STUDIE 178 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Daktimmerman
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Daktimmerman sector: bouw - hout - decoratie subsector: hout Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen bouw - hout - decoratie van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/4
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN I N H O U D 1 INLEIDING 1 1.1 Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel 1 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel 1.2 Opdracht 1 1.2.1 Opdrachtgever 1.2.2 Doelstellingen 1.3 Ontwikkelingsproces 2 1.4 Legitimatie 2 2 SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN 3 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 3 2.1.1 Beroepenstructuur 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 3 2.2.1 Opleidingenaanbod 2.2.2 Regionale spreiding opleidingen en tewerkstelling 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel 5 3 HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL 6 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel 6 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel 6 3.3 Concrete vertaalslag 6 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.6 Beroepshoudingen 3.3.7 Contextgegevens 3.4 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel 19 4 BIBLIOGRAFIE 20
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 5 LIJST VAN DE MEDEWERKERS 20 Bijlage 1: beroepenstructuur 21
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 1 1 INLEIDING 1.1 Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel Sector : bouw - hout - decoratie Subsector : hout Beroep : daktimmerman Beroepsprofiel : daktimmer Gelegitimeerd door : koepelcommissie opleidingsprofielen op : 19 november 1999 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel Sectorcommissie vaste kern : BOUW - HOUT - DECORATIE uitgebreide commissie : DAKTIMMERMAN Studiegebied : HOUT Benaming van het profiel : DAKTIMMERMAN Legitimator : Afdeling TSO/BSO : Raad voor Volwassenenonderwijs : Afdeling BuSO Datum : Afdeling TSO/BSO: 18 mei 2001 : Raad voor Volwassenenonderwijs: 15 mei 2001 : Afdeling BuSO: 17 mei 2001 1.2 Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 3 juli 1996 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen Bouw-hout-decoratie samen. De sectorcommissie werd op 16 oktober 1997 uitgebreid met het oog op de ontwikkeling van een beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het toenmalig beschikbare beroepsprofiel daktimmerman (HIVA, 1996). In de loop van de ontwikkeling werden de werkzaamheden op vraag van de sociale partners opgeschort. De sector maakte nieuwe beroepsprofielen en op 19 november 1999 kreeg de sectorcommissie de opdracht om de nieuwe beroepsprofielen buitenschrijnwerker, binnenschrijnwerker, daktimmer in beroepsopleidingsprofielen om te zetten. 1.2.2 Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren. 2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt. 3 De uitstroom van gekwalificeerde daktimmerlui verhogen. Het geheel moet ook leiden tot een betere transparantie van het opleidingenaanbod.
2 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 1.3 Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt samengesteld volgens een handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Het is afgeleid van het beroepsprofiel Daktimmer, opgesteld door HIVA in samenwerking met het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (HIVA/FVB, 1999). De uitgebreide sectorcommissie maakte gebruik van de werkgroepmethode en vergaderde op volgende dagen: vrijdag 17 november 2000 dinsdag 5 december 2000 donderdag 11 januari 2001 vrijdag 9 februari 2001 vrijdag 30 maart 2001. 1.4 Legitimatie De afdeling TSO/BSO, de Raad voor Volwassenenonderwijs en de afdeling Bu- SO legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het BOP wordt als advies aan de overheid voorgelegd.
