Bijeenkomsten over het thema 'God'.

Transcriptie

1 Programma: Basiscatechese: God Bijeenkomsten over het thema 'God'. Basics biedt programma's voor catechesebijeenkomsten voor kinderen over de hoofdthema's van het Christelijk geloof. Het eerste hoofdthema is 'God'. Waar is God en wie is God? Klik op onderstaande titels en je komt bij de programma's met bijlagen.

2 Waar is God? Leeftijd: 9-12 Thema: God Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over de aanwezigheid van God onder de mensen. Doelen van deze bijeenkomst: De kinderen leren dat God overal te vinden is. De kinderen leren dat God IK ZAL ER ZIJN heet en er voor iedereen is. De kinderen vormen zich een mening over de aanwezigheid van God in hun dagelijkse leefomgeving. De kinderen kunnen een gesprek met hun ouders of verzorgers voeren over de aanwezigheid van God in hun dagelijkse leefomgeving. Samenvatting: Waar is God te vinden? De kinderen schrijven op waar God volgens hen te vinden is in de kerkzaal tijdens de eredienst. En is God ook te vinden buiten de kerkdienst? Vervolgens maken de kinderen een rebus over de Naam van God. Zijn naam betekent 'Ik ben er voor je en ik zal er zijn', wat vinden de kinderen hiervan? Als gespreksleider deel je ook je eigen ervaringen hierover. Sommige mensen zeggen dat ze God tegenkomen in de natuur. De kinderen tekenen een mooi landschap en ondertussen bespreek je hoe je God kunt ontmoeten in de schepping. Tenslotte bespreek je hoe de kinderen God tegenkomen in de verschillende gebieden van hun eigen leven: oo school, in de kerk, thuis, in de natuur en op het sportveld? Ze krijgen de opdracht mee deze vraag thuis ook eens aan hun ouders te stellen. Het gehele programma vind je in de eerste bijlage. Werkbladen: Werkblad Werkblad Werkblad Werkblad God in de kerkdienst De Naam van God Waar is God? Waar kom jij God tegen in je eigen leven? De werkbladen vind je in de bijlagen.

3 1. Waar is God? DOELSTELLINGEN De kinderen leren dat God overal te vinden is. De kinderen leren dat God IK ZAL ER ZIJN heet en er voor iedereen is. De kinderen vormen zich een mening over de aanwezigheid van God in hun dagelijkse leefomgeving. De kinderen kunnen een gesprek met hun ouders of verzorgers voeren over de aanwezigheid van God in hun dagelijkse leefomgeving. (THEOLOGISCHE) ACHTERGRONDINFORMATIE Deze bijeenkomst gaat over de aanwezigheid van God onder de mensen. De kinderen gaan op zoek naar een (eigen) antwoord op de vraag waar God is. Waar is Hij te vinden? Voor kinderen is de meest voor de hand liggende plaats misschien de kerk, of de kerkdienst. Dat is dus een goede plaats om te starten. Maar natuurlijk is God niet alleen in de kerkdienst te vinden, en het is zeker te beperkt om zo over de aanwezigheid van God te spreken. Kinderen zoeken God bijvoorbeeld ook op in het gebed (al dan niet samen met hun ouders of verzorgers). In de loop van deze bijeenkomst wordt daarom ook steeds meer ruimte gemaakt voor andere plaatsen waar God te vinden is. De aanwezigheid van God krijgt in de Bijbel betekenis door de naam die Hij zichzelf geeft in Exodus 3: 13-15: JHWH (Hebreeuws voor IK ZAL ER ZIJN ). God geeft zichzelf die naam als Mozes Hem bij de brandende braamstruik vraagt hoe hij moet aangeven door wie hij naar de farao wordt gezonden. Het hele verhaal is te lezen in Exodus 2: 23-3: 22. Deze naam lijkt in eerste instantie misschien nogal vaag. De vertaling is afgeleid van het Hebreeuwse werkwoord voor zijn. Gods zijn wordt door hemzelf in Exodus 3: 15 verbonden met Zijn aanwezigheid in het leven van Abraham, Isaak en Jakob, de aartsvaders van het joodse volk. Met andere woorden: Gods zijn, wie Hij is, zweeft niet ergens boven de geschiedenis, maar is concreet verbonden met de levens van mensen. God doet Zijn naam, zou je kunnen zeggen. Bijbelvertalers hebben het Hebreeuwse JHWH daarom ook wel vertaald met Ik ben er voor jou. Dit drukt uit: God is verbonden met en daadwerkelijk betrokken bij alle mensen, al Zijn schepselen. Over de manier waarop men in het jodendom met deze naam van God omgaat, valt meer te lezen in het programma God ziet er niet uit. Deze bijeenkomst gaat niet over het bestaan van God. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat kinderen hier geen vragen over zouden kunnen stellen: ook onder kinderen van acht tot twaalf jaar is het bestaan van God hoe langer hoe meer aan de orde. Als dit gebeurt, hoef je dit niet uit de weg te gaan beter van niet zelfs. In het kader van deze bijeenkomst over de aanwezigheid van God is het echter ook niet wenselijk om gevangen te raken in een discussie over het al dan niet daadwerkelijk bestaan van God. Sluit op de eventuele vragen van kinderen aan met je eigen ervaringen met betrekking tot de aan- of afwezigheid van God. Zo ontstaat er geen vage discussie over het bestaan van God en blijft het gesprek op een persoonlijke manier dicht bij het thema van deze bijeenkomst. Bijbelteksten en belijdenissen zijn ook nooit bedoeld geweest als een bewijs voor Gods fysieke bestaan. Het gaat eerder om het naderen tot het geheim van Zijn aanwezigheid in het leven van mensen. Gods bestaan is Gods aanwezigheid in ons leven. En dáárvan hebben gelovigen door de eeuwen heen getuigd, tot op de dag van vandaag. VOORBEREIDING Persoonlijke voorbereiding Neem de achtergrondinformatie bij dit programma goed door. Daarnaast is het wenselijk om je persoonlijk voor te bereiden op deze bijeenkomst. Zo word je zelf ook materiaal voor de bijeenkomst met de kinderen. Hiervoor kun je de volgende vragen gebruiken: Wat is je vroegste herinnering aan God? Met wie of wat verbind je die herinnering? Is dit een positieve of een negatieve herinnering? Verbind je God ook met een plaats? Is Hij ergens te vinden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waar dan? En waarom verbind je God met die plaats? Hoe is God voor jou aanwezig in een kerkdienst? Of is Hij daar voor jou niet? Wat betekent de naam van God in Exodus 3: 14 ( IK ZAL ER ZIJN ) voor je? In welke persoonlijke ervaring van de aanwezigheid van God in jouw leven zou je de kinderen willen laten delen? Hoe zou je dat willen doen? PAGINA 6 JOP BASICS

