Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2005 460 Besluit van 23 augustus 2005, houdende vaststelling van bekwaamheidseisen voor leraren in het basisonderwijs, het speciaal en voortgezet speciaal onderwijs, het voortgezet onderwijs en voor docenten educatie en beroepsonderwijs, alsmede houdende aanwijzing van vakken voor bekwaamheid als vakleerkracht in het primair onderwijs (Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel) Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Op de voordracht van Onze Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, mede namens Onze Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, van 10 februari 2005, nr. WJZ/2005/2292 (3753), directie Wetgeving en Juridische Zaken; Gelet op de artikelen 3, eerste lid, onder b.1, 32, zesde lid, en 32a, eerste en vierde lid, van de Wet op het primair onderwijs, de artikelen 3, eerste lid, onder b.1, 32, zesde lid, en 32a, eerste en vierde lid, van de Wet op de expertisecentra, de artikelen 35a en 36, eerste, vierde en vijfde lid, van de Wet op het voortgezet onderwijs, en artikel 4.2.3, eerste en derde lid, van de Wet educatie en beroepsonderwijs; De Raad van State gehoord (advies van 4 april 2005, nr. W05.05.0034/III); Gezien het nader rapport van Onze Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, mede namens Onze Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, van 18 augustus 2005, nr. WJZ/2005/36434 (3753), directie Wetgeving en Juridische Zaken; Hebben goedgevonden en verstaan: HOOFDSTUK 1. ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1.1. Begripsbepalingen In dit besluit wordt verstaan onder: a. school: school als bedoeld in de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra of de Wet op het voortgezet onderwijs; b. instelling: instelling als bedoeld in artikel 1.1.1 onder b van de Wet educatie en beroepsonderwijs. Staatsblad 2005 460 1

Artikel 1.2. Reikwijdte Dit besluit heeft geen betrekking op leraren of docenten godsdienstonderwijs of levensbeschouwelijk vormingsonderwijs. HOOFDSTUK 2. BEKWAAMHEIDSEISEN LERAREN EN DOCENTEN Titel 1. Zeven competenties Artikel 2.1. Zeven competenties De bekwaamheid tot het geven van onderwijs omvat de volgende competenties: a. interpersoonlijke competentie; b. pedagogische competentie; c. vakinhoudelijke en didactische competentie; d. organisatorische competentie; e. competentie in het samenwerken met collega s; f. competentie in het samenwerken met de omgeving; g. competentie in reflectie en ontwikkeling. Titel 2. Bekwaamheidseisen primair onderwijs Artikel 2.2. Reikwijdte titel 2 1. Deze titel heeft, onverminderd het tweede lid, betrekking op: a. het basisonderwijs, bedoeld in de Wet op het primair onderwijs, en b. het speciaal onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs, bedoeld in de Wet op de expertisecentra. 2. Deze titel omvat zintuiglijke en lichamelijke oefening in het primair onderwijs uitsluitend: a. voor het onderwijs in de groepen 1 en 2 van het basisonderwijs, en b. voor het speciaal onderwijs in de groepen van leerlingen tot 7 jaren. Artikel 2.3. Begripsbepaling titel 2 In deze titel wordt verstaan onder: a. leraar: leraar als bedoeld in de Wet op het primair onderwijs of de Wet op de expertisecentra; b. primair onderwijs: onderwijs als bedoeld in de Wet op het primair onderwijs of de Wet op de expertisecentra. Artikel 2.4. Interpersoonlijke competentie leraar PO 1. De leraar onderschrijft zijn interpersoonlijke verantwoordelijkheid. Hij is zich bewust van zijn eigen houding en gedrag en van de invloed daarvan op de kinderen. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid op het gebied van groepsprocessen en communicatie om een goede samenwerking met en van de kinderen tot stand te brengen. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij maakt contact met de kinderen en zorgt ervoor dat zij contact kunnen maken met hem en zich op hun gemak voelen, 2. hij geeft de kinderen leiding maar laat hun ook verantwoordelijkheid en geeft hun een eigen inbreng, en 3. hij schept een goed klimaat voor samenwerking met de kinderen en tussen de kinderen onderling; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: Staatsblad 2005 460 2

1. hij is goed op de hoogte van communicatie- en omgangsvormen in de leefwereld van de kinderen, en 2. hij is op een praktisch niveau op de hoogte van communicatietheorieën, groepsdynamica en interculturele communicatie en kent in het bijzonder de implicaties daarvan voor zijn eigen doen en laten. Artikel 2.5. Pedagogische competentie leraar PO 1. De leraar onderschrijft zijn pedagogische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende pedagogische kennis en vaardigheid om op professionele en planmatige wijze voor het individuele kind en de klas of groep een veilige leeromgeving tot stand te brengen waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen tot een zelfstandig en verantwoordelijk persoon. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij vormt zich een goed beeld van het sociale klimaat in een groep, van het individuele welbevinden van de kinderen en van de vorderingen die zij maken op het gebied van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, 2. hij ontwerpt op basis daarvan een plan van aanpak of een benadering om de kinderen te begeleiden naar een veilig en harmonisch leef- en werkklimaat en om hun sociaal-emotionele en morele ontwikkeling te bevorderen, 3. hij voert dat plan van aanpak of die benadering uit, 4. hij evalueert dat plan van aanpak of die benadering en stelt het zonodig bij, voor de hele groep en ook voor individuele kinderen, en 5. hij signaleert problemen en belemmeringen in de sociaalemotionele en morele ontwikkeling van kinderen en stelt, eventueel samen met collega s, een passend plan van aanpak of benadering op; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is vertrouwd met de leefwereld van basisschoolkinderen, hun basisbehoeften, hun verwachtingen, met de culturele bepaaldheid daarvan, en weet hoe hij daarmee om kan gaan, 2. hij is bekend met het globale verloop van de sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van basisschoolkinderen, met de problemen die zich daarbij kunnen voordoen en weet hoe hij daarmee om kan gaan, 3. hij is bekend met ontwikkelings- en opvoedingstheorieën van het jonge en oudere kind, is vertrouwd met verschillende opvoedingspraktijken en met de culturele bepaaldheid daarvan en is zich bewust van de consequenties van die theorieën en praktijken voor het onderwijs en voor zijn doen en laten als leraar, en 4. hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij het jonge en oudere kind én van de culturele bepaaldheid daarvan en weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. Artikel 2.6. Vakinhoudelijke en didactische competentie leraar PO 1. De leraar onderschrijft zijn vakinhoudelijke en didactische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid op het gebied van de onderwijsinhouden en de didactiek om op eigentijdse, professionele en planmatige wijze een krachtige leeromgeving tot stand te brengen waarin de kinderen zich de culturele bagage eigen kunnen maken die de maatschappij vereist. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij vormt zich een goed beeld van de mate waarin de kinderen de leerinhoud beheersen en van de manier waarop ze hun werk aanpakken, 2. hij ontwerpt op basis daarvan leeractiviteiten of speel- en leeractiviteiten die voor de kinderen uitvoerbaar zijn en die hen aanzetten tot zelfwerkzaamheid, Staatsblad 2005 460 3

