijderd. Elke derde maandag van de maand helpt een vaste groep enthousiaste vrijwilligers mee aan het onderhoud van het Swifterbos. Er wordt die middagen hard gewerkt en veel gelachen. Heb je weleens gehoord van de Omo persillatis?, lacht Ko Reinhoudt. Onder de bast van een dode boom vond ik een keer een spierwitte paddestoel. Ik haalde er meteen de kenners uit onze groep bij. Ze pijnigden hun hersens over de naam, maar wisten het werkelijk niet. Het is een Omo persillatis, zei ik toen. We hebben daar nog lang om gelachen. Ko is secretaris van het IVN, afdeling gemeente Dronten en vaste vrijwilliger in het Swifterbos. Door het kleinschalige onderhoud in het Swifterbos ontstaat er meer variatie en daardoor meer ruimte voor planten en dieren. Onder begeleiding van Het natuuronderhoud schept een band, vindt Ko. Sommigen kennen het bos op hun duimpje en springen er echt uit qua kennis. Daar leer ik veel van. In het Swifterbos komen ook bijzondere plantensoorten voor. Tijdens onze wandeling wijst Ko trots op de plek waar vorig najaar de zeldzame Rode kelkzwam stond. De Rode kelkzwam valt op door zijn signaalrode kleur. In Nederland komt hij vrijwel niet voor, maar hier in het bos stonden er tientallen. Ook groeit er een eikenbladvaren op een vlierstruik. Ko woont al sinds 1966 in Swifterbant. Toen ik hier net woonde, kon je vanaf de weg over het bos heen kijken zo klein waren de bomen. Nu is het een volwassen bos. De vrijwilligers werken vooral aan de bosranden. Door hier de bomen weg te halen krijgen de struiken in de rand de ruimte om uit te groeien. Zo n struikenrand is een leefgebied voor vogels, zoogdieren en insecten zoals vlinders. Advies voor andere vrijwilligersgroepen? Zorg dat je een goede leider hebt. Iemand met verstand van het bos en weet wat er gedaan moet worden. Ook een vaste dag is belangrijk. En verder? Plezier en genieten van het buiten zijn. Op zoek naar oude verhalen - Er is in en van het verleden al veel vastgelegd, maar het verhaal over het landschap vaak nog niet. Landschapsbeheer gaat daarom door met het Oral History- project. Vanaf nu tot en met 2013 gaat Landschapsbeheer als bijdrage aan cultuurhistorisch onderzoek minstens honderd verhalen verzamelen over natuur en landschap uit de pioniertijd. Vrijwilligers gaan hiervoor mensen met een verhaal interviewen. Om zich goed in te werken, zijn de vrijwilligers in april gestart met de cursus Geschiedenis van Flevoland, georganiseerd door Nieuwland. Op 19 en 26 juni is een tweedaagse cursus interviewtechnieken gegeven door een professionele documentairemaakster, gespecialiseerd in Oral History. Landschapsbeheer werkt samen met Nieuw Land Erfgoedcentrum en videoclub Flevo Lacus. Landschapsbeheer coördineert alle werkzaamheden in het project, begeleidt de vrijwilligers en geeft apparatuur in bruikleen. Nieuw Land publiceert fragmenten uit de interviews op de website en archiveert al het materiaal. De videoclub Flevo Lacus registreert een aantal interviews op video. De verhalen, en het audio- en videomateriaal, zullen o.a. gebruikt worden voor een DVD en een boekje. De eerste verhalen zijn al gepubliceerd op de site Als u de zoekterm landschapsbeheer intoetst, ziet u een aantal fragmenten uit interviews over het landschap en de natuur in de pioniertijd. Een enkel verhaal zal worden gebruikt bij de tentoonstelling Reizend Landschap. Mocht u zelf uw verhaal kwijt willen over natuur en landschap in de begintijd, of iemand kennen die hierover kan vertellen, dan kunt u contact opnemen met Lodewijk van Kemenade, kemenade@ landschapsbeheer.net of Dit project ontvangt een bijdrage uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Europa investeert in zijn platteland. 4