4 Praktische voorbereiding Geef de kinderen zo mogelijk een kopie van werkblad 1.1 mee vóór de eerste bijeenkomst. Vraag hun dan om het werkblad mee te nemen en in te vullen als ze met hun ouders of verzorgers naar een kerkdienst gaan. Op het werkblad kunnen zij tijdens of na de kerkdienst aangeven waar God volgens hen aanwezig is en waarom zij dat denken. De opdracht staat op het werkblad. Het ingevulde werkblad zal besproken worden tijdens de bijeenkomst, dus geef duidelijk aan dat de kinderen het dan weer moeten meebrengen. Het is echter ook mogelijk om het werkblad gewoon te laten invullen tijdens het programma (zie Verkenning). BENODIGDHEDEN Vooraf Hieronder vind je een opsomming van alles wat je nodig hebt voor deze bijeenkomst. Zorg ervoor dat je ruim voor het begin van de bijeenkomst klaar bent met alle voorbereidingen. Zo heb je alle tijd om aandacht te besteden aan de kinderen wanneer zij binnenkomen. Benodigdheden Een vel papier (A4-formaat, liefst met grote ruitjes) met in het midden de hoofdletters G O D ; Pennen en stiften; Kopieën van werkblad 1.1, 1.2, 1.3 en 1.4 voor alle kinderen; Bijbels (NBV) voor alle kinderen; Kranten en tijdschriften; Schaartjes en lijm of plakstiften; Flap-over met stift; Een grote kaars en iets om deze mee aan te steken; Een waxinelichtje voor alle kinderen; Een stukje papier (A6-formaat) voor alle kinderen. PROGRAMMA 10 minuten Opening Heet de kinderen van harte welkom. Leg het vel met de letters G O D op tafel. Deel pennen uit. Vraag wie van de kinderen er een G, een O of een D in hun naam hebben. Vraag een van deze kinderen om zijn of haar naam aan het woord G O D te verbinden, zoals met het spel scrabble. Probeer om op deze manier iedereen te laten aansluiten, direct aan het woord G O D of aan de naam van een van de andere kinderen. Komt het niet helemaal uit, verzin dan tussendoor een naam die je er zelf bij plaatst, waardoor er weer kinderen kunnen aansluiten. Als alle kinderen een plaatsje voor hun naam hebben gevonden op het vel, vertel je dat deze bijeenkomst over God gaat. Leg uit dat je deze opdracht met de kinderen hebt gedaan om te laten zien dat God graag met iedereen in de wereld verbonden wil zijn, dus ook met hen. Hij voelt zich thuis bij mensen en Hij hoopt dat dat andersom ook zo is én dat mensen zich bij elkaar thuis kunnen voelen. 10 minuten Verkenning Als je werkblad 1.1 van tevoren aan de kinderen had meegegeven (zie VOORBEREIDING), vraag hun dan om het ingevulde werkblad er even bij te pakken. Had je werkblad 1.1 niet van tevoren uitgedeeld, doe dat dan nu en laat het ter plekke invullen door de kinderen. JOP BASICS PAGINA 7

5 Ga met de kinderen in gesprek over wat zij hebben opgeschreven. Vertel zelf ook waar en/of hoe God voor jou aanwezig is een kerkdienst. Is God ook nog op andere plaatsen te vinden, volgens de kinderen? Houd het kort: het gaat hier slechts om een eerste kennismaking met het thema. 25 minuten Verdieping Deel kopieën van werkblad 1.2 uit. Laat de kinderen de rebus oplossen. Wie van de kinderen weet wat de uitkomst van de rebus betekent? Vertel dat dit zinnetje de naam is die God voor zichzelf gebruikte toen Hij Mozes in de woestijn ontmoette. Deel bijbels uit en laat ieder kind zelf Exodus 3: 14 opzoeken. Bekijk met hen waar de naam van God staat. Wat vinden de kinderen van deze naam? Wat zou het betekenen? Leg uit dat het zinnetje ook wel wordt vertaald met Ik ben er voor jou. Wat vinden de kinderen daarvan? Deel met de kinderen hoe God er is voor jou. Deel kopieën van werkblad 1.3 uit. Hierop staat een eenvoudige tekening van een landschap. Vertel dat er veel mensen zijn die zeggen dat ze God tegenkomen in de natuur. Wat zouden zij daarmee bedoelen? Laat de kinderen het landschap op het werkblad mooi maken. Dat mag met stiften, maar ook met foto s uit tijdschriften of kranten. Laat hen er een mooi fantasielandschap van maken. Ga ondertussen in gesprek met hen over hoe het kan dat sommige mensen God tegenkomen in de natuur. Ga tijdig verder met de Verwerking. Als de kinderen de tekening nog niet helemaal af hebben, kunnen ze het werkblad meenemen naar huis en de tekening daar afmaken. 10 minuten Verwerking Vat samen wat je tot nu toe hebt gedaan: je hebt met de kinderen gepraat over God, over Zijn naam en over waar en hoe Hij aanwezig wil zijn onder de mensen. Geef aan dat je nu met de kinderen wilt praten over de vraag hoe God er is in hun eigen leven. Teken zeven cirkels op de flap-over. Geef elke cirkel een andere aanduiding: school, kerk, club, woonkamer, mijn eigen kamer, natuur en sportveld. Vraag de kinderen of zij God weleens tegenkomen op één van de gebieden die je op de flap-over hebt gezet. Als je de kinderen een beetje in beweging wilt laten komen, kun je er ook voor kiezen om elke cirkel op een apart vel te tekenen en de vellen op de grond neer te leggen. Vraag de kinderen dan om te gaan staan bij een vel met een plaats waar zij God weleens tegenkomen (of waar zij denken dat andere mensen God tegenkomen). Laat hen even rondlopen en een keuze maken. Vraag de kinderen of zij het misschien een beetje een gekke vraag vinden want hoe kom je God eigenlijk tegen? Hangt dat ook van jezelf af? Hoe dan? En kan God kwijt zijn? Geef tijdens dit gesprek ook een eenvoudig eigen voorbeeld: waar en hoe kwam jij God tegen in jouw eigen leven? Deel tot slot kopieën van werkblad 1.4 uit. Hier staan ook zeven cirkels op (sommige ingevuld, sommige leeg). Vraag de kinderen om het werkblad mee naar huis te nemen en de vragen onderaan te bespreken met hun ouders of verzorgers. PAGINA 8 JOP BASICS