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 3 2 SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur In bijlage 1 vindt u de beroepenstructuur zoals die door het Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid opgesteld werd (15 februari 2000). 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen Het beroepsprofiel Daktimmer, opgesteld door het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA, 1999) in samenwerking met het Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB), is de basis voor het beroepsopleidingsprofiel Daktimmerman. Het beroepsprofiel omschrijft het beroep van daktimmerman als volgt (blz. 3): Een daktimmerman staat op een zelfstandige en verantwoordelijke wijze in voor het opmeten, uitzetten, maken, monteren en plaatsen van dakconstructies in de nieuwbouw en vernieuwbouw van woningen en bedrijfspanden. Het daktimmerwerk gebeurt na de voltooiing van de vloerplaten en de gevels. Het kan daarbij gaan om verschillende dakvormen: platte daken, hellende daken (zadeldak, zaagdak, wolfdak, mansardedak, tentdak of schilddak) en samengestelde daken. 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 2.2.1 Opleidingenaanbod Opleidingen Hout worden aangeboden in het hogeschoolonderwijs van één cyclus, het voltijds secundair technisch en beroepsonderwijs (TSO en BSO), het deeltijds secundair beroepsonderwijs (DBSO), in het buitengewoon secundair beroepsonderwijs (BuSO in O en 4) en in het volwassenenonderwijs. Buiten het onderwijs worden houtopleidingen aangeboden door VDAB en VIZO. 2.2.1.1 Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod Het voltijds secundair onderwijs biedt binnen het studiegebied Hout in de 2 de en de 3 de graad de studierichting Houttechnieken TSO aan, in de 2 de graad de studierichting Hout BSO (met een vervolmakingsjaar), in de 3 de graad de studierichtingen Houtbewerking BSO en in het 3 de leerjaar van de 3 de graad het specialisatiejaar Bijzondere schrijnwerkconstructies BSO. In het deeltijds onderwijs komen de benamingen Schrijnwerker-timmerman* en Daktimmerman* 1 voor. De opleidingen met een * worden ook in het systeem van jongerenleerlingwezen (JLW) aangeboden in samenspraak met het paritair leercomité voor de bouw. In het BuSO biedt het onderwijs in OV 3 de kwalificatietechniek Timmerwerk aan. 1 In het JLW heet dit Timmerman.
4 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN Schematisch overzicht van het aanbod GO CVPO OVSG VSKO Voltijds Deeltijds - - BuSO - - Het Vlaams Instituut voor Zelfstandig Ondernemen (VIZO) organiseert de opleiding Schrijnwerker-timmerman, zowel in leertijd als voor ondernemers. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) organiseert de beroepsgerichte vaktechnische opleiding Buitenschrijnwerker, waarin zich een module daktimmer' bevindt. 2.2.1.2 Overzicht van het met het beroepencluster aanverwante opleidingenaanbod Het hogeschoolonderwijs van één cyclus biedt in het studiegebied Industriële Wetenschappen en Technologie de basisopleiding Hout aan. Het voltijds secundair onderwijs biedt binnen het studiegebied Bouw in de 2 de graad de studierichting Bouw- en houtkunde TSO aan en binnen het studiegebied Hout in het 3 de leerjaar van de 3 de graad het specialisatiejaar Hout constructie- en planningstechnieken. In het DBSO komen de benamingen Schrijnwerker, Binnenschrijnwerker, Buitenschrijnwerker, Houtbewerker* en Machinale houtbewerker voor. De opleidingen met een * worden ook in het systeem van jongerenleerlingwezen (JLW) aangeboden in samenspraak met het paritair leercomité voor de bouw. Onder het paritair leercomité voor hout en stoffering (PC) is er een opleiding Schrijnwerkerij. In het buitengewoon secundair onderwijs worden de kwalificatietechnieken Schrijnwerk en Houtbewerking aangeboden. Het secundair volwassenenonderwijs (OSP) verzorgt in het studiegebied Hout de afdelingen Schrijnwerkerij, Houtbewerking-schrijnwerkerij, Hout, Houtbewerking, Hout en bouw en Meubelmaken-schrijnwerkerij. Het hoger onderwijs voor sociale promotie biedt binnen de categorie Technisch de afdelingen Bouw- en houtconstructie en Bouw-hout aan. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) organiseert de beroepsgerichte vaktechnische opleiding Binnenschrijnwerker. 2.2.1.3 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen De tabel geeft een overzicht van het aantal leerlingen in het schooljaar 1999-2000 in het voltijds secundair onderwijs: Studierichting Houttechnieken TSO Houtbewerking BSO Houtbewerking schrijnwerkerij BSO Bijzondere schrijnwerkconstructies BSO Aantal leerlingen 2de graad 3de graad 3de lj 3de graad 1 239 (1 124 jongens 995 (985 jongens en - en 15 meisjes) 10 meisjes) 3 084 (3 018 jongens 2 084 (2 055 jongens - en 66 meisjes) en 29 meisjes) - 283 (273 jongens en - 10 meisjes) - - 121 (119 jongens en 2 meisjes)
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 5 Op 1 februari 2000 volgden in het DBSO, volgens een bevraging bij de coördinatoren, 5 leerlingen een opleiding Daktimmerman en 11 leerlingen een opleiding Schrijnwerker-timmerman. In het BuSO volgde in het schooljaar 1998-99 (in opleidingsvorm 3) 1 leerling de kwalificatietechniek Timmerwerk. In 2000 beëindigden bij de VDAB 50 cursisten de opleiding Schrijnwerker, die een module Daktimmer bevat. Het Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen (VIZO) had op 30 oktober 2000 in de opleiding Schrijnwerker - timmerman 295 cursisten in leertijd en 135 cursisten in ondernemersopleiding. 2.2.2 Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen en het Brussels Gewest De opleiding wordt verspreid over het hele grondgebied van Vlaanderen aangeboden en de afgestudeerden kunnen in de hele Vlaamse en Brusselse regio aan het werk. 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Het is wenselijk dat opleidingen bij de vraag van de arbeidswereld aansluiten. De fase waarin het beroepsprofiel ontwikkeld wordt, biedt de sociale partners en de opleidingeninstanties de mogelijkheid om samen te overleggen wat de beroepsopleiding minimaal moet omvatten. Het onderliggend beroepsopleidingenprofiel beantwoordt aan die vraag en maakt het mogelijk dat de beroepsopleiding aansluit bij de vraag van de arbeidswereld.
