Inhoudsopgave Pagina Cardiomyopathie
|
|
- Martina van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Cardiomyopathie
2 Inhoudsopgave Pagina Inleiding 3 Wat is cardiomyopathie en hoe merkt u dat? 4 Verschillende soorten van cardiomyopathie 5 Wat merkt u van cardiomyopathie? 7 Hoe ontstaat cardiomyopathie? 8 Met welke onderzoeken krijgt u te maken? 9 Hoe gaan de onderzoeken precies? 11 Leefregels en medicijnen 18 Operaties 23 Leven met cardiomyopathie 24 Meer informatie 30 De Hart&Vaatgroep 33 Begrippenlijst 36 2 Cardiomyopathie
3 Inleiding Uw cardioloog heeft u verteld dat u vermoedelijk cardiomyopathie hebt. Een ziekte met een moeilijke naam waar u misschien nog nooit eerder van had gehoord. Voor veel mensen komt de mededeling als een schok. De toekomst ziet er met cardiomyopathie heel anders uit dan ze zich hadden voorgesteld. Ook u vraagt zich nu waarschijnlijk af of u uw leven anders moet inrichten. Wat is cardiomyopathie? Hoe ontstaat het? Welke onderzoeken moet u misschien nog ondergaan? Hoe ziet de behandeling eruit? Wat merken anderen in uw omgeving ervan? Daarover gaat deze brochure. Daarnaast leest u adviezen hoe u het beste met deze ziekte kunt leven. U kunt rekenen op de steun en zorg van allerlei gespecialiseerde artsen en verpleegkundigen, van lotgenoten en van andere instellingen. Achterin deze brochure vindt u nuttige adressen. 3 Cardiomyopathie
4 Wat is cardiomyopathie en hoe merkt u dat? Het hart is een spier die het bloed door ons lichaam pompt. Het hart bestaat uit vier holtes met kleppen en tussenwanden ertussen: twee boezems (atriums) en twee kamers (ventrikels). Het bloed komt in de twee boezems het hart binnen, de twee kamers persen het bloed weer weg. Voor dit pompen moet het hart voortdurend samentrekken en ontspannen. De tussenschotten houden het zuurstofrijke en zuurstofarme bloed gescheiden. De kleppen zorgen ervoor dat het bloed één richting op stroomt. Elke spier bestaat uit cellen die in ontspannen toestand lang zijn en bij het samentrekken kort worden, als een stuk elastiek. Door ziekte van Bovenste holle ader Aorta Longader Longslagader Linkerboezem Rechterboezem Longader Onderste holle ader Pulmonalisklep Tricuspidalisklep Aortaklep Mitralisklep Linkerkamer Rechterkamer Bouw van het normale hart = zuurstofrijk bloed = zuurstofarm bloed 4 Nederlandse Hartstichting
5 de cellen kan de hartspier niet goed ontspannen of samentrekken. Dan kan het hart dus niet goed pompen. De algemene term voor deze aandoening is cardiomyopathie : (cardio = hart; myo = spier; pathie = ziekte). Soms zegt men ook hartspierziekte. Naar schatting hebben zo n Nederlanders een vorm van cardiomyopathie. Cardiomyopathie is een chronische aandoening, met andere woorden: u houdt de ziekte voor de rest van uw leven. De klachten en beperkingen kunnen de ene periode ernstiger zijn dan de andere. Dat ligt ook aan de behandeling en hoe u daarop reageert. Als u ernstige klachten en beperkingen van cardiomyopathie ondervindt, noemen we dat hartfalen. Verschillende soorten van cardiomyopathie Grofweg zijn er vier vormen van cardiomyopathie. De volgende twee vormen komen het meest voor (bij 80% van de patiënten): 1. Een hartkamer is te wijd en heeft te slappe wanden. Dit heet dilaterende cardiomyopathie (dilateren = wijder worden). 2. Een deel van de hartspier is te dik en daardoor is de holte van de hartkamer te klein. Dit heet hypertrofische cardiomyopathie (hypertrofisch (Grieks) = te goed ontwikkeld). 5 Cardiomyopathie
6 Als een hypertrofische cardiomyopathie lang bestaat, krijgt die vorm kenmerken van de dilaterende cardiomyopathie. Doordat de verdikte en ook stugge hartspier niet goed meer kan pompen, verliest ze haar elasticiteit en rekt ze uit. De andere twee vormen van cardiomyopathie komen weinig voor: 1. De spier van de rechterkamer is veranderd in bindweefsel of vet. De officiële naam hiervoor is Arythmogene Rechter Ventrikel Cardiomyopathie (ARVC) (arythmogeen = het hartritme verstorend en ventrikel = kamer). 2. Spierweefsel van de hartspier is in stijf bindweefsel veranderd. Dit heet restrictieve cardiomyopathie (restrictie = beperking). Noot: In andere bronnen met medische informatie kunt u nog een aantal andere benamingen en indelingen tegenkomen. Hart zonder cardiomyopathie Hart met gedilateerde cardiomyopathie 6 Nederlandse Hartstichting
7 Wat merkt u van cardiomyopathie? Sommige mensen hebben eerst helemaal geen klachten van hun cardio myopathie. Die komen dan later. De meeste mensen met cardiomyopathie voelen zich gauw moe. De volgende verschijnselen doen zich voor. U kunt meerdere klachten tegelijk hebben, of eerst de ene en later een andere: U wordt moe en futloos, uw prestaties lopen terug. U krijgt te weinig adem of u bent benauwd. Uw hartslag wordt onregelmatig of te snel. Uw lichaam houdt vocht vast: u krijgt bijvoorbeeld dikke enkels en benen, een vol gevoel, u voelt zich misselijk, u verliest uw eetlust. U wordt zwaarder zonder dat u meer bent gaan eten. U kunt niet meer plat (met 1 hoofdkussen) slapen. U moet vaak s nachts uit bed om te plassen. U voelt pijn op de borst (angina pectoris). U voelt zich licht in het hoofd, u wordt duizelig of u valt flauw. De klachten kunnen bij u allemaal wel of niet voorkomen en meer of minder ernstig zijn. Veel klachten kan men met medicijnen beperkt houden. Zoals gezegd, kan cardiomyopathie er de oorzaak van zijn dat u later hartfalen krijgt. Over hartfalen heeft de Hartstichting een aparte brochure. Hoe u deze kunt aanvragen, leest u op pagina Cardiomyopathie
8 Hoe ontstaat cardiomyopathie? Veel uiteenlopende oorzaken Cardiomyopathie (in alle vormen) is soms erfelijk. Door het moderne genetische onderzoek weten we dat veel aandoeningen, waaronder alle vormen van cardiomyopathie, in aanleg in ons erfelijk materiaal aanwezig kunnen zijn. Dit kan het gevolg zijn van een zogenaamde spontane mutatie, een speling der natuur, of van een door één van de ouders overgedragen gen-afwijking. De erfelijke cardiomyopathie openbaart zich vaak op jongere leeftijd dan de cardiomyopathie als gevolg van langdurig bestaande schadelijke invloeden op de hartspier. Dan gaat het om: langdurige vernauwde kransslagaders; langdurige hoge bloeddruk; langdurige hartritmestoornissen; afwijkingen aan de hartkleppen; een infectie van de hartspier (myocarditis) door een virus, een parasiet of een bacterie; een niet goed functionerende klier (een te trage schildklier, diabetes mellitus (suikerziekte); vorming van bindweefsel in het hart; stoornissen in het zenuwstelsel; spierziekten; hoge bloeddruk tijdens zwangerschap; het gebruik van sterke medicijnen, zoals chemotherapie; bestraling; vergiftiging, bijvoorbeeld door alcohol, cocaïne of zware metalen; continu te hoog hartritme, door bepaalde dieetpreparaten of middelen als XTC; 8 Nederlandse Hartstichting
