Verslag Symposium 12 april 2012 Herman Wijffels Herman Wijffels hield een inspirerend verhaal over de veranderende samenleving en de daarmee samenhangende veranderende economie. Onze huidige systeem is failliet. Het moet echt anders. We moeten toe naar een duurzaam systeem of liever gezegd een houdbaar systeem. Houdbaar voor de nog vele komende generaties. Duurzaamheid gaat ten diepste over een hogere kwaliteit van relaties. Authentiekere relaties met onszelf, met de ander en ook met de natuur. Het gaat erom dat we ons weer verbonden voelen. We gaan van een atomistisch wereldbeeld naar een wereldbeeld van samenhang en verbondenheid. Daar passen andere samenwerkingsvormen bij, andere geldsystemen en ook andere productievormen. We gaan anders om met de natuur. Onze grondstoffen die nu op dreigen re raken laten we rondgaan in cyclische processen. De tijd van het lineaire denken en produceren is voorbij. We produceren geen afval meer, net zoals in de natuur. Maar ook voor burgers en consumenten breekt een nieuw tijdperk aan. We kunnen onszelf veel meer organiseren en een stem hebben in hoe we het willen doen. Iedereen kan vanuit zijn eigen rol en invloedsfeer grotere en kleinere dingen in beweging zetten. Dialoogsessies Voor de verschillende thema s, energie, mobiliteit, economie en leefbaarheid hebben we aan de hand van dialoogsessies uitgewerkt wat deze verandering betekent. En ook wat het ons aan kansen te bieden heeft. Uitgangspunt was steeds; Welke betekenis geven wij persoonlijk aan het thema, wat inspireert ons en waar ligt ons handelingsperspectief. Dus wat kunnen we zelf bijdragen en wie hebben we daarvoor nodig. Duurzame leefomgeving Inleiding Fransje de Waard (Eetbaar landschap) Paul Hendriksen (Tranistion Towns) Slogan en beeldmerk Een beter milieu begint bij jezelf is alweer uit een ander tijdperk. Destijds werden burgers als individuen aangesproken op hun 1
verantwoordelijkheid voor het milieu, terwijl hun speelruimte in feite nog zeer beperkt was. Als eindgebruikers vormden wij als burgers en consumenten in wezen een sluitstuk van een industriële machinerie, en onze keuzes om zuiniger te stoken en te douchen, minder auto- of voedselkilometers te maken, betere producten te kopen ea. waren beperkt. Inmiddels zijn we collectief toe aan een meer infrastructureel niveau van verandering: er komen nieuwe energienetwerken, voedselbronnen en kanalen, nieuwe vervoersmogelijkheden. Als individu kunnen we meer invloed uitoefenen, vooral via gemeenschapsvorming en zelforganisatie die kan leiden tot infrastructuur waar de bevolking zich werkelijk mee kan identificeren. Daarbij blijft het belangrijk om als individuen onze specifieke passie te volgen en een mooi voorbeeld te stellen van hoe we het werkelijk zouden willen, los van hoe het nu is. Dat werkt aanstekelijk op anderen, en we moeten het samen doen. In de groensfeer zijn al vele voorbeelden zichtbaar hoe buurtbewoners gezamenlijk plantsoenen omtoveren tot moestuinen waar samen gewerkt en geoogst wordt. Deze initiatieven zorgen niet alleen voor biologisch, lokaal en betaalbaar voedsel, maar versterken ook de sociale cohesie in een buurt. Van daaruit ontstaan weer nieuwe initiatieven. Dialoogsessie met deelnemers Er zijn verschillende dialogen aan de tafels gevoerd. Duidelijk werd dat duurzame leefomgeving wordt gezien als het waarborgen van veiligheid, welzijn, volksgezondheid en milieu. Het gaat zowel om verbinding met elkaar als verbinding met onze