6 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 3 HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL (BOP) 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Het beroepsopleidingsprofiel heet Daktimmerman en beschrijft de kwalificatie Daktimmerman. 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel De leerling/cursist leert de eigen werkzaamheden voor daktimmerwerk in overleg met andere vaklui organiseren, onderdelen van daktimmerwerk vervaardigen en elementen vergaren, daktimmerwerk van een plat dak en van een hellend dak plaatsen en afwerken. 3.3 Concrete vertaalslag 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel Daktimmer (HIVA/FVB, 1999). 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in type A: dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, attitudes en contextgegevens.
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 7 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken De takenclusters van het beroepsprofiel Daktimmer werden als volgt omgezet in vaardigheidsclusters: BEROEPSPROFIEL Voorbereidende taken: Inrichten van de werkplek (tabel 1); Planning werkzaamheden (tabel 2); Stockbeheer (tabel 3); Uitvoerende taken: Uitsmetten (tabel 4); Verzagen (tabel 5); Schaven (tabel 6); Afschrijven van de onderdelen (tabel 7); Bewerken van de onderdelen (tabel 8); Oppervlaktebehandeling (tabel 9); Transporteren van constructies naar de bouwwerf (tabel 10); Aanbrengen van balklagen en balklagen met platen en planken voor platte daken (tabel 11); Plaatsen van de muurplaat voor een hellend dak (tabel 12); Plaatsen van de nok (tabel 13); Maken en plaatsen van spanten (tabel 14); Maken en plaatsen van gordingen bij gebinteconstructie (tabel 15); Maken en plaatsen van kepers bij gebinteconstructie (tabel 16); Aanbrengen van traditionele draagelementen van de dakbedekking (tabel 17); Plaatsen van zelfdragende dakplaten (tabel 18); Maken en plaatsen van dakkapellen (tabel 19); Plaatsen van dakvensters (tabel 20); Afwerken van goten en dakranden (tabel 21); Aanbrengen van isolatie en respectievelijk hellende en platte daken (tabel 22); BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Vaardigheidscluster 1: De eigen werkzaamheden voor daktimmerwerk organiseren Vaardigheidscluster 2: Onderdelen van daktimmerwerk vervaardigen en de elementen vergaren Vaardigheidscluster 3: Het timmerwerk van een plat dak uitvoeren Vaardigheidscluster 4 : Het timmerwerk van een hellend dak uitvoeren Ondersteunende taken (tabel 23) Taken uit het beroepsprofiel die niet naar vaardigheden voor de beginnend beroepsbeoefenaar vertaald werden: het vervoeren van constructies of onderdelen naar de bouwwerf of de plaats van de bestemming : het leren rijden met een bedrijfswagen behoort volgens de sectorcommissie niet tot het beroepsopleidingsprofiel. Wat de toekomstige beginnend beroepsbeoefenaar wel leert, is het vakkundig laden en stouwen van constructie-elementen en ze na transport vakkundig lossen, opslaan en beschermen.