5 overheid/bedrijfsleven Landschapsbeheer en onderwijs Dit voorjaar is de nieuwste hogeschool van Nederland op het gebied van groen onderwijs gestart. Deze CAH Almere gaat vanaf september 2010 studies aanbieden met thema s als toegepaste biologie en natuur, economie en leefomgeving. In het onderwijs van de CAH Almere speelt duurzame stedelijke ontwikkeling een belangrijke rol en aangezien Almere hier veel aandacht aan besteedt, is de stad meteen een prachtige praktijkcase voor studenten. Landschapsbeheer Flevoland denkt al vanaf het begin mee hoe de studenten hun opgedane kennis kunnen verbreden met praktische opdrachten. Gezien de veranderende aard van het HBO onderwijs is een grotere behoefte ontstaan naar opdrachten vanuit de praktijk, met een reële opdrachtgever. Wij kunnen stageplaatsen en studentenopdrachten aanbieden en daarbij de rol van opdrachtgever op ons nemen. Voor elk leerjaar kunnen wij wel een opdracht formuleren: van het inventariseren van een stukje bos of park door de eerstejaars tot het opstellen van een compleet beheerplan door de oudere jaars. De resultaten van de studenten kunnen door Landschapsbeheer gebruikt worden om de kennis van onze vrijwilligersgroepen over hun stuk groen te vergroten. Waarom steunt Landschapsbeheer deze nieuwe opleiding? Zonder groen voelen mensen zich minder op hun gemak. Maar in een dichtbevolkte omgeving is natuur schaars. Dat vraagt om een nieuwe aanpak bij beleidsmakers voor inrichting, beheer en exploitatie. Jongeren gaan graag naar een festival, zitten regelmatig een middag in het park met vrienden of fietsen door een bos. Allemaal activiteiten die buiten zijn en die hen een goed gevoel geven. Daarbij ervaren zij zelf dat de natuur een grote invloed heeft op de beleving van de omgeving. Deze jongeren hebben de toekomst, als toekomstige beleidsmakers bij de inrichting van het stedelijk groen. Bij de nieuwe opleiding van de CAH Almere worden de natuur en de mens centraal gesteld, zonder daarbij de economische en ecologische mogelijkheden uit het oog te verliezen. Tentoonstelling Reizend Landschap start zijn reis Op 5 maart heeft gedeputeerde Anne Bliek het startsein gegeven voor de reis van de tentoonstelling Reizend Landschap. Een tentoonstelling die verhaalt over het ontstaan van Flevoland, het kenmerkende landschap, en de planten en dieren die daarbij horen. Deze tentoonstelling zal de komende vier jaar op verschillende plaatsen in Flevoland te bekijken zijn. Flevoland heeft een unieke geschiedenis en daarmee ook een bijzonder landschap. Reden voor Landschapsbeheer Flevoland, met een subsidie van Leader, om een tentoonstelling over dit onderwerp te ontwikkelen. De tentoonstelling betreft een 30m 2 grote maquette met bomen, wegen, windmolens, boerderijen en water. Je loopt echt door Flevoland heen, over paden die tussen en door de verschillende polders kronkelen. En voor wie niet alleen het landschap wil beleven, maar nog wat meer wil weten zijn er informatiepanelen en laden vol wetenswaardigheden. Tenslotte kunnen er ook nog verhalen van pioniers beluisterd worden. Kortom, voor ieder wat wils. Van even snel er doorheen lopen, tot verdieping in het landschap, zijn structuur en zijn bewoners. Het Reizend Landschap is zijn vierjarige reis in het Provinciehuis gestart maar zal uiteindelijk ook elders in Flevoland bij scholen, culturele instellingen, bibliotheken, verzorgingshuizen, dorpshuizen en natuurinfocentra te bezichtigen zijn. Wilt u weten waar het Reizend Landschap neergestreken is? Kijk dan op Dit project ontvangt een bijdrage uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Europa investeert in zijn platteland. 5

6 agenda Activiteiten zomer/najaar 2010 Aanmelden bij Landschapsbeheer Flevoland: (0320) , via /activiteiten of bij de contactpersoon. Kleinschalig natuurbeheer Heel Flevoland Bisontocht. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade of Zuidelijk Flevoland Natuurwerkdag Zaterdag 6 november staat de natuurwerkdag weer gepland. Opgeven en meer informatie over tijden en verzamelplaatsen: zie of bel Jan Nagel of mail naar nagel@landschapsbeheer.net Oostelijk Flevoland Bergbos Lelystad In het Bergbos in Lelystad voeren vrijwilligers allerlei klussen uit om het bos natuurlijker en gevarieerder te maken. Activiteiten zijn op de laatste dinsdagavond van de maand van uur: 29 juni, 27 juli, 31 aug. worden de orchideeënveldjes gemaaid, Verzamelen op de parkeerplaats aan de Bronsweg. Voor meer informatie of opgave, neem contact op met Petra Borsch of mail naar borsch@landschapsbeheer.net Kwelstrook Batavia In Lelystad bij Bataviastad langs de Houtribweg ligt een bijzondere natuurstrook. Wilt u meehelpen deze strook te ontwikkelen? Tijdens de zomertijd wordt er gewerkt op de eerste dinsdagavond van de maand. We beginnen om uur en werken tot ca uur. In het najaar werken we op de eerste zaterdag (vanaf 4 sept.) van de maand van 9.30 tot ca uur. Wij verzamelen bij de fietsbrug tussen de Boeier en Bataviastad. Dit jaar gaan we verder met het uitzetten van het pad, het knuppelpad wordt aangelegd en er wordt een brug over de stortstenen gemaakt. Voor meer informatie of opgave, neem contact op met Petra Borsch of mail naar borsch@landschapsbeheer.net Eiland/dorpsbos Biddinghuizen Natuurlijk, kleinschalig beheer op het natuureiland en in het dorpsbos. Activiteiten: do. 15 juli maaien en afvoeren op het eiland, do. 16 september maaien en afvoeren op het eiland en do. 21 oktober deel talud en waterriet maaien voor de ijsvogelwand, van tot uur. Verzamelen bij het gebouw van de ijsclub, nabij de Sportlaan. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade of kemenade@landschapsbeheer.net Dorpsbos Swifterbant Natuurlijk, kleinschalig beheer in het dorpsbos van Swifterbant. Activiteiten: ma. 19 juli maaisel afvoeren/broeihoop maken, ma. 20 september jonge opslag weghalen in bosrand en takkenhopen maken en ma. 18 oktober bos dunnen d.m.v. ringen, van tot uur. Verzamelen bij de kruising Zwanebloem- Bosrand Almere Buiten Help mee dit gebied aantrekkelijker te maken voor mens, plant en dier. Activiteiten: za. 27 juni, 25 juli, 29 aug, 26 sept. en 31 okt. Door werkzaamheden aan de rode loper verandert er veel rond de Bosrand: daarom dit jaar veel aandacht voor de natuurwaarde van de randen. Zo worden er ijsvogelwanden aangelegd en kruidenrijke bosranden gemaakt. Er wordt gewerkt van uur. Verzamelplaats is de witte brug aan het Moutmolenpad. Meer info: Opgeven bij André Heuzer: of andre@heuzer.nl Kronkelveld Almere Haven Kom ook helpen om dit ecologisch waardevolle gebied natuurlijker en landschappelijk mooier te maken. Activiteiten: za. 27 juni, 25 juli, 29 aug, 26 sept. Op deze werkdagen wordt er gemaaid met de zeis, om te verschralen wordt het gewas afgevoerd. Hierdoor krijgen bijzondere planten meer kans waardoor het gebied nog interessanter wordt. De groep werkt van uur. Opgeven bij Sia Schipper of sia.schipper@planet.nl Polderpark Almere Kleinschalig beheer en onderhoud van de vlindertuin en bloemenweide. Activiteiten: za. 19 juni, 21 juli, 21 aug., 18 sept., 16 okt., 17 juli. ( ). Verzamelen onder de pergola in de vlindertuin. Er wordt hard gewerkt in het voorjaar om de tuin in de zomer optimaal te laten bloeien. Informatie en aanmelden bij Arie Verweij of arieverweij1947@gmail.com Lumièrepark Almere Lekker bezig zijn, iets leren over de natuur, gezond en goedkoper dan de sportschool. Activiteiten: zo 20 juni, 18 juli, 15 aug, 5 sept en 17 okt. Er wordt gewerkt van uur. Voor contact en informatie of opgeven bij Roelof van der Valk: of vrijwilligersgroeplumierepark@hotmail.com Beatrixpark Almere Buurtbewoners van het Beatrixpark zetten zich vrijwillig in voor kleinschalig onderhoud in delen van het park, voor meer variatie in planten en dieren. Activiteiten: 1ste zaterdag van de maand van uur, op de website staat aangegeven wat er allemaal gedaan wordt. Aanmelden via of Diana Stam:

