Cursus Informatievaardigheden Radiodiagnostisch Laboranten, jr. 2

Transcriptie

1 Cursus Informatievaardigheden Radiodiagnostisch Laboranten, jr. 2 Medisch Team Universiteitsbibliotheek Maart 2011

2 INLEIDING Als je over een medische zoekvraag literatuur moet verzamelen: hoe pak je dit aan? Allereerst ga je het onderwerp verkennen, daarbij maak je gebruik van bv., een encyclopedie, handboek, informatie op internet etc. Een volgende stap is het formuleren van een goede zoekvraag: wat wil je precies gaan onderzoeken. Een goede zoekvraag is belangrijk omdat je onderdelen hieruit vertaalt naar termen waarmee je gaat zoeken. Met die termen ga je in digitale bestanden (bronnen) zoeken naar literatuur over je onderwerp. Om te bepalen in welke digitale bestanden je gaat zoeken, let je op de dekking van de bron: het vakgebied, de jaren die het bestrijkt, de taal etc. Ook heel belangrijk: de bronnen moeten betrouwbaar zijn. Op internet vind je veel informatie maar lang niet alle informatie die je hier vindt, is betrouwbaar. Op de vakgebiedspagina Geneeskunde staan betrouwbare bronnen. Je kunt op verschillende manieren zoeken in digitale bestanden bv. met trefwoorden of met woorden in de vrije tekst. Wat is de beste manier om te zoeken? Hoe kun je termen met elkaar combineren? Hoe krijg je antwoord op je zoekvraag? In deze instructie leer je dit aan de hand van de belangrijkste medische bron: Pubmed. Ook zijn er korte opdrachten opgenomen over andere bronnen, o.a. Picarta, Invert en BSL Vakbibliotheek. Hoe je kunt beoordelen welke sites betrouwbaar zijn, komt ook kort aan de orde. 1. PUBMED Pubmed is de gratis en openbare zoekmachine van MEDLINE en geeft toegang tot meer dan 18 miljoen referenties (literatuurverwijzingen) uit ongeveer 5400 biomedische tijdschriften. De dekking is vanaf Pubmed is te vinden onder Bronnen op de vakgebiedspagina Geneeskunde. De url van de vakgebiedspagina Geneeskunde is: 1

3 kies daarna voor Vakgebieden en daarna Geneeskunde. Manieren van zoeken Om literatuur over een bepaald onderwerp te vinden, moet je weten hoe te zoeken in die bronnen. In Pubmed kun je op verschillende manieren zoeken: in alle velden ( All Fields, breed zoeken) in een specifiek veld via het trefwoordensysteem van Pubmed (MeSH Database) a) Zoeken in alle velden ( All Fields ) Klik Pubmed aan op onze vakgebiedspagina aan en tik radiography in de zoekbalk, klik daarna op Search. Pubmed zoekt dit woord in alle velden ( All fields ) d.w.z. bijvoorbeeld in de titel van het artikel, in de samenvatting, in de tijdschrifttitel etc. Ook wordt dit woord automatisch vertaald naar een trefwoord (MeSH: Medical Subject Heading) als hiervoor een trefwoord aanwezig is in Pubmed (= Automatic term mapping ). Hoeveel artikelen heb je gevonden? In Search details zie je hoe Pubmed heeft gezocht (rechts bij de gevonden artikelen). Bekijk hoe Pubmed deze zoekactie heeft gezocht. b) Zoeken in een specifiek veld Je kunt ook zelf aangeven in welk veld je wilt gaan zoeken bv., alleen in 2

4 het veld van titel, titel/samenvatting of MeSH. Er zijn twee manieren om dit te doen: door het invoeren van veldcodes in de zoekbalk van Pubmed door het selecteren van velden via Search Builder in Advanced Search In de zoekbalk aangeven in welk veld je gaat zoeken Dit doe je door veldcodes te plaatsen achter de term die je zoekt tussen vierkante haken, bv. anesthesia [ti], ti staat voor title. Andere veldcodes zijn o.a. [tiab]=title/abstact (titel/samenvatting), [mesh]= Medical Subject Heading (trefwoord), [au]= author Voorbeeld: Je vindt deze veldcodes op de startpagina van Pubmed onder Help (boven de zoekbalk) vervolgens onder Search Descriptions and Tags (rechts). Zoek het woord radiography alleen in de titel/samenvatting (title/abstract) door gebruik te maken van de juiste veldcode. Hoeveel artikelen vind je nu? Waarom vind je nu veel minder artikelen? Zoeken in een specifiek veld via de Search Builder in Advanced Search Klik rechts boven de zoekbalk op Advanced search. Zoek weer naar artikelen over radiography in title/abstract in combinatie met de auteursnaam: Child PL Ga als volgt te werk: selecteer het veld titel/samenvatting in het pull- 3