8 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN isoleren : indien de isolatie in een plat dak boven de dichting zit, dan is het plaatsen ervan voor de dakafdichter; indien isolatie in een hellend dak onder de dichting zit en er een afwerking nodig is, dan is isolatie plaatsen een taak voor de binnenschrijnwerker; indien het om het aanbrengen van isolatie tussen de kepers en de roostering gaat, is er geen speciale vaardigheid nodig. Daarom werd isoleren niet als vaardigheid in het beroepsopleidingsprofiel opgenomen. Volgende beroepshoudingen uit het beroepsprofiel werden niet naar beroepshoudingen voor de beginnend beroepsbeoefenaar vertaald: improvisatievermogen: op de werf zal men soms een oplossing moeten bedenken voor onvoorziene situaties (opening met andere afmetingen, stockeringsplaats, doorgangen) ; kritische ingesteldheid: op de werf dient men eveneens aandacht te hebben voor eventuele fouten of onvolkomenheden in het werk van voorgangers (ruwbouw, stukadoor) om te vermijden dat de verantwoordelijkheid hiervoor verschuift naar de schrijnwerker : de vaardigheden van het beroepsopleidingsprofiel zullen de beginnend beroepsbeoefenaar in staat stellen om onvoorziene situaties en problemen het hoofd te bieden. Volgende beroepshouding werd toegevoegd: Zelfevaluatie: bereid zijn het eigen aandeel in de totstandkoming van het eindresultaat te evalueren. De beginnend Daktimmerman heeft de clusters 1, 2, 3 en 4 verworven. 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context De specifieke mate van van de vaardigheden en kennis wordt genuanceerd aan de hand van volgende criteria: Vaardigheden V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefenaar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak. V2 = onder begeleiding uitvoeren. De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijkheid voor de uitvoering bij derden ligt. = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt. V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt.
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 9 Ondersteunende kennis K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning uit te voeren. (Dit niveau kan omschreven worden door middel van werkwoorden van het type: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aanduiden, benoemen, opsommen ) = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren. (Begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeelden geven, typren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen ) K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe. (Gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelijken met, structureren ) K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties.
10 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag CLUSTER 1: DE EIGEN WERKZAAMHEDEN VOOR DAKTIMMERWERK ORGANISEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 1.1 instructies i.v.m. veiligheid, gezondheid, hygiëne en milieu uitvoeren 1.2 persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken 1.3 collectieve beschermingsmaatregelen volgens instructies toepassen 1.4 een werkopdracht lezen en in team bespreken 1.5 aanvullende uitvoeringstekeningen op schaal en aanvullende schetsen maken Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) instructies kunnen lezen risico s eigen aan het beroep beschermingsmiddelen principes van ergonomie voor de daktimmerman risico s eigen aan de sector pictogrammen gebruikt in de sector werkplaats- en bouwplaatsreglement etiketten van houtbehandelings- en verdunningsproducten kunnen lezen legende, genormaliseerde en symbolische voorstellingen dakvorm en dakopbouw vormvaste constructies en constructieonderdelen krachtenwerking schaal en schaalfactor een architectuurplan kunnen lezen een uitvoeringsplan kunnen lezen ruimtelijk voorstellingsvermogen V2 V2 V2