leefomgeving. Sterk punt van Hengelo is dat de natuur nabij is en de schaal van de stad niet te groot. We moeten ook zuinig zijn op de natuur die we hebben in de stad. Tuindorp is een goed voorbeeld waar de kleine schaal goed benut is. Duurzame Leefbaarheid gaat voor deelnemers deels om sociale verbinding en goed noaberschap. Wat wil en kun je voor elkaar betekenen? De ideeën en gedachten die hieruit voorkwamen waren; - Een repair café opzetten in de buurt, - Een platform voor ruildiensten opzetten; bv tuin onderhoud in ruil voor schilderwerk, - Samen dingen gebruiken, - Gezamenlijke activiteiten ontwikkelen, zoals gastfietsen, moestuin, de wijk mooier maken, auto delen, dingen samen doen - Gezond koken met elkaar en samen eten, - Ontmoeting mogelijk maken; bv Straatfeest rond bepaald thema - Gebruik maken van buurtbonnen, er zijn verhalen in de buurt: uitdragen via wijkkranten, voorlichting, - Coöperatie opstarten door burgers, PV actie met zonnepanelen - Veiligheid: Woonerf door in de buurt, - Jongeren betrekken, bewustmaken en ze verantwoordelijkheid leren nemen. - Ontwikkelingsgericht onderwijs stimuleren, met de school naar een bedrijf of met school iets doen voor de buurt. - Economisch rendabel zijn als wijk. 2
Evenementen die in dit opzicht (wat kunnen we voor elkaar betekenen) al succesvol in Hengelo plaatsvinden zijn de Slingerbeurs en de Prokkeldagen. - De Slingerbeurs is een evenement in Hengelo waar maatschappelijk en ondernemend Twente samenkomen om te handelen tussen vraag en aanbod. Er worden honderden matches gemaakt tussen bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties met een gesloten beurs. - Een Prokkel is een prikkelende ontmoeting tussen iemand met een verstandelijke beperking, en iemand zonder. Iedereen kan mee doen en het kan overal plaatsvinden; in buurten, bedrijven, en (zorg)instellingen, met woningcorporaties, bij een speeltuinvereniging of op een (kinder)boerderij. Het kan van alles zijn; samen werken, schilderen, sporten, discussiëren, musiceren, plezier maken en genieten. Daarnaast gaat duurzame leefomgeving voor de deelnemers over de zorg en aandacht voor de leefomgeving: - Alle groenen plekken in de stad met elkaar verbinden? Letterlijk groene routes maken om te fietsen en te wandelen, bijvoorbeeld bijenroute - Landbouwgronden niet versnipperen ivm verbouw voedsel voor de gemeente - Integratie natuur en wonen - Braakliggende terreinen gebruiken als struinplek of stadscamping - Groene schoolpleinen, werken aan natuurbeleving kinderen - Eetbare planten in openbaar groen - Ecologisch tuinieren in de buurt - Wintergroen in de buurt - Medestanders verzamelen om groente en fruit zelf te verbouwen - Gezamenlijke (moes)tuin beginnen 3
Wat hebben we nodig om ideeën te kunnen realiseren? Duurzaamheid is een lange termijn proces terwijl de politiek (de Raad) slechts 4 jaar zit. De gemeente moet duurzaamheid een prominente plek geven in zijn planontwikkeling en afwegingen. Daarnaast moet ze brede samenwerking zoeken, zodat de samenleving in de lead komt en ook bij bestuurswisseling de ontwikkeling voortzet. Rol van de burger: eigen kracht gebruiken, eigen initiatief nemen in eigen buurt Rol van de Gemeente: luisteren naar kennisbronnen, zoals burgers ea, loslaten, faciliteren van initiatieven uit de samenleving. Dat betekent voor gemeente: - eigen regelruimte geven aan inwoners/initiatiefnemers, - laat (toekomstige) bewoners zelf bepalen hoe een wijk er uit moet