Life Science & Technology Bachelor of Science
Life Science & Technology studeren in Leiden & D e l ft 3 Past deze studie bij jou? 4 Lees meer over: Bacheloropleiding Life Science & Technology Vakkenpakket eerste jaar Fotografi e: UFB Photo & Digital, Marc de Haan, Hielco Kuipers en Guus Schoonewille. Aan deze brochure, die met zorg is samengesteld, kunnen geen rechten worden ontleend. De meest actuele informatie is te vinden op studereninleiden.nl/lst en. Augustus 2014 5 6 Waarom Life Science & Technology? In de opleiding Life Science & Technology (LST) draait het om de levende cel: de bouwsteen van alle organismen, of dat nu bacteriën, planten, dieren of mensen zijn. Dankzij fundamenteel onderzoek leren we steeds beter begrijpen hoe de cel is opgebouwd en hoe processen die zich in de cel afspelen, leiden tot bijvoorbeeld gezondheid en ziekte van het hele organisme. Dankzij deze fundamentele kennis kunnen manieren worden bedacht om de werking van cellen te beïnvloeden. Zo kunnen we virussen als medicijn laten werken, bacteriën schadelijke stoffen in het milieu laten afbreken en algen omvormen tot producenten van biobrandstof. Het fundamentele en toegepaste onderzoek naar de cel vereist kennis en vaardigheden van vakgebieden als biologie, scheikunde, wiskunde en natuurkunde. Dat maakt LST tot een veelzijdige studie! Arbeidsmarktperspectief 8 Contactgegevens & Open Dagen 11 Studievereniging LIFE 10 Leer de levende cel onderzoeken fundamenteel én toepassingsgericht Life Science & Technology combineert het beste van twee universiteiten binnen één onderwerp: de levende cel. Maak kennis met een levenswetenschappelijke benadering in Leiden en met toegepast onderzoek in Delft. Cel centraal LST biedt een uniek onderwijsprogramma dat zich richt op de levende cel. Je leert alles over de biologie van de cel, hoe zij in elkaar zit en werkt. Daarnaast leer je hoe je de processen die plaatsvinden in de cel kunt sturen. LST is een veelzijdige opleiding die zich karakteriseert door een combinatie van moleculaire/cellulaire biologie en bèta basisvakken als scheikunde, wiskunde en natuurkunde. De combinatie van kennis en vaardigheden uit deze wetenschapsgebieden leer je inzetten in het onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe medicijnen, betere voedingsmiddelen en een schonere industrie. Leiden en Delft LST is een gezamenlijke opleiding van de Universiteit Leiden en de TU Delft. Je profiteert van de gecombineerde kennis en faciliteiten van twee universiteiten. In Leiden wordt de cel fundamenteel wetenschappelijk bestudeerd en in Delft wordt onderzoek gedaan naar technologische toepassingen. De studie is ingebed in thema s als Ziekte en Gezondheid, Energie en Duurzaamheid en Milieu en Technologie. Tijdens de eerste twee jaar krijg je college van specialisten van beide universiteiten en maak je kennis met alle aspecten van het vakgebied. In het derde jaar kun je eigen keuzes in je programma maken door zelf een minor te kiezen en onderzoek te doen in jouw favoriete richting bij een onderzoeksgroep. De opleiding heeft een sterk internationaal karakter en al tijdens de bachelor kun je buitenlandervaring opdoen. Persoonlijke ontwikkeling Tijdens de studie kun je optimaal werken aan je persoonlijke ontwikkeling. Je krijgt in het eerste jaar op verschillende manieren begeleiding. Zo maakt een studentmentor, een ouderejaarsstudent, je wegwijs in de studie en het studeren. Bij een aantal vakken komen academische vaardigheden als samenwerken, presenteren en schrijven expliciet aan de orde. Je maakt kennis met de verschillende richtingen in het vakgebied en oriënteert je op je toekomstmogelijkheden. Voor vragen over de studie of persoonlijke zaken ben je altijd welkom bij de studieadviseur. Ben je een goede student en wil je meer uitdaging? Dan kun deelnemen aan het Honours College Bèta en Life Sciences in Leiden of Delft. Dit is een interdisciplinair programma gericht op extra inhoudelijke en persoonlijke ontwikkeling. Meer informatie: studereninleiden.nl/lst 3