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 11 Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 1.6 afhankelijk van de opdracht de werkmethode bepalen 1.7 de bestaande toestand van de ruwbouw met het oog op het uit te voeren daktimmerwerk helpen opmeten 1.8 voor het uit te voeren werk de materiaalstaat opstellen 1.9 volgens opgedragen procedures geleverd materiaal in ontvangst nemen 1.10 materiaal volgens richtlijnen veilig opslaan en beschermen 1.11 stockwijzigingen volgens instructies noteren en meedelen 1.12 de nodige materialen, gereedschappen en handmachines klaarzetten 1.13 resten en afval volgens instructies sorteren en opslaan 1.14 eigen gereedschap onderhouden V2 V2 Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) factoren die de keuze van de werkmethode beïnvloeden opbouwsystemen gereedschappen en machines verbindingstechnieken en uitvoeringstechnieken eigen mogelijkheden en uitvoeringsverantwoordelijkheid onderkennen elementaire begrippen van de ruwbouw en de ruwbouwafwerking meetgereedschap courant gebruikte handelsafmetingen van massief hout en plaatmateriaal oppervlakten en volumes kunnen berekenen technische informatie over materialen inwinnen materialenkennis elementen van een leveringsbon nagaan of het geleverde materiaal conform is met de leveringsbon klimatologische invloeden op hout en plaatmateriaal stapeltechnieken intern en extern transport verpakkings- en beschermingsmateriaal veiligheidsrichtlijnen toepassen systemen om de voorraad bij te houden principes van ergonomie hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen onderhoud van gereedschap
12 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 1.15 machines en bijbehorend gereedschap onderhouden en defecten melden 1.16 werkomgeving ordelijk houden 1.17 de administratie van de eigen prestaties (aantal gewerkte uren, verbruikt materiaal, ) bijhouden 1.18 constructie-elementen voor transport laden en stabiel stouwen 1.19 volgens instructies de werkplek voorbereiden 1.20 volgens instructies de constructie-elementen op de bouwplaats afladen, veilig en oordeelkundig op de voorziene plaats neerzetten, opslaan en beschermen Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) onderhoud van machines en bijbehorend gereedschap laadtechnieken stouwtechnieken bouwplaatsinrichting stapeltechnieken beschermtechnieken hef-, til- en verplaatsingstechnieken
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 13 CLUSTER 2: ONDERDELEN VAN DAKTIMMERWERK VERVAARDIGEN EN ELEMENTEN VERGAREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 2.1 voor het uitvoeren van de opdracht uit de beschikbare voorraad een verantwoorde keuze van hout en plaatmateriaal maken 2.2 hout en plaatmateriaal uitsmetten rekening houdend met de eigenschappen, de structuur, de productievereisten en de bestemming 2.3 tijdens het hele proces de bruikbaarheid van de bewerkte delen volgens hun bestemming beoordelen 2.4 een geschikte zaagmachine kiezen, instellen en hout en plaatmateriaal op maat zagen 2.5 bepalen of reststukken voor hergebruik in aanmerking komen 2.6 een geschikte schaafmachine kiezen en instellen en hout met een gepaste techniek schaven 2.7 de definitieve plaats van de onderdelen in de constructie vastleggen en ze volgens instructies paren en coderen 2.8 profileringen en verbindingen afschrijven 2.9 profileringen met een geschikte machine/geschikt gereedschap maken 2.10 houtverbindingen met een geschikte machine/geschikt gereedschap maken V2 Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) kwaliteitskenmerken van materialen de vochtigheidsgraad van hout kunnen meten kunnen afkorten kunnen kantrechten kunnen coderen bij het uitsmetten zaagmachines: soorten en hulpstukken zaagtechnieken kunnen coderen na het verzagen veiligheidsrichtlijnen toepassen schaafmachines: soorten en hulpstukken schaaftechnieken kunnen coderen na het schaven veiligheidsrichtlijnen toepassen meet- en afschrijfgereedschap factoren die de profilering beïnvloeden veiligheidsrichtlijnen toepassen machines/gereedschap om te profileren verbindingstechnieken veiligheidsrichtlijnen toepassen
14 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 2.11 bewerkingen en behandelingen die na het vergaren niet meer uitgevoerd kunnen worden, uitvoeren 2.12 niet-demonteerbare constructie-elementen vergaren met lijm/mechanische verbindingsmiddelen 2.13 demonteerbare constructie-elementen voorlopig vergaren 2.14 manueel en machinaal schuren 2.15 een houtbeschermingslaag en een afwerkingslaag manueel volgens verwerkingsinstructies aanbrengen 2.16 klaargemaakte constructie-elementen volgens richtlijnen opslaan en beschermen Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) machines om te vergaren lijmsoorten en hun toepassingsgebied verlijmtechnieken verwerkingsrichtlijnen toepassen mechanische verbindingsmiddelen: soorten en hun toepassingsgebied verbindingstechnieken schuurgereedschap en - machines: soorten en hulpstukken schuurtechnieken classificatiekenmerken van behandelingsproducten en hun toepassingsgebied (producten op waterbasis/oliebasis) beschermingstechnieken afwerkingstechnieken gereedschap richtlijnen i.v.m. veiligheid, milieu en hygiëne toepassen klimatologische invloeden op het hout en plaatmateriaal stapeltechnieken verpakkings- en beschermingsmateriaal veiligheidsrichtlijnen toepassen