9 stofwisselingsziekten waarbij te veel stoffen in de hartspier opgeslagen worden die daar niet thuis horen (eiwitten, ijzer). Een aantal oorzaken kunnen jaren geleden hebben plaats gevonden. Alleen bij een infectie kan de cardiomyopathie zich binnen enkele dagen of weken ontwikkelen. Ook is het mogelijk dat dé oorzaak (nog) niet kan worden vastgesteld. Voor de behandeling heeft dit meestal geen consequenties. Die is in alle gevallen gelijk. Met welke onderzoeken krijgt u te maken? De huisarts en/of de cardioloog vermoeden dat u cardiomyopathie hebt als u bepaalde klachten hebt en als er bepaalde tekenen zijn die bij cardiomyopathie horen. Om zeker te weten of u cardiomyopathie hebt, is er nog veel medisch onderzoek nodig. 9 Cardiomyopathie
10 Specialistische onderzoeken Om het vermoeden dat u cardiomyopathie hebt te kunnen bevestigen, moet u een aantal specialistische onderzoeken ondergaan. Dat zijn altijd: een ECG (hartfilmpje); een echo; een bloedprik; en verder vaak ook nog: een röntgenfoto van hart en longen; een 24-uurs hartritmeregistratie; een inspanningsonderzoek. Daarnaast krijgen sommige patiënten nog: een isotopenonderzoek; een hartkatheterisatie, heel soms met een hartbiopsie; een MRI-scan. Er kan ook een erfelijkheidsonderzoek plaats vinden. 10 Nederlandse Hartstichting
11 Hoe gaan de onderzoeken precies? Elektrocardiogram (ECG) of hartfilmpje De hartspier trekt samen door elektrische stroompjes die het hart zelf opwekt. Een ECG-apparaat kan die stroompjes meten en er een grafiek (het hartfilmpje) van maken. Dit is een momentopname. Als u tijdens het onderzoek ritmestoornissen hebt, zijn die op het hartfilmpje te zien. Men plakt elektroden op uw borstkas, om de polsen en enkels; de elektroden worden met kabeltjes aan het ECG-apparaat verbonden. Het maken van een hartfilmpje duurt vijf minuten. Echocardiogram/Doppler onderzoek Een echo/dopplercardiogram brengt de hartspier en de hartkleppen in beeld. Met ultrageluidsgolven maakt men afbeeldingen van het hart en van de bloedstromen in het hart. Deze beelden laten zien: hoe groot de hartkamers zijn; hoe dik de hartspier is; 11 Cardiomyopathie
12 of u eerder een hartinfarct hebt gehad; hoe het hart nu pompt, en of de hartkleppen goed werken. De cardioloog kan nu zien óf u cardiomyopathie hebt, en soms ook al in welke vorm. Een echo maakt men gewoonlijk door een microfoontje op uw borstkas te plaatsen, terwijl u op uw rug of op uw zij op een onderzoeksbank ligt. Een echo-onderzoek duurt twintig tot dertig minuten. Bloedprik Als uw hart of andere organen niet goed werken, komen er bepaalde stoffen in uw bloed die er normaal niet in dezelfde hoeveelheden in zitten ( afwijkende bloedwaarden ). Bijvoorbeeld stoffen die wijzen op niet goed functionerende organen of klieren (schildklier, lever, nieren). In het laboratorium bekijkt men welke bloedwaarden uw bloed heeft. Röntgenfoto van hart en longen (thorax-foto) Op een röntgenfoto van uw borstkas kan men zien of het hart vergroot is, of er stuwing is van bloed in de bloedvaten van de longen, en of er vocht in of achter de longen zit. 12 Nederlandse Hartstichting
13 24-uurs ECG-registratie (Holteronderzoek) Veel hartritmestoornissen doen zich in de loop van de dag zo af en toe voor en komen niet op een gewoon hartfilmpje. Met het Holteronderzoek wordt de elektrische activiteit van uw hart gedurende een of twee etmalen op een cassettebandje vastgelegd, in de verwachting dat er tijdens die periode een hartritmestoornis optreedt. U draagt een kleine recorder aan een band om uw middel. Via een aantal plakkers op uw borst staat het apparaatje in verbinding met uw hart. U draagt het de hele dag bij u en u gaat er zelfs mee naar bed. U moet zelf bijhouden wat u in die periode zoal doet. Aan het hartfilmpje uit de recorder kan de cardioloog zien hoe uw hart reageert op rust en op verschillende soorten inspanning. Een andere mogelijkheid is een eventrecorder. Dat is een klein apparaat dat u met een koordje om uw hals of pols draagt. Er zitten twee of meer elektroden aan vast die op uw borst worden geplakt. De eventrecorder registreert uw hartritme. Als u voelt dat uw hart op hol slaat, dan drukt u op de eventknop. Daarmee maakt u zelf een hart filmpje, dat u per telefoon kunt doorsturen naar het ziekenhuis. Dat tijdstip noteert u in een dagboekje en ook de klachten die u op dat moment heeft. U krijgt de eventrecorder twee tot drie weken mee naar huis. 13 Cardiomyopathie
14 Inspanningsonderzoek (fietstest of loopband) Het inspanningsonderzoek is op de volgende punten gericht: de mate vaststellen waarin u zich in kunt spannen; het zuurstoftekort in uw hartspier registreren; kijken op welke plaatsen uw hart bij inspanning het eerst problemen krijgt; zoeken naar hartritmestoornissen; kijken welke invloed de inspanning op eventuele hartritmestoornissen heeft; registreren hoe uw bloeddruk tijdens de inspanning reageert. Bij dit onderzoek maakt men een hartfilmpje terwijl u op een loopband loopt of op een hometrainer fietst. De belasting wordt langzaam opgevoerd, tot u aangeeft dat u niet verder kunt. Het onderzoek duurt ongeveer een half uur. Isotopenonderzoek (nucleaire hartscan) Als men nog preciezer wil weten hoe de zuurstof in uw hartspier verdeeld is, dan moet u een inspanningsonderzoek doen nadat men een isotoop in uw bloed heeft toegediend. De gebruikte isotopen zijn stoffen die kortstondig een radioactieve straling uitzenden en die zich in de goed doorbloede delen in uw hartspier opstapelen. Na het lopen of fietsen moet u gaan liggen. Een grote camera die om u heen draait, registreert de isotopen in uw hartspier. Een of meerdere dagen later maakt men nog een opname in de rustfase. Uit de vergelijking van die twee series opnamen kan men precies 14 Nederlandse Hartstichting
15 zeggen welk deel van de hartspier tijdens inspanning te weinig bloed krijgt, en of u ooit een hartinfarct hebt gehad. Bij patiënten die moeite hebben met lopen of fietsen, kan men de inspanning ook nabootsen met een stof die de bloedvaten verwijdt. Hartkatheterisatie Een hartkatheter is een slangetje dat vanuit de lies, de elleboog, of de pols via een ader of slagader naar het hart wordt geschoven. Er zijn verschillende toepassingen mogelijk. Tijdens een katheterisatie via de slagader meet men de bloeddruk in de linkerkamer van het hart en in de aorta. Als men via een katheter wat contrastmiddel in het bloed spuit, kan men ook de pompbewegingen van de hartspier en de doorstroming van de kransslagaders bekijken. Dan kan blijken dat een kransslagader vernauwd is of afgesloten, en op welke plek(ken) precies. Tijdens een katheterisatie via de ader meet men de druk in het rechterdeel van het hart en kan men de hoeveelheid bloed meten die het hart per minuut wegpompt. Ook kan men met contrastvloeistof beelden maken van de rechter hartkamer en de longslagaders. Een katheterisatie kan als dagbehandeling gebeuren, of u wordt ervoor in het ziekenhuis opgenomen. Over hartkatheterisaties heeft de Hartstichting een aparte brochure. Hoe u deze brochure kunt aanvragen, leest u op pagina Cardiomyopathie
