UNIVERSITY CAMPUS FRYSLÂN
JAARVERSLAG 213 UNIVERSITY CAMPUS FRYSLÂN
WOORD VOORAF Voor u ligt het jaarverslag en de jaarrekening 213 van de Stichting University Campus Fryslân (UCF). Dit verslag is opgesteld overeenkomstig de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor organisaties zonder winstoogmerk én artikel 11 en 13 van de Acte van oprichting van UCF. De jaarrekening omvat het hele boekjaar 213. Het boekjaar 213 stond op hoofdlijnen in het teken van het: doen opstellen en indienen van business cases op het terrein van onderzoek en onderwijs, wat heeft geleid tot diverse adviezen van de Stichting aan de provincie Fryslân en subsidiebeschikkingen aan de partners; versterken van het academisch klimaat van Leeuwarden; versterken van de bekendheid van het werk en de beoogde resultaten van UCF; vergroten van de betrokkenheid en het draagvlak bij de primaire UCF-partners én bij een breder netwerk (bedrijfsleven en universiteiten). In dit jaarverslag zal worden ingegaan op de vorderingen op deze terreinen. Ook zal een doorkijk worden gegeven naar de ambities voor het komend jaar en wordt stilgestaan bij de mogelijkheid van een vervolg na 214. UCF verricht haar werkzaamheden ter uitvoering van het Programma University Campus Fryslân 21 215. Dat programma is op 26 januari 211 vastgesteld door Provinciale Staten van Fryslân en op 31 januari 211 door de Gemeenteraad van Leeuwarden. Met die besluiten is 16,4 mln respectievelijk 2 mln beschikbaar gesteld voor de UCF-programmarealisatie. De vorderingen die zijn gemaakt, geven in het algemeen aanleiding tot tevredenheid. Feitelijk zijn de middelen van de eerste tranche zijnde 7 mln. grotendeels toebedeeld en beschikt. Ter voorbereiding van de tweede tranche van 7 mln is op basis van een tussentijdse evaluatie een Herijkingsnotitie opgesteld, die na definitieve vaststelling door de Raad van Toezicht eind maart 213 aan de provincie Fryslân is aangeboden. Op grond daarvan heeft Provinciale Staten in september 213 besloten de tweede tranche beschikbaar te stellen. De zichtbaarheid van UCF wordt gestaag groter, deels door de externe communicatie-activiteiten van de Stichting en deels door het werkelijk realiseren van onderzoek en onderwijs. De onderzoekschool vormt een belangrijk instru ment om het aantal promovendi in Fryslân te vergroten en hen met elkaar te verbinden. Na toekenning van 2 promotieplaatsen uit de eerste tranche, heeft de provincie medio december 213 nog eens 15 posities uit de tweede tranche beschikbaar gesteld. Daarnaast heeft de Winterschool geleid tot een nieuw multidisciplinair opleidingsconcept waarin de provincie Fryslân als natuurlijk laboratorium centraal staat. Getuige de grote belangstelling van buiten voor de gekozen onderwerpen en moderatoren ligt het voor de hand op deze weg verder te gaan. De samenwerking met Philips Consumer Lifestyle in Drachten, en daarmee het Innovatiecluster Drachten, is versterkt en vormt de basis voor de aanleg van een ecosysteem. De totstandkoming van een publiek-privaat master Honours programma High-Tech Systems and Materials (Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Twente, Philips Drachten en UCF), eind juni 213 gevalideerd door het Platform Bèta-Techniek, vormt daarin een belangrijke schakel. De toedeling van twee promotieplaatsen aan het samenwerkingsverband is een verdere stap. Niettemin is in de praktijk gebleken dat sommige uitgangspunten van het UCF-programma onvoldoende realistisch zijn. Met name blijkt dat de beoogde snelheid ten aanzien van de realisatie van de masteropleidingen niet spoort met de strenge eisen die de Nederlandse overheid oplegt aan accreditatie en licentie. De nieuwe beleidsregel marcodoelmatigheid uit november 212 geeft geen enkele ruimte aan (inter)regionale overwegingen. Belangrijke en nieuwe aanknopingspunten voor de realisatie van het UCF-programma zijn de provinciale nota Economische beleidsvisie van de provincie Fryslân 213 en de recent vastgestelde beleidsnota Kultuer, taal en ûnderwiis. Wellicht dat vanaf medio 214 ook de ambities van Leeuwarden als culturele hoofdstad (Lwd218) een rol zullen gaan spelen in het UCF-programma. De voorgenomen oprichting van een Centrum voor Cultuur en Wetenschap kan in dat opzicht van cruciaal belang zijn. Gelet op de voortgang en de stand van zaken verwacht ik dat in de realisatie van de academische ambities van Fryslân en Leeuwarden 214 een oogstjaar zal blijken te zijn. Leeuwarden, 6 maart 214 prof. dr. D.D. Breimer, voorzitter Raad van Toezicht Stichting University Campus Fryslân 4 Woord Vooraf Woord vooraf 5
INHOUD WOORD VOORAF 5 INHOUD 7 3 DOELSTELLING VAN DE ORGANISATIE 8 4 VOORTGANG VAN DE ACTIVITEITEN 1 4.1 Onderwijs: ontwikkeling Mastercollege 1 4.2 Onderzoek: onderzoekschool UCF 13 4.3 Kennisvalorisatie en ondernemerschap 17 4.4 Leeuwarden studie- en studentenstad 18 4.5 Communicatie en profilering 19 4.6 Vooruitblik 2 5 ORGANISATIE 22 5.1 Bestuur en werkorganisatie UCF 22 5.2 Risicomanagement 22 5.3 Raad van Toezicht 22 5.4 Wetenschappelijke Adviesraad 23 6 JAARREKENING 24 6.1 Balans 24 6.2 Stand van Baten en lasten 213 25 6.3 Kasstroomoverzicht 213 25 6 Inhoud Opening Onderzoeksschool 11 juni 213 Inhoud 7
