Regioprofiel Monteur Werktuigkundige Installaties, niveau 2 Versie 1 augustus 2010 Dit is een product van het project Samenwerking Competentiegericht Onderwijs Gelderland-Overijssel. Hierin werken de volgende ROC s, bedrijven en brancheorganisaties samen: ROC Aventus, Deltion College, Graafschap College, ROC Landstede, ROC Nijmegen, Rijn IJssel, ROC Rivor, ROC van Twente en ROC A12 ROI Achterhoek Rivierenland, Installatie- Werk Oost & Flevoland, de Vrienden van Elektro Nijmegen, de Vrienden van Elektro- & Installatietechniek Zwolle e.o., Uneto- VNI, Kenteq en OTIB/ RBPI De bedrijven Breman, Burgers Ergon, El-Tec, Energie Service, Energiewachtgroep Zwolle, Feenstra Verwarming, Geas Energiewacht, Hearkens, Heijmans, Huisman Elektrotechniek, Imtech Building Services, Inviro, ITN, JWR Elektrotechniek, Kuijpers Installaties, Leertouwer, RTP Elektrotechniek, Unica Zwolle, Van den Berg Installateurs, Van Dorp Installaties, Wolter & Dros en Zeggelaar Beheer Het project wordt gefinancierd door OTIB en Kenteq Het projectmanagement berust bij bureau Batouwe CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10
Regioprofiel Monteur Werktuigkundige Installaties, niveau 2 1 augustus 2010 Regioprofiel In het samenwerkingsproject Competentiegericht Onderwijs Gelderland-Overijssel werken de negen LPI s, de negen ROC s, Kenteq, Uneto-VNI en OTIB gezamenlijk aan de invoering van competentiegericht onderwijs. Een van de activiteiten van het project is het uitwerken van zogenoemde regioprofielen 1. Een regioprofiel is de concretisering van een uitstroomprofiel van de Kwalificatiedossiers Installeren. Het regioprofiel bevat 2 : De (minimale) beroepshandelingen die de monteur op het betreffende niveau moet beheersen als beginnend beroepsbeoefenaar De vereiste theorie in inhoud en niveau De attitude/beroepshouding. Bij de beroepshandelingen wordt vermeld of deze behoren tot de basis (= het programma dat voor iedereen geldt) of tot het extra pakket (= specialisme van een bedrijf, verdieping, plus-pakket, keuzemogelijkheid). Uitgangspunt voor deze laatste invulling zijn specifieke behoeften van leerlingen en bedrijven. Daarbij geldt: breed opleiden voor de regio, specifiek voor een bedrijf/deelnemer. De vereiste theorie is uitgewerkt naar onderwerpen. Per onderwerp is onderscheid gemaakt naar kennis (= de leerling moet globaal begrijpen wat het onderwerp inhoudt; er heeft geen verdieping plaats met formules en verdiepingsopgaven) en verdieping (= van de leerling wordt verwacht dat hij over de onderwerpen opgaven kan maken met gebruik van enkelvoudige formules) 3. De attitude/beroepshouding is de uitwerking van de niet-technische competenties. Werkwijze Elk regioprofiel is uitgewerkt door een werkgroep, bestaande uit vakdocenten van verschillende ROC s, vakdeskundigen van bedrijven en een opleidingsadviseur van Kenteq (= de voorzitter en rapporteur van de werkgroep). De conceptuitwerking is voorgelegd aan de stuurgroep van het project. Daarin zijn alle LPI s en ROC s vertegenwoordigd. Na de voorlopige vaststelling door de stuurgroep heeft elk LPI/ROC het conceptregioprofiel met de achterban besproken. Hierbij is in het bijzonder inbreng gevraagd van de kleinere bedrijven (deze hebben minder mogelijkheden in menskracht om in de werkgroepen te participeren). Op-/aanmerkingen zijn verwerkt waarna de stuurgroep het regioprofiel heeft vastgesteld. In het schooljaar 2010-2011 testen de LPI s en ROC s de profielen uit. Op basis van de bevindingen in de praktijk zullen de werkgroepen de regioprofielen actualiseren voor het nieuwe opleidingsjaar (2011-2012). 1 Het Regioprofiel beschrijft het wat van het onderwijs en doet geen uitspraken over het hoe van het onderwijs. 2 Beroepshandelingen, theorie en attitude/beroepshouding komen in de onderwijsuitvoering in samenhang met elkaar aan bod. 3 De landelijke programma s voor rekenen en taal en voor Leren, Loopbaan en Burgerschap zijn als bijlagen van toepassing. CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 1