5 down menu onder Search Builder, tik radiography in de zoekbalk ernaast en klik rechts op Add to Seach Box. Deze zoekactie zie je in de bovenste zoekbalk. Zoek op dezelfde manier met de auteursnaam (deze zoekactie wordt gekoppeld aan de eerdere zoekactie). Voer de zoekactie met AND uit. Klik op Search. Wat is de titel van het het artikel van P.L. Child? c) Zoeken via het trefwoordensysteem: de MeSH Database Op basis van inhoud kennen indexeerders trefwoorden (MeSH) toe aan de artikelen. Artikelen voorzien van MeSH zijn daarom relevante artikelen. In de MeSH Database zoek je allereerst naar trefwoorden. Hiermee kun je dan vervolgens op twee manieren: met het trefwoord zelf met een aspect ( subheading ) van het trefwoord MeSH Database handig hulpmiddel Daarnaast is de MeSH Database een handig hulpmiddel om waardevolle informatie over een trefwoord te verkrijgen. De MeSH Database heeft één groot nadeel: recente artikelen die nog geen MeSH hebben, worden niet gevonden. Deze artikelen moet je proberen te vinden door zoveel mogelijk varianten/synoniemen van het woord dat je zoekt in te tikken in de zoekbalk van Pubmed. Juist hiervoor is de MeSH Database erg geschikt. Bij de extra informatie die je vindt over het trefwoord, vind je onder 'Entry Terms', woordvarianten van het trefwoord. Deze kun je dus gewoon kopiëren en plakken in de zoekbalk van Pubmed. Opsporen van trefwoorden Ga naar de startpagina van Pubmed en verander via het pull-down menu 'PubMed' in 'MeSH'. 4

6 In de zoekbalk tik je de term die het onderwerp dat je zoekt het beste benadert. Stel, je bent op zoek naar (relevante) artikelen over 'Radiography'. Tik dus deze term in de zoekbalk en klik op Search. Je vindt een lijst met trefwoorden (en geen artikelen!). Zoeken met het trefwoord Zoek met dit trefwoord door het aan te vinken, klik rechts op Add to search builder, kies voor de operator AND en klik op Search PubMed. Hoeveel artikelen heb je gevonden? 5

7 Waardevolle informatie over het trefwoord Zoek het trefwoord opnieuw op en klik erop om extra informatie over het trefwoord te zien (ook vanaf dit scherm kun je met trefwoord zoeken: Add to search builder, ANS, Seach PubMed ). Je ziet dan de volgende informatie: definitie van het trefwoord Subheadings': aspecten (verfijningen) waarmee je in combinatie met het trefwoord kunt gaan zoeken. Entry terms : woordvarianten en synoniemen van het trefwoord. Deze termen worden automatisch vertaald naar het trefwoord als je ze invoert in de zoekbalk van Pubmed (maar dan moeten de artikelen al inhoudelijk bekeken zijn door de makers van de database). 'See-also': soms vind je 'zie-ook' verwijzingen naar andere trefwoorden; deze trefwoorden zijn nauw verbonden met het trefwoord dat je hebt opgezocht. Mesh tree : onderin zie je in een boomstructuur de nauwe en brede termen van het trefwoord. Aan de hand van dit overzicht, kun je je zoekactie aanpassen of verfijnen. Je kunt in dit overzicht op een trefwoord klikken en direct hiermee zoeken ('Add to search builder, AND en Search PubMed ). 6