7 De Buitenkans Almere-Buiten Wilt u eens meewerken om de bosstrook bij deze nieuwe ecologische wijk gevarieerder te maken? Activiteiten in de bosrand zijn op de eerste zaterdag van de maand, in het mandelig gebied wordt op de tweede zaterdag gewerkt, uur. Verzamelen bij de ingang van de wijk aan de Ambt. Dorknoperlaan. Neem contact op met Nellie de Groot / of mail naar Nelliedegroot@planet.nl De Hoekwierde Almere-Haven Een ochtend meewerken om het vogelbosje aan de Hoekwierde ecologisch gevarieerder te maken? U bent van harte welkom op de 2e zaterdag van de maand. 19 juni,21 aug., 11 sept. en 9 okt. Er wordt gewerkt van 9.30 tot uur. Verzamelen bij de gezamenlijke ruimte aan de Hoekwierde- Centraal Wonen. Opgeven bij Petra Borsch of mail naar borsch@landschapsbeheer.net De Havenkikkers - Almere Dit is de jeugdnatuurclub voor jongeren van 8 tot 12 jaar. Zij gaan op excursie in het Vroege Vogelbos zoeken naar insecten, vogels en waterdiertjes. De kinderen zijn welkom op de laatste woensdag van de maand van tot uur. De verzamelplaats is bij de schaapskooi in het Vroege Vogelbos, voor meer info of opgave neem contact op met Petra Borsch of mail naar borsch@landschapsbeheer.net Zeewolde Kleinschalig natuurbeheer op diverse locaties in Zeewolde. Activiteiten: zaterdag 3 juli bloemen reuzenberenklauw verwijderen en pad maaien; zaterdag 4 september maaien en afvoeren op de zandvlakte en voor de rietorchis; zaterdag 2 oktober poel schonen van tot uur. Verzamelen bij ingang Gronddepot aan de Gelderse weg. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade of kemenade@landschapsbeheer.net Soortenbeheer Ringslangen Om de populatie ringslangen in het Oostvaardersveld te volgen wordt er 7 keer per jaar geteld. Tellingen vinden plaats op za. 17 juli, 7 augustus, 21 augustus, 4 september. Duur uur. Verzamelen bij de Lage Knarsluis aan de Knardijk bij Lelystad. Voor meer informatie en opgave reinhold@landschapsbeheer.net of Op 24 juli worden de bevers elders in Flevoland (regio Lelystad, Almere en Zeewolde) geteld. Bij opgave krijg je van Jeroen Reinhold een telplek toegewezen. Op eigen gelegenheid tel je deze locatie van uur tot ongeveer uur. Beginners wordt geadviseerd ook op 23 juli te tellen want dan kun je een spoedcursus krijgen van een ervaren teller. Opgeven kan via reinhold@landschapsbeheer.net of Vissen Ooit een kleine modderkruiper of rivierdonderpad gezien? Nee? Ga mee vissen! Met het schepnet gaan we op verschillende locaties in Flevoland weer vissen. Gestart wordt om uur en het eindigt rond uur. Zuigerplasbos-Lelystad, 14 augustus; Kromslootpark- Almere, 11 september; Larservaart, 9 oktober. Opgeven kan via reinhold@landschapsbeheer.net of Dan ontvang je ook de exacte verzamelplaats. Cursussen en excursies Techniek, gereedschap en onderhoud Op dinsdagavond 14 september tot uur wordt in Lelystad de 1ste cursusavond Techniek, gereedschap en onderhoud georganiseerd. Deze avond krijgt u meer achtergrondinformatie over werktechnieken en is er aandacht voor ARBO en gereedschap waardoor het praktijkwerk beter georganiseerd en veiliger uitgevoerd kan worden. Op de tweede avond dinsdag 21 september ligt het accent op de praktijk: we gaan naar de werkschuur, hier kunt u uw gereedschap nakijken en herstellen. De cursus kan door iedere vrijwilliger gevolgd worden, coördinatoren van zelfstandige groepen worden in het bijzonder uitgenodigd deze cursus te volgen. Meer informatie bij Petra Borsch of via borsch@landschapsbeheer.net Zeiscursus in de NOP Op donderdag 26 augustus wordt in Nagele een zeiscursus georganiseerd. Wilt u eens ervaren hoe gewas gemaaid wordt met een zeis of u wilt uw techniek verbeteren kom dan naar deze cursusavond. De avond wordt gegeven bij de Wei van Geluc bij de Gerstehof in Nagele. Meer informatie bij Petra Borsch of via borsch@landschapsbeheer.net Bevers Op 23 juli worden de bevers geteld in het Natuurpark Lelystad. Start om uur op P-terrein Natuurpark Lelystad, Meerkoetenweg Lelystad. 7