3 DOELSTELLING VAN DE ORGANISATIE De Stichting University Campus Fryslân (UCF) is begin 211 gestart om in Fryslân een inspirerend en kwalitatief hoogstaand academisch netwerk te realiseren. De primaire doelstelling van dit netwerk is om in samenwerking met de kennispartners de Friese kennisinfrastructuur en -economie te versterken en te bestendigen. De provinciale verankering van UCF-activiteiten en hun doorwerking in de regionale economie vormen hierbij belangrijke aspecten. UCF tracht haar doel onder meer te bereiken door: 1. onderwijsactiviteiten, te weten: a. de ontwikkeling van een academisch mastercollege met academische opleidingen op voor de Provincie Fryslân relevante themagebieden. 2. onderzoeksactiviteiten, te weten: a. het verduurzamen van in Fryslân aanwezige onderzoeksactiviteiten; alsmede b. het initiëren en uitvoeren van nieuwe (inter-)disciplinaire onderzoeksactiviteiten en c. het stimuleren van de ontwikkeling van (jong) onderzoektalent; 3. het stimuleren van kennisvalorisatie en ondernemerschap, te weten: het (doen) circuleren, ontsluiten en toepassen van kennis gerelateerd aan voor de Provincie Fryslân relevante themagebieden voor scholen, bedrijven, culturele instellingen, gemeente- en overheidsinstellingen en de samenleving. UCF heeft als leidraad voor haar activiteiten het UCF Programma 21-215 en de Herijkingsnotitie, het strategisch document voor de jaren 213-215. Om de doelstellingen als beschreven in deze documenten te realiseren, staan de ontwikkeling van een universitair mastercollege en een onderzoekschool centraal in de activiteiten van UCF. In dit jaarverslag 213 wordt hierover afzonderlijk gerapporteerd. Daarnaast ziet UCF het als haar taak om bij te dragen aan de verdere profilering van Leeuwarden als studieen studentenstad. 8 Doelstelling van de organisatie Doelstelling van de organisatie 9
4 VOORTGANG VAN DE ACTIVITEITEN 4.1 ONDERWIJS: ONTWIKKELING MASTERCOLLEGE UCF streeft naar een optimale verwevenheid van onderwijs- en onderzoeksactiviteiten, mede in het kader van het creëren van doorlopende Friese leerlijnen. Nieuwe masteropleidingen die onderdeel uitmaken van het Mastercollege zullen dan ook bij voorkeur gerealiseerd worden wanneer zij een duidelijke koppeling hebben of kunnen krijgen met de Friese HBO-instellingen en met het UCF-onderzoeksprogramma of onderzoeksprogramma s bij andere kennisinstellingen in de regio. Uitgangspunt is om vanaf 215 tenminste de volgende masters (met bijbehorende doorstroomprogramma s) binnen het Mastercollege aan te bieden: Energy and Environmental Management, Water Technology, Multilingualism, het Honours programma High-Tech Systems and Materials, Tourism, Sustainable Society (Leefbaarheid), Law and Governance, Game Technology en/of Dairy Processing. Per masteropleiding wordt gestreefd naar een deelname van minstens 3 á 35 studenten per jaar. De stand van zaken van de realisatie van de bovengenoemde masters is als volgt: Master of Energy and Environmental Management (MEEM) De programmatische uitbreiding van de reeds bestaande eenjarige universitaire master Energy and Environmental Management van de Universiteit Twente (UT) is in 213 geformaliseerd. De thematische verankering in Fryslân wordt onder andere met een nieuwe track Water Management geborgd. Daarnaast zullen in 214 de mogelijkheden worden onderzocht voor aansluiting bij andere Friese initiatieven als het Centre of Expertise Water Technology en de UCF master Water Technology. Master Water Technology Het voortbestaan van deze tweejarige universitaire master als joint degree werd in 212 financieel geborgd. De betrokken universiteiten zijn de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Universiteit Twente en Universiteit Wageningen (WUR) in samenwerking met Wetsus Academy. In 213 is gewerkt aan de ontwikkeling van het marketingplan voor de werving van studenten. UCF zal hiervoor gebruik maken van de kennis en expertise van het Centre of Expertise Water Technology, die de marketing en werving in 214 ter hand zal nemen. Master Multilingualism Deze eenjarige masteropleiding is per 1 september 213 van start gegaan, georganiseerd door de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met NHL Hogeschool. Voor deze master is het marketingplan voor de werving van studenten in ontwikkeling. Op dit moment zijn er in totaal 77 masterstudenten verdeeld over de bovenstaande drie masterprogramma s. Hieronder het overzicht per master: Aantal masterstudenten Masteropleiding Aantal studenten (213-214) MEEM 42 Water Technology 22 Multilingualism 13 Bachelor- en master Honours programma High-Tech Systems and Materials (HTSM) Gezien het strategisch belang voor Fryslân is aansluiting gezocht bij het Innovatiecluster Drachten. In samenwerking met Philips Drachten, de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Twente is het master Honours programma High-Tech Systems and Materials (HTSM) opgezet. Dit opleidingsprogramma is in juni 213 gevalideerd door het Platform Bèta-Techniek. Het programma is de eerste publiek private samenwerking in Nederland op het gebied van onderwijs en omvat een verzwaarde opleiding voor getalenteerde studenten techniek. HTSM is gekoppeld aan het topsectorenbeleid en is verdiepend en verbredend van aard. De meeste industriële bedrijven in Nederland vragen om specialisten die commerciële en technologische vernieuwingen kunnen bewerkstelligen. Doel van het programma is de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren. Het programma gaat in 214 van start. 1 Voortgang van de activiteiten Voortgang van de activiteiten 11