6 5 minuten Afsluiting Steek de grote kaars aan en zeg dat je de bijeenkomst gaat afsluiten. Geef alle kinderen een waxinelichtje, een stukje papier en een pen. Vraag de kinderen om op het papier een naam te schrijven van iemand die volgens hen de aanwezigheid van God goed zou kunnen gebruiken. Het mag ook een plaats of een groep mensen zijn. Laat ieder kind daarna zijn of haar waxinelichtje aansteken en op het papier zetten. Vraag hun ten slotte om even stil te zijn en te denken aan wat ze hebben opgeschreven. Blaas na het moment van stilte samen de kaars en de waxinelichtjes uit. Bedank de kinderen voor hun aanwezigheid en hun inzet. Moedig hen nog eens aan om werkblad 1.4 te bespreken met hun ouders of verzorgers. Tot de volgende keer! BIJLAGEN 1. Werkblad 1.1 God in de kerkdienst 2. Werkblad 1.2 De naam van God 3. Werkblad 1.3 Waar is God? 4. Werkblad 1.4 Waar kom jij God tegen in je eigen leven? JOP BASICS PAGINA 9

7 Werkblad 1.1 God in de kerkdienst OPDRACHT Waar kun je God vinden in een kerkdienst, denk je? Vul het in op de tekening hieronder. Waarom heb je voor deze plaats of plaatsen gekozen? Schrijf je antwoord hieronder op. Heb je dit werkblad van tevoren gekregen, om in te vullen tijdens een kerkdienst? Zo nee, dan mag je deze vraag overslaan. Zo ja, laat je tekening dan aan je ouders zien na de dienst en vraag wat zij ervan vinden. Zijn ze het met je eens of niet? Schrijf je antwoord hieronder op. Vergeet niet om je blad mee te nemen naar de bijeenkomst! PAGINA 10 JOP BASICS

8 Werkblad 1.2 De naam van God -BL B=Z -ST W=Z Oplossing van de rebus: Werkblad 1.3 Waar is God? JOP BASICS PAGINA 11

9 Werkblad 1.4 Waar kom jij God tegen in je eigen leven? KERK WERK VRAGEN VOOR JE OUDERS OF VERZORGERS 1. Waar kom je God tegen in je leven? 2. Kun je uitleggen wat je daarmee bedoelt? PAGINA 12 JOP BASICS THUIS SPORTCLUB NATUUR

10 God ziet er niet uit. Leeftijd: 9-12 Thema: bijbel, God Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over de namen voor God en over de beelden die er voor Hem zijn. Doelen van deze bijeenkomst: De kinderen leren dat de naam van God in het jodendom niet wordt uitgesproken, omdat God niet in een naam te vangen is. De kinderen leren dat God echter wel vele namen heeft gekregen, zowel in het Oude als het Nieuwe Testament, die allemaal iets zeggen over wie God wil zijn voor mensen. De kinderen vormen zich een mening over enkele Bijbelse en traditionele namen van God en kunnen aangeven welke van deze aanduidingen voor God hen aanspreekt. De kinderen kunnen een gesprek met hun ouders of verzorgers voeren over de manier waarop zij God het liefste aanspreken. Samenvatting: God zien we niet, maar we hebben wel namen en beelden voor hem. De kinderen gaan ter voorbereiding op zoek naar verschillende namen voor God in het liedboek. Daarna bespreek je de Hebreeuwse naam van God (JHWH). De naam van God kun je niet zomaar uitspreken, en God is eigenlijk ook niet in één naam of één beeld te vangen. Toch heeft God heel wat namen gekregen. Mensen kunnen nu eenmaal niet zonder woorden als we elkaar willen vertellen wat God ons betekent. Je legt kaartjes met twaalf verschillende namen voor God op tafel en de kinderen kiezen welke hen het meest aanspreekt en/of zij bedenken zelf een naam. Je bespreekt je de betekenis van de verschillende namen. Tenslotte maken de kinderen een tekening waarin ze de betekenis van één van de namen verbeelden. Het gehele programma vind je in de eerste bijlage. Werkbladen: Werkblad 2.1 Dit zijn de namen van God. Werkblad 2.2 De naam van God. Werkblad 2.3 Twaalf namen van God. De werkbladen vind je in de bijlagen.

11 2. God ziet er niet uit DOELSTELLINGEN De kinderen leren dat de naam van God in het jodendom niet wordt uitgesproken, omdat God niet in een naam te vangen is. De kinderen leren dat God echter wel vele namen heeft gekregen, zowel in het Oude als het Nieuwe Testament, die allemaal iets zeggen over wie God wil zijn voor mensen. De kinderen vormen zich een mening over enkele Bijbelse en traditionele namen van God en kunnen aangeven welke van deze aanduidingen voor God hen aanspreekt. De kinderen kunnen een gesprek met hun ouders of verzorgers voeren over de manier waarop zij God het liefste aanspreken. (THEOLOGISCHE) ACHTERGRONDINFORMATIE Deze bijeenkomst gaat over de namen waarmee God wordt aangeduid en over de beelden die er van Hem zijn. De kinderen worden gestimuleerd zich een mening te vormen over de verschillende namen, en kiezen zelf een naam die hen het meeste aanspreekt of die zij juist vinden als aanspreektitel voor God. De kinderen verzamelen eerst namen van God, tijdens een kerkdienst of al bladerend door het Liedboek voor de kerken en/of door kinderliedbundels. Deze concrete start maakt de kinderen duidelijk dat er allerlei verschillende namen van God worden gebruikt om God te aan te spreken, ook vandaag de dag in hun eigen omgeving. Daarna delen de kinderen hun voorkeur voor een naam van God met elkaar. Ook leren ze dat het wenselijk is om heel voorzichtig met de naam van God om te gaan en zeker geen echte beelden van Hem te maken. God geeft zichzelf in Exodus 3: de naam JHWH (Hebreeuws voor IK ZAL ER ZIJN ). God geeft zichzelf die naam als Mozes Hem bij de brandende braamstruik vraagt hoe hij moet aangeven door wie hij naar de farao wordt gezonden. Het hele verhaal is te lezen in Exodus 2: 23-3: 22. Deze naam lijkt in eerste instantie misschien nogal vaag. De vertaling is afgeleid van het Hebreeuwse werkwoord voor zijn. Gods zijn wordt door hemzelf in Exodus 3: 15 verbonden met Zijn aanwezigheid in het leven van Abraham, Isaak en Jakob, de aartsvaders van het joodse volk. Met andere woorden: Gods zijn, wie Hij is, zweeft niet ergens boven de geschiedenis, maar is concreet verbonden met de levens van mensen. God doet Zijn naam, zou je kunnen zeggen. Bijbelvertalers hebben het Hebreeuwse JHWH daarom ook wel vertaald met Ik ben er voor jou. Dit drukt uit: God is verbonden met en daadwerkelijk betrokken bij alle mensen, al Zijn schepselen. In de traditie van het jodendom wordt zeer voorzichtig omgegaan met het uitspreken van Gods naam. Zo achter elkaar geplaatst zijn de letters JHWH hoe dan ook onuitspreekbaar. Later zijn er tussen deze letters wel klinkers geplaatst. Men bleef echter voorkeur geven aan het niet uitspreken van de naam. Daarvoor in de plaats las men Adonai ( Heer ). In de achttiende eeuw kwam in joodse kringen de aanduiding Eeuwige in zwang. Joden zeggen daarnaast ook wel Hasjem ( de Naam ). De voorzichtige omgang met de naam van God in de joodse traditie en het zogenoemde beeldverbod in Exodus 20 en Deuteronomium 5 horen logisch bij elkaar. Het beeldverbod maakt onderdeel uit van de Tien Woorden. Het is niet zozeer een verbod als wel een gebod om God als enige god te vereren. De joodse traditie neemt daarmee duidelijk afstand van het gebruikelijke veelgodendom van de omliggende volken van het oude Israël. Daarmee nam men ook afstand van de gewoonte om te veel van zelf opgerichte beelden te verwachten. God kon en mocht in geen enkel beeld worden gevangen, maar moest vooral worden herkend in en geëerd om wat Hij daadwerkelijk deed voor mensen. Daarin werd (en wordt) de onzichtbare God van Israël zichtbaar, niet in een zelfgesneden beeld. PAGINA 14 JOP BASICS