8 interview Bloeiende akkerranden je burgers bij agrarisch natuurbeheer en het boerenbedrijf, vervolgt Coby enthousiast. In het project Akkerranden Flevoland zaaien boeren akkerranden op hun bedrijf in met één- of meerjarige bloemenmengsels. Coby Dekker-van den Berg aan de Oudebosweg in Dronten is één van die boeren. Weet je dat ik hier al in 1965 ben komen wonen? Mijn vader startte hier een agrarisch bedrijf. In 1996 heb ik het bedrijf overgenomen, vertelt Coby. Omdat ik altijd in ben voor iets nieuws en het belangrijk vind om verder te kijken dan mijn eigen erf, was ik in 2001 één van de eerste boeren die akkerranden inzaaide met bloemen. Mijn vader verklaarde me voor gek. Je neemt toch geen goede agrarische grond uit gebruik? Ik heb toch doorgezet en omdat mijn vader van Rode klaver houdt, heb ik daar toen mijn akkerranden mee ingezaaid. Een prachtig gezicht! En het zoemde van de insecten dat het een lieve lust was. Niet alleen insecten houden van Rode klaver, ook reeën zijn er dol op. Ze zijn dan ook een veel geziene gast op Coby s bedrijf. Een paar jaar geleden lag een ree verderop in het graan te bevallen. Geweldig! Ook dragen de akkerranden bij aan een aantrekkelijk landschap. Je komt makkelijker in contact met burgers die stoppen om te genieten van de bloemenpracht. Ik overweeg daarom om een plukveld aan te leggen. Zo betrek Coby: Doel van de akkerranden is dat het aantal natuurlijke vijanden toeneemt en er minder bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Het is voor de waterkwaliteit natuurlijk prima dat wij niet spuiten op de randen langs de sloten. Maar de natuurlijke vijanden dragen alleen bij aan insectenbestrijding, en niet aan onkruid- of schimmelbestrijding. De afname aan gewasbeschermingsmiddelen is daarom gering. Ook is het lastig om de onkruiddruk in de randen en aanliggende akker onder controle te krijgen. De akkerranden zijn een aanwinst voor mijn bedrijf, aldus Coby. De huidige subsidieregeling Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) loopt nog tot 2013 en houdt rekening met de Flevolandse situatie. Het nieuwe Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL) is een landelijke regeling, die moeilijk toepasbaar is in Flevoland. In tegenstelling tot het oude land, hebben wij weinig incourante overhoekjes. Samen met de provincie zijn we in gesprek over de praktische toepassing in Flevoland. Er is nog een lange weg te gaan, voor we in Flevoland op grote schaal van de SNL gebruik kunnen maken. Maar ik geef de moed niet op. Hoogstamboomgaarden op boerenerven In de tijd dat de polders werden ingericht, stond zelfvoorziening nog hoog in het vaandel. In een groot deel van Flevoland behoorde een hoogstamboomgaard daarom bij de standaard inrichting van het boerenerf. Deze boomgaard bestond meestal uit appel, peer, pruim en soms kers. In enkele gevallen werden ook meer bijzondere soorten als kwee, mispel en moerbei aangeplant. Veel boomgaarden zijn helaas van de erven verdwenen. Maar de laatste jaren merken we dat er weer belangstelling bestaat voor de aanleg van een hoogstamboomgaard. Fruitopbrengst is daarbij bijna nooit het belangrijkste doel. In het voorjaar is de bloesem van de bomen een feest, niet alleen voor de bewoners maar ook voor veel insectensoorten, zoals bijen en vlinders. In het najaar als het fruit rijp is en deels op de grond valt, nemen veel vogelsoorten bezit van de boomgaard om er hun kostje bij elkaar te scharrelen. Vooral lijsterachtigen, zoals de kramsvogel, worden bij tientallen aangetrokken door het gistende fruit. Het snoeiwerk in de boomgaard roept nog al eens vragen op. Landschapsbeheer heeft daarom het afgelopen winterseizoen met succes een snoeicursus georganiseerd. Door 17 cursisten werd de geleerde theorie direct in praktijk gebracht. Het ligt in de bedoeling om deze cursus komend seizoen te herhalen. Binnen het project Aanleg kleine landschapselementen streeft Landschapsbeheer ernaar om ook in 2011 de aanplant van hoogstamboomgaarden te stimuleren. Binnen dit project komt 50 % van de aanlegkosten tot een maximum van 750,-- in aanmerking voor vergoeding. 8