16 MRI-scan Met een MRI-scan (MRI staat voor magnetic resonance imaging ) kan men delen binnen in uw lichaam als het ware schijfje voor schijfje bekijken. Dit onderzoek wordt gebruikt als u cardiomyopathie hebt in de vorm van een ARVC. Het apparaat - een grote, supersterke magneet - is een soort tunnel waar u liggend langzaam doorheen schuift. U hoort een ratelend geluid. Het apparaat wekt magnetische velden op waardoor de kleinste deeltjes van uw lichaam gaan trillen. U voelt dat zelf niet. Het apparaat vangt die trillingen op en maakt er heel precieze beelden van. Soms dient men u een bepaalde stof toe die het beeld duidelijker maakt. De afdeling die de MRI s maakt zal u een folder geven met de details van het onderzoek. Het duurt meestal 30 tot 60 minuten. 16 Nederlandse Hartstichting
17 Hartbiopsie Heel soms moet men het weefsel van de hartspier zelf onderzoeken om de oorzaak van de cardiomyopathie vast te stellen, of om een behandeling te beginnen of een behandeling te controleren. Zo n hartbiopsie gebeurt met een hartkatheterisatie. (Over hartkatheterisatie leest u op pagina 15.) Met een biopsiekatheter neemt de cardioloog een paar zeer kleine stukjes ( spiermonsters, van 1 à 2 mm) van de hartspier. De patholoog-anatoom onderzoekt die stukjes. Erfelijkheidsonderzoek In een klinisch genetisch centrum kan men onderzoeken of uw cardiomyopathie erfelijk is. Er zijn twee onderzoeksmethoden. Bij een stamboomonderzoek gaat men na of er meer familieleden cardiomyopathie hebben (gehad). Voor DNA-onderzoek neemt men bloed af bij uw familieleden om te kijken of zij hetzelfde gen of dezelfde genen hebben die cardiomyopathie kunnen veroorzaken. Het gen dat verantwoordelijk is voor de vorm van cardiomyopathie die u hebt, moet dan wel bekend zijn. 17 Cardiomyopathie
18 Leefregels en medicijnen Zoals eerder al gezegd: cardiomyopathie is een chronische aandoening. U houdt de ziekte voor de rest van uw leven. De meeste behandelingen en adviezen moeten voorkomen dat de ziekte erger wordt. Of ze proberen de gevolgen van de ziekte te beperken, zodat u zo lang en plezierig mogelijk leeft. Leefregels Wat kunt u zelf doen en laten om de ziekte in de hand te houden? Bespreek deze leefregels in ieder geval ook met uw cardioloog of de verpleegkundig specialist. Beweeg genoeg. Alleen door te bewegen kunt u uw conditie en uw uithoudingsvermogen op peil houden. Zoek contact met bewegingsconsulenten of fysiotherapeuten voor hartpatiënten (of voor ouderen). In veel plaatsen zijn sport- en zwemverenigingen van patiëntenvereniging De Hart&Vaatgroep actief voor mensen met een hartaandoening. Een adres bij u in de buurt vindt u op Meer over De Hart&Vaatgroep leest u op pagina 33. Rook niet. Roken is slecht voor uw bloedvaten, uw longen en uw uithoudingsvermogen. Informatie over stoppen met roken vindt u bij STIVORO (het expertisecentrum voor tabakspreventie). Ook kunt u daar terecht voor advies en een steuntje in de rug. Het adres van STIVORO vindt u op pagina 30. Weet wat uw juiste gewicht is en bekijk samen met een diëtist hoe u dat kunt bereiken. Op kunt u via de digitale 18 Nederlandse Hartstichting
19 BMI-meter kijken of u een gezond gewicht hebt voor uw lengte. De Hartstichting heeft een aparte brochure over overgewicht. Hoe u deze kunt aanvragen, leest u op pagina 30. Zorg dat u zo weinig mogelijk zout binnenkrijgt. Zout houdt vocht vast. Het meeste zout in onze dagelijkse voeding komt niet uit het zoutvaatje, maar zit verborgen in allerlei kant-en-klaarproducten (maaltijden, vleeswaren, koekjes, enzovoort!). Beperk ook de zoutvervangers die kalium bevatten. De Hart&Vaatgroep organiseert kookworkshops voor zoutarm koken. Kijk op voor een workshop bij u in de buurt. Beperk de inname van vocht. Te veel vocht in uw lichaam kan u alleen maar in de weg zitten, en uw hart kan het niet goed naar de nieren toe wegpompen. Drink niet overmatig, maar minimaal 1,5 liter per dag. Uw arts zal u een maximum opgeven. Neem bij dorst kleinere slokjes of kleinere glazen of vul een glas maar voor de helft. 19 Cardiomyopathie
20 Drink geen alcohol. Alcohol prikkelt uw behoefte om (nog) meer vocht in te nemen en heeft een ongunstig effect op de pompfunctie van de hartspier. Wees heel voorzichtig als er griep in het land is en vermijd contact met mensen die de griep hebben. Als u toch griep krijgt, neem tijdig contact op met uw huisarts en ziek de griep goed uit. Uw cardioloog zal u vertellen of u de jaarlijkse griepprik mag hebben. Geef toe aan de signalen van uw lichaam. Voelt u zich moe, rust dan uit. Doe niets wat u op dat moment niet kunt. Leer uw energie goed te verdelen. Kijkt u ook op de pagina s 24 t/m 29. Medicijnen Als cardiomyopathie-patiënt krijgt u een heleboel medicijnen. Vraag uw apotheek om een medicijnenkaart, waarop u kunt aantekenen: Welk medicijn? Wanneer moet ik het innemen? Hoe moet ik het innemen? In welke dosis? Maak van het innemen van medicijnen een dagelijkse routine. U kunt de volgende soorten medicijnen voorgeschreven krijgen (maar meestal niet allemaal): Voor het sterker maken van de hartspier en de behandeling van boezemfibrilleren, krijgt u medicijnen op basis van digitalis. 20 Nederlandse Hartstichting
21 Om de te dikke of te stugge hartspier in de hartkamer te versoepelen, zodat er meer bloed zal uitstromen, krijgt u bètablokkers. Bètablokkers kunnen de hartspier zelfs weer sterker maken en de pompkracht van het hart verbeteren. Om de druk in hart en vaten te regelen en de bloedvaten te verwijden, krijgt u een medicijn met nitraat. Om de hartarbeid te vergemakkelijken, geeft men u een ACE-remmer of een angiotensine II-antagonist. Deze geneesmiddelen reguleren tegelijkertijd ook uw bloeddruk. Om het ontstaan van bloedstolsels (trombose) tegen te gaan, krijgt u een antistollingsmiddel. Hoe regelmatiger het hartritme, hoe minder kans er is dat de hartspier nog wijder wordt. Hartrimestoornissen hebben een negatief effect op de pompfunctie van uw hart. Om uw hartritme zo regelmatig mogelijk te houden, krijgt u een anti-aritmicum. Ook bètablokkers hebben een regelend effect op het hartritme. 21 Cardiomyopathie
22 Om het vocht dat u vasthoudt gemakkelijker kwijt te raken, krijgt u plastabletten (diuretica). De Hartstichting heeft een aparte brochure over medicijnen en hart- en vaatziekten. Hoe u deze brochure kunt aanvragen leest u op pagina 30. De stollingstijd (INR) meten (INR = International Normalized Ratio) Als u een antistollingsmiddel gebruikt, moet u regelmatig uw bloed (laten) controleren om de juiste dosis te kunnen bepalen. De stollingstijd van uw bloed varieert namelijk. De Trombosedienst doet deze controle, maar u kunt het ook zelf doen. De Trombosedienst kan u daarover informeren. Meer informatie vindt u op pagina 32. Alternatieve geneeskunde Er komen steeds meer berichten over therapieën met voedingssuplementen en vitaminen. Hun effect is tot nu toe nog nooit wetenschappelijk bewezen. Als u deze middelen wilt gebruiken, geef dit dan in ieder geval altijd door aan uw cardioloog. Stop nooit met het gebruik van uw voorgeschreven medicijnen zonder dit met uw cardioloog te overleggen. 22 Nederlandse Hartstichting