Past deze studie bij jou? Wil jij weten hoe cellen werken en hoe je dat kunt beïnvloeden? Heb jij zin in een pittig en gevarieerd onderwerp met veel dynamiek? Dan is Life Science & Technology wat voor jou. Om LST te kunnen studeren moet je interesse hebben in de bètavakken zoals biologie en scheikunde. Daarnaast moet je analytisch en abstract kunnen denken en eveneens van praktisch werk houden. Ook moet je over een flinke dosis nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen beschikken want de studie vraagt veel van je, en goed kunnen samenwerken. Toelating Je wordt rechtstreeks toegelaten tot de bacheloropleiding als je in het bezit bent van een vwo-diploma met één van de volgende profielen: vwo-profiel Natuur & Techniek vwo-profiel Natuur & Gezondheid met wiskunde B en natuurkunde een internationaal diploma met mathematics, physics en chemistry en beheersing van de Nederlandse taal. Als je niet aan de genoemde eisen voldoet, kun je een verzoek tot toelating indienen. Neem voor meer informatie hierover contact op met de studieadviseur via studieadviseur-lst@leidendelft.nl. Meer informatie over het inschrijven: studereninleiden.nl/toegang studeren.tudelft.nl Uit de agenda van Lars Puiman, eerstejaars 07:15 Opstaan en ontbijten. Vandaag volg ik colleges in Delft, dus ik neem samen met studiegenoten om acht uur de trein. 08:45 College Biochemie: over kinetiek van enzymen. Er wordt uitgelegd hoe een enzym precies een reactie uitvoert en wat je hieraan kunt berekenen. 10:45 College Thermodynamica, een lastig maar interessant vak. Vandaag leren we hoe we kunnen voorspellen of chemische reacties optreden. 12:45 In de pauze ga ik met mijn commissie flyeren en kaartjes verkopen voor een feest van de studievereniging. 13:45 Werkcollege Thermodynamica, hier passen we de theorie die we voor de pauze geleerd hebben, toe op concrete (biochemische) situaties. 16:00 Met de trein weer naar Leiden. 16:30 Thuis! Eerst chillen, dan de collegestof nalezen en de colleges van morgen voorbereiden. 18:30 Avondeten met dispuutsgenoten van studentenvereniging Quintus. 20:00 Werken bij de Albert Heijn. 23:30 We gaan met collega s vaak nog een biertje drinken in de kroeg. 01:00 Naar bed, morgen heb ik weer een lange dag. De opbouw van de bacheloropleiding In de eerste twee jaar volgt iedereen hetzelfde onderwijsprogramma in zowel Leiden als Delft. Daarna is het tijd voor keuzes in de richting van jouw favoriete vakgebied. Kies voor het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in Leiden of ga voor onderzoek naar technische toepassingen in Delft. Algemeen De bacheloropleiding LST is een driejarige opleiding. De voertaal is Nederlands, maar je studieboeken zijn Engelstalig. Bij practica kom je ook regelmatig Engelssprekende assistenten tegen. Onderwijsvormen Tijdens de bacheloropleiding LST kom je verschillende onderwijsvormen tegen: Hoorcolleges: een docent geeft uitleg over de stof die je van tevoren hebt voorbereid. Werkcolleges: onder begeleiding ga je dieper in op de stof en werk je opdrachten uit. Practica: in het laboratorium werk je aan je onderzoeksvaardigheden. Projecten: alleen of in een groepje werk je samen aan de oplossing voor een probleem. Zelfstudie: je bestudeert zelfstandig de collegestof en maakt opdrachten. Soms is hiervoor begeleiding aanwezig om je te helpen als je vastloopt. Het eerste jaar In de propedeuse, het eerste jaar van de opleiding, werk je aan je fundament in de verschillende disciplines van LST. Je volgt basisvakken in de scheikunde, natuurkunde en wiskunde en daarnaast typische LST-vakken als Celbiologie, Biochemie, Moleculaire Genetica en Biotechnologie. Ook komt de maatschappelijke kant van het wetenschapsgebied aan de orde. In het eerste jaar geldt een bindend studieadvies. Als je minder dan 45 van de 60 studiepunten haalt, dan mag je de studie niet voortzetten. Hier tegenover staat dat je kunt rekenen op goede studiebegeleiding en wordt er rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden. Tweede en derde jaar Het tweede jaar is een verdieping en uitbreiding van de propedeuse. Je krijgt zowel vervolgvakken uit de propedeuse als nieuwe vakken waarbij je kennismaakt met vakgebieden als de gentechnologie