9 agrariërs Weidevogelbeheer bij de Zwartemeerdijk De ANV Zwartemeerdijk heeft Landschapsbeheer Flevoland gevraagd om het agrarisch natuurbeheer in het werkgebied van de agrarische natuurverenging te gaan coördineren. Hiervoor heeft Landschapsbeheer in samenwerking met de agrarische natuurvereniging een gebiedsplan opgesteld. Het plan is een kwaliteitsslag in het agrarisch natuurbeheer en maakt aan alle partijen duidelijk wat er gaat gebeuren, op welke manier en waarom. De leden van de Agrarische natuurvereniging Zwartemeerdijk (ANV Zwartemeerdijk) wonen en werken in een vogelrijk gebied. Met name weide- en akkervogels komen er veel voor. Door jaarlijks gezamenlijk het veld in te gaan en de aanwezige vogels te leren zien en kennen, hebben de boeren geleerd hoe ze beter met weidevogels en hun nesten om kunnen gaan. Ook de soortenkennis is enorm toegenomen. Daarmee ook het waarnemen en genieten van de vogels tijdens de werkzaamheden. Inmiddels is voor hen weidevogelbescherming een vast onderdeel geworden tijdens het werk in het voorjaar. De afgelopen 6 jaar heeft de ANV Zwartemeerdijk voor agrarisch natuurbeheer gewerkt met een algemeen weidevogelpakket. Maar de oude regeling is afgelopen en een nieuwe regeling staat voor de deur. Doel en visie De natuur in al haar facetten en bovenal een eerlijke kans voor weidevogels tijdens het broedseizoen, is iets wat veel boeren van de ANV Zwartemeerdijk aanspreekt. Twee boeren hebben al aangegeven mee te doen aan de nieuwe regeling en willen beheerpakketten gaan afsluiten. De overige boeren binnen het werkgebied van de ANV Zwartemeerdijk zullen op vrijwillige basis weidevogels blijven beschermen. Daarbij krijgen ze hulp van de weidevogelvrijwilligers van Landschapsbeheer. Een concreet voorbeeld: eind april/begin mei zijn in het gebied van de Zwartemeerdijk 8,6 hectare akkerranden ingezaaid met een gras- en bloemrijk mengsel. Door deze akkerranden krijgt de natuur in het gebied een enorme impuls. Voor met name vogels en insecten bieden ze een overvloed aan voedsel. Voor de imker een prima plek om er in de nazomer zijn bijenkasten te zetten. Zelfs de zeearend wordt er al regelmatig gezien... Beverprotocol - Het aantal bevers in Flevoland neemt jaarlijks toe met zo n 15-20% en naar schatting zwemmen er nu ongeveer 100 rond. Meer kans om er eentje tegen te komen, maar ook meer kans dat een bever zich vestigt op een ongewenste plaats. Reden voor het waterschap Zuiderzeeland om een beverprotocol op te stellen: hoe gaat het waterschap handelen bij minder geslaagde acties van de bever? Landschapsbeheer Flevoland heeft met haar kennis over de Flevolandse bever meegedacht over dit protocol. Wat staat er in zo n protocol? Bijvoorbeeld hoe het waterschap gaat reageren als er omgeknaagde bomen in de watergang liggen. In principe mag de boom op die plek blijven. Maar als hij echt in de weg ligt, dan zal de boom dichtbij op de kant gelegd worden zodat de bever de takken toch kan eten of naar zijn burcht slepen. Beverburchten in de dijken kunnen niet getolereerd worden. Deze burchten zullen verwijderd moeten worden, maar dat zal zoveel mogelijk buiten de periode met jongen gebeuren. Burchten op andere minder gewenste locaties zullen mogen blijven, ook al zorgt de burcht voor overlast bij de uitvoering van het werk. 9

10 toelichting medewerker Modder aan je broek in het Woldbos in Lelystad Modder aan je broek, een nieuw project waarmee Landschapsbeheer Nederland het afgelopen jaar is gestart. Hiermee wil Landschapsbeheer kinderen stimuleren om meer buiten te spelen en weer kennis te laten maken met de natuur. Veel kinderen zitten tegenwoordig eindeloos achter de computer of TV. Hierdoor bewegen ze steeds minder, komen ze weinig buiten, al helemaal niet in de natuur en komen steeds verder van hun eigen groene omgeving te staan. Ervaringen zoals klauteren over takken, je evenwicht bewaren op een omgevallen boomstam of zorgen dat je geen natte voeten krijgt, kennen de meeste stadskinderen niet meer. Ravotten in een speelbos met boomstammen, waar je mag kliederen met water en zand kan hier verandering in brengen. Samen met de gemeente Lelystad is Landschapsbeheer betrokken bij Spelen en Natuur in het Woldbos. De gemeente is begonnen een bosperceel met essen om te vormen tot een natuurspeelplaats. Delen van het perceel zijn gekapt, er wordt een beek