23 Operaties Er zijn geen standaardoperaties om mensen van cardiomyopathie af te helpen. De operaties die gebeuren, zijn zeldzaam en meestal geven ze ook geen definitieve oplossing. Bij hypertrofische cardiomyopathie - bij de erfelijke vorm - is soms een operatie noodzakelijk bij patiënten met alleen een verdikking van de spier van de linkerkamer, of een vernauwing van het uitstroomgebied van die hartkamer. De operatie houdt in dat de hartchirurg een stukje van de tussenwand weghaalt (myectomie). Bij ARVC kan de cardioloog/elektrofysioloog soms de plek in de spier die de hartritmestoornis veroorzaakt, wegbranden (ablatie) of bevriezen (cryo-ablatie). De Hartstichting heeft hierover een aparte brochure: Elektrofysiologisch onderzoek (EFO) en Ablatiebehandeling. Hoe u deze brochure kunt aanvragen, leest u op pagina 30. Een verdikte wand tussen de hartkamers (het ventriculaire septum) probeert men soms met een injectie van alcohol te verkleinen. In zéér uitzonderlijke gevallen is harttransplantatie mogelijk om patiënten met cardiomyopathie te helpen. Een harttransplantatie is een bijzondere operatie. In Nederland is hiervoor een lange wachtlijst vanwege het tekort aan donorharten. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet een patiënt aan meerdere criteria voldoen, zoals: Behandeling met medicijnen zal verder geen succes meer hebben. De patiënt moet een sterk verkorte levensverwachting hebben. 23 Cardiomyopathie
24 Hij of zij mag geen andere levensbedreigende of levensverkortende aandoeningen (gehad) hebben. Én alle overige organen moeten goed functioneren. Twee andere operatieve ingrepen vinden wél regelmatig plaats bij mensen met een cardiomyopathie: het inbrengen van een biventriculaire pacemaker en het inbrengen van een implanteerbare cardioverter defibrillator (ICD). Voornamelijk als er sprake is van bepaalde vormen van pompfalen en bij bijzondere hartritmestoornisen. Meer infor matie hierover vindt u in de brochures Pacemaker en Implanteerbare Cardioverter Defibrillator (ICD) van de Hartstichting. Hoe u deze kunt aanvragen, leest u op pagina 30. Als de cardiomyopathie samenhangt met een niet goed functionerende hartklep of vernauwde kransslagaders, kan het hart beter gaan functioneren door een operatie aan de klep of de kransslagader(s). De verminderde hartspierfunctie herstelt zich vaak in belangrijke mate door het wegnemen van de belastende factoren. Over deze behandelingen heeft de Hartstichting aparte brochures. Hoe u die kunt aanvragen, leest u op pagina 30. Leven met cardiomyopathie De eerste schrik Voor de meeste patiënten is het een behoorlijke schok om te horen dat ze cardiomyopathie hebben, en om te beseffen dat deze ziekte invloed heeft 24 Nederlandse Hartstichting
25 op hun kwaliteit van leven en op hun levensverwachting. Misschien hebt ook u gevoelens van angst, onzekerheid en onmacht. Laat u zich in ieder geval door uw (huis)arts zo goed mogelijk voorlichten, en praat ook met anderen over uw gevoelens. Bijvoorbeeld met uw partner of vertrouwde personen in uw omgeving die u goed kennen en begrijpen. In het ziekenhuis staan de gespecialiseerde verpleegkundigen klaar om u - uzelf maar ook uw gezinsleden - op te vangen en met raad en daad te steunen. Meestal hebben zij een telefonisch spreekuur. Uw leefpatroon De leefregels zoals eerder beschreven zijn bedoeld om naast het gebruik van medicijnen uw kwaliteit van leven zo goed mogelijk te bewaren, zodat u zo weinig mogelijk last van de ziekte zult ondervinden. In overleg met uw arts en uw partner of andere naasten kunt u zelf bekijken wat voor u het beste leefpatroon is. Belangrijk is dat u de beschikbare energie, die per dag kan wisselen, zo goed mogelijk over de dag verdeelt. U leert dat al doende. 25 Cardiomyopathie
26 Let op de signalen van uw lichaam, bij inspanningen, bij bepaalde consumptie, of bij medicijnen. Bespreek die signalen eventueel met de cardioloog of de hartfalenverpleegkundige. Om te leren hoe u het beste uw dagelijkse portie beweging krijgt, kunt u advies vragen bij speciaal daarvoor opgeleide fysiotherapeuten en bewegingsconsulenten. Ook kunt u naar een speciale sport- en zwemgroep in uw regio van De Hart&Vaatgroep. Een adres bij u in de buurt vindt u op Overleg altijd eerst met uw cardioloog. Reacties van anderen U hebt een chronische aandoening, maar anderen kunnen dat vaak niet aan u zien. Dat is een lastige situatie. Anderen begrijpen niet altijd waarom u niet zomaar overal aan meedoet. U zult keuzes (moeten) maken. Dit kan van invloed zijn op uw sociale leven. Vertel de leidinggevende op uw werk dat u cardiomyopathie hebt, en welke gevolgen dat kan hebben voor de manier waarop u uw werk doet. Wees zo open mogelijk over uw beperkingen, maar vertel er ook bij dat uw klachten wisselvallig kunnen zijn en dat niemand weet hoe de cardiomyopathie zich precies zal ontwikkelen. Mensen kunnen u ook goedbedoelde adviezen geven, die u niet kunt of wilt opvolgen. U zult moeten kiezen hoeveel energie u wilt besteden aan het kweken van begrip bij anderen. Contact met lotgenoten is voor velen een prettige manier van ervaringen uitwisselen. De Hart&Vaatgroep biedt lotgenotencontact, via via de telefoon of tijdens bijeenkomsten bij u in de regio. Kijk op 26 Nederlandse Hartstichting
27 U en uw familie Uw familie is meestal heel goed op de hoogte van uw ziekte. Maar ook zij zullen u niet altijd goed begrijpen. Probeer samen van het leven te genieten door respectvol met elkaar en elkaars verdriet om te gaan. Zorg vooral dat uw ziekte niet de boventoon gaat voeren in uw relatie met andere mensen. Bespreek met de verpleegkundige hoe u daar het beste mee om kunt gaan. Uw partner of uw kinderen zijn misschien bezorgder voor de toekomst dan u zelf. Ook voor hen kan lotgenotencontact zinvol zijn; zij hebben soms vragen die ze juist met ánderen willen bespreken. Ook zij kunnen bij De Hart&Vaatgroep terecht. Verstandig en lekker eten en drinken Ondanks een beperking van zout en vocht, kunt u nog wel lekker eten en drinken. Gebruik bijvoorbeeld veel verse groenten en tuinkruiden, en stoom de groenten gaar in plaats van ze te koken. Hulp bij het vinden van de juiste aanpak van eten en drinken, krijgt u van een diëtist. In de brochures Eten naar hartenlust en Koken naar hartenlust van de Hartstichting vindt u informatie over gezonde voeding en recepten. Met de Zoutwijzer kunt u het zoutgehalte in verschillende producten met elkaar vergelijken. Hoe u de brochures en de Zoutwijzer kunt bestellen, leest u op pagina 30. Het Voedingscentrum geeft brochures uit met voedingsadviezen bij een natriumbeperking en een verhoogd cholesterolgehalte. Het adres van het Voedingscentrum vindt u op pagina 31. Wilt u onder leiding van een ervaren opleidingskok een heerlijke zoutarme maaltijd bereiden? Neem dan deel aan een kookworkshop van De Hart&Vaatgroep. Ook krijgt u daar informatie over het volgen van een zoutarm dieet. Kijk op voor een workshop bij u in de buurt. 27 Cardiomyopathie