3. hij voert die activiteiten samen met de kinderen uit, 4. hij evalueert die activiteiten en de effecten ervan en stelt ze zonodig bij, voor de hele groep maar ook voor individuele kinderen, en 5. hij signaleert leerproblemen en -belemmeringen en stelt, zo nodig samen met collega s, een passend plan van aanpak of benadering op; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij beheerst de leerinhouden van de vak- en vormingsgebieden, zoals beschreven in de kerndoelen voor het primair onderwijs, 2. hij kent het belang van die leerinhouden voor het dagelijks leven van basisschoolkinderen en weet hoe zij die leerinhouden gebruiken, 3. hij is vertrouwd met de opbouw van de leerinhouden in leerlijnen en met de samenhang daartussen, 4. hij heeft kennis van, al dan niet onderzoeksmatig, ontwerpen van onderwijs, didactieken en didactische leermiddelen, waaronder informatie- en communicatietechnologie, 5. hij is bekend met verschillende leer- en onderwijstheorieën en onderwijsarrangementen voor het jonge en oudere kind en weet hoe hij die in praktijk kan brengen, 6. hij is vertrouwd met de wijze waarop kinderen leren, wat hun leerbehoeften zijn, hoe hun ontwikkeling verloopt en welke problemen zich daarbij kunnen voordoen en hij weet hoe hij daar mee om kan gaan, 7. hij heeft kennis van de invloed van taalbeheersing en taalverwerving op het leren en weet hoe hij daar in zijn praktijk rekening mee moet houden, 8. hij heeft een praktische kennis van veel voorkomende leerstoornissen en onderwijsbelemmeringen, en 9. hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij het jonge en oudere kind, en van de culturele bepaaldheid daarvan en hij weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. Artikel 2.7. Organisatorische competentie leraar PO 1. De leraar onderschrijft zijn organisatorische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende organisatorische kennis en vaardigheid om in zijn klas en zijn lessen op professionele en planmatige wijze een goed leef- en werkklimaat tot stand te brengen dat overzichtelijk, ordelijk en taakgericht is en in alle opzichten helder voor hemzelf, zijn collega s en in het bijzonder de kinderen. 2. Om te voldoen aan deze bekwaamheidseis: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij hanteert op een consequente manier concrete, functionele en door de kinderen gedragen procedures en afspraken, 2. hij gebruikt organisatievormen, leermiddelen en leermaterialen die leerdoelen en leeractiviteiten ondersteunen, en 3. hij houdt een planning aan die bij de kinderen bekend is en gaat adequaat om met tijd; b. is hij bekend met die aspecten van klassenmanagement die voor zijn onderwijs relevant zijn. Artikel 2.8. Competentie leraar PO in het samenwerken met collega s 1. De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met collega s. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheden om een professionele bijdrage te leveren aan een goed pedagogisch en didactisch klimaat op zijn school, aan goede werkverhoudingen en een goede schoolorganisatie. 2. Om te voldoen aan deze bekwaamheidseis: a. beschikt de leraar over de volgende vaardigheden: Staatsblad 2005 460 4

1. hij deelt informatie die voor de voortgang van het werk van belang is, met collega s en maakt gebruik van de informatie die hij van collega s krijgt, 2. hij levert een constructieve bijdrage aan verschillende vormen van overleg en samenwerken op school, 3. hij geeft en ontvangt collegiale consultatie en intervisie, en 4. hij levert een bijdrage aan de ontwikkeling en verbetering van zijn school; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is op praktisch niveau bekend met methodieken voor samenwerking en intervisie, 2. hij is op een praktisch niveau op de hoogte van leerlingvolgsystemen en manieren om zijn eigen werk toegankelijk te administreren, 3. hij heeft enige kennis van organisatie- en bestuursvormen voor scholen in het primair onderwijs, en 4. hij is op de hoogte van modellen voor kwaliteitszorg en methodieken voor onderwijsverbetering en schoolontwikkeling. Artikel 2.9. Competentie leraar PO in het samenwerken met de omgeving 1. De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met de omgeving van de school. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om goed samen te werken met mensen en instellingen die betrokken zijn bij de zorg voor de kinderen en bij zijn school. 2. Om te voldoen aan deze bekwaamheidseis: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij geeft op professionele manier aan ouders en andere belanghebbenden informatie over de kinderen en gebruikt de informatie die hij van hen krijgt, 2. hij neemt op een constructieve manier deel aan verschillende vormen van overleg met mensen en instellingen buiten de school, en 3. hij verantwoordt zijn professionele opvattingen en werkwijze met betrekking tot een kind aan ouders en andere belanghebbenden en past in gezamenlijk overleg zonodig zijn werk met dat kind aan; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is bekend met de leefwereld van ouders of verzorgers en met de culturele achtergronden van de kinderen en weet hoe hij daar rekening mee moet houden in zijn doen en laten als leraar, en 2. hij is op de hoogte van de professionele infrastructuur waar zijn school onderdeel van is. Artikel 2.10. Competentie leraar PO in reflectie en ontwikkeling 1. De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid voor zijn eigen professionele ontwikkeling. Hij onderzoekt, expliciteert en ontwikkelt zijn opvattingen over het leraarschap en zijn bekwaamheid als leraar. 2. Om te voldoen aan deze bekwaamheidseis: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij werkt planmatig aan de ontwikkeling van zijn bekwaamheid, op basis van een goede analyse van zijn competenties, 2. hij stemt de ontwikkeling van zijn bekwaamheid af op het beleid van de school, en 3. hij maakt bij die ontwikkeling gebruik van informatie van kinderen en collega s en ook van collegiale hulp in de vorm van bijvoorbeeld intervisie en supervisie; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij heeft voldoende gedragspsychologische kennis om zijn eigen gedrag en dat van anderen te begrijpen en te analyseren, Staatsblad 2005 460 5

2. hij is op de hoogte van de onderwijspraktijk in andere scholen voor primair onderwijs en vervolgscholen en ook van actuele ontwikkelingen op het gebied van pedagogiek, didactiek, inhouden, werkwijzen en organisatievormen in het primair onderwijs, en 3. hij is op de hoogte van actuele ontwikkelingen op het gebied van pedagogiek en didactiek die relevant zijn voor zijn onderwijs. Titel 3. Bekwaamheidseisen vmbo, onderbouw havo en vwo, praktijkonderwijs, en bve Artikel 2.11. Reikwijdte titel 3 Deze titel heeft betrekking op: a. het voorbereidend beroepsonderwijs, het middelbaar algemeen voortgezet onderwijs, de eerste drie leerjaren van het hoger algemeen voortgezet onderwijs en van het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs, en het praktijkonderwijs, bedoeld in de Wet op het voortgezet onderwijs; b. de educatie en het beroepsonderwijs, bedoeld in de Wet educatie en beroepsonderwijs. Artikel 2.12. Begripsbepaling titel 3 In deze titel wordt verstaan onder: a. leraar vo: leraar als bedoeld in de Wet op het voortgezet onderwijs; b. bve: beroepsonderwijs en educatie als bedoeld in de Wet educatie en beroepsonderwijs; c. docent bve: docent als bedoeld in de Wet educatie en beroepsonderwijs; d. leerling: leerling als bedoeld in de Wet op het voortgezet onderwijs; e. deelnemer: deelnemer als bedoeld in de Wet educatie en beroepsonderwijs. Artikel 2.13. Interpersoonlijke competentie leraar VO en docent BVE 1. De leraar vo evenals de docent bve onderschrijft zijn interpersoonlijke verantwoordelijkheid. Hij is zich bewust van zijn eigen houding en gedrag en van de invloed daarvan op de leerlingen of deelnemers. Hij heeft ook voldoende kennis en vaardigheid op het gebied van groepsprocessen en communicatie om een goede samenwerking met en van de leerlingen of deelnemers tot stand te brengen. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar vo evenals de docent bve de volgende handelingen verrichten: 1. hij maakt contact met de leerlingen of deelnemers en zorgt ervoor dat zij contact kunnen maken met hem en zich op hun gemak voelen, 2. hij biedt een kader waarbinnen de leerlingen of deelnemers hun eigen leerproces kunnen vormgeven en helpt de leerlingen of deelnemers daarbij, en 3. hij schept een goed klimaat voor samenwerking met de leerlingen of deelnemers en tussen de leerlingen of deelnemers onderling; b. beschikt de leraar vo evenals de docent bve over de volgende kennis: 1. hij is goed op de hoogte van communicatie- en omgangsvormen in de leefwereld van zijn leerlingen of deelnemers en in de praktijk of beroepspraktijk waar zij zich op voorbereiden, en 2. hij is op een praktisch niveau op de hoogte van communicatietheorieën, groepsdynamica en interculturele communicatie en kent in het bijzonder de implicaties daarvan voor zijn eigen doen en laten. Staatsblad 2005 460 6