Monteur werktuigkundige installaties niveau 2 Beroepshandelingen Bij de beroepshandelingen wordt aangegeven of deze behoren tot de Basis = het programma dat voor iedereen geldt; het Extra pakket = specialisme van een bedrijf, verdieping, pluspakket, keuzemogelijkheid. Uitgangspunt voor deze invulling zijn specifieke behoeften van leerlingen en bedrijven. Daarbij geldt: breed opleiden voor de regio, specifiek voor een bedrijf/ deelnemer. Beroepshandeling Basis Extra Algemeen Introductie in bedrijf Veiligheid gezondheid en milieu (VCA) Klantgericht handelen Instructies, bijeenkomsten en overleg Materiaal- en gereedschapskennis Werkvoorbereiden (eigen werk) Kwaliteit leveren (volgens bedrijfsnormen/productiviteit) Werkbonnen invullen Tekeninglezen en symbolenkennis Verbinden of bewerken Buigen (warm) Buigen (koud) Meten en afkorten Boren, frezen en hakken (denk aan ARBO-regels) Draadsnijden en Fitten Knellen Persen Zacht solderen Hard solderen Lassen Spiegel-/weerstandslassen Lijmen Insteekverbindingen Roestwerend behandelen Helpen met coderen van leidingen Zink uitslag maken Zink zetten, knippen en solderen Leidingaanleg Dikwandigstaal Meerlaagse kunststof buis Stalen precisiebuis Koperleidingen met of zonder kunststofmantel Flexibele leidingen CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 2
Beroepshandeling Basis Extra PVC-buis PP-buis PE-buis (op rol) PE-buis Vuilwaterafvoer (riolering) buis zowel kunststof als metaal Hemelwaterafvoer Rookgasaf- en verbrandingsluchttoevoer RVS-buis Kanalen mechanische ventilatie (huishoudelijke toepassingen) Aanbrengen isolatie Monteren en aansluiten Zonneboiler en warmtepomp in een woonhuis Boilers, close in/up Convectorput Radiator Vloerverwarming CV-toestel CV-circulatiepomp Opvoerpompen Compressoren Rookgasaf- en verbrandingsluchttoevoer Sanitaire installaties (incl. kranen) Beveiligingsappendages Geiser Gasboiler Luchtbehandelingstoestel (incl. ventilator) voor een woning Luchtbehandelingstoestel (incl. ventilator) voor utiliteit Luchtrooster Ventilator Woning keuken afmonteren Woning keuken / groot keukeninrichtingen afmonteren Gaskachel met en zonder geveluitmonding Gasfornuis Zink verholengoot Zink bakgoot Zink mastgoot Zinkkopschot en uitloop Inbedrijfstellen van div. installaties Afpersen Vullen/aftappen ontluchten verwarmingsinstallaties Ontluchten warm- koudtapwaterinstallaties Ontluchten van een gasinstallatie Waterfilters reinigen utiliteit Waterfilters reinigen woningbouw Afpersen van een afvoerinstallatie Inbedrijfstellen van een ventilatie-installatie CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 3
Vereiste theorie De minimale theorie voor de Monteur werktuigkundige installaties op niveau 2 is uitgewerkt in een aantal onderwerpen. Per onderwerp is onderscheid gemaakt naar: Kennis = de leerling moet globaal begrijpen wat het onderwerp inhoudt. Er heeft geen verdieping plaats met formules en verdiepingsopgaven. Het is wenselijk dat kennis wordt ondersteund door een practicum Verdieping = van de leerling wordt verwacht dat hij over de onderwerpen opgaven kan maken met gebruik van enkelvoudige formules. Onderwerp theorie Kennis van Verdieping Rekenen/praktische wiskunde Optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen Breuken Verhoudingen berekenen Procenten Lengtematen berekenen Cirkel (omtrek en oppervlakte) In en uitwendige middellijn Straal Cilinder Wanddikte Omrekenen eenheden Tekenafspraken Algemene tekenafspraken Lijnsoorten en maten inschrijven Kennismaken met projectiemethoden Kennis maken met aanzichten en doorsneden Doorsneden maken Kennismaken met uitslagen van wiskundige lichamen Praktische natuurkunde Massa Volume Massadichtheid Krachten Hefbomen Uitzetten en krimpen Gas Wat is gas Scheikundige eigenschappen Natuurkundige eigenschappen Gas en milieu Gasinstallaties Soorten gasleidingen Soorten gastoestellen CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 4
Onderwerp theorie Kennis van Verdieping Appendages Normen en richtlijnen Verbrandingslucht en rookgassen verbrandingslucht toevoer rookgassen afvoer Sanitaire toestellen Kranen Wastafels Closetpotten, bidet, urinoir Douches Ligbad Sanitaire accessoires Brandslanghaspels Speciale toestellen aansluiten Warmwatertappompen Vuilwaterpompen Drukverhogingsinstallaties Afscheiders en putten Beproeving en controle op dichtheid Gasinstallaties Tapwaterinstallaties Afvoerinstallaties Verwarmingsinstallatie Warmte en warmteoverdracht Soorten verwarming Soorten verwarming/warmte afgiftesystemen Installatietypen/leidingsystemen Voorschriften en regels Leidingsoorten/verbindingstechnieken Appendages Duurzame verwarmingssystemen Radiatoren, convectoren en andere verwarmingslichamen Waterinstallaties Waar komt drinkwater vandaan Samenstelling water Watertoevoerinstallaties/distributienet Wat is een watertoevoerinstallatie Installatietypen/leidingsystemen Voorschriften en richtlijnen Waterleidingen Leidingsoorten/verbindingstechnieken Appendages Wat zijn appendages? Watermeter Beveiligingen Afsluiters Vlotterkranen Spoelkranen CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 5