en de chemische biologie. Het derde jaar vul je grotendeels zelf in. Je kiest een minor, een vakkenpakket rondom een bepaald thema al dan niet verwant aan LST. Deze kan je volgen in Leiden, Delft of aan andere universiteit in binnen- of buitenland. Je sluit de opleiding af door een onderzoeksproject van drie maanden te doen in Leiden of Delft. Daarna ben je Bachelor of Science en mag je BSc achter je naam schrijven. Master Je academische opleiding is pas compleet na het volgen van een tweejarige masteropleiding. Zowel Leiden als Delft biedt een masteropleiding LST aan. In Leiden is de masteropleiding gericht op het fundamentele onderzoek in bijvoorbeeld de chemische biologie en de biochemie. De masteropleiding in Delft is gericht op toegepast onderzoek in onder meer de industriële biotechnologie en de enzymologie. 4 5
Vakkenpakket eerste jaar Overzichtsschema 7 eerste jaar LST 1e periode 2e periode 3e periode 4e periode Calculus 1 (4 EC) Calculus 2 (3 EC) Calculus 3 (3 EC) Thermodynamica van Levensprocessen (6 EC) Organische Chemie (6 EC) inclusief practica Natuurkunde (4 EC) Biotechnologie (6 EC) Biochemie 2 (3 EC) Life Science & Biotechnologie vakken, fundamenteel en toegepast In het eerste jaar volg je de helft van je vakken in Leiden en de andere helft in Delft. In Leiden zijn dit vakken die gericht zijn op fundamenteel onderzoek. Een voorbeeld hiervan is het vak Celbiologie & Biochemie. Hierin staat de cel, de belangrijkste moleculen daarin en hun functie centraal. Je maakt Studie in cijfers Instroom 1e jaars studenten (2013) 159 Gem studiebelasting eerste jaar (u/week) 40 Colleges/werkcolleges 12 Projecturen en practicum 16 Zelfstudie 12 Verhouding man-vrouw 50-50 kennis met bijvoorbeeld algemene opbouw en functioneren van cellen, met eiwitten, lipiden en membranen, maar ook met een aantal belangrijke stofwisselingsroutes. In het vak Life Sciences leer je hoe de genetische informatie op het DNA wordt vertaald naar RNA en hoe het vervolgens wordt omgezet door de ribosomen in eiwitten. Aan bod komen onderwerpen als de structuur van het DNA, replicatie van DNA, transcriptie naar RNA en de reparatie van fouten. In het bijbehorend practicum ga je aan de slag met wat je in de theorie hebt geleerd. Een voorbeeld van een toegepast vak uit Delft is het vak Biotechnologie. Dit gaat over het gebruiken van kennis van micro-organismen voor het ontwerpen van biotechnologische processen en alle stappen die daarbij komen kijken. Bèta basisvakken Bij het vak Thermodynamica van Levensprocessen maak je kennis met de hoofdwetten van de thermodynamica aan de hand van voorbeelden uit de scheikunde, de biologie en de biotechnologie. Zo leer je verbanden te leggen tussen in de praktijk waargenomen verschijnselen en begrippen uit de thermodynamica als energie, entropie, warmte en evenwichten. Ook staan een aantal wiskundevakken op het programma. Zo leer je tijdens het vak Calculus hoe je differentiaalvergelijkingen oplost, modellen opstelt en oplost en functies met meerdere variabelen analyseert. Overzichtsschema In het overzichtsschema is de verdeling van de vakken in het eerste jaar weergegeven. Als je vakken succesvol afrondt, krijg je studiepunten (EC). Ieder studiepunt staat gelijk aan 28 uur studeren. Een studiejaar bestaat uit 60 studiepunten en is verdeeld in vier perioden. Bekijk de studiegids via: studereninleiden.nl/lst studiegids.tudelft.nl Celbiologie & Biochemie: een introductie (5 EC) Maarten de Smit docent practicum Life Sciences Life Sciences (8 EC) inclusief practica Life Science en Biotechnologie vakken Biotechnologische basistechnieken 1 (6 EC) inclusief practica Bèta vakken Bio (farmaceutische) Technologie & Maatschappij (6 EC) inclusief werkgroepen In het eerstejaars practicum Life Sciences leren studenten hoe genetische informatie vanaf het DNA wordt omgezet in eiwitten. Studenten trainen tijdens dit introductiepracticum basisvaardigheden zoals nauwkeurig pipetteren, waarnemen en vastleggen. Ze gaan zelf aan de slag met DNA en het opzuiveren van eiwitten, voeren metingen uit en schrijven daar verslagen over op wetenschappelijk niveau. In het tweede jaar geef ik het practicum Gentechnologie, waarbij studenten gentechnologische technieken leren toepassen, zoals het knippen en plakken van DNA en zelf experimenten gaan uitvoeren. Een leuk moment voor mij als docent is om een student die de stof niet goed snapt, te prikkelen en te laten nadenken, en ineens te zien dat er een lampje gaat branden en de boodschap overkomt. 6 7