28 Gewichtscontrole Als u een keer per week op een vast tijdstip op de weegschaal gaat staan, kunt u uw lichaamsgewicht onder controle houden. Als u niet meer bent gaan eten of drinken, en u wordt toch in een week meer dan een halve kilo zwaarder, dan houdt uw lichaam misschien vocht vast. Als u ook meer moeite met ademen hebt, wijst dat daar ook op. Seksualiteit Door hun chronische ziekte hebben zowel vrouwen als mannen vaak minder zin in seks. Impotentie bij mannen kan verschillende medische of psychische oorzaken hebben. Bespreek dit probleem met uw (huis)arts. Middelen als Viagra, Androskat en Cialis kunnen de werking van uw andere medicijnen beïnvloeden. Niet roken Als u nog moet stoppen met roken, dan zal uw huisarts u graag adviseren. Ook kunt u in groepsverband een training volgen. De GGD, Thuiszorg en Instellingen voor Verslavingszorg geven door heel Nederland de stoppen-met-roken-training: Pakje Kans. Vraag eerst uw zorgverzekeraar welke kosten worden vergoed. 28 Nederlandse Hartstichting
29 Voor meer informatie over stoppen met roken en de training Pakje Kans en voor hulp en advies, kunt u terecht bij STIVORO (het expertisecentrum voor tabakspreventie). Het adres van STIVORO vindt u op pagina 30. Zonnebrand Uw lichaam heeft onder normale omstandigheden vaak al moeite alle processen zo goed mogelijk te laten verlopen. Als u zich uitgebreid en onbeschermd aan de zon bloot zou stellen, belast dat uw bloedsomloop nog meer en krijgt u misschien ook meer klachten. Sommige medicijnen maken u overgevoelig voor zonlicht. Zoek dus liever de schaduw op. Als u de zon niet kunt vermijden, bescherm uw huid dan met een middel met een factor hoger dan 10. Erfelijkheid Als u een erfelijke vorm van cardiomyopathie hebt, hebben of krijgen uw kinderen en kleinkinderen het misschien ook. Afhankelijk van de vorm van cardiomyopathie die u hebt, bespreekt de cardioloog met u en uw partner de wenselijkheid van erfelijkheidsonderzoek. Bespreek grondig met uw cardioloog en met de geneticus (de arts, die het erfelijkheidsonderzoek doet) wat voor ú de consequenties van zo n onderzoek kunnen zijn. U bent nooit verplicht een erfelijkheidsonderzoek te laten doen. Als u een kinderwens hebt, bespreek dit dan met uw cardioloog. 29 Cardiomyopathie
Cardiomyopathie. Thoraxcentrum. Inleiding
Thoraxcentrum Cardiomyopathie Inleiding U hebt onlangs van uw cardioloog gehoord dat u vermoedelijk cardiomyopathie hebt. Voor de meeste mensen is het een behoorlijke schok om te horen dat ze deze ziekte
Nadere informatie1. de rechterboezem: ontvangt het zuurstofarme bloed van de bovenste en onderste holle ader;
Cardiomyopathie De werking van een gezond hart Wat doet het hart? Het hart is de pomp die het bloed door het lichaam rondpompt. Bij elke hartslag pompt het hart een bepaalde hoeveelheid bloed door de longen
Nadere informatieInhoudsopgave Pagina Cardiomyopathie
Cardiomyopathie Inhoudsopgave Pagina Inleiding 3 Wat is cardiomyopathie en hoe merkt u dat? 4 Verschillende soorten van cardiomyopathie 5 Wat merkt u van cardiomyopathie? 7 Hoe ontstaat cardiomyopathie?
Nadere informatieVermoeidheid & hartziekten
Vermoeidheid & hartziekten Menno Baars, cardioloog HartKliniek Nederland april 2014 Cardioloog van de nieuwe HartKliniek Nieuwe organisatie van eerstelijnscardiologiecentra Polikliniek & dagbehandeling
Nadere informatieHartkwalen Gasping. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart 22-1-2012
Hartkwalen Gasping De belangrijkste klachten zijn: vermoeidheid kortademigheid (vooral bij inspanning) opgezette benen en enkels onrustig slapen en s nachts vaak plassen 4 Hartfalen sen Hartspierziekte
Nadere informatieHartfalen. Wat is het en hoe herken je het
Hartfalen Wat is het en hoe herken je het Hartfalen, onbekend en onderschat Hartfalen is de grote onbekende onder de hartziekten. Hartfalen klinkt misschien bekend in de oren. Het woord doet denken aan
Nadere informatieCARDIOLOGIE. HOCM-ablatie BEHANDELING
CARDIOLOGIE HOCM-ablatie BEHANDELING HOCM-ablatie Deze folder geeft u informatie over HOCM-ablatie. Dit is een behandeling bij hypertrofische obstructieve cardiomyopathie: een verdikking in het tussenschot
Nadere informatieLogboek. Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieLogboek Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieBoezemfibrilleren. De bouw en werking van het hart
Boezemfibrilleren Boezemfibrilleren is een stoornis in het hartritme. Uw hartslag wordt onregelmatig. U kúnt dit voelen, maar dat hoeft niet. Van alle mensen met boezemfibrilleren voelt ongeveer 10 tot
Nadere informatieSeniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018
Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018 1 1 Houd je hart gezond Programma Leefstijl Risicofactoren Meest voorkomende hart- en vaatziekten Gezond bewegen 2 2 Werking van het hart 3 3 Werking van het hart
Nadere informatieHartfalen. Decompensatio cordis
Hartfalen Decompensatio cordis Door een verminderde pompfunctie van uw hart bent u op dit moment onder behandeling van de cardioloog. Deze folder geeft u uitleg over de aard en de oorzaak van uw klachten.
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn.
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen
Nadere informatieDREIGEND HARTINFARCT
DREIGEND HARTINFARCT (onstabiele angina pectoris) In deze folder geeft het Ruwaard van Putten Ziekenhuis u algemene informatie over een dreigend hartinfarct. Wij adviseren u de informatie zorgvuldig te
Nadere informatieHartfalen Wat kunt u thuis zelf doen?
Hartfalen Wat kunt u thuis zelf doen? www.nwz.nl Inhoud Wat is een hartfalenverpleegkundige 3 Wat is hartfalen 3 Oorzaken 4 Klachten en verschijnselen 4 Onderzoeken 4 Behandeling 4 Wat kunt u thuis zelf
Nadere informatieElektrofysiologisch onderzoek (EFO) en Ablatiebehandeling
Elektrofysiologisch onderzoek (EFO) en Ablatiebehandeling Inhoudsopgave Pagina Inleiding 3 Het ritme van het gezonde hart 4 Ritmestoornissen 6 Het elektrofysiologisch onderzoek 7 Wat is een elektrofysiologisch
Nadere informatieBASISSTOF 1 HET BLOED OM TE ONTHOUDEN
BASISSTOF 1 HET BLOED Bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen en bloedplaatjes. 55% is bloedplasma. 45% bloedcellen en bloedplaatjes. Er zijn twee soort bloedcellen: rode bloedcellen en witte bloedcellen.
Nadere informatieBoezemfibrilleren. Cardiologie
Boezemfibrilleren Cardiologie Uw cardioloog stelde vast dat er bij u sprake is van boezemfibrilleren. Dit is een veel voorkomende hartritmestoornis die onschuldig is, als bijtijds de juiste maatregelen
Nadere informatiePolikliniek cardiologie. Patiëntendagboek
Polikliniek cardiologie Patiëntendagboek Dit dagboek is eigendom van: (patiëntenstikker) Neem dit boekje mee bij ieder bezoek aan de arts of verpleegkundige. 1 Inhoud Pagina Bereikbaarheid 3 Waarom dit
Nadere informatieWerking van het hart. Algemene informatie over het hart, de bloedvaten en de meest voorkomende hart- en vaataandoeningen
Werking van het hart Algemene informatie over het hart, de bloedvaten en de meest voorkomende hart- en vaataandoeningen Het hart is een pomp Hart- en vaatziekten zijn een belangrijke doodsoorzaak in Nederland.