zien. - schakel Woningcorporaties in voor CPO (vraag gestuurd bouwen) - creëer goede randvoorwaarden voor initiatieven - wonen, werken leren in een buurt verbinden Dat betekent voor burgers: - klankbordgroep voor de leefomgeving organiseren - ervaringen uitwisselen; Kennis, successen, kansen delen: Gezamenlijke website deelnemers - jezelf informeren, open staan, mensen aanspreken en in gesprek gaan - tijd vrijmaken en iets willen. Waar willen we uiteindelijk ons bestaansrecht aan ontlenen? Hoeveel we met elkaar verdienen of wat we voor elkaar betekenen? Delen is vermenigvuldigen Sleutelbegrippen tijdens de dialoog: - Respect voor anderen - Een nee accepteren - tijd, willen, investeren 4
Duurzaam deelnemen aan de Economie Inleiding Henry Mentink (Wheels4all) Sabine Oberhufen (Turn Too) Iets dat waardevol is bezit je niet, dat heb je lief. Henry Mentink legt uit hoe een bedrijf traditioneel werkt; van het maken van een businessplan, naar het verkrijgen van investeringsgeld en vervolgens de opstart van productie en verkoop. Om tenslotte het geld weer te kunnen aflossen en overschotten te vernietigen. Dit kan veel efficiënter als je de klantrelatie centraal stelt. Er worden een aantal voorbeelden gegeven hoe je zonder hulp van een bank toch een bedrijf kunt starten. Zoals het ontwerp en bouw van een wereldwinkel, een cafe restaurant annex bed en rekest, het Veerhuis in Varik en ook Wheels4all, zijn huidige bedrijf met nu ruim 200 deelauto s. Maar ook het Odin Groenteabonnement is denken vanuit de klantrelatie. Je weet vooraf hoeveel er geproduceerd moet worden doordat je vaste abonnees hebt. Ook wordt het thema van overcapaciteit aangereikt. Wat kun je allemaal niet delen: Auto s (MyWheels), fabriekshallen, je huis (AirBnB), scholen staan s avonds leeg, kantoren, etc. Ook de organisatie en eigendomverhouding zijn belangrijk voor de nieuwe economie. Kun je eigenlijk wel een bedrijf bezitten? Een bedrijf is niet in balans als een aandeelhouders alleen kunnen beslissen om het bedrijf te verkopen. De belangen van medewerkers en klanten moeten worden meegenomen. Sociocratie vorm een goed model om hieraan invulling te geven. Tenslotte is het oog voor de kwaliteit van personen van belang. Waar liggen ieders kwaliteiten. Neem dat als uitgangspunt. Een medewerker die vanuit zijn eigen kracht kan functioneren is voor het bedrijf vele malen waardevoller en zal minder vaak ziek zijn. 5
Dialoogsessie met deelnemers Vergeet eigendom, neem het gebruik als uitgangspunt Werken aan de relatie is belangrijk Terug naar de ouderwetse vorm van coöperatie creëert geld en betrokkenheid. Ofwel Delen wat je hebt, benutten van overcapaciteit en verkopen van gebruik als principes voor een duurzame locale economie. Naar aanleiding van deze principes ontspon zich een energiek gesprek met veel energie. Er werden waardevolle suggesties aangedragen, die bijdragen aan een duurzame economie. Het omdenken dat Herman Wijffels bepleitte, werd beoefend. Hierbij kan gedacht worden aan; Verkopen van gebruik ipv product Probeer een gesloten kringloop te creëren Nieuwe financieringsmodellen, gebruik klantrelatie als uitgangspunt, bijv door middel van abonnementen Gebruik overcapaciteit voor nieuwe initiatieven (auto s, fabriekshallen, scholen) Bedrijven in de toekomst zijn samenwerkende zp-clubs, concurrentie vervalt Functies/rollen veranderen en combineren: klant is niet aleen klant, maar ook lid en medewerker tegelijk We hebben een weggooicultuur en