12 Ondanks de voorzichtige omgang met de naam van God en het beeldverbod, heeft God toch veel verschillende namen gekregen, zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament en ook in de loop van de latere geschiedenis. In dit materiaal worden de volgende namen gebruikt: Heer (de Nederlandse vertaling van het Hebreeuwse Adonai) Zhij (uit de feministische traditie, om het masculiene karakter van God te relativeren) Eeuwige (een veelgebruikte aanspreektitel voor God in de joodse traditie) Enige Vader (een veelvuldig door Jezus gebruikte aanspreektitel voor God, onder andere in het Onzevader; de aanduiding voor God als eerste persoon in de drie-eenheid) HEER van de hemelse machten (zie onder andere Zacharia 8) Mijn rots Koning Herder (van Israël) (zie onder andere Psalmen 23) Schepper Almachtige En er zijn nog veel meer namen waarmee God wordt aangeduid. Deze namen zijn de uitdrukking van de noodzaak voor mensen om toch iets te zeggen over de betekenis van God voor mens en wereld. Al deze namen vallen niet samen met wie God is, maar ze geven stuk voor stuk wel iets van Hem prijs. VOORBEREIDING Persoonlijke voorbereiding Neem de achtergrondinformatie bij dit programma goed door. Daarnaast is het wenselijk om je persoonlijk voor te bereiden op deze bijeenkomst. Zo word je zelf ook materiaal voor de bijeenkomst met de kinderen. Hiervoor kun je de volgende vragen gebruiken: Wat is je vroegste herinnering aan God? Welke (al dan niet zelfgekozen) naam van God verbind je daaraan? Wat komt er het eerst in je op? Op werkblad 2.3 vind je een overzicht van een aantal namen van God (zowel Bijbels als niet-bijbels). Kies er twee uit die jou aanspreken en twee die je niet aanspreken. Waarom kies je juist deze namen? Als je God aanspreekt in gebed, hoe doe je dat dan? Waarom doe je het zo? Wat betekent de naam van God in Exodus 3: 14 ( IK ZAL ER ZIJN ) voor je? Hoe zou jij de kinderen willen laten delen in de wijze waarop je zelf God aanspreekt (al dan niet met een bepaalde naam)? Praktische voorbereiding Geef de kinderen zo mogelijk een kopie van werkblad 2.1 mee vóór de bijeenkomst. Vergeet niet om werkblad 2.1 eerst los te knippen van werkblad 2.2. Vraag hun dan om het werkblad mee te nemen en in te vullen als ze met hun ouders of verzorgers naar een kerkdienst gaan. Op het werkblad kunnen zij tijdens of na de kerkdienst invullen welke namen van God worden gebruikt. De opdracht staat op het werkblad. Het ingevulde werkblad zal besproken worden tijdens de bijeenkomst, dus geef duidelijk aan dat de kinderen het dan weer moeten meebrengen. De bovenstaande opdracht veronderstelt dat de kinderen een hele kerkdienst bijwonen en dus een keer niet naar de kindernevendienst gaan. Als je dat onwenselijk vindt, is het ook mogelijk om het werkblad gewoon te laten invullen tijdens het programma (zie Verkenning). JOP BASICS PAGINA 15

13 BENODIGDHEDEN Vooraf Hieronder vind je een opsomming van alles wat je nodig hebt voor deze bijeenkomst. Zorg ervoor dat je ruim voor het begin van de bijeenkomst klaar bent met alle voorbereidingen. Zo heb je alle tijd om aandacht te besteden aan de kinderen wanneer zij binnenkomen. Benodigdheden Een grote kaars en iets om deze mee aan te steken; Een waxinelichtje voor alle kinderen; Voor ieder kind een pen en twee stukjes papier (A6-formaat); Kopieën van werkblad 2.1 voor alle kinderen (mogelijk van tevoren losgeknipt en meegegeven, zie VOORBEREIDING); Kopieën van werkblad 2.2 voor alle kinderen; Een kopie van werkblad 2.3 (in kaartjes geknipt); Een exemplaar van het Liedboek voor de kerken en/of een kinderliedbundel voor alle kinderen; Een bijbel (NBV); Tekenpapier en kleurmateriaal: potloden, stiften, (vinger)verf en kwasten; Zo mogelijk een kort, zelfgeschreven gebed rondom een van de namen van God. PROGRAMMA 5 minuten Opening Heet de kinderen van harte welkom. Vraag hun om in een kring om tafel te komen zitten. Zet de grote kaars op tafel. Geef ieder kind een waxinelichtje, een stukje papier en een pen. Laat de kinderen het woord God op het papier schrijven en het bij de grotere kaars leggen. Doe dit zelf ook. Steek nu de grote kaars aan. Vraag de kinderen om hun waxinelichtjes daaraan aan te steken en laat hen de lichtjes op hun papiertjes zetten. Spreek daarna het volgende korte gebed uit: God, dank U dat U altijd bij ons wilt zijn, ook vanmiddag/vanavond. Wilt U in ons leven als het waxinelichtje zijn, een beetje licht en een beetje warmte; of een beetje meer, als wij dat nodig hebben. Amen. Laat de kinderen hun waxinelichtjes voorzichtig uitblazen. Laat de grote kaars zo mogelijk branden en zet deze op een veilige plaats minuten Verkenning Als je werkblad 2.1 van tevoren aan de kinderen had meegegeven (zie VOORBEREIDING), vraag hun dan om het ingevulde werkblad er even bij te pakken. Had je werkblad 2.1 niet van tevoren uitgedeeld, doe dat dan nu en laat het ter plekke invullen door de kinderen. Geef hun daarvoor een exemplaar van het Liedboek voor de kerken en/of een kinderliedbundel en laat hen zoeken naar de verschillende namen van God die daar in staan. PAGINA 16 JOP BASICS