aangelegd waar de boomstammen de bruggen naar de overkant zijn. Door de vrijgekomen grond ontstaan heuvels waar de kinderen kunnen klauteren en vanaf kunnen rennen en rollen. De bedoeling is dat de natuurlijke speelplek door veel variatie in hoogte en door verschillende struik- en boomsoorten de kinderen uitdaagt om te spelen. Vorig jaar heeft de gemeente met de prijsvraag 'Maak je eigen speelplek' schoolkinderen uitgedaagd mee te denken over het ontwerp. Veel kinderen gaven aan dat een kabelbaan niet mocht ontbreken, net als plekken om zelf hutten te bouwen met boomstammen en takken. Landschapsbeheer gaat samen met bewoners en kinderen zorgen voor de aanleg van takkenrillen, houtstapels, spannende ontdekkingspaden en een ijsvogelwand. Verder worden er stinsebollen geplant en vlinderhoeken aangelegd. In de wintermaanden gaan kinderen van de vier omliggende scholen een natuurlijke afbakening met takken rond de speelplek maken. Op school kunnen de leerlingen vogel- en vleermuiskasten maken, die ze zelf in het bos mogen ophangen. Door kinderen over de natuurwaarde van het bos te vertellen én hen bij de aanleg te betrekken, hoopt Landschapsbeheer dat het begrip voor de natuur toeneemt en dat ze er vooral veel plezier aan gaan beleven. Op de maandelijkse werkdagen worden bomen en struiken aangeplant waardoor de speelplek zijn groene gevarieerde uitstraling zal krijgen. Als u wilt, kunt u hierbij helpen. De natuurspeelplek wordt één van de locaties in Lelystad waar vrijwilligers iets voor de natuur kunnen betekenen. Wilt u informatie over het project of de werkdagen dan kunt u contact opnemen met Petra Borsch via borsch@landschapsbeheer.net of via (0320) of Stage bij Landschapsbeheer - In maart heb ik een week stage gelopen bij Landschapsbeheer Flevoland. Het was een snuffelstage voor de vijfde klas van het vwo en de bedoeling was om te kijken wat een baan nou precies inhoudt en om te kijken of de baan die je hebt gekozen iets voor jou is. Bij Landschapsbeheer heb ik vijf dagen lang boommarterkasten gecontroleerd, braakballen geplozen, oeverzwaluwwanden gemaakt met vrijwilligers, naar een voorbereidingsdag van de boomplantdag voor kinderen geweest, molshopen geteld voor de zoogdierenatlas, basisschoolkinderen geholpen met het dunnen van het bos en nog veel meer. Het was een enorm leuke week, vooral door het vele buiten zijn en het idee dat je echt je handen uit je mouwen hebt gestoken en hiermee iets voor de natuur hebt betekend. Ik raad daarom iedereen die op de middelbare school zit en een stage moet lopen (maatschappelijke stages kunnen hier ook) om hier zijn of haar stage te volgen. Anniek 10

11 nieuw project Start project Fruitteelthagen Flevoland De fruitteeltgebieden in de omgeving van Dronten, Marknesse en Kraggenburg vormen een karakteristiek landschap met hagen van elzen en andere boomsoorten. In tegenstelling tot het verder zo open Flevolandse landschap zijn deze gebieden kleinschalig en besloten. Deze hagen zijn bij de aanleg van de polder rondom de boomgaarden geplant als bescherming tegen de wind. Zij vormen een cultuurhistorisch en ecologisch waardevol onderdeel van het landschap in Flevoland. Langzamerhand dreigen deze kenmerkende landschapselementen te verdwijnen door gebrek aan onderhoud en het rooien van de oude bomen. Landschapsbeheer wil een deel van het fruitteeltlandschap herstellen door aanen herplant en goed onderhoud van de hagen. Het doel is om zowel landschappelijke als ecologische waarden te verbeteren. Uiteraard moet de nieuwe beplanting voor het bedrijf functioneel zijn (windsingel, tegen drift van bestrijdingsmiddelen). Eerst wordt de huidige situatie in kaart gebracht en vergeleken met de oorspronkelijke situatie. Hiervoor zal het archief van Nieuw Land geraadpleegd worden. Op basis hiervan geeft Landschapsbeheer beheer- en/of plantadviezen aan de grondeigenaren. Het accent ligt bij de aanleg van nieuwe hagen op plekken waar ze ooit gestaan hebben en bij vervanging van hagen van uitheemse soorten, zoals