4.2 ONDERZOEK: ONDERZOEKSCHOOL UCF In 214 wordt dit onderwijsprogramma in samenwerking met Philips verder uitgebouwd. UCF legt, in samenwerking met NHL Hogeschool, in 214 een vergelijkbaar bachelor programma op hbo-niveau ter validering aan het Platform Bèta-Techniek voor. Master Tourism In 213 is in samenwerking met Stenden Hogeschool en de Rijksuniversiteit Groningen de mogelijkheid verkend voor de ontwikkeling van deze master. De verdere programmatische ontwikkeling is voorzien voor 214. UCF streeft er naar deze master in 215 aan te kunnen bieden. Master Sustainable Society (Leefbaarheid) In 213 zijn verkennende gesprekken gevoerd met verschillende partijen over de realisatie van deze master. De verdere programmatische ontwikkeling gebeurt in 214. UCF streeft er naar deze master in 215 aan te kunnen bieden. Master Law and Governance In 213 is in nauw overleg met de Thorbecke Academie (NHL Hogeschool) en de Rijksuniversiteit Groningen (vakgroep Bestuursrecht en Bestuurskunde) een start gemaakt met de ontwikkeling van een masterprogramma dat zich richt op security governance. De duurzaamheid van de high risk samenleving is in belangrijke mate afhankelijk van de mate waarin wij er in slagen risico s (reikend van het gevaar van overstromingen en/of droogte tot aan cybercrime) te beheersen. De mate waarin de samenleving er in slaagt risico s te beheersen heeft op zijn beurt weer veel te maken met de wijze waarop vorm wordt gegeven aan organisatie, management en besturing (de governance) van de risicobeheersing. De expertise van de vakgroep bestuursrecht en bestuurskunde van de Rijksuniversiteit Groningen (law and governance) zal worden aangevuld met de kennis en inzichten van de Thorbecke Academie op het gebied van veiligheid en risicobeheersing. Nadere samenwerkingsmogelijkheden met de Universiteit Twente en de Radboud Universiteit Nijmegen zullen in 214 verder worden onderzocht. De start van deze opleiding is naar verwachting in 215. Master Game Technology UCF heeft contact gezocht met zowel NHL Hogeschool als de Rijksuniversiteit Groningen om de mogelijkheid van een academische master rond Game Technology te onderzoeken. Achtergrond hiervan is de bundeling van kennis en faciliteiten in Leeuwarden rond de gameopleiding Communication and Multimedia Design en de verwachting dat gamification in het bedrijfsleven een hoge vlucht gaat nemen. In het Noorden zijn grotere bedrijven zoals Philips Drachten en ook andere bedrijven in de high tech sector geïnteresseerd. Zowel NHL Hogeschool als RUG hebben de markt voor game-opleidingen in Nederland verkend. In 214 wordt op basis hiervan het curriculum verder uitgewerkt. Master Dairy De master Dairy richt zich op de agrofoodsector en dan met name op zuivel. Binnen het programma Dairy Chain is een doorlopende leerlijn mbo-hbo-wo opgenomen die is gericht op de zuivelketen. UCF neemt het universitaire gedeelte voor zijn rekening. UCF is verantwoordelijk voor de precieze inhoud en vorm van de master en de aansluiting op het hbo-onderwijs. In 214 wordt dit verder uitgewerkt, in overleg met Van Hall Larenstein, WUR, Rijksuniversiteit Groningen, bedrijfsleven en wellicht meer kennisinstellingen. Doorstroomprogramma s HBO-WO In 213 is het eerste doorstroomprogramma gerealiseerd: het doorstroomprogramma Watertechnologie. Het gaat hierbij om een opleiding binnen het bestaande HBO-bachelor programma van NHL Hogeschool. Begin 214 is een tweede doorstroomprogramma met betrekking tot de nog op te zetten master Toerisme gereedgekomen. De start van dit programma zal naar verwachting in september 214 zijn. Voor de masteropleidingen MEEM en Multilingualism wordt momenteel nog gewerkt aan programma s die in 214 moeten resulteren in twee business cases. Het gaat ook bij deze opleidingen om schakelprogramma s binnen de bestaande hbo-bachelor opleidingen. Voor de overige masteropleidingen moet het ontwikkelen van de schakelprogramma s nog worden geëntameerd. Met de succesvolle opening van de onderzoekschool UCF-IGRS op 11 juni 213 is een belangrijke stap gezet in de realisatie van een volwaardige en zelfstandig functionerende Friese onderzoekschool. De opening was met de grote opkomst van docenten, onderzoekers en staf van zowel de kennispartners als organisaties daarbuiten en de grote provinciale delegatie representatief voor het multidisciplinaire en co-creatieve karakter van de onderzoekschool. Ten tijde van de opening van de onderzoekschool waren negentien promovendi binnen de school actief. Deze promovendi zijn gestationeerd bij NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool, TTI Wetsus, Waddenacademie en Fryske Akademy. Eind 213 is de werving voor de twintigste promovendus gestart. Nieuwe promotieonderzoeken De provincie Fryslân heeft in december geld vrijgemaakt voor vijftien nieuwe promotieplaatsen (bovenop de bestaande twintig plaatsen) in het kader van de International Graduate & Research School (IGRS) van University Campus Fryslân (UCF). De promotieplaatsen passen binnen het programma van UCF 21-215. Het gaat om promotietrajecten waarbij sprake is van een groot aantal samenwerkingsverbanden tussen verschillende kennis instellingen en bedrijven: Philips Drachten, Rijksuniversiteit Groningen, NHL Hogeschool, Universitair Medisch Centrum Groningen, Tresoar, Partoer, Dairy Campus, Incas 3, Friesland- Campina, Sigma Tau BV, Wageningen UR, Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL), Medisch Centrum Leeuwarden en Universiteit Twente. Deze promotietrajecten betreffen een grote variatie aan onderzoeken. Zo worden er studies uitgevoerd in het kader van healthy ageing, serious gaming, sensortechnologie, meertaligheid, krimp en verduurzaming van veeteelt en landschap. Wetenschappelijke activiteiten De onderzoekschool heeft in 213 met name ingezet op de inbedding van de school binnen de bestaande kennisinfrastructuur in Leeuwarden door bewust te kiezen voor multidisciplinaire, kennisinstelling-overstijgende wetenschappelijke bijeenkomsten, activiteiten en vaardig hedenonderwijs voor de gehele Friese promovendigemeenschap. Introductiedag promovendi Op 7 mei werd de eerste bijeenkomst gehouden van de onderzoekschool. De negentien UCF promovendi maakten kennis met elkaar en met UCF. De missie en doelstellingen van UCF werden besproken en de rol van de onderzoekschool en promovendi daarin. Lente Kick-off meeting De kick-off van de onderzoekschool vond plaats van 22 t/m 24 mei op Ameland. Deze kick-off bestond uit een inhoudelijk programma over de invulling en planning van het promotietraject en de theorie en praktijk met betrekking tot presentatietechnieken. Ook werd in gezamenlijkheid het onderdeel voorbereid dat