De arbeidsmarkt Wouter Beumer onderzoeker Het succesvol afronden van de opleiding LST is een goed vertrekpunt van je carrière op de arbeidsmarkt. Met je diploma laat je zien dat je zowel technologisch als biologisch deskundig bent. Je verstaat vaktermen en bent in staat snel de kern van een probleem te ontdekken en te benoemen. Daarbij ben je gewend om multidisciplinair te werken en heb je geleerd te communiceren over je vak. Dat maakt jou geliefd bij tal van werkgevers. Geef richting aan je carrière LST is een veelzijdige opleiding, dat betekent dat je er veel verschillende richtingen mee op kunt. Welke richting dat wordt, bepaal je al tijdens je studie door de vakken die je kiest, waar je je stageonderzoek doet en welke masteropleiding je volgt. Maar ook tijdens relevante bijbaantjes en commissieen bestuurswerk bij de Universiteit Leiden of bij de TU Delft of één van de vele studentenverenigingen, ontwikkel je vaardigheden die later van pas komen. Het onderzoek in Na het afronden van een masteropleiding LST kun je beginnen aan een wetenschappelijke carrière. Dat begint met een vier jaar durend promotieonderzoek aan een universiteit of onderzoeksinstituut. Je kunt dat doen in Leiden of Delft, maar net zo goed elders in Nederland of in het buitenland. Ook bij bedrijven kun je aan de slag in het onderzoek. Je doet bijvoorbeeld onderzoek naar het gebruik van micro-organismen bij de productie van alternatieve brandstoffen of werkt bij een farmaceutisch bedrijf aan de ontwikkeling van nieuwe medicijnen of toedieningsvormen. De biotechnologie is sterk in ontwikkeling. Zowel door de overheid als het bedrijfsleven wordt er veel in geïnvesteerd. Dat biedt volop kansen voor jou. Andere richtingen Je LST-opleiding maakt je ook geschikt voor functies buiten het onderzoek. Zo kun je aan de slag als adviseur, beleidsmedewerker of voorlichter bij de overheid. De Universiteit Leiden en de TU Delft bieden verschillende gecombineerde masteropleidingen LST aan die je voorbereiden op een richting buiten het onderzoek. Voorbeelden hiervan zijn een combinatie van academische scholing en training in het ondernemerschap. Dit is een voorbereiding op een commerciële of managementfunctie in het bedrijfsleven. De gecombineerde master LST & Education De combinatie van het fundamentele en technische onderzoek van LST vinden bedrijven interessant, heb ik gemerkt. Ik heb een promotieplek op het Erasmus MC gevonden en werk mee aan een groot Europees onderzoeksproject, MoodIn-Flame. In een gigantische berg patiëntmateriaal onderzoeken we de invloed en status van het immuunsysteem bij psychiatrische aandoeningen. bereidt je voor op een baan als scheikunde- of biologiedocent op de middelbare school. Ook kun je je gaan specialiseren in de richting van wetenschapscommunicatie of popularisering en kun je aan de slag gaan als bijvoorbeeld wetenschapsjournalist. Zowel de Universiteit Leiden als de TU Delft bieden al deze mogelijkheden in de masteropleiding aan. Oriënteren Om erachter te komen wat bij jou past, kun je je tijdens je studie al oriënteren op je toekomst. Zowel in Leiden als in Delft kun je deelnemen aan workshops over loopbaanoriëntatie. Ieder jaar vinden in Leiden de Bètabanenmarkt en in Delft de Delftse Bedrijvendagen plaats. Daar kan je in gesprek gaan met de werknemers van bedrijven. Je krijgt er een goed beeld van de mogelijkheden na je studie en je kunt er een stageplaats of misschien zelfs je eerste baan vinden. Meer informatie: studereninleiden.nl/lst Brigitta Witte teamleider Mijn huidige werk is de reden dat ik ooit voor LST heb gekozen. Ik werk bij een biotech-bedrijf in Leiden als teamleider virusproductie. Samen met mijn team werken wij mee aan onderzoek waarbij we proberen ziektes na te bootsen op heel klein formaat. In die testsetting kunnen we dan bijvoorbeeld kijken of bepaalde eiwitten een rol spelen bij de ziekte. Dit is echt de eerste fase van medicijnonderzoek en veel dingen die wij ontdekken, worden niet meteen medicijnen. Maar we doen wel onderzoek dat substantieel bijdraagt aan het ontwikkelen van medicijnen en dat is heel gaaf. 8 9