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 15 CLUSTER 3: HET TIMMERWERK VAN EEN PLAT DAK UITVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 3.1 in teamverband een houten balklaag uitzetten 3.2 een houten balklaag voor een plat dak plaatsen 3.3 een houten balklaag aan de ruwbouw verankeren en opsluiten 3.4 hellingswiggen manueel zagen en plaatsen 3.5 volgens richtlijnen plaatmateriaal en planken manueel verzagen en plaatsen 3.6 gootconstructies timmeren en bekleden 3.7 randen en oversteken timmeren V2 ondersteunende kennis (k) en vaardigheden (v) balklagen voor dak en vloer uitzettechnieken plaatsingstechnieken hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen draagrichting van de balken dakopbouw bij platte daken uitvoeringswijzen voor uitsparingen in metselwerk in te metselen delen kunnen verduurzamen raveelstukken kunnen plaatsen verbindingstechnieken verbindingsmateriaal in de dwarse richting tussen de balken verstevigingen kunnen aanbrengen verankeringstechnieken verankeringsmateriaal opsluittechnieken opsluitmateriaal krimp- en uitzettingsverschijnselen handzaaggereedschap handzaagmachines afmetingen van wiggen kunnen bepalen bevestigingsmateriaal en -technieken bekledingsmateriaal: soorten en hun bevestigingstechnieken
16 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN CLUSTER 4: HET TIMMERWERK VAN EEN HELLEND DAK UITVOEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 4.1 een muurplaat plaatsen en aan de ruwbouw vormvast bevestigen 4.2 in teamverband een dakvorm uitzetten 4.3 in teamverband een dakconstructie op de ruwbouw uitzetten 4.4 spantonderdelen op ware grootte uitleggen en verbindingen bepalen 4.5 spantonderdelen op maat zagen 4.6 spantonderdelen vormvast aan elkaar bevestigen 4.7 een spant in het vlak en te lood stellen 4.8 spantonderdelen aan de ruwbouw bevestigen en windverbanden plaatsen 4.9 nok en gordingen plaatsen V2 V2 V2 Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) lengteverbindingen kunnen maken bevestigingstechnieken plaatsingstechnieken uitzettechnieken voor dakconstructies bevestigingsmateriaal en -technieken V2 stel- en schoortechnieken plaatsingstechnieken hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen V2 bevestigingstechnieken plaatsingstechnieken plaatsingstechnieken draagrichting van de balken dakopbouw bij hellende daken uitvoeringswijzen voor uitsparingen in metselwerk in te metselen delen kunnen verduurzamen raveelstukken kunnen plaatsen verbindingstechnieken verbindingsmateriaal lengteverbindingen kunnen maken in de dwarse richting tussen de balken verstevigingen kunnen aanbrengen ter plaatse de nok en overstekende gordingen kunnen profileren
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 17 Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 4.10 gordingen aan de ruwbouw verankeren Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) opsluittechnieken opsluitmateriaal verankeringstechnieken verankeringsmateriaal krimp- en uitzettingsverschijnselen 4.11 zaagvlakken van kepers V2 soorten kepers bepalen 4.12 kepers zagen en plaatsen zaag- en plaatsingstechnieken 4.13 een onderdak plaatsen onderdak: soorten, kenmerken plaatsings- en bevestigingstechnieken 4.14 tengels plaatsen materiaalkennis handelsafmetingen 4.15 zelfdragende dakplaten plaatsen plaatsingstechnieken bevestigingstechnieken bevestigingsmateriaal zelfdragende dakplaten: soorten en kenmerken aansluitingsmateriaal aansluitingstechnieken technische documentatie kunnen raadplegen 4.16 goten, dakranden en dakoversteken timmeren 4.17 een dakkapel timmeren dakkapelopbouw montagetechnieken plaatsingstechnieken voor dakkapellen bevestigingstechnieken aansluitingstechnieken aan het dak afwerkingstechnieken voor dakkapellen 4.18 een dakvlakraam plaatsen technieken om ravelen te plaatsen V2 V2