Artikel 2.14. Pedagogische competentie leraar VO en docent BVE 1. De leraar vo evenals de docent bve onderschrijft zijn pedagogische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende pedagogische kennis en vaardigheid om op professionele en planmatige wijze voor individuele leerlingen of deelnemers en voor de groepen waarmee hij werkt, een veilige leeromgeving tot stand te brengen waarin leerling of deelnemers zich kunnen ontwikkelen tot een zelfstandig en verantwoordelijk persoon. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar vo evenals de docent bve de volgende handelingen verrichten: 1. hij vormt zich een goed beeld van het sociale klimaat in een groep, van het individuele welbevinden van de leerlingen of deelnemers en van de vorderingen die zij maken op het gebied van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, 2. hij ontwerpt op basis daarvan een plan van aanpak of een benadering om de leerlingen of deelnemers te begeleiden naar een veilig en harmonisch leef- en werkklimaat en om hun sociaal-emotionele en morele ontwikkeling te bevorderen in de richting van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, 3. hij voert dat plan van aanpak of die benadering uit, 4. hij evalueert dat plan van aanpak of die benadering en stelt het zonodig bij, voor de hele groep en ook voor individuele leerlingen of deelnemers, en 5. hij signaleert problemen en belemmeringen in de sociaalemotionele en morele ontwikkeling van leerlingen of deelnemers en stelt, zo nodig samen met collega s, een passend plan van aanpak of benadering op; b. beschikt de leraar vo evenals de docent bve over de volgende kennis: 1. hij is vertrouwd met de leefwereld van zijn leerlingen of deelnemers, hun basisbehoeften, hun verwachtingen, met de culturele bepaaldheid daarvan, en weet hoe hij daarmee om kan gaan, 2. hij is bekend met bedrijfsculturen waar de leerlingen of deelnemers in of na hun opleiding mee te maken krijgen, 3. hij is bekend met de sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van tieners, jongvolwassenen en volwassenen, met de problemen en belemmeringen die zich daarbij kunnen voordoen en weet hoe hij die problemen in de praktijk kan signaleren en hoe hij daarmee om kan gaan, 4. hij is bekend met ontwikkelings- en opvoedingstheorieën, is vertrouwd met verschillende opvoedingspraktijken en met de culturele bepaaldheid daarvan en is zich bewust van de consequenties van die theorieën en praktijken voor het onderwijs en voor zijn doen en laten als leraar vo of als docent bve, en 5. hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij tieners, adolescenten en volwassenen én van de culturele bepaaldheid daarvan en weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. Artikel 2.15. Vakinhoudelijke en didactische competentie leraar VO en docent BVE 1. De leraar vo evenals de docent bve onderschrijft zijn vakinhoudelijke en didactische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende inhoudelijke en didactische kennis en vaardigheid om op professionele en planmatige wijze voor de individuele leerlingen of deelnemers en voor de groepen waarmee hij werkt, een krachtige leeromgeving tot stand te brengen waarin leerlingen of deelnemers zich op een goede manier de leerinhouden van een bepaald vak op beroep eigen kunnen maken. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: Staatsblad 2005 460 7

a. kan de leraar vo evenals de docent bve de volgende handelingen verrichten: 1. hij vormt zich een goed beeld van de mate waarin de leerlingen of deelnemers de leerinhoud beheersen en van de manier waarop ze hun werk aanpakken, 2. hij ontwerpt op basis daarvan gevarieerde leeractiviteiten die voor de leerlingen of deelnemers uitvoerbaar zijn, waaruit zij eventueel kunnen kiezen en die hen aanzetten tot zelfwerkzaamheid, 3. hij voert die leeractiviteiten samen met zijn leerlingen of deelnemers uit, 4. hij evalueert die leeractiviteiten en de effecten ervan en stelt ze zonodig bij, voor de hele groep maar ook voor individuele leerlingen of deelnemers, en 5. hij signaleert leerproblemen en -belemmeringen en stelt, zo nodig samen met collega s, een passend plan van aanpak of benadering op; b. beschikt de leraar vo evenals de docent bve over de volgende kennis: 1. hij heeft zelf een grondige kennis en beheersing van de leerinhouden waarvoor hij verantwoordelijk is en is op grond van eigen studie en eventueel werkervaring vertrouwd met de theoretische en praktische of beroepspraktische achtergronden daarvan, 2. hij kent het belang van die leerinhoud voor het toekomstige beroep en het dagelijks leven van de leerlingen of deelnemers, 3. hij kent op hoofdlijnen de leerinhoud van andere vakken of beroepen waarmee hij binnen zijn school of opleiding samenwerkt, 4. hij weet op hoofdlijnen wat en hoe zijn leerlingen of deelnemers geleerd hebben in het voorgaande onderwijs en hoe hij daarop kan aansluiten, 5. hij heeft kennis van, al dan niet onderzoeksmatig, ontwerpen van onderwijs, didactieken en didactische leermiddelen, waaronder informatie- en communicatietechnologie, 6. hij is bekend met verschillende onderwijs- en leertheorieën, met verschillende onderwijsarrangementen voor het voortgezet onderwijs en bve, waaronder actuele vormen van beroepsgerichte didactiek, en weet hoe hij die in praktijk kan brengen; 7. hij is vertrouwd met de wijze waarop leerlingen of deelnemers leren, wat hun leerbehoeften zijn, hoe zij zich ontwikkelen, welke problemen zich daarbij kunnen voordoen en weet hoe hij daarmee om kan gaan, 8. hij heeft kennis van de invloed van taalbeheersing en taalverwerving op het leren en weet hoe hij daar in zijn praktijk rekening mee moet houden, 9. hij heeft praktische kennis van veel voorkomende leerstoornissen en onderwijsbelemmeringen en weet hoe hij daar mee om kan gaan, en 10. hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij tieners, adolescenten en volwassenen, en van de culturele bepaaldheid daarvan en weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. Artikel 2.16. Organisatorische competentie leraar VO en docent BVE 1. De leraar vo evenals de docent bve onderschrijft zijn organisatorische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende organisatorische kennis en vaardigheid om in zijn groepen en zijn andere contacten met leerlingen of deelnemers op professionele en planmatige wijze een goed leef- en werkklimaat tot stand te brengen dat overzichtelijk, ordelijk en taakgericht is en in alle opzichten helder voor hemzelf, zijn collega s en in het bijzonder de leerlingen of deelnemers 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar vo evenals de docent bve de volgende handelingen verrichten: Staatsblad 2005 460 8