de promovendi zouden verzorgen tijdens de officiële opening van de onderzoekschool op 11 juni. Dit betrof het in zeer korte presentaties (pitches) neerzetten van het eigen onderzoek met de nadruk op de maatschappelijke relevantie. Tijdens de opening op 11 juni presenteerde de onderzoekschool zich inhoudelijk middels het thema Care for the community of life (Wittenskip foar de Mienskip). Opening onderzoekschool UCF op 11 juni 213 Het centrale thema van de officiële opening van de onderzoekschool was: Care for the community of life. De onderliggende rode draad was the translation of global environmental and social issues to local research themes. De twee openingslezingen hadden betrekking op de algemene (globale) problematiek rondom duurzaamheid, het daaropvolgende debat aan de hand van de pitches van de promovendi ging over de lokale onderzoek thematiek en problematiek die in de onderzoekschool wordt geadresseerd. 12 Voortgang van de activiteiten Voortgang van de activiteiten 13
Hans van Ginkel illustreerde in zijn lezing de noodzaak van duurzaamheid aan de hand van voorbeelden. Het gaat hierbij volgens Van Ginkel om de benodigde verande ring van denkkaders. Problemen zouden heel anders worden aangevlogen wanneer we bijvoorbeeld ophouden Nederland als land te zien, maar benaderen alsof het een stad is (Fryslân zou dan een park zijn in Holland City ). Op deze wijze krijg je een benadering van think local, act global in plaats van het geijkte think global, act local. Wetenschap is nodig om de vragen die dergelijke transities oproepen te onderzoeken. Wat kun je hier lokaal aan bijdragen? Frans Zwarts sprak over sustainable knowledge. Wat is echte, duurzame kennis en hoe verkrijgen we die. Met de wijze waarop de huidige wetenschapsbeoefening plaatsvindt (mechanistische kennisverwerving waarbij alle onderzoeksvragen worden opgedeeld in minuscule deelvragen) verkrijgen we geen duurzame kennis, dat wil zeggen geen antwoord op de waarom vraag waardoor we de wereld echt gaan begrijpen. Ongeveer 6% van de onderzoeksresultaten wordt niet gebruikt. Waar het in de wetenschap om moet gaan is het interpreteren van de complexiteit (en veelheid aan beschikbare kennis) maar daar worden onderzoekers niet in getraind. De creativiteit moet terug in het onderzoek. Boodschap aan onderzoekschool UCF en haar graduate students: wees vooral creatief! Meertaligheidscongres op 12 en 13 september In het kader van de start van de nieuwe master Multilingualism heeft UCF in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen (en NHL Hogeschool) het tweedaagse congres Multilingualism: The Key Debates georganiseerd. Het congres bestond uit wetenschappelijke presentaties, vier debatten met acht topwetenschappers en een festival. Het congres concentreerde zich op de volgende vier vragen: i) verandert het aanleren van een nieuwe taal onze denkwijze; ii) is taal een aangeboren eigenschap van mensen of wordt het verkregen; iii) is het mogelijk een verschuiving in taalgebruik weer terug te draaien en iv) moet taalbeleid gericht zijn op de bescherming van meertaligheid of juist de homogeniteit bevorderen. Meer dan 15 deelnemers hebben het congres bezocht. Een tekst- en beeldverslag zijn op ucf.nl te vinden. Lunchlezingen: vanaf september In september zijn de lunchlezingen gestart die gericht zijn op promovendi en buitenpromovendi. Eens in de maand vindt zo n lunchbijeenkomst plaats onder voorzitterschap van een wetenschapper, manager of bekend publiek figuur. Iedere bijeenkomst heeft een specifiek thema. In 213 zijn 3 bijeenkomsten gehouden, te weten met Frans Zwarts, Douwe Breimer en Bert Looper. Thema s waren respectievelijk linguïstiek (door Frans Zwarts), wetenschappelijke integriteit (door Douwe Breimer) en de universiteit van Franeker en de doorwerking/betekenis daarvan in de huidige kennisinfrastructuur (Bert Looper). The First Frisian PhD-day Op 28 oktober 213 organiseerde de onderzoekschool van University Campus Fryslân in de Fryske Akademy in Leeuwarden de eerste Friese Promovendi dag. De dag was bedoeld voor alle promovendi die in Fryslân hun onderzoek doen. Tijdens deze dag konden de promovendi van de verschillende kennisinstellingen elkaar ontmoeten en volgden ze verschillende workshops. In deze workshops kregen de deelnemers handreikingen hoe ze met verschillende elementen van hun promotietraject om kunnen gaan. Dit waren: het maken van een wetenschappelijke congresposter, het plannen van het promotietraject en de valorisatiekant: hoe je onderzoek voor het voetlicht van een breder publiek kunt krijgen. Promovendi die deelnamen aan deze dag waren afkomstig van de Fryske Akademy, TTI, Wetsus, Stenden, NHL, VHL, Revalidatie Friesland en de Waddenacademie. Winterschool 213: managing the future: sustainability through technology Het uitgangspunt voor de Winterschool 213 van 25 t/m 29 november was de Toekomstagenda Fryslân 24 (Fan de Minsken en de Grûn). Deze duurzaamheid agenda omvat ideeën en concrete projecten om Fryslân in 24 verduurzaamd te hebben en sluit goed aan op het centrale thema van de onderzoekschool care for the community of life. Het educatieve deel van deze winterschool bestond er voor de UCF-promovendi onder meer uit dat zij, in samenwerking met Inqubator Leeuwarden werken aan de ontwikkeling van een aantal business cases. Op deze manier draagt de onderzoekschool bij om projecten uit deze agenda een (nieuwe) impuls te geven. Hier wordt in 214 verder vervolg aan gegeven. Doorsnijdend thema van de winterschool was het gebruik en de inzet van technologie voor duurzame ontwikkelingen. Dit thema werd benaderd vanuit een aantal invalshoeken, te weten digitalisering in de geesteswetenschappen (alfa-informatica), de health care in 23, bedrijfstyperingen en de ontwikkeling van duur zaamheids - trategieën en de sustainable factory (Philips Drachten). Onderwerpen die hierbij concreet aan de orde zijn gekomen waren onder meer digitalisering en onderzoekstechnieken, databases en de valorisatie-mogelijkheden daarvan, het (leren) nadenken over het maken van een toekomstvisie, technologische ontwikkelingen in de zorg, het ontwikkelen van duurzaamheidstrategieën voor bedrijven en de marketing van groene producten. Deel nemende instellingen waren Tresoar, Fryske Akademy, MCL Academie, LIMIS, NHL, Stenden/ETFI en Philips Drachten. Vaardigheden onderwijs Ter ondersteuning van het wetenschappelijke werk en de ontwikkeling van onderzoektalent in Fryslân is er een uitgebreid vaardighedenprogramma ontwikkeld. De focus ligt hier naast de persoonlijke ontwikkeling op het faciliteren van onderdelen binnen het PhD- traject, de schriftelijke en mondelinge uitdrukkingsvaardigheden en het ondernemerschap. De volgende trainingen zijn gestart in 213: Op weg naar een succesvolle promotie Dit begeleidingstraject is speciaal ontwikkeld voor de aankomende promovendi in het algemeen en de hbomedewerkers met ambitie om te promoveren bij de kennispartners in het bijzonder. In negen bijeenkomsten wordt de aankomende promovendus begeleid in de keuze en afbakening van het promotieonderwerp, het opstellen van een uitdagende vraagstelling en hypothese en het uiteindelijk verwerken van deze informatie tot een promotiewaardig onderzoeksvoorstel. In totaal zijn elf docenten van Stenden en NHL Hogeschool in september 213 met deze cursus gestart. De cursus loopt door tot april 214. Literatuur review Deze cursus voorziet in de theoretische en praktische kennis waarmee een literatuuronderzoek naar de State of the Art van een wetenschappelijk thema of onderzoeksrichting kan worden uitgevoerd. Dit kan dienen als startpunt van een promotietraject. Daarnaast biedt het structurele ondersteuning aan de cursist tijdens het feitelijke schrijven van een literatuur review. Zeven UCF-promovendi hebben deze literatuur review cursus gevolgd. Presentatietechnieken De cursus geeft een overzicht van de theorie en praktijk van het presenteren van wetenschappelijke resultaten. Door oefening worden de cursisten getraind in het presenteren voor verschillend publiek. High profile congres presentaties, low-key populair wetenschappelijke verhalen en Elevator pitches om onderzoek te promoten bij subsidieverstrekkers en ondernemers komen aan de orde. Dertien UCF-promovendi hebben deze presentatiecursus gevolgd. 14 Voortgang van de activiteiten Voortgang van de activiteiten 15
HUIDIGE UCF PROMOVENDI Fryske Akademy Evelyn Bosma Dennis Worst Nika Stefan Waddenacademie Jasper Heslinga Marco Gatto Marco Bakker Richard Rijnks Jeroen Onrust Stenden Hogeschool Titel project Genus-aanduiding bij tweetalige kinderen Kennisgebied: meertaligheid De grootschalige veenontginningen in Zuid-FrysIân en Noordwest-Overijssel na het jaar 1: een onderzoek naar de actoren Kennisgebied(en): meertaligheid, Friese taal en cultuur A New Survey of the Frisian Language Kennisgebied(en): meertaligheid Titel project Kusttoerisme in de waddenregio in internationaal perspectief Kennisgebied(en): Toerisme, Leefbaarheid Morphodynamiek, inclusief ecologische invloeden van het waddengebied op de lange termijn Kennisgebied(en): Water, Leefbaarheid, (Green) Life Sciences De archeologie van de vroegste veenontginningen in Fryslân Kennisgebied: Friese taal en cultuur Leefbaarheid en de economische kracht van Fryslân, in regionaal, nationaal en internationaal perspectief Kennisgebied(en): Leefbaarheid Regenwormen als sleutel tot aanwezigheid van overwinterende, doortrekkende en broedende weidevogels Kennisgebied(en): Life Sciences, Leefbaarheid Titel project Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) Titel project Abhygian Singh Asli Boru Uche Obinna Sine Celik Wetsus Joeri de Valenca Monir Mollaei Patrick Figaroa Anne Casadella Judita Laurinonyte Micro interventies ter bevordering van de leefbaarheid op het platteland met effectbeoordeling door middel van situationele gaming Kennisgebied(en): Leefbaarheid De inzet van innovatieve technologie in de zorg Kennisgebied(en): Leefbaarheid SmartGame: Smart Grids op en om het water Kennisgebied(en): Duurzame Energie Multilevel transitie- en innovatiemethodiek Kennisgebied(en): alle Titel project Interfacial phenomena during overlimiting electrodialysis Kennisgebied(en): Water Physiology of electrochemically active bacteria in microbial fuel cells (MFC s ) and microbial electrolysis cells (MEC s) Kennisgebied(en): Water Functional polymeric resins for water purification Kennisgebied(en): Water Ontwikkeling nieuw type membraan voor de terugwinning van ammomium Kennisgebied(en): Water, Duurzame energie Development of a robust membrane bioreactor for petrochemical wastewater Kennisgebied(en): Water, Duurzame energie 4.3 KENNISVALORISATIE EN ONDERNEMERSCHAP In 213 is UCF gestart met de onderwerpen kennisvalorisatie en ondernemerschap. Voor het onderwerp stimuleren van ondernemerschap heeft Inqubator Leeuwarden in het kader van de winterschool een eerste workshop voor de UCF-promovendi gegeven. Daarin is ingegaan op het werken met het CANVAS- model, ontwikkeld om op een systematische wijze een idee uit te werken. Verder is er een kort curriculum opgezet waarin het werken met dit model en ook het oefenen van vaardigheden is opgenomen. De achterliggende gedachte is dat vaardigheden zoals netwerken, marketing en pitchen in het algemeen van groot belang zijn, ook voor (jonge) mensen die niet direct een eigen bedrijf willen beginnen. UCF heeft met de Rijksuniversiteit Groningen en Universiteit Twente gesproken op welke wijze beide universiteiten hun ervaring op deze terreinen beschikbaar kunnen stellen voor UCF en partners van UCF. Hierbij zijn twee trajecten besproken: Het eerste heeft betrekking