18 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 3.3.6 Beroepshoudingen Beroepshoudingen zijn niet rechtstreeks af te leiden uit de te verrichten taken. Toch kunnen een aantal houdingen als noodzakelijk beschouwd worden voor het uitoefenen van het beroep. Veiligheidsbewustzijn Erop gericht zijn veilig te werken, met bijzondere aandacht voor de risico s voor zichzelf en voor anderen bij het samen werken op een dak. Ordelijkheid Erop gericht zijn de werkomgeving ordelijk te houden zodat het werk in de meest optimale omstandigheden kan worden uitgevoerd. Precisie en accuratesse Erop gericht zijn alles met de vereiste precisie uit te voeren om een kwaliteitsvol resultaat te kunnen bereiken. Zin voor samenwerking Bereid zijn met elkaar te overleggen en collega s bij te staan om een kwaliteitsvol resultaat te kunnen bereiken. Openstaan voor vragen, wensen, suggesties en opmerkingen van klanten en collega s. Verantwoordelijkheidsgevoel Mee willen helpen aan een veilige en kwaliteitsvolle uitvoering en afwerking van het werk, met respect voor andermans eigendom. Erop gericht zijn de ter beschikking gestelde materialen, gereedschappen, hulpmiddelen en machines en de beschikbare tijd optimaal te gebruiken. Erop gericht zijn veilig te werken. Zelfstandigheid Bereid zijn zelfstandig, onder beperkt of zeer algemeen toezicht, aan een taak te werken. Zelfevaluatie Bereid zijn het eigen aandeel in de totstandkoming van het eindresultaat te evalueren. 3.3.7 Contextgegevens 2 Het werk vindt in verschillende omstandigheden plaats, zowel in een atelier als op de bouwplaats. In een atelier gaat het om beheersbare omstandigheden, een vertrouwde organisatie- en communicatieroutine en bekende collega s. Op de werf of tijdens de installatie wordt de daktimmerman geconfronteerd met minder beheersbare, minder voorspelbare omstandigheden en contacten met werknemers uit andere bedrijven en beroepen en ook met derden (klant, bouwheer, architect). Een toekomstig daktimmerman leert rekening houden met specifieke arbeidsomstandigheden. 2 Beroepsprofiel Daktimmer, HIVA/FVB, Brussel, 1999
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 19 3.4 Niveau van de kwalificatie In de regel is de daktimmerman enkel verantwoordelijk voor de uitvoering van het opgedragen werk. De planning en de coördinatie ervan gebeurt door de ploegbaas. Er is ook sprake van een coöperatieve verantwoordelijkheid waar de daktimmerman met collega s samenwerkt. Het takenpakket bestaat voornamelijk uit het toepassen van routines en standaardprocedures. Het betreft beroepsgebonden vaardigheden en kennis. Gezien de mate van verantwoordelijkheid, complexiteit van de arbeidssituatie en transfer stelt de uitgebreide sectorcommissie voor de kwalificatie Daktimmerman op niveau 2 te plaatsen (De handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen omschrijft dat niveau als volgt: Een kwalificatie die vooral praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd binnen de grenzen van de aangeleerde technieken').
20 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 4 BIBLIOGRAFIE Beroepsprofiel Daktimmerman, Brussel, HIVA/Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid, 1999. Handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair en volwassenenonderwijs. Brussel, Dienst voor Onderwijsontwikkeling, 1998. Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs, Brussel, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Departement Onderwijs. 5 LIJST VAN DE MEDEWERKERS Gilbert Vanden Borre, voorzitter, VVKSO Erik De Ridder, Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) André De Potter, Confederatie Bouw, Vlaamse Schrijnwerkers Alfons Claeys, Confederatie Bouw, Vlaamse Schrijnwerkers Patrick Decolvenaer, Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Chris Van den Vreken, Dienst voor Onderwijsontwikkeling Wim Coppens, GO Andries Wydooghe, VVKSO Luck Naert, Vlaamse Dienst van het Katholiek Volwassenenonderwijs (VDKVO) Gilbert Colman, OVSG Karl Fret, Provinciale Technische Scholen Boom, CVPO Georges Vandromme, Inspectie Frans Allard/Rita Vanheste, Vlaamse Onderwijsraad
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKTIMMERMAN 21 Bijlage 1: BEROEPENSTRUCTUUR: FONDS VOOR DE VAKOPLEIDING 15 FEBRUARI 2000 bagger kraanbestuurder werktuigkundige voor baggervaart baggerwerker torenkraanbestuurder bestuurder mobiele kraan en verreiker boorder bronbemaler weg- en waterbouw heimachinist chauffeur bouwplaatsmachinist wegenwerker natuursteenbewerker metselaar bekister ijzervlechter ruwbouw werfbediener betonhersteller prefab-monteerder gevelwerker voeger dekvloerlegger afwerking ruwbouw tegelzetter stukadoor dak dakdekker dakdichter hout glas schrijnwerker-timmerman interieurbouwer glaswerker stellingbouwer bouwinstallaties industriële isolateur monteur CV sanitair installateur verf schilder-decorateur industrieel schilder magazijnier