Nadere informatieCardiologie. Takotsubocardiomyopathie
Cardiologie Takotsubocardiomyopathie Inhoudsopgave Inleiding 4 Wat is takotsubocardiomyopathie? 4 Wat is de oorzaak? 5 Wat zijn de klachten en verschijnselen? 6 Welke onderzoeken worden uitgevoerd? 6
Nadere informatieLongembolie. Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 1117
Longembolie Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 1117 Inleiding U bent in het ziekenhuis opgenomen met een longembolie. In deze folder leest u meer over wat een longembolie is en hoe uw behandeling
Nadere informatieCARDIOLOGIE. HOCM-ablatie BEHANDELING
CARDIOLOGIE HOCM-ablatie BEHANDELING HOCM-ablatie Deze folder geeft u informatie over HOCM-ablatie. Dit is een behandeling bij hypertrofische obstructieve cardiomyopathie: een verdikking in het tussenschot
Nadere informatie1. Inleiding 3 2. Hartfalenpolikliniek 4 3. Folder Hartfalen, wat is dat? 5 4. Medicijnen 6 5. Dieet 7 6. Folder Dieet bij hartfalen 8 7.
1. Inleiding 3 2. Hartfalenpolikliniek 4 3. Folder Hartfalen, wat is dat? 5 4. Medicijnen 6 5. Dieet 7 6. Folder Dieet bij hartfalen 8 7. Bewegen 9 8. Wat te doen bij klachten 10 9. Dagboek 12 10. Informatie
Nadere informatieHARTRITMESTOORNISSEN DE BEHANDELING DOOR MIDDEL VAN ELEKTRONISCHE CARDIOVERSIE FRANCISCUS VLIETLAND
HARTRITMESTOORNISSEN DE BEHANDELING DOOR MIDDEL VAN ELEKTRONISCHE CARDIOVERSIE FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Hartritmestoornissen komen in het dagelijks leven vaak voor en zijn vaak onschuldig. Meestal
Nadere informatieBoezemfibrilleren. Lianne Permentier, cardioloog Ommelander Ziekenhuis
27-10-2016 Boezemfibrilleren Lianne Permentier, cardioloog Ommelander Ziekenhuis Opbouw presentatie Bouw en werking hart Het normale hartritme Boezemfibrilleren Oorzaken boezemfibrilleren Behandelmogelijkheden
Nadere informatieTako Tsubo cardiomyopathie Bij hevige emotionele stress
Tako Tsubo cardiomyopathie Bij hevige emotionele stress Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent opgenomen op de afdeling Hartbewaking (CCU) van ons ziekenhuis,
Nadere informatieKlinische Genetica. Plots overlijden
Klinische Genetica Plots overlijden Klinische Genetica Inleiding In uw familie zijn een of meerdere personen op jonge leeftijd plotseling overleden. Plots overlijden op jonge leeftijd heeft vaak met het
Nadere informatiekomt terug naar het hart in de linkerboezem, dan naar de linkerkamer en het hele proces begint opnieuw (afb. 1).
Hartfalen anatomie Het hart is een spier die als een pomp werkt. Het hart pompt het bloed met zuurstof en voedingstoffen via de slagader naar alle delen van het lichaam. Afvalstoffen worden via het bloed
Nadere informatieHart & Vaatcafé, 26 november 2015 Hartfalen, mijn hart pompt niet goed. Wat nu?
Hart & Vaatcafé, 26 november 2015 Hartfalen, mijn hart pompt niet goed. Wat nu? Vraag 1 Ik heb hartfalen en gebruik een b-blokker, hierbij ben ik duizelig. De dosering is gehalveerd en nu ben ik minder
Nadere informatieHartcentrum. Hartklepaandoeningen. Patiëntenfolder aandoeningen
Hartcentrum Hartklepaandoeningen Patiëntenfolder aandoeningen Inhoudsopgave De werking van een gezond hart... 3 Wat doet het hart?... 3 Hoe zit het hart in elkaar?... 3 De bloedsomloop... 4 Het hartritme...
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Hypertrofische Cardiomyopathie Een hypertrofische cardiomyopathie (HCM) is een erfelijke aandoening waarbij de hartspier, met name het tussenschot tussen de hartkamers, is verdikt. Een verdikking van de
Nadere informatieBoezemfibrilleren. Atriumfibrilleren. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Boezemfibrilleren Atriumfibrilleren Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Het hart is een holle spier, ongeveer even groot als een vuist. Het hart bestaat uit vier
Nadere informatieSPREEKUUR ATRIUMFIBRILLATIE
SPREEKUUR ATRIUMFIBRILLATIE 17873 Inleiding In deze folder vindt u informatie over atriumfibrilleren en het spreekuur atriumfibrillatie. Spreekuur atriumfibrillatie Atriumfibrilleren komt steeds vaker
Nadere informatieInleiding Hoe werkt het hart? Wat gebeurt er bij een normaal hartritme?
Boezemfibrilleren Inleiding U bent in behandeling bij de cardioloog en/of verpleegkundig specialist omdat er boezemfibrilleren bij u is geconstateerd. In deze folder proberen we in het kort uit te leggen
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Dilaterende Cardiomyopathie Een dilaterende cardiomyopathie (DCM) is een aandoening waarbij de hartspier is verwijd. Dit gaat doorgaans gepaard met het dunner worden van de hartspier. Geschat wordt dat
Nadere informatieIn te vullen door de poli-assistent: Datum cardioversie: Aanwezig om: Locatie melden: Vast voedsel zes uur, water (+medicatie) twee uur
Cardioversie In te vullen door de poli-assistent: Datum cardioversie: Aanwezig om: Locatie melden: Nuchter: Vast voedsel zes uur, water (+medicatie) twee uur Denk aan het meenemen van al uw medicijnen
Nadere informatieChronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen?
Chronisch Hartfalen Wat is chronisch hartfalen? Omschrijving Hartfalen Hartfalen is een aandoening van het hart waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende bloed uit te pompen en rond te pompen.
Nadere informatieCardiologie. Boezemfibrilleren. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Cardiologie Boezemfibrilleren Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Uw cardioloog heeft vastgesteld dat er bij u sprake is van boezemfibrilleren. Dit
Nadere informatieCardioversie. Informatie voor patiënten. F oktober Bronovo Medisch Centrum Haaglanden
Cardioversie Informatie voor patiënten F0456-3415 oktober 2016 Bronovo www.bronovo.nl Bronovolaan 5 2597 AX Den Haag Postbus 96900 2509 JH Den Haag 070 312 41 41 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Nadere informatieHeb ik misschien hartfalen?