Onderwerp theorie Kennis van Verdieping Tapkranen CV-pomp aansluiten Expansievat Veiligheidsventiel Thermostaten Toestellen Warmwater doorstroomtoestel (Geisers, e.d.) Warmwater voorraadtoestel (Boilers e.d.) Lokale gasverwarmingstoestellen CV-toestel Warmwaterbereiders aansluiten Verbrandingsgastoestellen Warmwater doorstroomtoestel (Bad/keukengeiser e.d) Warmwater voorraadtoestel (Close-in/badboilers e.d.) CV-Combitoestel Elektrische boiler Boiler op stadsverwarming Spijsbereiders Monteren en aansluiten Controle op dichtheid Dichtheidscontrole van de aangelegde leiding Gasleiding op dichtheid beproeven Gasinstallatie op dichtheid controleren Waterleiding op dichtheid beproeven Waterinstallaties op dichtheid controleren CV-installatie op dichtheid controleren Luchtbehandelingstoestellen Aansluiten in een woning Mechanische ventilatiesystemen Luchtverwarmingssystemen Aansluiten in utiliteitsgebouwen Luchtbehandelingstoestellen Speciale luchtbehandelingstoestellen Luchtverhitters Luchtgordijnen Fancoil-units Inductie-units Dakgoten Werking dakgoot Gootmaterialen Vormen en benamingen Ondersteuningen Afwerkdetails Solderen zink Soldeerbrander en soldeermiddelen Solderen CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 6
Onderwerp theorie Kennis van Verdieping Alternatieve warmtevoorziening Zonneboiler in woonhuis aansluiten Type systemen Naverwarming Zonneboiler met terugloopsysteem plaatsen en aansluiten Afvullen Warmtepomp in woonhuis aansluiten Warmtepomp aansluiten Warmtepomp boiler aansluiten Werkplek contacten Voorbereiding Voor bezoek Communicatie Gesprekstechnieken Jouw rol Bij de klant Aankomst Omgaan met de klant Conflicten Aan het werk bij de klant Kwaliteit en kwantiteit Hinder beperken Advies geven Na het werk Opruimen Uitleg geven na installatie, onderhoud of service Omgang met Klachten Werkbonnen Vertrek Wetten, regels en vergunningen Wetten en regels (o.a. Bouwbesluit) Normen (o.a. NEN 1078 en NEN 2757) Toezicht Vergunningen Toestelclassificatie Indeling gastoestellen volgens CE-keur Typeplaatje gastoestellen Veiligheid Veiligheid en verantwoordelijkheid Brand! Veiligheidsmaatregelen Gezondheid Hygiëne op de werkplek Beroepsziekten Gezond omgaan met schadelijke gassen Milieu Afval scheiden Afvoeren schadelijke stoffen CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 7
Attitude In het kwalificatiedossier zijn de relevante (niet-technische) competenties opgenomen (= kolom Niet-technische competenties ). Kortom wat de monteur werktuigkundige installaties niveau 2 moet laten zien als juiste Attitude/beroepshouding is uitgewerkt in de eerste kolom. Attitude/beroepshouding behorende bij: Niet-technische competenties Is gemotiveerd/enthousiast Stelt zich collegiaal op Kan goed samenwerken, overleggen en afstemmen Bespreekt problemen met zijn collega s Signaleert onveilige situaties Neemt deel aan: Toolbox meeting, werkoverleg/werkverdeling Kan vanuit tekeningen werkzaamheden uitvoeren Zoekt zelf naar oplossingen/toont eigen initiatief/is besluitvaardig Kan werken onder druk/ weet prioriteiten te stellen Toont inzet/werktempo/doelmatigheid/heeft discipline Heeft gevoel voor ruimte, richting en benodigde montagetijd Zet de juiste gereedschappen en materialen in. Heeft zorg voor gereedschap en materieel Verspilt geen onnodig materiaal of gereedschap Het bestek/offerte toepassen Werkt ordelijk en zorgvuldig De uitgevoerde werkzaamheden voldoen aan de norm Heeft voldoende sociale vaardigheden Werkplek/huis/veiligheidsregels toepassen Instructies opvolgen Op tijd aanwezig Schone en opgeruimde werkplek Samenwerken en overleggen (E) Vakdeskundigheid toepassen (K) Materialen en middelen inzetten (L) Op behoeften en verwachtingen van de klant richten (R) Instructies en procedures opvolgen (T) CGO Gelderland-Overijssel - Monteur Werktuigkundige Installaties niveau 2 / 1-8-10 8