14 Eventueel kun je van tevoren een aantal Psalmen, Gezangen en/of kinderliederen selecteren, bijvoorbeeld: Psalm 5 ( Koning ), Psalm 23 ( Herder ), Psalm 28 ( Rots ), Psalm 59 ( Sterkte, Burcht, Schild ), Psalm 88 ( Heil, Helper ), Psalm 145 ( Koning van t heelal ), Gezang 13 ( Almachtige, Herder, Geleide ), Gezang 20 ( Israëls vaste rots, Trouwe, Licht voor de blinden, Steun en staf ), Gezang 149 ( Licht uit licht ), Gezang 158 ( Schepper van alle dingen, Vaderlijke kracht ), Gezang 408 ( Algoede ), Gezang 439 ( Koning van het licht ), Gezang 481 ( Vader van ons leven ). Ga met de kinderen in gesprek over wat zij hebben opgeschreven. Leg uit wat hier eigenlijk met namen wordt bedoeld: andere woorden voor God, die iets over God zeggen. Geef daarbij het volgende voorbeeld: als je vader of je moeder lieve schat tegen je zegt, dan is dat natuurlijk geen naam zoals Tom of Marlies ; maar dat zegt wel iets over hoe je vader of je moeder tegen je aankijkt. Dat soort namen heeft God ook gekregen. Hoeveel verschillende namen kunnen de kinderen noemen? Wat vinden zij van deze namen? Houd het kort: het gaat hier slechts om een eerste kennismaking met het thema. 20 minuten Verdieping Deel kopieën van werkblad 2.2 uit. Op dit werkblad staan de Hebreeuwse letters voor de naam van God, de Nederlandse schrijfwijze van deze letters (JHWH) en naam van God zoals Nederlandse orthodoxe joden deze schrijven (G d). Vraag aan de kinderen wat ze hier zien. Is het uit te spreken? Vertel dat ze bovenaan de naam van God zien zoals die is geschreven in het Hebreeuws (de taal waarin het Oude Testament oorspronkelijk is geschreven). Met Nederlandse letters staat er dan: JHWH. Dat zijn vier letters achter elkaar, die je niet zomaar uit kunt spreken en daar is een reden voor. Het Oude Testament is geschreven door de joden (zij noemen het Oude Testament de Tenach ). Joden zijn heel voorzichtig met het uitspreken van de naam van God, omdat ze heel veel eerbied en respect hebben voor God. Omdat God anders is dan alles wat mensen kunnen bedenken, moet je voorzichtig zijn om zomaar bij alles Zijn naam te noemen. Voor je het weet, betrek je de naam van God bij iets waar Hij eigenlijk niets mee te maken wil hebben. Nederlandse joden schrijven daarom ook geen God als ze het over Hem hebben, maar G d. Vraag de kinderen wat ze hiervan vinden. Is het goed om voorzichtig te zijn met het uitspreken van de naam van God? Leid het volgende deel van de Verdieping als volgt in: De naam van God kun je niet zomaar uitspreken, en God is eigenlijk niet in één naam of één beeld te vangen. Toch heeft God heel wat namen gekregen, ook in de Bijbel. Mensen kunnen nu eenmaal niet zonder woorden, als ze elkaar willen vertellen wat God voor hen of voor alle mensen betekent. Deel pennen en stukjes papier uit. Leg de uitgeknipte kaartjes van werkblad 2.3 op tafel. Zorg dat de kaartjes goed te lezen zijn als je om de tafel heen loopt. Vertel dat sommige van deze namen uit de Bijbel komen en dat sommige van later zijn maar nu ook voor God worden gebruikt. Vraag de kinderen om rond de tafel te lopen en twee namen van God te kiezen die ze zelf mooi of juist vinden. Laat hen die twee namen op hun eigen stukje papier schrijven. Ze mogen één naam zelf bedenken, als ze dat willen. Er liggen immers ook twee lege kaartjes op tafel. Stimuleer de kinderen om een eigen keuze te maken. Vraag tot slot aan enkele kinderen wat zij hebben gekozen en laat hen kort uitleggen waarom. 20 minuten Verwerking Leid de Verwerking als volgt in: Aan elke naam is een bepaalde betekenis verbonden, ook aan onze namen. Zo komt Jan bijvoorbeeld van de Hebreeuwse naam Johannes. Dat betekent God is genadig (of: God heeft aan de mensen gedacht ). Ook aan de namen van God is een bepaalde betekenis verbonden. Mensen hebben hem niet voor niets Rots genoemd, of Herder. Lees dan Psalmen 23 voor, waarin God Herder wordt genoemd. JOP BASICS PAGINA 17

15 Deel vervolgens tekenpapier en kleurmateriaal uit. Vraag de kinderen om één van de namen van God uit te beelden op het papier. Dat mogen ze doen met een van beide namen die ze zelf hadden uitgekozen bij de Verdieping, maar ze mogen ook een andere naam kiezen van de kaartjes die op tafel liggen. 5 minuten Afsluiting Zet de grote kaars weer op tafel (en steek die zo nodig opnieuw aan). Sluit af met het voorlezen van het gebed dat je zelf geschreven hebt (zie BENODIGDHEDEN) of het volgende gedicht uit de Jongerenbijbel (NBV). Blaas dan de kaars uit. Ik zal er zijn voor jou, zo heeft de HEER gezegd. Ik zal er zijn voor jou met vrede en met recht. Ik zal er zijn voor jou, een schaduw aan je zij. Ik zal er zijn voor jou, Ik ben er altijd bij. Ik zal er zijn voor jou, Ik laat je niet alleen. Ik zal er zijn voor jou, Mijn licht straalt om je heen. Tip: print het bovenstaande gedichtje mooi uit en geef het ieder kind mee op een kaartje. Vraag de kinderen tot slot om werkblad 2.1 mee naar huis te nemen en de vragen onderaan te bespreken met hun ouders of verzorgers. Bedank de kinderen voor hun aanwezigheid en hun inzet. Tot de volgende keer! BIJLAGEN 1. Werkblad 2.1 Dit zijn de namen van God 2. Werkblad 2.2 De naam van God 3. Werkblad 2.3 Twaalf namen van God PAGINA 18 JOP BASICS