Heb ik misschien hartfalen? Deze folder is gemaakt om jou te helpen om vroegtijdige tekenen van hartfalen te herkennen. Wat is hartfalen? De term hartfalen klinkt heel griezelig, maar het betekent gewoon
Nadere informatieInleiding. Afbeelding 1: Het hart
Boezemfibrilleren Inleiding Het hart is een holle spier, ongeveer even groot als een vuist. Het hart bestaat uit vier holle ruimtes: Rechterboezem Linkerboezem Rechterkamer Linkerkamer De boezems vangen
Nadere informatieAdviezen na een hartoperatie
Adviezen na een hartoperatie Informatie voor patiënten F0852-1150 januari 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Aritmogene Cardiomyopathie Een aritmogene cardiomyopathie (ACM) is een aandoening waarbij de hartspier deels wordt vervangen door vet- of bindweefsel. Meestal is bij deze aandoening voornamelijk de rechterhartkamer
Nadere informatieDagonderzoek atriumfibrilleren
Dagonderzoek atriumfibrilleren Ziekenhuis Gelderse Vallei U bent door uw huisarts verwezen voor verder onderzoek naar de ritmestoornis atriumfibrilleren ook wel boezemfibrilleren genoemd. Het atrium is
Nadere informatieHartritmestoornissen
Hartritmestoornissen Inhoud Pagina Een kwestie van elektriciteit 3 Het ritme van het gezonde hart 4 Ritmestoornissen in soorten 6 Tachycardieën 7 Bradycardieën 8 Aanleidingen en oorzaken van hartritmestoornissen
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Hypertrofische Cardiomyopathie Een hypertrofische cardiomyopathie (HCM) is een erfelijke aandoening waarbij de hartspier, met name het tussenschot tussen de hartkamers, is verdikt. Een verdikking van de
Nadere informatieDIABETES- EN VASCULAIR SPREEKUUR
DIABETES- EN VASCULAIR SPREEKUUR 358 Inleiding U bezoekt het Diabetes- & Vasculaircentrum van het Sint Franciscus Gasthuis, vanwege uw verhoogde kans op: hart- en vaatziekten; suikerziekte (diabetes mellitus);
Nadere informatieDagboek Hartfalen. Thoraxcentrum Dagboek hartfalen
Dagboek Hartfalen Dit dagboek hartfalen heeft u gedownload op de website van het UMCG (www.umcg.nl). Het dagboek is zowel voor u als voor de betrokken hulpverleners een belangrijk hulpmiddel. Om ervoor
Nadere informatieHart- en vaatziekten
400015 Hart- en vaatziekten folder_400015 Hart- en vaatziekten 27-03-12 09:50 Pag Hart- en vaatziekten WAT ZIJN HART- EN VAATZIEKTEN WAT KUNT U ZELF DOEN MEDICIJNEN BIJ HART- EN VAATZIEKTEN WAT KAN UW
Nadere informatieWerkstuk door een scholier 1759 woorden 8 januari keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1759 woorden 8 januari 2007 6 159 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave: BLZ 1 Inhoudsopgave BLZ 2 Inleiding BLZ 3 Hoofdstuk 1: Waar zit wat bij het hart? BLZ 4 Hoofdstuk
Nadere informatieAortaklepinsufficiëntie
Hartcentrum Aortaklepinsufficiëntie Patiëntenfolder aandoeningen Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 De werking van een gezond hart... 3 Wat doet het hart?... 3 Hoe zit het hart in elkaar?... 3 De bloedsomloop...
Nadere informatieProblemen met de slagaders
Arterieel vaatlijden Problemen met de slagaders U heeft een afwijking in de slagaders. In deze informatie wordt hier uitleg over gegeven. Bedenk dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven.
Nadere informatieLongembolie. Longgeneeskunde
Longembolie Longgeneeskunde Inleiding U bent in het ziekenhuis opgenomen met een longembolie. In deze folder leest u meer over wat een longembolie is en hoe uw behandeling er uit ziet. Uw behandelend longarts
Nadere informatieCardiologie Polikliniek Atriumfibrilleren (AF-poli)
Cardiologie Polikliniek Atriumfibrilleren (AF-poli) Uw afspraak U wordt verwacht op: datum:. tijdstip:... Inhoudsopgave Inleiding... 1 De AF-poli... 1 Atriumfibrilleren... 2 Het ontstaan van atriumfibrilleren...
Nadere informatieHet sluiten van een PFO
CARDIOLOGIE Het sluiten van een PFO BEHANDELING Het sluiten van een PFO Uw arts heeft vastgesteld dat u een opening hebt in het tussenschot van uw hart. Deze afwijking heet een PFO (Patent Foramen Ovale).
Nadere informatieBehandeling ritmestoornis (EFO en/of ablatie) Locatie Molengracht Breda
Behandeling ritmestoornis (EFO en/of ablatie) Locatie Molengracht Breda Inhoud Pagina Inleiding 3 1. Ritmestoornissen 3 1.1 Oorzaak 3 1.2 Onderzoek 3 1.3 Behandeling 3 2. EFO 4 2.1 Voorbereiding 4 2.2.
Nadere informatieCARDIOLOGIE. Dagboek hartfalen
CARDIOLOGIE Dagboek hartfalen Dagboek hartfalen Persoonlijke gegevens Naam :-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieInformatie. Boezemfibrilleren
Informatie Boezemfibrilleren Inleiding U heeft last van klachten die veroorzaakt worden door een hartritmestoornis. In deze folder leest u wat deze hartritmestoornis inhoudt en welke behandelmogelijkheden
Nadere informatieCardiologie. Informatie voor patiënten met hartfalen. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Cardiologie Informatie voor patiënten met hartfalen 1 Inhoudsopgave Informatie voor patiënten met hartfalen 3 Klachten en verschijnselen 3 Het leven met hartfalen 3 Door wie wordt
Nadere informatieZorg bij hart- en vaatziekten
Zorg bij hart- en vaatziekten Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 4 Wanneer moet je een arts raadplegen 4 Voorkomen van hart- en vaatziekten 5 Wat kun je er zelf aan doen 6 Geneesmiddelen 6 De Hartstichting
Nadere informatieH Dagboek hartfalen
H.40064.0318 Dagboek hartfalen Inleiding U hebt van uw cardioloog te horen gekregen dat u hartfalen hebt. Uw hart pompt niet meer zo goed als het zou moeten doen. Dit kan leiden tot uiteenlopende klachten
Nadere informatieCT-scan van de kransslagaders. CT- coronairen
CT-scan van de kransslagaders CT- coronairen U bent door uw behandelend cardioloog verwezen voor een CT-scan (computer tomografiescan) van het hart. In deze folder informeren wij u zoveel mogelijk over
Nadere informatieAtriumfibrilleren. Uitleg, adviezen, telefoonnummers en zaken die voor u van belang zijn. Afdeling Cardiologie
Atriumfibrilleren Uitleg, adviezen, telefoonnummers en zaken die voor u van belang zijn. Afdeling Cardiologie Informatiebrochure Atriumfibrilleren Uitleg, adviezen, telefoonnummers en zaken die voor u
Nadere informatieHartkatheterisatie. Onderzoek en behandeling 1
Hartkatheterisatie Onderzoek en behandeling 1 De Hartstichting strijdt al 50 jaar succesvol tegen hart- en vaatziekten. Maar het aantal sterfgevallen en patiënten moet nóg verder omlaag, want ruim 1 miljoen
Nadere informatieEen longembolie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Een longembolie U heeft een longembolie gehad en bent hiervoor opgenomen bij Rijnstate. In deze folder leest u meer over een longembolie, de behandeling ervan en adviezen voor thuis. Neem altijd uw verzekeringsgegevens
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Dilaterende Cardiomyopathie Een dilaterende cardiomyopathie (DCM) is een aandoening waarbij de hartspier is verwijd. Dit gaat doorgaans gepaard met het dunner worden van de hartspier. DCM kan veel verschillende
Nadere informatieHARTKATHETERISATIE CORONAROGRAFIE
HARTKATHETERISATIE CORONAROGRAFIE AZ Monica vzw - Florent Pauwelslei 1 - BE-2100 Deurne - T +32 3 320 50 00 - F +32 3 320 56 00 info@azmonica.be - www.azmonica.be 12 Inleiding Uw cardioloog heeft u aangeraden
Nadere informatieAlgemene informatie polikliniek Cardiologie
Algemene informatie polikliniek Cardiologie U heeft binnenkort een afspraak op de polikliniek Cardiologie van het Havenziekenhuis. In deze folder leest u wat er op deze poli gebeurt en welke onderzoeken
Nadere informatieICD Implanteerbare Cardioverter - Defibrillator
ICD Implanteerbare Cardioverter - Defibrillator Cardiologie Beter voor elkaar 2 Een ICD is evenals een pacemaker een klein apparaatje dat onder de huid wordt geïmplanteerd bij mensen met een hartritmestoornis.
Nadere informatieDoel van de behandeling Het doel van de behandeling is het herstellen van het onregelmatige hartritme.
Cardioversie Uw behandelend arts heeft voorgesteld om bij u een cardioversie te verrichten. Een cardioversie wordt uitgevoerd op de afdeling IC/CCU. In deze folder kunt u nalezen wat de behandeling inhoudt.