1. hij hanteert op een consequente manier concrete, functionele en door de leerlingen of deelnemers gedragen procedures en afspraken, 2. hij biedt organisatievormen, leermiddelen en leermaterialen aan die leerdoelen en leeractiviteiten ondersteunen, en 3. hij houdt voor zijn onderwijs een planning aan die bij de leerlingen of deelnemers bekend is en waar zij hun eigen planning op kunnen afstemmen, en hij gaat adequaat om met tijd; b. beschikt de leraar vo evenals de docent bve over de volgende kennis: 1. hij is bekend met die aspecten van groeps- of klassenmanagement die voor zijn vorm van onderwijs relevant zijn, en 2. hij is bekend met de organisatorische aspecten van verschillende soorten leeromgevingen in de school en in het leerbedrijf, zoals open leercentrum, werkplekkenstructuur, beroepspraktijkvorming en praktijklessen. Artikel 2.17. Competentie leraar VO en docent BVE in het samenwerken met collega s 1. De leraar vo evenals de docent bve onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met collega s. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheden om een professionele bijdrage te leveren aan een goed pedagogisch en didactisch klimaat van zijn school, aan goede werkverhoudingen en aan een goede schoolorganisatie. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar vo evenals de docent bve de volgende handelingen verrichten: 1. hij deelt informatie die voor de voortgang van het werk van belang is met collega s en maakt gebruik van de informatie die hij van collega s krijgt, 2. hij levert een constructieve bijdrage aan verschillende vormen van overleg en samenwerken op school, 3. hij geeft en ontvangt collegiale consultatie en intervisie, 4. hij werkt met collega s, al dan niet onderzoeksmatig, samen aan de ontwikkeling en verbetering van zijn school; b. beschikt de leraar vo evenals de docent bve over de volgende kennis: 1. hij is op praktisch niveau bekend met methodieken voor samenwerking en intervisie, 2. hij is op een praktisch niveau op de hoogte van leerlingvolgsystemen en manieren om zijn eigen werk toegankelijk te administreren, 3. hij heeft enige kennis van organisatie- en bestuursvormen voor scholen in het voortgezet onderwijs en bve, en 4. hij is op de hoogte van modellen voor kwaliteitszorg en methodieken voor onderwijsverbetering en schoolontwikkeling. Artikel 2.18. Competentie leraar VO en docent BVE in het samenwerken met de omgeving 1. De leraar vo evenals de docent bve onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met de omgeving van de school. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om goed samen te werken met bedrijven of instellingen om hun gezamenlijke verantwoordelijkheid vorm te geven in het opleiden van de leerling of deelnemer. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om goed samen te werken met mensen en instellingen die betrokken zijn bij de zorg voor de leerlingen of deelnemers en bij zijn school. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar vo evenals de docent bve de volgende handelingen verrichten: Staatsblad 2005 460 9

1. hij geeft op professionele manier informatie over de leerlingen of deelnemers aan ouders en andere belanghebbenden en maakt gebruik van de informatie die hij van hen krijgt, 2. hij zorgt in overleg met de leerling en andere betrokkenen voor afstemming tussen het leren in en buiten de school en voor duidelijkheid over ieders verantwoordelijkheid en bijdrage hierin, 3. hij neemt op een constructieve manier deel aan verschillende vormen van overleg met mensen en instellingen buiten de school, en 4. hij verantwoordt zijn professionele opvattingen en werkwijze met betrekking tot een leerling aan ouders en andere belanghebbenden en past in gezamenlijk overleg zonodig zijn werk met die leerling of deelnemer aan; b. beschikt de leraar vo evenals de docent bve over de volgende kennis: 1. hij is bekend met de leefwereld van ouders of verzorgers en met de culturele achtergronden van de leerlingen of deelnemers en weet hoe hij daar rekening mee moet houden in zijn doen en laten als leraar vo of als docent bve, 2. hij is op de hoogte van de professionele infrastructuur waar zijn school onderdeel van is, 3. hij is bekend met de cultuur en de actuele gang van zaken in het bedrijfsleven waarin zijn leerlingen of deelnemers participeren en weet hoe hij daar als leraar vo of als docent bve mee om kan gaan, 4. hij is bekend met de regelgeving en samenwerkingsprocedures tussen zijn school en bedrijven en instellingen waarmee wordt samengewerkt, en 5. hij weet hoe hij ervoor kan zorgen dat het binnen- en buitenschoolse leren en de interne en externe begeleiding van zijn leerlingen of deelnemers goed op elkaar zijn afgestemd. Artikel 2.19. Competentie leraar VO en docent BVE in reflectie en ontwikkeling 1. De leraar vo evenals de docent bve onderschrijft zijn verantwoordelijkheid voor zijn eigen professionele ontwikkeling. Hij onderzoekt, expliciteert en ontwikkelt zijn opvattingen over het leraarschap en zijn bekwaamheid als leraar vo of als docent bve. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar vo evenals de docent bve de volgende handelingen verrichten: 1. hij werkt planmatig aan de ontwikkeling van zijn bekwaamheid, op basis van een goede analyse van zijn competenties, 2. hij stemt de ontwikkeling van zijn bekwaamheid af op het beleid van de school en de ontwikkeling en afspraken binnen het team, en 3. hij maakt bij die ontwikkeling gebruik van informatie van leerlingen of deelnemers en collega s, in school en bedrijf, en ook van collegiale hulp in de vorm van bijvoorbeeld intervisie en supervisie; b. beschikt de leraar vo evenals de docent bve over de volgende kennis: 1. hij is op de hoogte van actuele ontwikkelingen in het bedrijfsleven en de maatschappij die relevant zijn voor zijn onderwijs, 2. hij is op de hoogte van de onderwijspraktijk in andere scholen voor voortgezet onderwijs en bve en van actuele ontwikkelingen op het gebied van inhouden, werkwijzen en organisatievormen in het voortgezet onderwijs en bve, 3. hij is op de hoogte van actuele ontwikkelingen op het gebied van de pedagogiek en de didactiek die relevant zijn voor zijn onderwijs, en 4. hij heeft voldoende gedragspsychologische kennis om zijn eigen gedrag en dat van anderen te begrijpen en te analyseren. Staatsblad 2005 460 10