een cultuur om veel te kopen (reclames/ folders). Bewustwording hiervan blijft belangrijk. We zouden minder prikkels aan kunnen bieden (geen reclame?). Moeten bedrijven nou wel verdienen aan de verkoop van hun producten? Wanneer is genoeg genoeg. Kan de winst anders ingezet worden? In ieder geval niet wegsluizen buiten de stad, regio of land. Huidige cultuur is bezitten. Het bezit wordt ook gezien als identiteit. Bij omslag naar gebruik moet dus ook de cultuur gewijzigd worden. Nu worden bij bezit apparaten vaak niet gemaakt, omdat het goedkoper is om nieuw te kopen. Bij gebruik is de verwachting dat het dan voor de producent wel interessant is om te repareren en/of onderdelen te hergebruiken. Dus minder afval. 6
Gesloten kringlopen zijn goed. Maar je moet geen grenzen aangeven. Je praat over meerdere overlappende- cirkels. Wij zijn mondiaal, onze behoefte kan vaak ook niet lokaal opgelost worden. Blijf nadenken bij wat je koopt en doet. Ideeën en gedachten die geopperd werden om verder uit te werken: - Stimuleren en samenbrengen van klein ondernemerschap - Kennisnetwerk opzetten. Bedrijven, stichtingen en mensen een podium geven om vragen te stellen en /of antwoorden te geven. De gemeente zou dit kunnen faciliteren. Een soort van lokale marktplaats voor vraag en antwoord. - Zoveel mogelijk ook met bestaande netwerken werken, zoals Pact MVO en Slingerbeurs - Ondernemers geven aan dat overheid voor de korte termijn verplichtingen in een verordening moet opnemen. - Voor de langere termijn is stimulering in bedrijfsleven goed instrument. Ook het stimuleren van innovatie op het gebied van duurzaamheid is belangrijk. - Wijkondernemening in Berflo Es; soort uitzendbureau voor diensten opzetten. De Waarmakerij organiseren. - Twekkerlerweg speeltuin zelfstandig maken - De openbare ruimte delen, bijv. voor gemeenschappelijke stadslandbouw - Eetbare planten en bomen in de stad en wijk planten - Hergebruik gebouwen en leegstaande winkels - Wat kunnen we doen met braakliggende terreinen en ongebruikte daken? - Breng partijen, verengingen, stichtingen samen in minder gebouwen, multifunctionele verzamelgebouwen - Uitwisseling tussen consumenten organiseren, dichter bij behoeften. Luisteren naar vraag en aanbod, idee, wens - Abonnement op sociale zekerheid mogelijk maken, zoals bv het Broodfonds voor ZZP-ers - Ideeën voor ander gebruik uitwerken: abonnement, lease, statiegeld, afval scheiden, werkbedrijvigheid - Voorbeelden die al functioneren, om van te leren - De contacten tussen instanties en instellingen in Hengelo is goed. goede basis voor samenwerking - Gebruik van overwaarde; de Waarmakerij, www.waarmakerij.nl - Buurttuinen en wijkbudgetten in woonwijken - High Line New York: verpauperde wijk die mega aantrekkelijk is gemaakt door bewoners en bedrijven. Inspirerend voorbeeld 7
- Slingerbeurs - Werkmodellen om wederkerigheid en collectiviteit te doordenken; dialoogsiersel Durf te vragen, Waarmakerij, Open Space eigen kracht - De Creatieve Fabriek Na deze inventarisatie van ideeën werd de dialoog toegespitst op Lege winkelpanden: Het is een bekend probleem, de leegstand van winkelpanden zal de komende vijf tot tien jaar toenemen. Naar verwachting zijn de eigenaren van deze panden niet uit op een andere bestemming. Toch zou het heel wat waard zijn als de winkelpanden een nieuwe levendige bestemming krijgen. En weer zouden bijdragen aan de leefbaarheid en sociale vernieuwing in de stad Hoe bereiken we een omslag? Goed