8 Woordvarianten kopiëren naar de zoekbalk van Pubmed Zoek het trefwoord radiography opnieuw op en kopieer de eerste woordvariant onder Entry terms naar de zoekbalk in Pubmed. Doe dit: door de woordvariant te selecteren met de linkermuisknop, klik op de rechtermuisknop, kies copy, ga naar de zoekbalk van Pubmed, klik weer op de rechtermuisknop en kies paste. Klik op Search. Hoeveel artikelen heb je gevonden? Met een aspect ( Subheading ) van het trefwoord zoeken Zoek naar artikelen over 'diagnose en radiografie. Zoek het trefwoord radiography opnieuw op. Klik op het trefwoord en vink de juiste Subheading aan. Zoek met de Subheading door rechts te klikken op Add to search builder, gebruik de operator AND en klik op Search PubMed. Hoeveel artikelen vind je nu? Vergelijk dit zoekresultaat met het resultaat van je vorige zoekactie (alleen met trefwoord)? Waarom vind je nu minder artikelen? Trefwoorden (MeSH) bekijken in de presentatie Medline Welke trefwoorden aan een artikel hangen, zie je door op de titel van een artikel te klikken. Onderaan het abstract zie je link staan Publication Types, MeSH Terms,... Als je hierop klikt zie je welke trefwoorden aan een artikel zijn toegekend. 7

9 Het artikel moet dan wel al voorzien zijn van MeSH. Artikelen die al voorzien zijn van MeSH herken je aan de regel in de referentie: [PubMed - indexed for MEDLINE] Artikelen zonder MeSH: : [PubMed - as supplied by publisher] ; [PubMed - in process] Via de presentatie MEDLINE ( Display settings ) kun je ook de trefwoorden zien: achter MH ( MeSH Headings ) Bekijk de trefwoorden van een paar referenties uit de vorige opdracht (zoeken met Subheading ). Functionaliteiten, ook in Pubmed te gebruiken: Booleaanse operatoren: AND / OR / NOT Met de Booleaanse operatoren AND, OR, NOT kun je termen met elkaar combineren in de zoekbalk van Pubmed; ook kun je sets van zoekresultaten via Search History ( Advanced Search ) combineren met elkaar. Deze operatoren betekenen het volgende: AND= term A en term B moeten samen voorkomen (=verkleining van het zoekresultaat) OR= term A of term B wordt gezocht (=vergroting van het zoekresultaat). NOT= term A mag bv. niet in het zoekresultaat voorkomen. 8

10 AND-operator OR-operator NOT-operator Met deze operatoren oefenen Tik in de zoekbalk van Pubmed: radiography or angiography. Door met OR deze termen te zoeken, wordt het zoekresultaat groter of kleiner? Klik op Advanced Search (rechts boven de zoekbalk), in Search History zie je dit zoekresultaat terug. Trunkeren Bij trunkeren laat je bij een woord dat je zoekt letters weg en vervang je ze door een asterisk (*), meestal de letters waarmee een woord eindigt. Je zoekt bv., alleen op de woordstam met daarachter een asterisk. De computer toont dan alle woorden die beginnen met het afgebroken woord. Voorbeeld: diagnostic imag*, je vindt ook: diagnostic image, diagnostic images, diagnostic imaging etc.. Het is een manier om je zoekresultaat te vergroten en bv., de meervoudsvorm of een andere vervoeging van een woord te vinden. Zoekstrategie Nu de zoekmethoden in Pubmed bekend zijn, kun je over een zoekvraag literatuur gaan verzamelen. Een zoekvraag bestaat meestal uit meer onderdelen (aspecten). Om zoveel mogelijk relevante literatuur te vinden, bepaal je een zoekstrategie. Bij een goede zoekstrategie horen de 9

11 volgende stappen: STAP 1: Formuleer een goede zoekvraag; wat wil je precies gaan onderzoeken STAP 2: Splits je zoekvraag in (belangrijke) onderdelen (elementen). Een bekende methode hiervoor is de PICO-methode. Hierbij wordt de vraag gesplitst in: Patient (=patiëntenpopulatie), Intervention (=interventie), Comparison (=vergelijking met standaard), Outcome (=uitkomst m.b.t. de interventie). Je kunt je zoekvraag ook splitsen in onderdeel 1, 2, 3, etc. STAP 3: Bedenk zoveel mogelijk woordvarianten/synoniemen per onderdeel van je zoekvraag en combineer ze per onderdeel met OR (zoek naar relevante (MeSH) en recente artikelen (met losse termen). STAP 4: Combineer de onderdelen van je zoekvraag (de sets van de zoekresultaten) met elkaar met AND STAP 1: Zoekvraag Stel je hebt de volgende zoekvraag: Is een blanco CT een goede methode om ischemie op te sporen? Volgens de PICO-methode wordt deze zoekvraag gesplitst in de volgende onderdelen: Patient Intervention Comparison Outcome Blanco CT Ischemie Vertaal deze termen naar het Engels en vul onderstaand formulier in: Patient Intervention Comparison Outcome... 10