op de methode van het Venturelab uit Twente. Deze methode heeft zich bewezen bij het coachen van jonge high tech bedrijven die snel willen groeien en lijkt geschikt om ook in Fryslân toe te passen. Hierover zullen in 214 nadere afspraken worden gemaakt. Het tweede heeft betrekking op valorisatie van kennis. Binnen de RUG en het UMCG is veel ervaring opgedaan in uiteenlopende vormen van valorisatie van kennis uit zeer uiteenlopende wetenschapsrichtingen. In 214 krijgt dit een uitwerking in een bijeenkomst voor de netwerkpartners van UCF, waarin meerdere cases zullen worden uitgewerkt. Deze bijeenkomst is te beschouwen als een voorbereiding op toekomstige valorisatietrajecten rond UCF-kennis uit de Onderzoeksschool. Naast deze trajecten is sprake van kennisvalorisatie in de ontwikkeling van het honoursprogramma HTSM. Kennis van Philips Drachten wordt benut door inbedding hiervan in het curriculum van het honoursprogramma. Op deze wijze komt deze kennis ten goede aan het onderwijs en in tweede instantie aan andere bedrijven. Jelmer Jeuring Identiteit en toerisme Kennisgebied(en): Toerisme en Leefbaarheid Jasper Meekes Leisure Economy Kennisgebied(en): Toerisme en Leefbaarheid 16 Voortgang van de activiteiten Voortgang van de activiteiten 17
4.4 LEEUWARDEN STUDIE- EN STUDENTENSTAD 4.5 COMMUNICATIE EN PROFILERING Zichtbaarheid is een belangrijk thema voor UCF. UCF vindt het belangrijk te laten zien aan provincie, gemeente Leeuwarden, partners, netwerk en de samenleving wat er gedaan wordt met de beschikbare middelen. In 213 is op het gebied van communicatie en profilering het volgende tot uiting gekomen: Rond het thema Leeuwarden studie- en studentenstad zijn de volgende mijlpalen bereikt: Op 11 oktober ondertekenden Het Fries Historisch en Letterkundig Centrum (Tresoar), Stichting Leeuwarden Studiestad, Stichting University Campus Fryslân en de gemeente Leeuwarden een samenwerkingsovereenkomst met als doel het academisch klimaat in Leeuwarden en Fryslân te versterken. De samenwerking moet voor een verdere uitwerking van het gemeentelijk programma Leeuwarden Studiestad zorgen. In het kader van deze overeenkomst heeft UCF een nieuw programma van activiteiten opgesteld voor het jaar 214. Dit programma is in december 213 ingediend bij de gemeente Leeuwarden met een verzoek om financiële ondersteuning. Bij het opstellen van dit programma is besloten om niet langer het begrip academisch klimaat te hanteren. Voornaamste overweging hiervoor is dat het begrip academisch klimaat het totaal van academisch onderwijs, onderzoek en voorzieningen omvat. UCF zal het begrip Leeuwarden studie- en studentenstad gebruiken als het gaat om voorzieningen rond het onderwijs en onderzoek. Binnen het kader van deze overeenkomst heeft UCF een aparte afspraak gemaakt met de Stichting Leeuwarden Studiestad om naast activiteiten voor hbo-studenten ook een programma voor de studenten en promovendi van UCF te ontwikkelen. Daarin gaat het om introductie, huisvesting, speciale sociale activiteiten, informatievoorziening in het Engels en gezondheid. UCF heeft samen met Tresoar en Stichting Leeuwarden Studiestad bij de gemeente Leeuwarden gepleit voor een uitbreiding van de marketingcampagne met het begrip Leeuwarden als studie- en studentenstad. Dit pleidooi is meegenomen in de College-onderhandelingen. Ook werken UCF en Tresoar, in samenwerking met kennisinstellingen en cultureel/maatschappelijk organisaties, in het kader van Kulturele Haadstêd 218 aan de realisatie van een Centrum voor Wetenschap en Cultuur. Deze samenwerking moet onder andere leiden tot een gezamenlijke programmering van publieksgerichte activiteiten waardoor het aanbod kan worden uitgebreid en het doelgroepenbereik wordt vergroot. Website Op 1 juni is de vernieuwde website www.ucf.nl gelanceerd. Dit betreft fase één. Alle informatie is omgezet naar een fris en nieuw herkenbaar UCF ontwerp in de huisstijl. In 214 wordt verder gewerkt aan nieuwe interactieve features en verbeteringen van teksten. Sociale media In 213 nam het aantal volgers van de Facebook- en Twitter pagina van UCF sterk toe. De uitingen worden steeds meer gezien en gedeeld door, voor UCF-belangrijke, partners. Hiermee wordt een crossmediaal effect bereikt. Bezoekers van het Café van de Kleine Wetenschap geven in toenemende mate aan dat ze via sociale media zijn geattendeerd op bijvoorbeeld een aankomend Café. Verbindt Het huisorgaan Verbindt is in 213 drie keer uitgekomen. De krant kent een oplage van 2 stuks en wordt onder kennispartners en individuele abonnees in verspreid. UCF heeft in 213 meer journalistieke partners aan de krant weten te binden en de krant van meer inhoud voorzien. Cafés van de Kleine Wetenschap De Cafés van de Kleine Wetenschap dragen bij aan de profilering van UCF, maar zijn vooral ook in toenemende mate belangrijk voor Leeuwarden als studie- en studentenstad. De Cafés bereiken per onderwerp steeds meer mensen met verschillende interessegebieden. Vooral nu regelmatig wordt aangesloten bij de actualiteit komen verscheidene doelgroepen op de bijeenkomsten af. In 213 heeft UCF 5 Cafés van de Kleine Wetenschap georganiseerd, het aantal bezoekers varieerde tussen de 5 en 75 bezoekers per Café. 26 juni, sprekers: Theunis Piersma (hoogleraar Trekvogelecologie, RUG) en Jasper Meekes (UCF promovendus) over: De Stille Lente, hoe stil wordt de lente als vogels stoppen met zingen? Theunis Piersma vertelde hoe het gesteld is met de weidevogels en het weidevogellandschap. Jasper Meekes vertelde wat het gezang van vogels voor hem specifiek en voor mensen in het bijzonder betekent. 26 augustus, speciaal café voor studenten tijdens LEIP! Intro, spreker: Diederik Jekel (wetenschapsjournalist), over: wetenschap achter onzichtbaar worden, 3d printers en de zoektocht naar buitenaardse wezens. 