plan maken waar de eigenaar warm voor kan lopen Een goed plan behelst diverse deelplannen: kleinschalige activiteiten kunnen deel uit maken van het totaalplan. Een goed plan maakt de eigenaar blij, biedt hem iets positiefs. Het gaat om meer dan geld. Plan samen uitwerken en aanbieden met meerdere partijen: om tot nieuwe verhouding in bestaande relaties te komen. Gemeente heeft hier onverwachte partners bij nodig. Het plan bespreken en toetsen met een eigenaar. Geopperd wordt om een waarmakerij te organiseren om tot een goed & gedragen plan te komen. Henry Mentink biedt aan dit plan te willen toetsen vanuit zijn ervaringen. 8
Duurzame Energie Inleiding Marian Minnesma (Urgenda) Urgenda staat voor samen sneller duurzaam. Zij zoekt verbindingen om dit samen te doen. Wanneer gaan we structureel anders denken en doen. Decentraal duurzaam wordt dé trend, ook als het gaat om energieopwekking. Gemeenschappen gaan gezamenlijk energie opwekken en beheren. Er zijn ca. 400 plannen voor lokale energiecoöperaties van provincies, gemeenten, energiebedrijven en burgers. Het gaat om een combinatie van zon, wind, warmte, biomassa. En om smartgrids, ofwel het afstemmen en koppelen van vraag en aanbod. Een zelfvoorzienende regio is ambitieus, maar kan wel. We zullen ons verbruik omlaag moeten brengen en juiste keuzes moeten maken. Als we zonnepanelen op de daken gaan leggen, kunnen huishoudens met 12 panelen 70% van de elektriciteit voor een gezin opwekken met een investering die in 7,5 jaar is terugverdiend. Hier hoeft dus geen subsidie meer bij. Daarnaast kunnen we warmte uit bodem en lucht benutten in de vorm van lucht-warmtepompen, zonne-boilers, WKO en diepe geothermie. Ook windenergie levert veel op per vierkante meter en is rendabel. Bij biomassa moeten we denken aan tweede generatie afvalstromen, zoals GFT, bermgras, snoeihout, mest en derde generatie biomassa uit speciaal hiervoor gekweekte algen. We moeten van simpele acties, als het gebruik van ledverlichting en dubbelzijdig printen naar innovaties op gebied van zon, wind, biomassa, WKO. Wat gaan we zelf doen. Vandaag, morgen, thuis en in ons bedrijf? Dialoogsessie met deelnemers Vraag was; Waarom is de energietransitie belangrijk voor ons? Energietransitie is belangrijk om de toekomst van onze kinderen te waarborgen. Duurzame energie draagt bij aan ons welzijn en onze gezondheid. We willen een visie van hoop ontwikkelen. Er is veel hoop, er zijn goede voorbeelden en ideeën, maar daar moet je naar op zoek. Als mensen positief benaderd worden, zijn ze sneller bereid duurzaamheidinitiatieven op te pakken. Probleem is vaak niet de investering, maar gebrek aan inzicht, kennis en ideeën. Mensen weten niet waar ze moeten beginnen. Daarom kennis, goede voorbeelden, vraag + aanbod delen via een digitaal loket. Informatie uitwisseling komt zo op gang en stimuleert mensen; 9
Bijvoorbeeld - Er is in Twente een boerderij die helemaal zelfvoorziend is. - Er is een project waar kinderen van alles kunnen verzamelen en daar statiegeld voor krijgen. Recycling draagt bij aan een duurzame wereld en de kinderen verdienen zo een zakcentje bij. - Fosfor wordt in Rusland en China gewonnen en is zeldzaam. Maar het komt ook voor in ontlasting. Kunnen we onze ontlasting opsparen en inleveren tegen statiegeld? Nu wordt het door het riool gespoeld, waarvoor we ook nog Rioolheffing moeten betalen. - Door de hoge benzine prijzen wordt een elektrische auto steeds aantrekkelijker. De