Toelichting niveaus Monteur, Eerste monteur en Leidinggevende Monteur Werktuigkundige of Elektrische Installaties 1 augustus 2010 Monteur W of E Installaties Eerste Monteur W of E Installaties Leidinggevende Monteur W of E Installaties Niveau 2 Basis Extra Niveau 3 Basis Extra Niveau 4 Basis Extra Opmerking: De opleiding Eerste Monteur Werktuigkundige of Elektrische Installaties kun je pas volgen na de opleiding Monteur Werktuigkundige of Elektrische Installaties. De opleiding Leidinggevende Monteur kan als zelfstandige opleiding worden gevolgd (4 jaar) via de gemengde of theoretische VMBO-opleiding of als doorstroming na opleiding Eerste Monteur. De Basis = het programma dat voor iedereen geldt. Het Extra pakket = specialisme van een bedrijf, verdieping, pluspakket, keuzemogelijkheid. Uitgangspunt voor deze invulling zijn specifieke behoeften van leerlingen en bedrijven. Daarbij geldt: breed opleiden voor de regio, specifiek voor een bedrijf/deelnemer. Monteur Werktuigkundige of Elektrische Installaties Rol en verantwoordelijkheden De monteur werktuigkundige of elektrische installaties heeft een uitvoerende rol. Hij werkt onder supervisie van een (vakvolwassen) collega, leidinggevende of een project-/ bedrijfsleider. Bij onbekende situaties raadpleegt hij zijn leidinggevende. Hij is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen werk. Complexiteit De monteur werktuigkundige of Elektrische installaties werkt voor een deel volgens standaardwerkwijzen. Hij maakt gebruik van algemene basiskennis en basisvaardigheden op het gebied van installaties. Hij kan bij de uitvoering van zijn werkzaamheden altijd terugvallen op een vakvolwassen collega of leidinggevende. Eerste Monteur Werktuigkundige of Elektrische Installaties Rol en verantwoordelijkheden De eerste monteur werktuigkundige of elektrische installaties heeft een uitvoerende en vaktechnische begeleidende rol. Hij werkt zelfstandig eventueel onder een leidinggevende of een project-/bedrijfsleider. Hij speelt binnen de grenzen- in op wisselende/onverwachte omstandigheden. Hij is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen werk en het resul- CGO Gelderland-Overijssel - Toelichting Monteur WI en EI niveaus 2, 3 en 4 / 1-8-10 9
taat van het werk van de monteurs die hij begeleidt. Tevens draagt hij verantwoordelijkheid voor de veiligheid op de werkplek. Complexiteit De eerste monteur werktuigkundige of elektrische installaties werkt voor een deel volgens standaard werkwijzen. Een ander deel werkt kan hij naar eigen inzicht uitvoeren. Hij maakt gebruik van algemene kennis en vaardigheden op het gebied van installaties. Hij kan bij de uitvoering van zijn werkzaamheden altijd terugvallen op een leidinggevende. Leidinggevende Monteur W of E Installaties Rol en verantwoordelijkheden De Leidinggevende monteur werktuigkundige of elektrische installaties heeft een leidinggevende en uitvoerende rol. Hij werkt zelfstandig onder supervisie van een project-/ bedrijfsleider. Hij is verantwoordelijk voor de voortgang van het installatieproces op de werkplek en de kwaliteit van het op te leveren werk. Daarnaast is hij verantwoordelijkheid voor de veiligheid op de werkplek. De leidinggevende monteur geeft leiding aan en is vraagbaak voor een groep monteurs van diverse niveaus. Hij is aanspreekpunt voor externen. Hij installeert mee. Echter, hoe groter het project, hoe minder hij installeert. Bij echte grote projecten geeft hij alleen nog maar leiding. Complexiteit De Leidinggevende monteur werktuigkundige of elektrische installaties heeft een diversiteit aan werkzaamheden. Hij werkt voor een deel volgens standaard werkwijzen. Een ander deel van het werk kan hij naar eigen inzicht uitvoeren. Hij maakt gebruik van specialistische kennis van en vaardigheden voor uitoefening van het beroep en theoretische kennis op het gebied van installaties en deelproducten. Hij kan bij de uitvoering van zijn werkzaamheden altijd terugvallen op een vakvolwassen collega of leidinggevende. CGO Gelderland-Overijssel - Toelichting Monteur WI en EI niveaus 2, 3 en 4 / 1-8-10 10