16 Werkblad 2.1 Dit zijn de namen van God OPDRACHTEN - Heb je dit werkblad van tevoren gekregen? Ga dan naar opdracht A. - Heb je dit werkblad tijdens de bijeenkomst gekregen? Ga dan naar opdracht B. Opdracht A 1. Schrijf tijdens de kerkdienst op welke namen van God (of woorden voor God) je hoort. 2. Vergeet niet om je blad mee te nemen naar de bijeenkomst! 3. Neem je werkblad na de bijeenkomst mee naar huis en bespreek de twee vragen onderaan het werkblad met je ouders. Opdracht B 1. Schrijf op welke namen van God (of woorden voor God) je kunt vinden in de liedbundel. 2. Neem je werkblad na de bijeenkomst mee naar huis en bespreek de twee vragen onderaan het werkblad met je ouders. Namen of woorden voor God 1. De Schepper Almachtige VRAGEN VOOR JE OUDERS OF VERZORGERS 1. Lees de verschillende namen van God op dit werkblad. Welke van deze namen ken je? 2. Welke naam voor God gebruik je zelf weleens? Of gebruik je geen andere naam? Werkblad 2.2 De naam van God JHWH G d JOP BASICS PAGINA 19

17 Werkblad 2.3 Twaalf namen van God HEER Koning Zhij Jezus Eeuwige Herder (van Israël) Enige Schepper Vader Almachtige HEER van de hemelse machten... Mijn rots... PAGINA 20 JOP BASICS

18 Beste God... Leeftijd: 9-12 Thema: bidden, God, Vriendschap Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over bidden en communicatie met God. Doelen van deze bijeenkomst: De kinderen leren dat het gebed een van de meest voorkomende manieren is om contact te zoeken met God. De kinderen ontdekken dat het mogelijk is om verschillende gebedshoudingen aan te nemen en formuleren de inhoud die past bij verschillende gebedshoudingen. De kinderen leren dat Jezus het Onzevader aan Zijn leerlingen heeft geleerd en ze kunnen dit gebed uitbeelden. De kinderen kunnen zelf een gebed schrijven. Samenvatting: In deze verdiepingsbijeenkomst maken de kinderen kennis met het gebed als een mogelijkheid om God te ontmoeten en een relatie met Hem te onderhouden. Gebed is niet de enige manier waarop God zich laat kennen, maar het is wel een manier die goed kan worden verkend met de kinderen. Het is ook een vorm die eigen is aan onze traditie. Hier mogen we de kinderen mee laten kennismaken. Sterker nog: we mogen hen léren bidden. Ter voorbereiding op dit programma schrijven de kinderen op waar en wanneer er in hun dagelijks leven gebeden wordt. Tijdens de bijeenkomst ga je aan de slag met verschillende gebedshoudingen, welke houding past bij welke emoties? Hoe ziet bidden eruit? Samen beeld je het Onze Vader uit. Tenslotte schrijven de kinderen een eigen gebed. Werkbladen: Werkblad 11.1 Op zoek naar het gebed Werkblad 11.2 Manieren om te bidden Werkblad 11.3 Het Onzevader uitgebeeld Het programma en de werkbladen vind je in de bijlagen.

19 11. Beste God DOELSTELLINGEN De kinderen leren dat het gebed een van de meest voorkomende manieren is om contact te zoeken met God. De kinderen ontdekken dat het mogelijk is om verschillende gebedshoudingen aan te nemen en formuleren de inhoud die past bij verschillende gebedshoudingen. De kinderen leren dat Jezus het Onzevader aan Zijn leerlingen heeft geleerd en ze kunnen dit gebed uitbeelden. De kinderen kunnen zelf een gebed schrijven. (THEOLOGISCHE) ACHTERGRONDINFORMATIE In deze verdiepingsbijeenkomst maken de kinderen kennis met het gebed als een mogelijkheid om God te ontmoeten en een relatie met Hem te onderhouden. Waarschijnlijk kennen ze de praktijk van het gebed al in hun eigen omgeving en bidden ze zelf ook, al dan niet regelmatig. Door het beeld van God in de Bijbel zijn we tot op de dag vandaag gewend om God te zien als een persoon die je kunt aanspreken. In de Bijbel wordt op tal van manieren een gesprek gevoerd met God. Abraham ontmoet God, als Hij hem vertelt dat zijn vrouw Sara een zoon zal krijgen. Mozes spreekt met God op de Sinaï en ontvangt zo de tien geboden. En de schrijvers van de Psalmen wenden zich tot God en geven er blijk van dat God ook antwoordt. God laat zich echter ook op andere manieren kennen. Als het joodse slavenvolk uit Egypte trekt, trekt God als een wolkkolom voor Zijn volk uit. De profeet Elia leert in de woestijn dat God zich in het zachte ruisen van de wind bevindt. En God vertelt Maria door middel van een boodschapper dat ze Zijn Zoon het leven mag geven. Omdat het gebed een religieuze praktijk is met duidelijke vormen en waarin God duidelijk wordt aangesproken, wordt in deze bijeenkomst gekozen voor het gebed als voorbeeld van een manier waarop je met God een relatie kunt onderhouden of contact kunt maken. Hierboven werd al duidelijk dat dit niet de enige manier is waarop God zich laat kennen. Maar het is wel een manier die goed kan worden verkend met de kinderen: de vorm is herkenbaar en ze zijn zeer waarschijnlijk bekend met de praktijk. Het is ook een vorm die eigen is aan onze traditie. Hier mogen we de kinderen mee laten kennismaken. Sterker nog: we mogen hen zelfs léren bidden. Uiteraard is het gebed geen eenduidige manier van contact met God. Er zijn verschillende vormen: formuliergebeden voor bij de maaltijd, gemeenschappelijke gebeden, liturgische gebeden, persoonlijke gebeden, enzovoorts. Ook de intentie van het gebed verschilt, afhankelijk van wat mensen aan God willen voorleggen of met Hem willen bespreken. Het maakt bijvoorbeeld nogal uit of je je in een gebed boos tot God wendt of dat je een gebed gebruikt om stil te worden en alle drukte in je leven voor een moment buiten te sluiten. In de gereformeerde traditie is het gebed eerst en vooral een manier om dankbaar te zijn voor het feit dat God de mensen genadig is en Zijn Heilige Geest wil schenken. In het gebed mogen we, zoals we zijn, God vanuit ons hart aanroepen. En we mogen er zeker van zijn dat we dan ook door God worden gehoord (vrij naar zondag 45 uit de Heidelbergse Catechismus). Jezus leerde Zijn leerlingen bidden door hun de woorden te schenken van het gebed dat wij nu kennen als het Onzevader. Dit wordt door veel christenen ervaren als hét christelijke gebed, dat hen wereldwijd met elkaar verbindt. De kinderen gaan dit gebed verkennen niet zozeer inhoudelijk, maar door ermee bezig te zijn door middel van gebaren. Zo wordt dit gebed niet slechts iets van woorden, maar van een praktijk waarbij heel het lichaam betrokken is. Dit kan de kinderen helpen om ook hun eigen gebeden te formuleren, nu en later. Bovendien laat het de kinderen zien dat ze een leven van gebed mogen leiden, waarbij ze mogen weten dat er een God is die met ons een levende relatie wil onderhouden. Pagina 76 JOP BASICS