techniek wordt steeds beter, waardoor de actieradius groter wordt. De oplaadtijd wordt steeds korter. - De woningbouwcorporatie Welbions wil wel zonnepanelen plaatsen en zoekt financiering voor een dergelijk project. Is het mogelijk om panelen te leasen? - Een bedrijf (deelnemer aan het symposium) wil kijken of hij voor bewoners van gemeente Hengelo een lease constructie kan maken voor led lampen. In Borne is dit al mogelijk. Wie is geinteresseerd? - Veel mensen denken dat zonnepanelen op het zuiden geplaats moeten worden, maar ze kunnen ook op het westen worden geplaatst. In dat geval is de opbrengst lager, maar nog steeds renderend. - Belangrijk om naar verbruik te kijken. Overstappen op led verlichting is zeer rendabel. Ondernemers hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid door het goede voorbeeld te geven. Bijvoorbeeld geen schreeuwerige verlichting meer. Verlicht een etalage subtiel alleen op momenten dat het er werkelijk wat toe doet. Bovendien levert die besparing hen een financieel voordeel op. De energie transitie zou ook dichter bij de burger georganiseerd moeten worden. In Borne gebeurd dit al. Doe het in Hengelo op wijkniveau. Geef bewoners advies hoe je woningen kunt isoleren, energie kunt besparen en duurzame energie kunt opwekken/gebruiken. Je bent zelf verantwoordelijk voor wat er in je huis gebeurd. Aan de hand van beeld op een tablet laat een deelnemer de opbrengst van zijn zonnepanelen voor die dag zien. Dat maakt het veel duidelijker. Wat je dicht bij huis doet, leeft meer en levert meer op. Gemeente kan hiertoe enthousiaste trekkers in buurten zoeken bv door een wedstrijd uit te schrijven. Deze zou benoemd kunnen worden tot duurzame buurtburgemeester en door gemeente worden opgeleid. Hij/zij kan helpen het proces in de buurt te organiseren en faciliteren. Eventueel met behulp van expert of ervaringdeskundigen. Maak daarna ook gebruik van uitwisseling van kennis tussen de verschillende wijken. Ideeën voor gemeente/ wethouder - Wijkadviseurs (duurzame buurtburgemeesters) zoeken die adviezen geven aan medebewoners. Scholing kan door gemeente verzorgt worden. - Maak prestatie afspraken met de woningcorporatie dat sociale woningbouw 2 labels omhoog gaan. Bewoners kunnen hier via 10
maandelijkse huurverhoging aan mee betalen. Perslot besparen ze ook op de kosten. - Zet de zonneopbrengst van de gemeente Hengelo op een scherm op het publieksplein en op de website. - Gebruikers van gemeentelijk (maatschappelijk)vastgoed bewust maken van het: 1. energieverbruik 2. klimatologische effecten van hun gebruik 3. mogelijkheden tot efficiënt gebruik en besparing Mensen nemen dit mee naar huis waardoor je sneeuwbaleffect krijgt. - Lever zonnecollectoren aan sociale minima i.p.v. geld, waardoor vaste lasten dalen (volgens voorbeeld van Engelse woningcorporatie) - Bepaal duurzaamheiddoelstellingen voor energieverbruik in gemeentelijke gebouwen. Laat grafieken zien van behaalde resultaat. Dit stimuleert mensen om ook bij te dragen. - Zorg voor goedkope leningen vanuit provincie en groene banken - Laat ambtenaren achter hun bureau vandaan komen om huis aan huis duurzaamheids doelstellingen uit te dragen en advies te geven. - Samenwerken. Als voorbeeld wordt Warmtenet genoemd waar gemeente gebruik maakt van de restwarmte van Akzo. - Onderzoek mogelijkheden voor een Lokale Duurzame energiemaatschappij. - Grote auto s kosten veel brandstof. Promoot het gebruik van een kleine (evt. elektrische) auto. - Mobiele zonnepanelen (lease) op braakliggende terreinen (prairies van Hengelo) plaatsen. - Een milieu eiland voor elektrische auto s met laad mogelijkheden. - Huis van de toekomst in de regio, waar informatie wordt gegeven. Duurzame Mobiliteit Inleiding Auke Hoekstra (Cleantech Strategies) Auke Hoekstra hield zijn gehoor voor dat er vanzelf deuren open gaan als we anders denken over mobiliteit. Van voertuigen die je bezit naar voertuigen die je gebruikt op het moment dat je ze nodig hebt. Van brandstof die opraakt of concurreert met voedsel en water naar elektriciteit die overvloedig gemaakt kan worden van zon en wind. Zo gebruiken we steeds minder schaarse grondstoffen terwijl we steeds meer keuze krijgen tegen steeds lagere kosten. Daarbij moeten we niet luisteren naar experts (want die kijken met hun expertise altijd in de achteruitkijkspiegel) maar naar betrokken burgers en in het bijzonder jongeren die nog niet hebben afgeleerd dat duurzaamheid vanzelfsprekend is. Zo denkend wordt het logisch om je af te vragen: Wie zou er nuttig gebruik kunnen maken van deze auto die de hele tijd stilstaat? We zullen steeds vaker onze vervoermiddelen (en dat kan ook een bakfiets zijn) met anderen gaan delen via slimme applicaties op onze telefoon die delen makkelijk, vertrouwd en lucratief kunnen maken. Vervoer met grote slecht gevulde bussen en auto s maakt plaats voor een flexibele vloot van kleine voertuigen die via een mobility app worden gelokaliseerd en gereserveerd. Pakketvervoer en personenvervoer wordt waar mogelijk gecombineerd. Leaseauto s maken plaats voor een mobiliteitsbudget. Elektrisch rijden wordt logisch voor stadsdistributie en voor het overgrote deel van het personenvervoer. Alleen voor de incidentele lange rit 11
wordt de brandstofauto van stal gehaald. Slim gebruik van technologie is daarbij belangrijk maar niet zaligmakend. De technologie ontwikkelt zich namelijk sneller dan de toepassing ervan. Het is ook niet zozeer een centenkwestie. Zo kunnen kleine zelfstandigen nu al bijzonder goedkoop elektrisch rijden en brengt het delen van voertuigen bijna altijd besparingen met zich mee. De sleutel ligt ook niet op de tekentafel van grote bedrijven of nationale overheden. Die denken teveel in te kleine hokjes. De sleutel ligt bij kleine groepen mensen die elkaar na willen staan en voor wie het logisch en natuurlijk is om op een integrale manier tot duurzame oplossingen te komen. Zulke groepen blijven niet hangen in beleidsmatige kringgesprekken maar richten zich als vanzelf op concrete doorbraken. Als er (bijvoorbeeld op basis van dit symposium) zulke groepen in Hengelo ontstaan zullen de gevolgen baanbrekend zijn. Dialoogsessies De vraag was; Welke overtuiging weerhoudt je van het delen van het bezit? Hierbij werd de kanttekening geplaatst dat dit slechts een deel van de mogelijke oplossingen voor duurzame mobiliteit is. Wat is dat dé Transitie; zijn er niet heel veel kleine transities gelijktijdig gaande en mogelijk? Maar deze vraag zet wel aan tot omdenken, anders omgaan met datgene wat we bezitten of anders omgaan met de invulling van onze behoefte aan mobiliteit. Op bovengenoemde vraag werd heel verschillend gereageerd. Mensen willen hun auto wel uitlenen aan vrienden of bekenden. Maar we (Nederlanders) willen graag zelf blijven bezitten, dat zit in onze cultuur. Vanuit een sterk verantwoordelijkheidsgevoel willen we ook op tijd zijn en dus altijd de beschikking hebben over een