Titel 4. Bekwaamheidseisen bovenbouw havo en vwo (voorbereidend hoger onderwijs) Artikel 2.20. Reikwijdte titel 4 Deze titel heeft betrekking op het voorbereidend hoger onderwijs, bedoeld in artikel 12, eerste lid, van de Wet op het voortgezet onderwijs. Artikel 2.21. Begripsbepaling titel 4 In deze titel wordt verstaan onder: a. leraar: leraar als bedoeld in de Wet op het voortgezet onderwijs; b. leerling: leerling als bedoeld in de Wet op het voortgezet onderwijs. Artikel 2.22. Interpersoonlijke competentie leraar VHO 1. De leraar onderschrijft zijn interpersoonlijke verantwoordelijkheid. Hij is zich bewust van zijn eigen houding en gedrag en van de invloed daarvan op de leerlingen. Hij heeft ook voldoende kennis en vaardigheid op het gebied van groepsprocessen en communicatie om een goede samenwerking met en van de leerlingen tot stand te brengen. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij maakt contact met de leerlingen en zorgt ervoor dat zij contact kunnen maken met hem en zich op hun gemak voelen, 2. hij biedt een kader waarbinnen de leerlingen hun eigen leerproces kunnen vormgeven en helpt de leerlingen daarbij, en 3. hij schept een goed klimaat voor samenwerking met de leerlingen en tussen de leerlingen onderling; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is goed op de hoogte van communicatie- en omgangsvormen in de leefwereld van zijn leerlingen, en 2. hij is op een praktisch niveau op de hoogte van communicatietheorieën, groepsdynamica en interculturele communicatie en kent vooral ook de implicaties daarvan voor zijn eigen doen en laten. Artikel 2.23. Pedagogische competentie leraar VHO 1. De leraar onderschrijft zijn pedagogische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende pedagogische kennis en vaardigheid om op professionele en planmatige voor de individuele leerling en voor de groepen waarmee hij werkt, een veilige leeromgeving tot stand te brengen waarin leerlingen zich kunnen ontwikkelen tot een zelfstandig en verantwoordelijk persoon. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij vormt zich een goed beeld van het sociale klimaat in een groep, van het individuele welbevinden van de leerlingen en van de vorderingen die zij maken op het gebied van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, 2. hij ontwerpt op basis daarvan een plan van aanpak of een benadering om de leerlingen te begeleiden naar een veilig en harmonisch leef- en werkklimaat en om hun sociaal-emotionele en morele ontwikkeling te bevorderen in de richting van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, 3. hij voert dat plan van aanpak of die benadering uit, 4. hij evalueert dat plan van aanpak of die benadering en stelt het zonodig bij, voor de hele groep en ook voor individuele leerlingen, en 5. hij signaleert problemen en belemmeringen in de sociaalemotionele en morele ontwikkeling van leerlingen en stelt, zo nodig samen met collega s, een passend plan van aanpak of benadering op; Staatsblad 2005 460 11

b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is vertrouwd met de leefwereld van zijn leerlingen, hun basisbehoeften, hun verwachtingen, met de culturele bepaaldheid daarvan, en weet hoe hij daarmee om kan gaan, 2. hij is bekend met de sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van tieners, jongvolwassenen en volwassenen, met de problemen en belemmeringen die zich daarbij kunnen voordoen en weet hoe hij die problemen in de praktijk kan signaleren en hoe hij daarmee om kan gaan, 3. hij is bekend met ontwikkelings- en opvoedingstheorieën, is vertrouwd met verschillende opvoedingspraktijken en met de culturele bepaaldheid daarvan en is zich bewust van de consequenties van deze theorieën en praktijken voor het onderwijs en voor zijn doen en laten als leraar, en 4. hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij tieners, adolescenten en volwassenen, en van de culturele bepaaldheid daarvan en weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. Artikel 2.24. Vakinhoudelijke en didactische competentie leraar VHO 1. De leraar onderschrijft zijn vakinhoudelijke en didactische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende vakinhoudelijke en didactische kennis en vaardigheid om op professionele en planmatige wijze voor individuele leerlingen en voor de groepen waarmee hij werkt een krachtige leeromgeving tot stand te brengen waarin leerlingen zich op een goede manier de leerinhouden van een bepaald vak of vakgebied eigen kunnen maken. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij vormt zich een goed beeld van de mate waarin de leerlingen de leerinhoud beheersen en van de manier waarop ze hun werk aanpakken, 2. hij ontwerpt op basis daarvan gevarieerde leeractiviteiten die voor de leerlingen uitvoerbaar zijn, waaruit zij eventueel kunnen kiezen en die hen aanzetten tot zelfwerkzaamheid, 3. hij voert die leeractiviteiten samen met zijn leerlingen uit, 4. hij evalueert die leeractiviteiten en de effecten ervan en stelt ze zonodig bij, voor de hele groep maar ook voor individuele leerlingen, en 5. hij signaleert leerproblemen en -belemmeringen en stelt, eventueel samen met collega s, een passend plan van aanpak of benadering op; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij heeft zelf een grondige praktische en theoretische kennis en beheersing van de leerinhouden van zijn vak of vakgebied, 2. hij kent het belang van die leerinhoud voor het toekomstige beroep of studie en het dagelijks leven van de leerlingen, 3. hij heeft een grondige kennis van de wetenschappelijke achtergronden van de leerinhoud van zijn schoolvak, is vertrouwd met de betreffende wetenschappelijke disciplines en de methoden van kennisontwikkeling en kennistoepassing daarbinnen, 4. hij heeft kennis van, al dan niet onderzoeksmatig, ontwerpen van onderwijs, didactieken en didactische leermiddelen, waaronder informatie- en communicatietechnologie, 5. hij is bekend met verschillende onderwijs- en leertheorieën en met verschillende onderwijsarrangementen voor het voorbereidend hoger onderwijs en weet hoe hij die in praktijk kan brengen, 6. hij is bekend met onderwijsarrangementen voor zelfstandig leren, teamleren en onderzoeken in de tweede fase van het voortgezet onderwijs, Staatsblad 2005 460 12

7. hij is vertrouwd met de wijze waarop leerlingen leren, wat hun leerbehoeften zijn, hoe zij zich ontwikkelen, welke problemen zich daarbij kunnen voordoen en weet hoe hij daarmee om kan gaan, 8. hij heeft kennis van de invloed van taalbeheersing en taalverwerving op het leren en weet hoe hij daar in zijn praktijk rekening mee moet houden, 9. hij heeft een praktische kennis van veel voorkomende leerstoornissen en onderwijsbelemmeringen en weet hoe hij daar mee om kan gaan, en 10. hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij tieners, adolescenten en volwassenen, en van de culturele bepaaldheid daarvan en weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. Artikel 2.25. Organisatorische competentie leraar VHO 1. De leraar onderschrijft zijn organisatorische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende organisatorische kennis en vaardigheid om op professionele en planmatige wijze in zijn groepen en zijn andere contacten met leerlingen een goed leef- en werkklimaat tot stand te brengen dat overzichtelijk, ordelijk en taakgericht is en in alle opzichten helder voor hemzelf, zijn collega s en in het bijzonder de leerlingen. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij hanteert op een consequente manier concrete, functionele en door de leerlingen gedragen procedures en afspraken, 2. hij biedt organisatievormen, leermiddelen en leermaterialen aan die leerdoelen en leeractiviteiten ondersteunen, 3. hij houdt voor zijn onderwijs een planning aan die bij de leerlingen bekend is en waar zij hun eigen planning op kunnen afstemmen, en hij gaat adequaat om met tijd; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is bekend met die aspecten van groeps- of klassenmanagement die voor zijn vorm van onderwijs relevant zijn, en 2. hij is bekend met de organisatorische aspecten van verschillende soorten leeromgevingen in de school. Artikel 2.26. Competentie leraar VHO in het samenwerken met collega s 1. De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met collega s. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheden om een professionele bijdrage te leveren aan een goed pedagogisch en didactisch klimaat van zijn school, aan goede werkverhoudingen en een goede schoolorganisatie. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij deelt informatie die voor de voortgang van het werk van belang is met collega s en maakt gebruik van de informatie die hij van collega s krijgt, 2. hij levert een constructieve bijdrage aan verschillende vormen van overleg en samenwerken op school, 3. hij geeft en ontvangt collegiale consultatie en intervisie, en 4. hij werkt met collega s samen aan de ontwikkeling en verbetering van zijn school; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is op praktisch niveau bekend met methodieken voor samenwerking en intervisie, 2. hij is op praktisch niveau op de hoogte van leerlingvolgsystemen en manieren om zijn eigen werk toegankelijk te administreren, Staatsblad 2005 460 13