20 VOORBEREIDING Persoonlijke voorbereiding Neem de achtergrondinformatie bij dit programma goed door. Daarnaast is het wenselijk om je persoonlijk voor te bereiden op deze bijeenkomst. Zo word je zelf ook materiaal voor de bijeenkomst met de kinderen. Hiervoor kun je de volgende vragen gebruiken: Op wat voor manier ervaar je of onderhoud je contact of een relatie met God? Bid je regelmatig? Waarom wel of niet? In een gebed is God het adres van onze woorden en gedachten. Wat betekent dat voor je? Bij wat voor soort gebeden voel je je het prettigst? Waarom? Voor wie of wat bid je? Kennen je gebeden een vaste inhoud of verschilt dat steeds? Is het Onzevader een belangrijk gebed voor je? Waarom wel of niet? Beeld het Onzevader voor jezelf uit met behulp van werkblad Wat ervaar je bij het uitbeelden? Wat zou je hiervan met de kinderen willen delen? Draag de bijeenkomst met de kinderen aan God op in een zelfgekozen of zelfgemaakt gebed. Voer tot slot zelf de opdracht op werkblad 11.1 uit. Praktische voorbereiding Geef de kinderen zo mogelijk minstens een week vóór de bijeenkomst een kopie van werkblad 11.1 mee. Vraag hun dan om het werkblad thuis in te vullen. De opdracht staat op het werkblad. Het ingevulde werkblad zal besproken worden tijdens de bijeenkomst, dus geef duidelijk aan dat de kinderen het dan weer moeten meebrengen. Het is echter ook mogelijk om het werkblad gewoon te laten invullen tijdens het programma (zie Verkenning). BENODIGDHEDEN Vooraf Hieronder vind je een opsomming van alles wat je nodig hebt voor deze bijeenkomst. Zorg ervoor dat je ruim voor het begin van de bijeenkomst klaar bent met alle voorbereidingen. Zo heb je alle tijd om aandacht te besteden aan de kinderen wanneer zij binnenkomen. Benodigdheden Kopieën van werkblad 11.1 en 11.2 voor alle kinderen (werkblad 11.1 mogelijk van tevoren meegegeven, zie voorbereiding); Pennen; Een flap-over met stiften; Een bijbel (NBV); Een kopie van werkblad 11.3; Schrijfpapier. JOP BASICS Pagina 77

21 PROGRAMMA 5 minuten Opening Heet de kinderen van harte welkom. Vraag hun om aan tafel te komen zitten. Spreek het volgende gebed uit: God, dank U wel dat wij door dit gebed contact mogen zoeken met U. Misschien lijkt U soms een beetje ver weg, maar wij hoeven Uw naam maar te noemen en U bent bij ons. Wilt U ons vandaag helpen te leren dat wij altijd bij U terecht kunnen: als we boos zijn of verdrietig en als we gelukkig zijn en blij; dat U voor ons een vriend wilt zijn die ons nooit teleurstelt, op wie we altijd kunnen vertrouwen en die altijd naar ons wil luisteren. Wilt U ons helpen om te luisteren naar U, naar alle goede woorden die U ons geeft en die ons helpen om echte vrienden te zijn voor elkaar. Amen. 10 minuten Verkenning Als je werkblad 11.1 van tevoren aan de kinderen had meegegeven (zie voorbereiding), vraag hun dan om het ingevulde werkblad er even bij te pakken. Had je werkblad 11.1 niet van tevoren uitgedeeld, doe dat dan nu en laat het ter plekke invullen. Ga met de kinderen in gesprek over wat zij hebben opgeschreven. Wat valt hun op? Wordt er veel gebeden of juist weinig? Wordt er gebeden met eigen woorden of zijn het vooral gebeden die door anderen zijn verzonnen? Waar wordt het meest gebeden? Voor wie of wat wordt het meest gebeden? Hebben de kinderen ook opgeschreven wanneer ze zelf bidden? Of doen ze dat niet? Let op: vraag nog niet hoe er wordt gebeden. Houd het kort: het gaat hier slechts om een eerste kennismaking met het thema. Vertel tot slot dat deze bijeenkomst gaat over hoe je contact kunt hebben met God en dat je daarvoor speciaal wilt kijken naar het gebed. Want als mensen bidden, spreken ze God direct aan. Het gebed is bedoeld voor Hem. 25 minuten Verdieping Vraag de kinderen of ze denken dat bidden vooral met woorden te maken heeft. Of is er nog meer over te zeggen? Wat valt er te zien aan mensen die bidden? Wat doen de kinderen zelf als ze bidden? De meeste mensen sluiten hun ogen en vouwen hun handen. Weten de kinderen waarom? Als je je handen vouwt en je ogen sluit, dan laat je daarmee zien dat je je door niets wilt laten afleiden als je met God gaat praten. Vraag de kinderen of zij denken dat het verplicht is om je handen te vouwen en je ogen te sluiten (dat is het natuurlijk niet). Het gaat er hier om dat bidden niet slechts met woorden te maken heeft, maar dat het ook iets is wat je doet. Deel pennen en kopieën van werkblad 11.2 uit. Het is mogelijk dat de afbeeldingen wat hilariteit oproepen. Dat is niet erg. Laat de kinderen lachen, maar vraag hun daarna om toch iets op te schrijven. Geef hun een minuutje de tijd en vraag daarna wat ze hebben opgeschreven. Drie afbeeldingen laten duidelijk verschillende emoties zien: verwachting of dankbaarheid; verdriet (het niet meer zien zitten); boosheid. De afbeelding waarop het meisje een normale gebedshouding aanneemt, zou je neutraal kunnen noemen. Vraag de kinderen of ze kunnen bedenken bij welke situaties dit past. Waar zou je op een dankbare manier voor kunnen bidden? Wanneer zou je kunnen bidden met verdriet, of met boosheid? Geef eventueel een voorbeeld uit je eigen gebedspraktijk. Vraag de kinderen ten slotte of ze ook zo zouden kunnen bidden als het meisje. Hoe zou dat zijn? Pagina 78 JOP BASICS