auto. Daarnaast maakt de welvaart dat we steeds meer willen hebben, dus ook een tweede auto, een nog mooiere auto, een open sportwagen, etc. Dingen kopen en bezitten zit verweven in onze cultuur. Je hebt er tenslotte ook hard voor gewerkt. Voor sommigen voelt delen zelfs als terug gaan in de tijd. Delen moest ik als student, toen ik nog geen geld had. Nu wil ik dingen voor mezelf hebben. Het blijkt voor mensen heel belangrijk om toegang tot iets te hebben wanneer zij er behoefte aan hebben. En niet te hoeven wachten op hun beurt. Of naast het net vissen als bijv. de auto al in gebruik is. Vervolgens ontstaat de discussie wanneer iets duurzaam is. Iets weggooien wat nog goed functioneert, om er iets nieuws en zuinigs voor in de plaatst te kopen? Bij een auto bv gaat 15% van de energie in de productie zitten en 80% in het rijden van de auto. Kun je een bestaande auto ook ombouwen tot elektrische auto? De moderne auto is wel zuinig, maar in onderhoud onduurzaam. Hij is lastig eenvoudig te repareren door alle elektronica. Daardoor moeten vaak hele onderdelen varvangen worden, wat weer extra grondstoffen en energie kost. Maar we hoeven natuurlijk niet meteen 100% duurzaam. We kunnen ook kleine stapjes nemen. Bijvoorbeeld twee keer per week de auto laten staan en trein en/of fiets nemen naar je werk. Of de auto bij het boodschappen doen thuis laten. Of af en toe carpoolen met een collega. 12
Dingen samen delen is misschien minder efficiënt, maar het levert wel een stuk saamhorigheid en betrokkenheid bij elkaar op. Dat heeft ook toegevoegde waarde. In het tweede deel van de workshop worden een aantal mobiliteitsideeën verder uitgewerkt. 1. Delen van bedrijfsauto s in de avonduren: Na werktijd staan bedrijfsauto s vaak stil. Als je ze inzet voor particulieren in de avonduren kun je er nog geld aan verdienen en rijdt jouw auto met reclame langer rond. Mensen die geen auto hebben, kunnen dan s avonds wat makkelijker de deur uit. Dit idee kun je koppelen aan een reïntegratie traject. Chauffeurs brengen bv. boodschappen rond naar mensen die slecht ter been zijn (en per internet bij de AH hebben besteld). 2. Hengelo is goede fietsstad. Iemand van de fietsersbond stelt voor om een witte-fietsen plan op te zetten. Kies twee of drie wijken uit voor een pilot. Bv. wijken waar veel autoverkeer in de buurt is (veel korte vervoersbewegingen). Hier kun je een relatie met de OV-fietsen leggen. Probleem is hier dat je deze moet terugbrengen waar je ze hebt gehaald. Op UT is de ervaring dat dit niet altijd handig is; je wilt je fiets op een willekeurige plek moeten kunnen achterlaten. Wellicht is Hengelo Noord UT een proefgebied. Je moet ook een herverdeel -service regelen en een reparatiedienst. Bv. in samenwerking met een lokale fietswerkplaats. Hier zou je werkervaringsplekken kunnen maken en zo de lokale werkplaats uitbreiden. Regel eventueel ook accessoires, zoals zitjes achterop of fietstassen, zodat mensen kinderen en tassen of materialen mee kunnen nemen. Een goede bagagedrager met bagagebanden voldoet vaak al. 3. Specifiek doelgroep ouderen; zij hebben vaak wel een auto, maar rijden minder. Ook een tweede auto van mensen wordt vaak minder intensief gebruikt. Organiseer een centraal punt in wijk waar je al deze auto s verzameld. En organiseer een systeem dat ze door iedereen te gebruiken zijn. Zo verdienen de ouderen nog wat extra s en heb je uiteindelijk minder auto s nodig. Witte fietsen veluwe Witte fietsen Parijs 13