12 STAP 2: zoekvraag splitsen in onderdelen a) Probeer voor deze twee onderdelen van je zoekvraag een geschikt trefwoord te vinden. Ga hiervoor dus naar MeSH (in het pull-down menu PubMed veranderen in MeSH ). b) Als je voor deze onderdelen MeSH hebt gevonden, kijk onder Entry terms welke woordvarianten/synoniemen bij de trefwoorden zijn opgenomen. Gebruik onderstaand formulier om de termen in te vullen waarmee je gaat zoeken: trefwoorden en andere termen waarmee je op zoek gaat naar artikelen zonder MeSH ( losse woorden, o.a. gevonden onder Entry Terms ). Termen voor de onderdelen van je zoekvraag Intervention Trefwoord Outcome Trefwoord Intervention losse woorden Outcome losse woorden 11

13 STAP 3: termen per onderdeel van je zoekvraag combineren met OR Je hebt nu voor alle onderdelen termen bedacht/gevonden om je zoekvraag mee uit te voeren (trefwoorden + losse termen). Ga nu op de volgende manier te werk: a) Voer eerst de zoekacties uit via MeSH met de trefwoorden die je hebt gevonden, doe dit per onderdeel van je zoekvraag (het trefwoord aanvinken, rechts klikken op Add to search builder etc.) b) Combineer vervolgens per onderdeel van je zoekvraag de losse woorden waarmee je op zoek gaat naar artikelen zonder MeSH met elkaar met OR in de zoekbalk van Pubmed (zijn het er veel, maak korte zoekacties). Zoek deze losse woorden in alle velden ( All Fields ). Voorbeeld: Radiation als trefwoord gezocht (#10); met woordvarianten/synoniemen van het trefwoord in de zoekbalk van Pubmed gezocht (#11): c) Om tot een zoekresultaat per onderdeel van je vraag te komen: combineer via Search History de sets die betrekking hebben op hetzelfde onderdeel met OR (dus de sets van de zoekacties met MeSH + losse woorden). Tik in de bovenste zoekbalk de setnummers van deze twee zoekacties gescheiden van elkaar met OR: #10 OR #11 (hekje staat voor set). 12

14 Doe dit ook voor het andere onderdeel van je zoekvraag. STAP 4: zoekresultaten van de onderdelen combineren met AND Je hebt nu zoekresultaten voor de onderdelen van je zoekvraag Voorbeeld: sets #12: alles over Radiation ; set #17: alles over Intensive care units Om uiteindelijk een antwoord te krijgen op je zoekvraag: combineer de onderdelen (de zoekresultaten hiervan) met AND via Search History (voorbeeld: #12 AND #17). In dit voorbeeld: 275 artikelen 13

15 Bekijk globaal de gevonden artikelen. Lijken ze relevant? Heb je teveel of te weinig titels gevonden? Te weinig titels: laat een onderdeel van je zoekvraag weg. Zorg dat je zoveel mogelijk artikelen zonder MeSH vindt door op zoveel mogelijk woordvarianten te zoeken (teveel: voeg een onderdeel toe). Zijn de titels niet relevant genoeg: bedenk of je wel op het juiste trefwoord hebt gezocht (misschien moet je met meerdere trefwoorden zoeken). Tip: heb je één heel relevante titel gevonden, bekijk via de presentatie MEDLINE welke MH s hieraan hangen en gebruik deze trefwoorden voor meer relevante titels. Tips & trucs Bekijk snel enkele belangrijke functionaliteiten in Pubmed: a) Single Citation Matcher : (op de startpagina van Pubmed onder Pubmed Tools ). Hiermee kun je snel een referentie opsporen door een paar velden van je referentie in te vullen (bv. auteur, woord uit de titel, paginering). Stel: je hebt de volgende referentie: Bilateral renal infarction / Chung, S.D., Yu, H.J., Huang, K.H. 14