3. hij heeft enige kennis van organisatie- en bestuursvormen voor scholen in het voorbereidend hoger onderwijs, en 4. hij is op de hoogte van modellen voor kwaliteitszorg en methodieken voor onderwijsverbetering en schoolontwikkeling. Artikel 2.27. Competentie leraar VHO in het samenwerken met de omgeving 1. De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met de omgeving van de school. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om goed samen te werken met bedrijven of instellingen om hun gezamenlijke verantwoordelijkheid vorm te geven in het opleiden van de leerling. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om goed samen te werken met mensen en instellingen die betrokken zijn bij de zorg voor de leerlingen en bij zijn school. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij geeft op professionele manier informatie over de leerlingen aan ouders en andere belanghebbenden en maakt gebruik van de informatie die hij van hen krijgt, 2. hij zorgt in overleg met de leerling en andere betrokkenen voor afstemming tussen het leren in en buiten de school en voor duidelijkheid over ieders verantwoordelijkheid en bijdrage hierin, 3. hij neemt op een constructieve manier deel aan verschillende vormen van overleg met mensen en instellingen buiten de school, en 4. hij verantwoordt zijn professionele opvattingen en werkwijze met betrekking tot een leerling aan ouders en andere belanghebbenden en past in gezamenlijk overleg zonodig zijn werk met die leerling aan; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is bekend met de leefwereld van ouders of verzorgers en weet hoe hij daar rekening mee moet houden in zijn doen en laten als leraar, 2. hij is op de hoogte van de professionele infrastructuur waar zijn school onderdeel van is, 3. hij is bekend met de cultuur en de actuele gang van zaken in het bedrijfsleven waarin zijn leerlingen participeren en weet hoe hij daar als leraar mee om kan gaan, 4. hij is bekend met de regelgeving en samenwerkingsprocedures tussen zijn school en bedrijven en instellingen waarmee wordt samengewerkt, en 5. hij weet hoe hij ervoor kan zorgen dat het binnen- en buitenschoolse leren en de interne en externe begeleiding van zijn leerlingen goed op elkaar zijn afgestemd. Artikel 2.28. Competentie leraar VHO in reflectie en ontwikkeling 1. De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid voor zijn eigen professionele ontwikkeling. Hij onderzoekt, expliciteert en ontwikkelt zijn opvattingen over het leraarschap en zijn bekwaamheid als leraar. 2. Om te voldoen aan het eerste lid: a. kan de leraar de volgende handelingen verrichten: 1. hij werkt planmatig aan de ontwikkeling van zijn bekwaamheid, op basis van een goede analyse van zijn competenties, 2. hij stemt de ontwikkeling van zijn bekwaamheid af op het beleid van de school en de ontwikkeling en afspraken binnen het team, en 3. hij maakt bij die ontwikkeling gebruik van informatie van leerlingen en collega s, in school en bedrijf, en ook van collegiale hulp in de vorm van bijvoorbeeld intervisie en supervisie; b. beschikt de leraar over de volgende kennis: 1. hij is op de hoogte van actuele ontwikkelingen in het bedrijfsleven en de maatschappij die relevant zijn voor zijn onderwijs, Staatsblad 2005 460 14

2. hij is op de hoogte van de onderwijspraktijk in andere scholen voor voorbereidend hoger onderwijs en van actuele ontwikkelingen op het gebied van inhouden, werkwijzen en organisatievormen in het voorbereidend hoger onderwijs, 3. hij is op de hoogte van actuele ontwikkelingen op het gebied van de pedagogiek en de didactiek die relevant zijn voor zijn onderwijs, en 4. hij heeft voldoende gedragspsychologische kennis om zijn eigen gedrag en dat van anderen te begrijpen en te analyseren. HOOFDSTUK 3. TIJDELIJKE AFWIJKING BEKWAAMHEIDSEISEN VOORTGEZET ONDERWIJS Artikel 3.1. Tijdelijke afwijking bekwaamheidseisen voortgezet onderwijs 1. Het bevoegd gezag van een school voor voortgezet onderwijs kan toestaan dat de leraar die ten aanzien van een vak of combinatie van vakken in het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs of het hoger algemeen voortgezet onderwijs wel voor de eerste drie leerjaren maar niet voor het voorbereidend hoger onderwijs voldoet aan de bekwaamheidseisen van artikel 36, eerste en vierde lid, van de Wet op het voortgezet onderwijs, dat onderwijs gedurende ten hoogste één schooljaar ook geeft in die hogere leerjaren. 2. Voorwaarde voor toepassing van het eerste lid is dat: a. de werkzaamheden waarmee de leraar is belast binnen zijn betrekkingsomvang voor het grootste gedeelte zijn gelegen buiten het voorbereidend hoger onderwijs, en b. aan een school het totale aantal lessen waarvoor toestemming wordt gegeven op grond van het eerste lid, in het betrokken schooljaar niet groter is dan 5% van het totale aantal lessen dat wordt gegeven in die hogere leerjaren. HOOFDSTUK 4. AANWIJZING ONDERWIJSACTIVITEITEN VAKLEERKRACHTEN PRIMAIR ONDERWIJS Artikel 4.1. Aanwijzing onderwijsactiviteiten vakleerkrachten basisonderwijs De op grond van artikel 3, eerste lid onder b.1, van de Wet op het primair onderwijs aan te wijzen onderwijsactiviteiten, bedoeld in artikel 9 van die wet, zijn: a. tekenen; b. muziek; c. handvaardigheid; d. spel en beweging; e. bevordering van het taalgebruik; f. Engelse taal; g. Friese taal; h. zintuiglijke en lichamelijke oefening. Artikel 4.2. Aanwijzing onderwijsactiviteiten vakleerkrachten speciaal onderwijs De op grond van artikel 3, eerste lid onder b.1, van de Wet op de expertisecentra aan te wijzen onderdelen en vakken als bedoeld in artikel 13, eerste, tweede, vijfde en zesde lid, van die wet, zijn: a. tekenen; b. muziek; Staatsblad 2005 460 15

c. handvaardigheid; d. spel en beweging; e. bevordering van het taalgebruik; f. Engelse taal; g. Friese taal; h. zintuiglijke oefening; i. lichamelijke oefening; j. huishoudelijke activiteiten. Artikel 4.3. Aanwijzing onderwijsactiviteiten vakleerkrachten voortgezet speciaal onderwijs De op grond van artikel 3, eerste lid onder b.1, van de Wet op de expertisecentra aan te wijzen onderdelen en vakken, genoemd en bedoeld in artikel 14, eerste tot en met derde en vijfde lid, van die wet, zijn alle in die leden genoemde en bedoelde onderdelen en vakken. HOOFDSTUK 5. OVERIGE BEPALINGEN Artikel 5.1. Verklaring omtrent het gedrag WPO en WEC De verklaring omtrent het gedrag, bedoeld in artikel 32, negende lid, van de Wet op het primair onderwijs en artikel 32, negende lid, van de Wet op de expertisecentra, is bij overlegging aan het bevoegd gezag niet ouder dan zes maanden. HOOFDSTUK 6. SLOTBEPALINGEN Artikel 6.1. Inwerkingtreding, citeertitel Het advies van de Raad van State is openbaar gemaakt door terinzagelegging bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Tevens zal het advies met de daarbij ter inzage gelegde stukken worden opgenomen in het bijvoegsel bij de Staatscourant van 11 oktober 2005, nr. 197. 1. Dit besluit treedt in werking met ingang van een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip. 2. Dit besluit wordt aangehaald als: Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel. Lasten en bevelen dat dit besluit met de daarbij behorende nota van toelichting in het Staatsblad zal worden geplaatst. s-gravenhage, 23 augustus 2005 Beatrix De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, M. J. A. van der Hoeven De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, C. P. Veerman Uitgegeven de zevenentwintigste september 2005 De Minister van Justitie, J. P. H. Donner STB9654 ISSN 0920-2064 Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Staatsblad 2005 460 16