22 Leg de kinderen uit dat bidden in het christelijk geloof belangrijk is. Het is een manier om in contact te komen met God. In de Bijbel staan heel veel voorbeelden van mensen die bidden tot God en Hem laten zien dat ze dankbaar zijn, of dat ze ergens verdriet om hebben, of dat ze boos zijn op God omdat ze niet alles begrijpen wat er om hen heen of met andere mensen gebeurt. Jezus bad ook tot God. En Hij heeft Zijn leerlingen een gebed geleerd dat tot op de dag van vandaag door christenen wordt gebruikt. Vraag de kinderen of ze weten welk gebed dat is. Kunnen ze het ook opzeggen? Laat het hen proberen. Schrijf het ondertussen op de flap-over. Laat de kinderen ook zien waar het Onzevader staat in de Bijbel (Matteüs 6: 9-13 en Lucas 11: 2-4). Geef aan dat je het Onzevader wilt uitbeelden. Zet de flap-over met het Onzevader erop duidelijk zichtbaar neer en ga met de kinderen ergens staan waar je de ruimte hebt. Lees steeds een regel van het Onzevader voor en beeld deze uit (zie werkblad 11.3). Vraag aan de kinderen om jou na te doen. Ook nu zal er vast enige hilariteit ontstaan. Dat is niet erg. Herhaal de oefening en vraag de kinderen dan weer aan tafel te komen zitten. Vraag de kinderen wat ze ervan vonden. Hoe was het om het Onzevader uit te beelden in gebaren? Begrepen ze door de gebaren iets meer van dit gebed? Als de kinderen het vooral apart of een beetje raar vonden, dan is dat ook niet erg. Het gaat erom dat de kinderen een keer hebben meegemaakt dat een gebed niet alleen iets is van woorden, maar ook van gebaren, van het hele lichaam, van een houding. 15 minuten Verwerking Vat kort samen wat er tot nu toe in de bijeenkomst is gebeurd. Je hebt met de kinderen iets gedeeld over het gebed: waar het gebeurt en op wat voor manier. Er zijn verschillende soorten gebeden. Het gebed is niet alleen iets van woorden, maar ook van doen. Jezus heeft ons het Onzevader geleerd, dat door christenen over de hele wereld wordt gebruikt. Zo heeft Jezus ook heeft laten zien dat we door te bidden contact kunnen maken met God die niets liever wil dan contact maken met ons, omdat Hij van alle mensen houdt. En als je van elkaar houdt, dan wil je contact met elkaar en dan heb je het beste met elkaar voor, ook al ben je ook weleens boos of verdrietig. Geef aan dat de kinderen nu zelf contact mogen maken met God door een gebed te schrijven. Deel schrijfpapier uit. Laat de kinderen een gebed schrijven waarin ze formuleren wat ze graag zouden willen zeggen tegen God of wat ze aan Hem zouden willen vragen. Doe zelf ook mee. Nodig een paar kinderen uit om te delen wat ze hebben opgeschreven. Eventueel kun je vragen waarom ze juist dat hebben opgeschreven. Lees ook voor wat je zelf hebt opgeschreven. 5 minuten Afsluiting Bid samen opnieuw het Onzevader. Als er voldoende tijd is, kun je de gebaren er ook bij maken. Vraag de kinderen tot slot om werkblad 11.1 mee naar huis te nemen en de vragen onderaan te bespreken met hun ouders of verzorgers. Bedank de kinderen voor hun aanwezigheid en hun inzet. Tot de volgende keer! BIJLAGEN 1. Werkblad 11.1 Op zoek naar het gebed 2. Werkblad 11.2 Manieren om te bidden 3. Werkblad 11.3 Het Onzevader uitgebeeld JOP BASICS Pagina 79

23 Werkblad 11.1 Op zoek naar het gebed Opdrachten 1. Let de komende week op waar, wanneer en door wie er wordt gebeden. Schrijf dat op in de weekkalender hieronder. Als je helemaal geen gebed tegenkomt, is dat niet erg. (Misschien kun je dan opschrijven wanneer er wordt gezongen voor God, of wanneer er uit de Bijbel wordt gelezen?) 2. Vergeet niet om je blad mee te nemen naar de bijeenkomst! 3. Neem je werkblad na de bijeenkomst mee naar huis en bespreek dan de vier vragen onder aan het werkblad met je ouders of verzorgers. Zondag maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag 7.00 uur 7.00 uur 7.00 uur 7.00 uur 7.00 uur 7.00 uur 7.00 uur 9.00 uur 9.00 uur 9.00 uur 9.00 uur 9.00 uur 9.00 uur 9.00 uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur Vragen voor je ouders of verzorgers 1. Hoe hebben jullie leren bidden? 2. Wat bidden jullie meestal, als je voor jezelf bidt? Kun je en wil je daar iets over vertellen? 3. Als je bidt tot God, praat Hij dan ook terug? Of werkt dat anders? 4. Maken jullie ook op andere manieren contact met God? Zo ja, hoe? Pagina 80 JOP BASICS

24 Werkblad 11.2 Manieren om te bidden Opdracht Bekijk de plaatjes hieronder. Het meisje is op alle plaatjes aan het bidden. Hoe zou het meisje zich voelen? Schrijf onder elk plaatje hoe jij denkt dat ze zich voelt. Werkblad 11.3 Het Onzevader uitgebeeld Het gebaar om te beginnen ONZE VADER DIE IN DE HEMELEN ZIJT UW NAAM WORDE GEHEILIGD UW KONINKRIJK KOME UW WIL GESCHIEDE OP AARDE ZOALS IN DE HEMEL GEEF ONS HEDEN ONS DAGELIJKS BROOD EN VERGEEF ONS ONZE SCHULDEN GELIJK WIJ VERGEVEN ONZE SCHULDENAREN EN LEID ONS NIET IN VERZOEKING MAAR VERLOS ONS VAN DE BOZE WANT VAN U IS HET KONINKRIJK EN DE KRACHT EN DE HEERLIJKHEID IN EEUWIGHEID AMEN Kijk ook op: > JOP Basics. JOP BASICS Pagina 81