coniferen, door hagen van inheemse soorten. Het project richt zich niet alleen op fruittelers maar op alle grondeigenaren in de oorspronkelijke fruitteeltgebieden. Er wordt speciaal aandacht besteed aan locaties waar nu geen fruitteelt meer plaatsvindt, waardoor de fruitteelthagen het meest onder druk staan of reeds verdwenen zijn. Drie voorbeeldhagen Het is de bedoeling om op veertig plaatsen in Oostelijk Flevoland en de Noordoostpolder aan de slag te gaan, samen met grondeigenaren. Er worden drie voorbeeldhagen aangelegd. Bij de familie Stoker uit Dronten is op het biologische fruitbedrijf de eerste voorbeeldhaag aangelegd. Hiervoor is een bijzonder ontwerp gemaakt. Behalve beschutting en bescherming tegen drift levert de haag ook een bijdrage aan het biologisch evenwicht in de boomgaard. De haag bestaat uit twaalf soorten inheemse struiken en bomen. Ze zijn niet geselecteerd, maar afkomstig uit de wilde autochtone populatie en hebben daarom een grote genetische variatie. De natuurwaarde van deze gevarieerde haag wordt vooral bepaald door de plek die de diverse soorten in het voedselweb innemen. Hoe meer soorten insecten er leven, hoe meer vogelsoorten daar weer op af komen enz. Dit verhoogt de biodiversiteit. Naast de haag ligt een strook grond die is ingezaaid met een bloemenmengsel van inheemse planten. Ook zijn er twee hermelijnkasten geplaatst. De hermelijnkasten zijn gemaakt in de werkschuur van Landschapsbeheer door Sjette Krol, Freek Faber en Jan Bos. Er zijn al plannen voor de aanplant in het najaar van een tweede voorbeeldhaag op een niet-biologisch bedrijf. De derde voorbeeldhaag komt in de Noordoostpolder. Gegadigden met een origineel idee kunnen zich hiervoor aanmelden. Voor verdere informatie en deelname aan het project kunt u contact opnemen met Lodewijk van Kemenade of kemenade@landschapsbeheer.net 11

12 soortenbeheer Heemtuin Zeewolde De aanleg en ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Polderwijk in Zeewolde is in volle gang. Rondom de nieuwbouwwijk is een brede groenstrook aangelegd. Binnen deze groenstrook wil de gemeente Zeewolde samen met bewoners een heemtuin ontwikkelen. De gemeente heeft voor advies de hulp ingeroepen van Landschapsbeheer Flevoland. tekening: P. Borsch Landschapsbeheer heeft in overleg met de gemeente een ontwerp gemaakt met daarin de ideeën van de prijswinnaars van basisschool het Mozaiek verwerkt. Leerlingen hebben namelijk in 2009 tijdens een vlinderproject een ontwerp gemaakt voor een vlindertuin. Enkele ideeën van deze inspirerende ontwerpen zijn in het ontwerp voor de heemtuin meegenomen. Ook wordt er voor kunst in de nieuwe heemtuin een plek ingeruimd. Bij de inrichting van de heemtuin staat het gebruik van inheemse plantensoorten centraal. Inheemse soorten zijn planten die van nature in Nederland voorkomen en daarom vaak van grote betekenis zijn voor insecten. Door het gebruik van verschillende grondsoorten worden verschillende milieus gecreëerd, waardoor veel verschillende planten en vegetaties zich kunnen ontwikkelen. De nieuwe heemtuin kan voor de bezoekers en/of bewoners van Zeewolde als voorbeeldtuin dienen. Zo zal er een insectenmuur, een natuurrijke poel en een vlechtheg komen. Op deze manier hopen we dat bezoekers van de heemtuin leuke en interessante ideeën opdoen om ook in eigen omgeving toe te passen. Door de kleinschaligheid en de vele verschillende elementen en grondsoorten zal de natuurbeleving als centraal element in de tuin steeds weer terugkeren. Hoe nu verder? We willen graag dat de bewoners meedenken en meehelpen om de heemtuin z n uiteindelijke vorm te geven. Iedereen die interesse heeft om het basisontwerp verder in te vullen is welkom. In de loop van het jaar zal er op verschillende manieren contact worden gezocht met bewoners. Maar nu al kunt u zich bij Landschapsbeheer aanmelden om mee te denken en mee te helpen. Voor meer informatie over de heemtuin, of voor opgave voor werkdagen kunt u terecht bij Petra Borsch of borsch@landschapsbeheer.net. 12