NOTA VAN TOELICHTING 1. Inhoud en achtergrond van het besluit Dit besluit bevat de bekwaamheidseisen waaraan leraren en docenten zullen moeten voldoen om werkzaam te kunnen zijn in het onderwijs dat is geregeld in de Wet op het primair onderwijs (WPO), de Wet op de expertisecentra (WEC), de Wet op het voortgezet onderwijs (WVO) en de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). Deze 4 «sectorwetten» bevatten sinds de inwerkingtreding van de Wet op de beroepen in het onderwijs (Wet BIO; Staatsblad 2004, 344) de grondslag (deels als verplichting, deels als mogelijkheid) om bij algemene maatregel van bestuur bekwaamheidseisen vast te stellen voor personen, werkzaam in het onderwijs dat die wetten regelen. Het vaststellen van bekwaamheidseisen is een belangrijke element in een breder kwaliteitsstelsel dat zijn ankers heeft in diverse onderwijswetten. In de memorie van toelichting op de Wet BIO is ingegaan op dat kwaliteitsstelsel, waarbij de overheid heldere kwaliteitsnormen stelt die ruimte laten voor scholen. Die normen hebben betrekking inhoudeljke eisen aan het onderwijs (zoals kerndoelen), op eisen aan de beroepskwaliteit van hen die in dat onderwijs een belangrijke rol vervullen (bekwaamheidseisen) en eisen te stellen aan onafhankelijk en stimulerend toezicht. Bekwaamheidseisen zijn van belang voor het handelen van de school en de leraren op die school. Leraren moeten bekwaam zijn als ze worden benoemd; scholen hebben met de Wet BIO de verantwoordelijkheid om die bekwaamheid te onderhouden. De inspectie houdt toezicht. Daarmee zijn bekwaamheidseisen ook van belang voor het handelen van de inspectie. Dat de leraar voldoet aan de bekwaamheidseisen toont hij uiteindelijk aan door het overleggen van het HO-getuigschrift waaruit dat blijkt, welk getuigschrijft is uitgereikt door een examencommissie als bedoeld in de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW). Bekwaamheidseisen zijn beroepsvereisten. De opleidingen die daarvoor willen opleiden moeten op grond van de WHW studenten in de gelegenheid stellen daaraan te voldoen. Uiteindelijk stelt de Nederlands Vlaamse Accrediteringsorganisatie (NVAO) vast of de opleidingen voldoen aan eisen van basiskwaliteit, of ze zijn gericht op de beroepsvereisten (bekwaamheidseisen) en of de kwaliteit van het onderwijs en van de examens voldoende is geborgd. De sectorwetten verplichten tot het vaststellen van bekwaamheidseisen voor: leraren en docenten, bij algemene maatregel van bestuur (AMvB) aan te wijzen, onderwijsondersteunende werkzaamheden die rechtstreeks verband houden met het onderwijsleerproces, en wat het onderwijs van de WPO en de WEC (hierna samen aangeduid als het primair onderwijs) betreft: voor werkzaamheden van leidinggevende aard die nauwverband houden met het pedagogisch-didactische klimaat op de school of die onderwijskundige leiding omvatten. De sectorwetten bevatten de mogelijkheid om bekwaamheidseisen vast te stellen voor: werkzaamheden van leidinggevende aard in het onderwijs van de WVO die nauwverband houden met het pedagogisch-didactische klimaat op de school of die onderwijskundige leiding omvatten, en Staatsblad 2005 460 17

andere werkzaamheden van leidinggevende aard in het primair onderwijs. Dit besluit geeft zoals gezegd alleen uitvoering aan de wettelijke opdracht om bekwaamheidseisen vast te stellen voor leraren en docenten. Wanneer op enig moment ook bekwaamheidseisen worden vastgesteld voor ondersteunende of leidinggevende werkzaamheden, zal dit besluit worden aangevuld met nieuwe hoofdstukken. Zo zullen uiteindelijk alle bekwaamheidseisen in één besluit zijn geregeld. Daarom brengt de citeertitel van dit besluit alvast tot uitdrukking dat het besluit betrekking heeft op «onderwijspersoneel» in algemene zin, en dus niet alleen op leraren en docenten. Vóór de inwerkingtreding van dit besluit was er een groot aantal voorschriften over de bekwaamheid (bevoegdheid) van leraren in het onderwijs, geregeld in de WPO, de WEC en de WVO. De WBIO heeft uit de sectorwetten alle voorschriften laten vervallen die bepalen over welke bewijzen van bekwaamheid men moet beschikken. Daardoor zijn van rechtswege ook de uitvoeringsregels vervallen die berusten op die wettelijke voorschriften, te weten: het Besluit onderwijsbevoegdheden W.V.O./O.W.V.O. met bijlage; het Bevoegdhedenbesluit WPO; de ministeriële bevoegdheidsregeling op grond van de O.W.V.O., met (zeer omvangrijke) bijlagen. Het voorliggende besluit komt daarvoor in de plaats. Het oogt omvangrijk en gedetailleerd, maar bedacht moet worden dat het besluit met zijn ongeveer 40 artikelen een groot bereik heeft: het heeft betrekking heeft op alle leraren en docenten in het PO, het VO en de BVE-sector. Het besluit mág ook niet volstaan met globalere bekwaamheidseisen. De redenen daarvoor zijn de volgende: het besluit voert een dwingende, wettelijke opdracht uit die door de Wet BIO in de 4 sectorwetten is opgenomen; de Wet BIO schrijft dwingend voor om bij AMvB de bekwaamheidseisen als zodanig (dus specifiek, concreet) vast te stellen, niet alleen algemene noties daarvan; de memorie van toelichting op het wetsvoorstel-wet BIO gaat in op de plaats die het wetsvoorstel heeft in het streven naar deregulering en vergroting van autonomie: bekwaamheden van leraren zijn samen met het toezicht een belangrijke voorwaarde waarbinnen autonomie gestalte krijgt; de «prestatie» van scholen moet concreet geborgd zijn, door specifieke eisen, ook omdat het om leerplichtige kinderen gaat; de bekwaamheidseisen moeten concrete aangrijpingspunten bieden voor het curriculum van lerarenopleidingen; de overheid wil minimum-bekwaamheidseisen (als een duidelijke ondergrens) vastleggen; dat vereist concreetheid; scholen hebben een specifieke maatstaf nodig om het onderhouden van bekwaamheid concreet kunnen maken: een maat voor goed-beterbest; de Nederlands-Vlaamse Accrediteringsorganisatie van de (NVAO) van de Wet op hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek ( WHW) moet concreet kunnen meten om opleidingen te kunnen accrediteren; Het besluit bevat ondanks zijn ogenschijnlijk grote detaillering nog altijd zeer veel minder voorschriften dan die oude uitvoeringsregels. De «winst» geldt vooral voor het voortgezet onderwijs: het zeer omvangrijke regelcomplex van het Besluit onderwijsbevoegdheden W.V.O./O.W.V.O. en de ministeriële bevoegdheidsregeling op grond van de O.W.V.O. wordt teruggebracht tot een twintigtal artikelen, bovendien zonder bijlagen. Staatsblad 2005 460 18