1 oktober, sprekers: Ben Feringa (hoogleraar organische chemie RUG) en Jan Post (materiaalkundige bij Philips) over: Nanotechnologie, de kunst om klein te bouwen. Feringa vertelde over de ontwikkelingen die in de komende twintig tot vijftig jaar op het gebied van de nanotechnologie te wachten staan. Jan Post gaf een lezing over hoe voortschrijdende technologie en ondernemerschap samengaan. 11 november, sprekers: Gerrit Voerman (hoogleraar Nederlandse partijstelsel, RUG) en Avelien Haan (bestuurskundig onderzoeker, Thorbecke Academie NHL Hogeschool) over: Het verdeelde electoraat, verkiezingen in de 21ste eeuw. Gerrit Voerman vertelde over volatili teit en fragmentatie in de Nederlandse politiek. Avelien Haan hield een betoog over de bestuurbaarheid van de lokale overheid. 17 december, sprekers: Arjen de Wit (onderzoeker in de filantropie, VU Amsterdam) en Ido Pen (hoogleraar theoretische biologie, RUG) over: Serious Request, de wetenschap van het geven. Arjen de Wit bediscussieerde de reden waarom mensen aan goede doelen geven. Ido Pen vertelde hoe altruïstisch gedrag bij dieren werkt. Wetenschappelijke publiekslezingen: Publiekslezing op 29 november van prof. dr. Bas Haring (wetenschaps filosoof) over: technology might evolve in something that just is, something beyond our control in which we live (in het kader van de Winterschool 213). 18 Voortgang van de activiteiten Voortgang van de activiteiten 19
Overige publieksactiviteiten/uitingen: LEIP! Intro, dé centrale introductiedag voor eerstejaars studenten in Leeuwarden. UCF heeft een aandeel gehad aan de organisatie van deze dag; Perspresentatie vijf promovendi van Wetsus. De vijf promovendi werden aan de media voorgesteld in het bijzijn van gedeputeerde Jannewietske de Vries; Gezamenlijke perspresentatie van negen promovendi van Stenden, Fryske Akademy en de Waddenacademie op 7 mei. Deze presentatie werd gehouden in aanwezigheid van onder andere Klaas Wybo van der Hoek (vicevoorzitter College van Bestuur Stenden Hogeschool), Hanno Brand (interim directeur-bestuurder Fryske Akademy) en Tim van Ooijen (Waddenacademie). Wethouder Thea Koster van de gemeente Leeuwarden ging in gesprek met de nieuwe promovendi; UCF sponsorde het optreden van het Nederlands Studenten Orkest (NSO) op 15 februari in Leeuwarden. UCF en de pers In 213 is UCF in totaal in 27 artikelen in de gedrukte media terug te vinden. Daarnaast werkt UCF samen met journalisten van de regionale media. Asing Walthaus (Leeuwarder Courant) presenteert het Café van de Kleine Wetenschap, Erik Betten en Pier Bergsma (Friesch Dagblad) hebben een wisselcolumn in de UCF-krant Verbindt. Wio Joustra (voorheen Leeuwarder Courant) schrijft per keer enkele artikelen voor Verbindt. 4.6 VOORUITBLIK Het jaar 214 is belangrijk voor de toekomst van UCF. De financiering van de eerste projectperiode loopt dit jaar af en door gemeente en provincie moeten besluiten worden genomen over financiering voor de tweede projectperiode (215-22). UCF heeft inmiddels op hoofdlijnen haar doelstellingen en ambities voor 215-22 in een Agenda 22 vastgelegd. In 214 zal UCF worden geëvalueerd door een externe commissie. Het resultaat van deze evaluatie zal mede van invloed zijn op de invulling van het programma 215-22. Komend jaar staat eveneens in het teken van de verdere realisatie van het Programma 21-215. Op onderwijsen onderzoeksgebied betekent dit: Doorontwikkelen van de masteropleidingen Tourism, Law and Governance, Sustainable Society, Gametechnology en Dairy Processing. UCF streeft ernaar deze opleidingen in 215 in het Mastercollege aan te kunnen bieden. Het aanstellen van het tweede cohort van 15 promovendi. De komst van deze promovendi heeft tevens tot gevolg dat de onderwijsactiviteiten van de onderzoekschool uitgebreid moeten worden. Het uitbreiden van de activiteiten die worden georganiseerd voor de Friese Prommunity, de community van promovendi. Het ontwikkelen en/of verbeteren van de marketing- en wervingsactiviteiten van de bestaande masteropleidingen Water Technologie, MEEM, Meertaligheid en HTSM. Op het gebied van kennisvalorisatie en ondernemerschap zal, naast onderwijsactiviteiten voor studenten en promovendi, in 214 worden gewerkt aan de realisatie van een Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap. Tot slot staat in het kader van Leeuwarden studie- en studentenstad het opstarten en uitrollen van het (meerjaren)plan op de agenda. UCF wacht op het moment van schrijven nog op gemeentelijke goedkeuring voor dit programma. 2 Voortgang van de activiteiten Kickoff Onderzoeksschool op Ameland Voortgang van de activiteiten 21
5 ORGANISATIE 5.1 BESTUUR EN WERKORGANISATIE UCF In de basisopzet van de organisatie zijn in 213 een aantal minimale aanpassingen gedaan. De werkorganisatie is zodanig aangepast dat de aansturing is geïntensiveerd; dit betekent dat er onder andere een wekelijks werkoverleg is ingesteld met de hoogleraar-bestuurder. In december 213 heeft de Raad van Toezicht van UCF besloten de stuurgroep IGRS om te vormen tot een promovendi begeleidersoverleg. Doel van dit overleg is om de activiteiten van de onderzoekschool en het onderwijsprogramma met elkaar te bespreken en vorm te geven en een wetenschappelijk platform te bieden aan de UCF-promovendi. Daarnaast zijn de volgende twee gremia operationeel gebleven: De wetenschappelijke adviesraad (WAR). De Taskforce UCF, een overleg platform met bestuurlijke vertegenwoordigers van de UCF-partners. Bestuur van de Stichting Het bestuur van de Stichting is in handen van de hoogleraar- bestuurder prof. dr. Frans Zwarts, voormalig rector magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen. De taak van de hoogleraar-bestuurder is het besturen van stichting conform doel en belang van de Stichting, te weten het versterken van de kennisinfrastructuur en de gehele kennisketen in de Provincie Fryslân door uitvoering te geven aan het door Provincie en Gemeente vastgestelde UCF programma 21-215. Prof. dr. F. Zwarts was in 213 via een detacheringscontract met de Rijksuniversiteit Groningen verbonden aan UCF. Bureau van de Stichting De hoogleraar-bestuurder wordt in zijn werkzaamheden ondersteund door een aantal medewerkers, werkzaam binnen het bureau van de Stichting (in totaal 5.6 fte). Dit bureau heeft in 213 verder vorm gekregen. De personele invulling vindt overeenkomstig het beleid van de Stichting - plaats op basis van tijdelijke aanstellingen en in sommige gevallen in de vorm van inhuur en/of detachering. 