16 Urology Febr; 73 (2): (NB: 73= volume; (2) issuenummer) Spoor deze referentie snel via de Single Citation Matcher : b) Search History (via Advanced Search ): hier zie je de geschiedenis en resultaten van zoekacties, de sets (bijv. #3, #6) van resultaten kun je in de bovenste zoekbalk met elkaar combineren. c) Search details (rechts onderin bij de gevonden treffers): hiermee kun je bekijken hoe en in welke velden - Pubmed heeft gezocht. d) Limits (rechts van de zoekbalk van Pubmed, ook te gebruiken via Advanced search ): hiermee kun je zoekresultaten inperken, bv. op publicatiejaar, taal, publicatietype. Perk een zoekresultaat in ( Search History, Result ) van een zoekactie die je vandaag hebt uitgevoerd op publicaties in Nursing Journals. Zet bovenin Limits weer uit ( Remove, boven de gevonden treffers). e) Related Citations (onder iedere referentie te vinden): hiermee vind je artikelen over dezelfde of aanverwante onderwerpen. f) Display settings : hiermee kun je de presentatie van de zoekresultaten veranderen. g) Send to (rechtsonderin bij de zoekresultaten): hiermee kun je o.a. referenties opslaan ( File ) of ze naar jezelf mailen ( ). 15

17 Artikelen full-text verkrijgen a)met de UBU-link: Met kun je snel zien of van een referentie het volledige artikel digitaal of gedrukt aanwezig is bij de Universiteitsbibliotheek. De UBU-link maakt vanuit veel digitale bestanden (o.a. Pubmed) een koppeling naar het (betaalde) bezit van de Universiteitsbibliotheek. Zoek artikelen over mammography in de zoekbalk van Pubmed. Ga na of de eerste twee artikelen full-text aanwezig zijn bij de Universiteitsbibliotheek. Dit doe je door op de titel van de referentie te klikken en daarna rechts op. Als je een full-text link ziet ( Full text available via ), klik hierop en zoek op de pagina van de uitgever naar het woord PDF om het artikel full-text te verkrijgen (PDF=portable document format, het artikel komt in beeld zoals het oorspronkelijk in het tijdschrift was verschenen). Bij iedere uitgever staat PDF ergens anders. b) met de link Digitale tijdschriften op onze vakgebiedspagina Probeer via bovenstaande link de referentie die je hebt opgespoord via de Single Citation Matcher (p. 9) full-text op het scherm te verkrijgen. Doe dit: door de link digitale tijdschriften op onze vakgebiedspagina aan te klikken. Zoek het tijdschrift alfabetisch op (aanklikken alfabetisch ). Je vindt dan gegevens over het tijdschrift o.a. vanaf welk jaar het tijdschrift digitaal aanwezig is bij de Universiteitsbibliotheek. 16

18 Klik op de uitgever (in dit geval Elsevier) en zoek aan de hand van je referentie naar het volume, aflevering en pagina s van het artikel. Klik bij de juiste pagina s op PDF NB: om toegang te krijgen tot de digitale tijdschriften en bestanden thuis, ga naar onze vakgebiedspagina. Als je een digitale bron aanklikt, krijg je automatisch een inlog-scherm waar je je Solis-id en wachtwoord kunt invullen. 2. INVERT Invert is een databank met artikelen die in de Nederlandstalige verpleegkundige tijdschriften verschijnen. Invert is te vinden op de vakgebiedspagina Geneeskunde onder Overige digitale bestanden > Geneeskunde > Invert (ook via Alle bestanden alfabetisch ). Zoek artikelen over Brachytherapie. Klik Doorzoek Invert aan (en tik dit woord in de zoekbalk). Hoeveel artikelen vind je hierover? Is het artikel van L. Verpoorten digitaal (full-text) aanwezig? Sluit dit scherm af. 3. BSL VAKBIBLIOTHEEK Deze bron biedt online toegang tot de Nederlandstalige medische en paramedische (hand)boeken en recente jaargangen van tijdschriften 17