Verder is het van belang om op te merken dat het besluit in zijn huidige vorm getuigt van het ambitieniveau van de beroepsgroep: zijzelf heeft de eisen ontwikkeld, en dit besluit vormt de publieke bekrachtiging van deze private invulling. Het besluit regelt ook nog enkele andere onderwerpen: de aanwijzing van afzonderlijke vakken waarin men zich als vakleerkracht in het PO kan bekwamen; de inhoud (in aangepaste vorm) van artikel 3a van het inmiddels vervallen Besluit onderwijsbevoegdheden W.V.O./O.W.V.O.; de regeling van de «houdbaarheid» van de verklaring omtrent het gedrag bij benoeming of aanstelling in het PO. Wel heeft de regering besloten om te onderzoeken of voor de toekomst de vakbekwaamheid van het onderwijspersoneel op andere wijze kan worden gereguleerd. Dat onderzoek zal worden uitgevoerd in het kader van het programma Bruikbare rechtsorde. 2. Gevolgen voor het besluit voor de individuele leraar of docent De bekwaamheidseisen zullen gelden als: intredevoorwaarde voor het beroep; referentiepunt voor het onderhouden van bekwaamheid (een taak van scholen en leraren samen); referentiepunt voor de noodzakelijke scholing van zij-instromers. De WHW is gekoppeld aan de bekwaamheidseisen: de HO-instelling die zegt op te leiden voor het leraarschap, moet zich richten op de bekwaamheidseisen van dit besluit. Het besluit betekent overigens niet dat de «oude» bewijzen van bekwaamheid hun geldigheid verliezen als «toegangsbewijs» tot het onderwijs. De Wet BIO bevat (artikel XI) overgangsrecht hiervoor. Dat overgangsrecht houdt in dat wie bij inwerkingtreding van de Wet BIO volgens het «oude recht» bevoegd was tot het geven van onderwijs, wordt gelijkgesteld met iemand die voldoet aan de eisen van de Wet BIO. Wel wordt ook op personen met een «oude» onderwijsbevoegdheid direct de onderhoudsplicht van de Wet BIO van toepassing, zodat zij eventuele lacunes in hun «oude» onderwijsbevoegdheid zullen moeten opvullen, in samenspraak met hun school. 3. Successievelijke invulling van het besluit De voorschriften voor leraren en docenten zijn gebaseerd op voorstellen voor bekwaamheidseisen voor leraren en docenten die tot stand zijn gekomen onder regie van de Stichting beroepskwaliteit leraren en ander onderwijspersoneel (SBL). Hierna zullen waarschijnlijk eerst de bekwaamheidseisen kunnen worden opgenomen voor de werkzaamheden van leidinggevende aard in het primair onderwijs die nauw verband houden met het pedagogischdidactische klimaat op de school of die onderwijskundige leiding omvatten. Een voorstel daarvoor door de Nederlandse Schoolleidersacademie (NSA) wordt op afzienbare termijn verwacht. Zoals bij de parlementaire behandeling van de Wet BIO al duidelijk werd, zijn er geen voornemens om nu ook invulling te geven aan de wettelijke mogelijkheden om dergelijke eisen ook vast te stellen voor het voortgezet onderwijs of om voor het primair onderwijs ook voor andere werkzaamheden van leidinggevende aard bekwaamheidseisen vast te stellen. Staatsblad 2005 460 19

Bekwaamheidseisen voor werkzaamheden van ondersteunende aard zullen in het besluit kunnen worden opgenomen nadat het landelijk platform voor de onderwijsberoepen daarover voorstellen heeft geformuleerd en de Onderwijsraad advies heeft gegeven over de bruikbaarheid van die voorstellen om als bekwaamheidseisen op dat terrein te kunnen worden opgenomen in dit besluit. Daaraan voorafgaand moet worden vastgesteld voor welke onderwijsondersteunende werkzaamheden bekwaamheidseisen moeten worden ontwikkeld. Ook hierbij zal het landelijk platform het initiatief hebben. 4. Bekwaamheidseisen voor leraren en docenten: algemeen De voorschriften in dit besluit over de bekwaamheid van leraren en docenten zijn gebaseerd op de voorstellen die SBL in mei 2004 heeft vastgesteld en die onder haar leiding door werkgroepen van leraren zijn ontwikkeld. SBL leidt in haar toelichting de voorgestelde bekwaamheidseisen in algemene zin als volgt in. «Wat goed onderwijs is, wordt bepaald door de samenleving. Die stelt zich de vraag: Wat hebben leerlingen nodig om in de maatschappij van deze tijd te kunnen functioneren? Het antwoord op die vraag is niet altijd hetzelfde: allerlei invalshoeken, inzichten, ontwikkelingen en wisselende prioriteiten spelen een rol. Toch bestaat er op hoofdlijnen wel eensgezindheid over wat goed onderwijs inhoudt: Goed onderwijs komt tegemoet komt aan de basisbehoeften van leerlingen (veiligheid, waardering, uitdagingen om te leren), helpt leerlingen om die dingen te leren die maatschappelijk noodzakelijk zijn en die ze zelf willen en kunnen leren, is bij de tijd (inhoud, leermiddelen, werkwijzen), past bij de eigen identiteit van de school en bij de actuele stand van zaken in de onderwijskundige theorie en praktijk.» Hoe goed onderwijs ook gedefinieerd wordt, het staat of valt met goede leraren, zo stelt SBL vervolgens vast. Die leraar moet heel wat in zijn mars hebben. Daarover zegt SBL het volgende: «Om te beginnen moet een leraar natuurlijk allerlei vakkennis hebben. Maar dat is niet genoeg: hij moet die kennis ook op een goede manier kunnen inzetten als hij met zijn leerlingen werkt. Daarbij spelen pedagogisch inzicht, didactische vaardigheid en organisatorisch talent een grote rol. Vervolgens is de omgang met leerlingen van cruciaal belang voor zijn werk en ook zal de leraar moeten kunnen samenwerken met collega s. En dan staan er nog gesprekken met ouders en overleg met instanties in zijn agenda. De professionele activiteiten van een leraar bestrijken een groot gebied. Wat een goede leraar is, valt dus niet in één zin te zeggen. Een goede leraar typeren door een opsomming te geven van zijn gedragsrepertoire voldoet evenmin. Een leraar handelt altijd op basis van een ingewikkeld geheel van kennis, inzicht en vaardigheden. Daarbij spelen trouwens ook beroepsopvattingen, beroepshouding en persoonlijke eigenschappen een belangrijke rol. Dit alles is niet tastbaar, niet direct waarneembaar, het speelt zich als het ware onder de oppervlakte af, maar het ís er wel. Het concrete, wél waarneembare handelen van een leraar steunt erop, is ervan afhankelijk. Wat een goede leraar is, is kortom een complexe zaak. Staatsblad 2005 460 20