Nadere informatieLeefstijladviezen bij hartfalen
Leefstijladviezen bij hartfalen 1. Begrijp het belang van medicijnen De dagelijkse voorgeschreven hoeveelheid van de verschillende soorten medicijnen is essentieel voor een goede behandeling van hartfalen.
Nadere informatieCT-SCAN VAN HET HART CT-CARDIO
CT-SCAN VAN HET HART CT-CARDIO 856 Inleiding Op de Röntgenafdeling worden verschillende onderzoeken verricht met behulp van röntgenstralen (röntgenfoto, CT), ultrageluidsgolven (echografie) of magnetische
Nadere informatieSticker patiënt. Neem bij ieder bezoek op de polikliniek uw recente medicijnlijst en dit info boekje mee!
Hartfalenpolikliniek Uw eigen gegevens: Sticker patiënt Contactpersoon:... Apotheek:... Neem bij ieder bezoek op de polikliniek uw recente medicijnlijst en dit info boekje mee! Inleiding U bent door de
Nadere informatieBiventriculaire therapie. Scheper Ziekenhuis. Emmen
Biventriculaire therapie Scheper Ziekenhuis Emmen Inleiding Uw cardioloog heeft het in verband met de behandeling van uw hartziekte met u gehad over biventriculaire therapie. Deze therapie is ervoor bedoeld
Nadere informatieHartkatheterisatie (CAG)
U komt binnenkort naar het MCL voor een hartkatheterisatie. Dit onderzoek wordt ook wel een CAG genoemd (Coronair Angiografie). In deze brochure kunt u lezen hoe de gang van zaken is rondom het onderzoek.
Nadere informatieWilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Boezemfibrilleren
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Boezemfibrilleren z Boezemfibrilleren is een hartritmestoornis waarbij in de hartboezems sprake is van een snelle en onregelmatige
Nadere informatieCardiomyopathie door phospholamban mutatie
Cardiomyopathie door phospholamban mutatie De term cardiomyopathie betekent ziekte van de hartspier. Hartspierziekten kunnen verschillende oorzaken hebben, waaronder erfelijke oorzaken. Bij verschillende
Nadere informatieHoe wordt het normale hartritme tot stand gebracht?
Boezemfibrilleren De cardioloog heeft vastgesteld dat u een ritmestoornis heeft of heeft gehad, die boezemfibrilleren, ofwel atriumfibrilleren wordt genoemd. In deze folder kunt u hierover meer lezen.
Nadere informatieLONGGENEESKUNDE. Chronische longembolieën
LONGGENEESKUNDE Chronische longembolieën Chronische longembolieën Uw arts heeft geconstateerd dat uw longslagaders gedeeltelijk afgesloten worden door bloedstolsels (longembolieën). Om te kunnen bepalen
Nadere informatieMevrouw/meneer. Dag Datum Tijdstip. U kunt zich melden bij het Inschrijfbureau op de begane grond.
DOTTEREN 17745 Afspraak Mevrouw/meneer Dag Datum Tijdstip U kunt zich melden bij het Inschrijfbureau op de begane grond. Denkt u eraan uw gegevens ieder kalenderjaar voor uw eerste bezoek aan de polikliniek
Nadere informatieTIA en dan. Transient ischemisch attack
TIA en dan Transient ischemisch attack Een TIA (transient ischemisch attack) is een plotseling optredende neurologische uitval (voorbijgaande beroerte). Dit komt door een tijdelijke afsluiting van een
Nadere informatieCT Cardio Onderzoek van het hart
U komt binnenkort naar het MCL voor een CT-onderzoek van het hart, of u bent opgenomen in afwachting van het onderzoek. Deze brochure informeert u over het onderzoek en de voorbereidingen die nodig zijn
Nadere informatieAtriumfibrillatie polikliniek
Cardiologie Atriumfibrillatie polikliniek 1 Inleiding Atriumfibrilleren (of boezemfibrilleren) is een hartritmestoornis, een stoornis in het elektrische systeem van het hart. Om deze ritmestoornis te begrijpen
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Hartfalenpolikliniek. rkz.nl
Patiënteninformatie Hartfalenpolikliniek rkz.nl Uw eigen gegevens: Sticker patiënt Contactpersoon:... Apotheek:... Neem bij ieder bezoek op de polikliniek uw recente medicijnlijst en dit info boekje mee!
Nadere informatieTips om zelf uw klachten te verminderen en informatie over wat de fysiotherapeut voor u kan doen
Verder lopen Een klacht over met etalagebenen uw fysiotherapeut Wat kunt u doen als u een klacht heeft over uw fysiotherapeut? Waar kunt u terecht met uw klacht? Hoe kunt u een klacht indienen? Tips om
Nadere informatieHARTONDERZOEK IN RUST EN MET INSPANNING (MYOCARDSCINTIGRAFIE) FRANCISCUS VLIETLAND
HARTONDERZOEK IN RUST EN MET INSPANNING (MYOCARDSCINTIGRAFIE) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Dit onderzoek geeft informatie over de doorbloeding van de hartspier in rust en tijdens inspanning. Eventuele
Nadere informatieCardiologie. Het sluiten van een PFO
Cardiologie Het sluiten van een PFO BEHANDELING Het sluiten van een PFO Uw arts heeft vastgesteld dat u een opening hebt in het tussenschot van uw hart. Deze afwijking heet een PFO (Patent Foramen Ovale).
Nadere informatieVerlaag uw kans op een hart- of vaatziekte
Verlaag uw kans op een hart of vaatziekte Neem het heft in eigen hand! Verlaag het risico op hart en vaatziekten We willen allemaal graag gezond en vitaal oud worden. Daarbij helpt het als u voldoende
Nadere informatieAangeboren hartafwijkingen (in het algemeen)
Hartcentrum Aangeboren hartafwijkingen (in het algemeen) Patiëntenfolder aandoeningen Inhoudsopgave De werking van een gezond hart... 3 Wat doet het hart?... 3 Hoe zit het hart in elkaar?... 3 De bloedsomloop...
Nadere informatieZorg op maat voor Hart- en/of vaatziekten Waarom ontvangt u deze folder?
Zorg op maat voor Hart- en/of vaatziekten Waarom ontvangt u deze folder? Bij u is vastgesteld dat u een hart- en/of vaatziekte heeft, of een verhoogd risico hierop. Om zo goed mogelijk met uw ziekte om
Nadere informatieMet een gerust hart naar huis
Met een gerust hart naar huis Cardiologie 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hulp en begeleidingsmogelijkheden na ontslag 3 Meer bewegen 3 Wat te doen bij acute klachten 4 Tips bij medicijngebruik 5 Belangrijke
Nadere informatieNaam: BLOEDSOMLOOP. Vraag 1. Waaruit bestaat bloed?
Naam: BLOEDSOMLOOP Bloed Een volwassen persoon heeft 5 á 6 liter bloed. Dat bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen (rode en witte) en bloedplaatjes. Als bloed een paar dagen heeft gestaan, zakken de
Nadere informatieHARTKATHETERISATIE 920
HARTKATHETERISATIE 920 Inleiding In het Sint Franciscus Gasthuis worden verschillende onderzoeken verricht met behulp van röntgenstralen (röntgenfoto), ultrageluidsgolven (echografie) of magnetische velden
Nadere informatieelektrische cardioversie (ECV)
patiënteninformatie elektrische cardioversie (ECV) U heeft een hartritmestoornis en u komt binnenkort naar het OLVG voor een elektrocardioversie (ECV). Bij deze behandeling proberen we het ritme van het
Nadere informatieBacteriële endocarditis
Bacteriële endocarditis Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze folder is bedoeld om u informatie te geven over het ziektebeeld en de behandeling van bacteriële endocarditis. We geven uitleg over wat bacteriële
Nadere informatieTia Service Radboud universitair medisch centrum
Tia Service Inleiding In overleg met uw behandelend arts bent u doorverwezen naar de TIA poli op de polikliniek Neurologie of Spoedeisende Hulp van het Radoudumc. Dit omdat u kortgeleden mogelijk kortdurend
Nadere informatie