19 uitgegeven door Bohn Stafleu en van Loghum. BSL Vakbibliotheek is ook te vinden via de vakgebiedspagina Geneeskunde onder Overige digitale bestanden > Geneeskunde > BSL Vakbibliotheek. De tijdschriften opgenomen in BSL Vakbibliotheek zijn ook digitaal toegankelijk via Omega maar in deze database zijn ze ook (inhoudelijk) doorzoekbaar. Zoek artikelen over Angiografie in alle bronnen aangeboden door BSL Vakbibliotheek. Hoeveel artikelen heb je gevonden? Haal het artikel van W. Hart Opvallende uitkomsten van angiografie bij de ziekte van Raynaud in PDF-formaat tevoorschijn op het scherm (je hoeft het niet te printen). 4. Catalogus In de catalogus vind je het gedrukte bezit (boeken en tijdschriften) van de Universiteitsbibliotheek Utrecht. Klik Catalogus onder Bronnen op onze vakgebiedspagina. Zoek de volgende titel: Pathologie in de radiologie / red. Ronald L. Eisenberg, Nancy M. Johnson jaar van uitgave: 2005 Heb je de titel gevonden, klik rechts op Exemplaren. Hoeveel exemplaren van dit boek zijn aanwezig bij de Universiteitsbibliotheek? Waar staan deze exemplaren (bij welke bibliotheek)? Is er een exemplaar beschikbaar (niet uitgeleend)? 5. PICARTA In Picarta vind je het bezit aan boeken en tijdschriften dat aanwezig is bij de Nederlandse bibliotheken. Picarta is ook te vinden op de 18

20 vakgebiedspagina Geneeskunde. Het tijdschrift Diagnostic Imaging Europe is niet digitaal of gedrukt aanwezig bij de Universiteitsbibliotheek. Zoek in Picarta welke bibliotheken dit tijdschrift wel hebben. Om dit te doen: klik Picarta aan op onze vakgebiedspagina, klik daarna op Meer om met meer velden te kunnen zoeken en de Booleaanse operatoren te kunnen gebruiken. Verander zoeken [of] in zoeken [en] en alle woorden in titelwoorden: tijdschrift. Tik in de zoekbalk Diagnostic Imaging Europe. Door op NCC bezit te klikken, zie je welke bibliotheken dit tijdschrift hebben en vanaf welk jaar. Vanaf welk jaar heeft Universiteitsbibliotheek Leiden dit tijdschrift? 6. Internet Niet alle informatie die je aantreft op internet is betrouwbaar. De URL (Uniform Resource Locator) van een internetsite geeft beperkte informatie over de kwaliteit van een site. Let op het domein van de URL. Dit is het gedeelte tussen www. en de eerste /slash. Enkele domeinvoorbeelden zijn:.edu = sites van Amerikaanse academische instellingen.gov = Amerikaanse overheidsinstellingen.nih = National Institute of Health (US).org = non-profitorganisaties (US).com = commerciële bedrijven Andere criteria om de kwaliteit en betrouwbaarheid van een site te beoordelen: Ga na wie (persoon, organisatie, instelling) achter de informatie op de site staat. Lees de kopjes met achtergrondinformatie over de site: Site Map, About Us, Philosophy, Background, Deze Site etc. Stel vast wat de doelstelling of de aard van de organisatie is: commercieel, non-profit, academisch, persoonlijke site? 19

21 Sommige sites geven meer garanties voor de betrouwbaarheid van de informatie dan andere o.a. wetenschappelijke onderzoeksinstellingen, overheden, bibliotheken, bekende uitgevers, persoonlijke sites van onderzoekers die verbonden zijn aan universiteiten, academische ziekenhuizen. Kijk hoe de site is opgebouwd. Werken de links? Wordt de site regelmatig bijgehouden? Zijn er links naar andere sites? Zie verder ook onze Podcast Informatievaardigheden met name het onderdeel I-6: Internet Criteria (onder Diensten en Handleidingen op onze vakgebiedspagina). Welke organisatie zit achter de informatie op de site: Denk je dat deze site: een betrouwbare site is? Waarom wel/niet? Bekijk de site van de CBO: en open in PDF-formaat het richtlijn Pijn bij kanker. 20

22 MEER INFORMATIE: Bij vragen kun je contact opnemen: Elda de Cuba (informatiespecialist Opleidingscentrum), tel , Paulien Wiersma (vakspecialist Medische Bibliotheek), , Bianca Kramer (informatiespecialist), tel , 21