5.2 RISICOMANAGEMENT Het risicomanagement is binnen UCF ingebed in de werken besluitvormingsprocessen in de organisatie, zowel in de dagelijkse werkorganisatie alsook in bestuur en Raad van Toezicht. Primair wordt gekeken naar invloeden van besluiten en ontwikkelingen op de strategische koers van UCF; daarnaast blijven financiële, juridische en contractuele risico s continue in beeld. 5.3 RAAD VAN TOEZICHT De Raad van Toezicht is ingesteld op 17 maart 211. De samenstelling van de Raad van Toezicht per 31 december 213 is als volgt: Dhr. prof. dr. D.D. Breimer, onafhankelijk voorzitter, geb. datum: 24/11/1943, benoemingsdatum: 17-3-211; eerste termijn; nevenfunctie: hoogleraar in de farma cologie aan de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen en de Faculteit der Geneeskunde / LUMC Universiteit Leiden; Dhr. prof. dr. J. de Vries, vanwege: provincie Fryslân, geb. datum: 26/9/196, benoemingsdatum: 17-3-211; eerste termijn; nevenfunctie: Decaan Faculteit Campus Den Haag, Universiteit Leiden; Dhr. G. Krol, vanwege: gemeente Leeuwarden, geb. datum: 1/7/1945, benoemingsdatum: 17-3-211; eerste termijn; nevenfunctie: burgemeester gemeente Het Bildt; Dhr. ir. H. Bouma, vanwege: VNO-NCW Noord, MKB- Noord, Fries bedrijfsleven, geb. datum: 2/1/1955, benoemingdatum: 21-7-211; eerste termijn; Managing Director bij LIMIS - Institute for healthcare Inovation; 5.4 WETENSCHAPPELIJKE ADVIESRAAD Mw. J. Vlietstra, vanwege: Leeuwarder Hogescholen (NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool, Van Hall Larenstein, geb. datum: 13/4/1948, benoemingsdatum: 9-12-211; eerste termijn; nevenfunctie: lid Eerste Kamer en waarnemend burgemeester van gemeente Haren; Vacature vanwege de kennisinstellingen Waddenacademie, Wetsus, Tresoar en Fryske Akademy; Mw. prof. dr. K. van Oudenhoven van der Zee, vanwege: Nederlandse universiteiten en met name RUG, UT, WUR en TUD; geb.datum 25 mei 1966, benoemingsdatum: 1-5-212; eerste termijn; nevenfunctie: Honorair Hoogleraar Organisatiepsychologie, Culturele diversiteit en Integratie RUG en decaan bij de Universiteit Twente. Op 9 juli 212 is de Wetenschappelijke Adviesraad (WAR) geïnstalleerd. De WAR van UCF bestaat uit vertegenwoordigers van de kennisinstellingen in Fryslân en andere organisaties die gevestigd zijn in Fryslân of daarbuiten. De samenstelling van de WAR per 31 december 213 is als volgt: Dhr. prof.dr.ir. J.T. Fokkema, professor and Chair of Applied geophysics, voormalig rector magnificus van TU Delft (voorzitter); Mw. prof.dr. S.J.M.H. Hulscher, hoogleraar bouwkunde, civiele techniek, hydrosfeerwetenschappen, waterbouwkunde, Universiteit Twente; Mw. prof. mr. dr. H.K. Elzinga, dean van het University Honours College en hoogleraar Ontwikkeling en differentiatie van het academisch onderwijs; Mw. dr. E. Cavagnaro, lector Service Studies en docent duurzame ontwikkeling aan Stenden Hogeschool; Dhr. dr. H.C.J. Paques, lid van de Raad van commissarissen van Paques bv in Balk; Dhr. dr. ir. H.V.M. Hamelers, program director Wetsus; Dhr. dr. H. Derksen, lector biobased Economy aan Van Hall Larenstein/WUR. 22 Organisatie Organisatie 23
6.2 STAND VAN BATEN EN LASTEN 213 (bedragen x ) 6 JAARREKENING BATEN Inkomsten Gemma Frisius Inkomsten Wetenschapscafé s Subsidie provincie Fryslân Subsidie Gemeente Leeuwarden Financiële baten Baten voorgaande boekjaren realisatie 213 prognose 213 realisatie 212 863.972 114.152 2.76 927. 135.2 2.924 88 523.231 182.59 748-14.45 6.1 BALANS PER 31 DECEMBER 213 (bedragen x ) Totaal van de baten 98.2 1.62.2 695.365 LASTEN ACTIVA Vlottende activa: - vorderingen - liquide middelen 31 december 213 31 december 212 2.761.238 1.187.475 84.697 384.67 Totaal van de activa 3.948.713 469.367 Personeelskosten Afschrijvingen Huisvestingskosten Kantoorkosten Algemene promotiekosten Algemene kosten Onvoorzien Lasten voorgaande boekjaren 563.675 5.55 21.828 15.137 275.356 53.699 596.7 55.5 25.7 11.8 312.8 9.7 5. 469.312 26.297 7.752 11.251 2.398-5.24 PASSIVA Eigen Vermogen Kortlopende schulden: - crediteuren - projectverplichtingen provincie Fryslân - vooruitontvangen gelden Gemeente Leeuwarden - overige schulden: derden 12.799 3.676.37 123.223 46.384 28.34 91.174 129.341 4.548 3.948.713 469.367 Totaal van de passiva 3.948.713 469.367 Totaal van de lasten 98.2 1.62.2 79.77 Resultaat -14.45 6.3 KASSTROOMOVERZICHT 213 (bedragen x ) 213 212 Kasstroom uit operationele activiteiten - Mutatie eigen vermogen via exploitatiesaldo -14.45 Veranderingen in vlottende middelen - Vorderingen - Schulden -2.676.541 3.479.346-84.697 219.43 82.85 134.346 Totaal kasstroom uit operationele activiteiten 82.85 119.941 Mutatie liquide middelen 82.85 119.941 SPECIFICATIE NETTO-KASSTROOM Stand 31 december 213 Stand 1 januari 213 1.187.475 384.67 Mutatie liquide middelen 213 82.85 24 Jaarrekening Jaarrekening 25
COLOFON Uitgave University Campus Fryslân Fotografie Pagina 6, 9, 13 en 19: Het Hoge Noorden Pagina 12: Philips Drachten Pagina 18: Niene van de Kamp Pagina 21: Jan Spoelstra Vormgeving David-Imre Kanselaar Drukwerk Drukkerij Van der Eems 26
Bezoek- en postadres: Sophialaan 1, 8911 AE Leeuwarden T +31 58 288 21 32 E info@ucf.nl I www.ucf.nl