Studievereniging LIFE Als student LST kun je lid worden van Studievereniging LIFE. De vereniging organiseert het hele jaar door studiegerelateerde activiteiten als studiereizen, workshops, bedrijfsbezoeken, tutoraten, zij ondersteunt het studentmentoraat en je kan er je studieboeken kopen. Maar ook borrels, feesten en filmavonden worden gehouden. Hierdoor leer je je studiegenoten beter kennen en ben je op een andere manier met je studie bezig. Kennismaken Aan het begin van je eerste jaar kun je deelnemen aan het introductieweekend. Tijdens allerlei activiteiten maak je alvast kennis met je jaargenoten maar ook met ouderejaarsstudenten. Daardoor voel je je al snel thuis bij de opleiding. Reizen Als lid van LIFE maak je tijdens verschillende reizen kennis met biotechnologische onderzoeksinstituten en bedrijven in het buitenland. Speciaal voor eerstejaarsstudenten is er de Lagelandenreis die langs verschillende steden in de Benelux gaat. Voor ouderejaarsstudenten organiseert LIFE een buitenlandreis naar steden verder in Europa. Vorig jaar ging de reis naar Londen en Edinburgh en het jaar daarvoor naar Lyon en Zürich. Eén keer in de twee jaar gaan masterstudenten van LIFE op reis naar verre bestemmingen als China, Japan, California en Zuid-Korea. Dichterbij huis Ook dichterbij huis organiseert LIFE veel activiteiten. Zo kun je mee op excursie naar allerlei bedrijven en onderzoeksinstituten en boeiende lezingen bijwonen. Ieder jaar wordt een symposium georganiseerd met interessante sprekers uit binnen- en buitenland. Meer informatie: studereninleiden.nl/lst Maak kennis met de opleiding in Leiden en Delft Op zoek naar meer informatie over Life Science & Technology? Wil je weten hoe het is om in Leiden en Delft te studeren? Kom langs op een van onze voorlichtingsactiviteiten. Inge van der Meer ouderejaars Ik leg de studie altijd zo uit: bij LST krijg je eigenlijk alle verschillende bèta vakken, maar dan toegepast op één onderwerp: de cel. Dat betekent ook dat je niet alleen maar van negen tot vijf in de collegebanken zit. Je moet juist veel het laboratorium in voor onderzoek. Dat je veel tijd doorbrengt op de universiteit heeft als voordeel dat je thuis niet meer zoveel werk hoeft te doen. Ik heb voor mijn bachelor eindproject drie maanden in het lab bij de onderzoeksgroep Moleculaire Biotechnologie meegelopen. Daar ben ik aan de slag gegaan met het eencellig laten groeien van meercellige bacteriën. Dat is nodig omdat je dan de enzymen die de bacteriën produceren nuttig in de industrie kan isoleren. Dat je een deel van de opleiding in Leiden doet en een ander deel in Delft is vanwege het reizen niet altijd ideaal, maar je krijgt wel van beide universiteiten het beste mee. De theoretische scheikundige vakken in Leiden en de wiskundige toegepaste vakken in Delft. Je wordt dus breed opgeleid en kunt na je studie op veel plaatsen terecht. Kom langs Zowel in Leiden als Delft worden meerdere keren per jaar Open Dagen en Proefstuderen georganiseerd waarbij je kennis kan maken met de opleiding op locatie: de plek waar je echt het onderwijs gaat volgen. Je volgt dan een uitgebreid programma met onder andere een presentatie over de opleiding, maar je krijgt ook een proefcollege, een practicum en een rondleiding. Als je wilt ervaren als 6 vwo-er hoe het is om LST te studeren, kan je ook een dagje komen meelopen. Je bezoekt dan beide universiteiten op één dag. Kijk voor de exacte data en programma s op: universiteitleiden.nl/opendag opendagen.tudelft.nl meeloopdagen.tudelft.nl Stel je vraag Heb jij specifieke vragen over Life Science & Technology? Wil je meer weten over het vakkenpakket, de arbeidsmarkt of de toelatingseisen? Neem dan contact op met de studieadviseur of de studentambassadeur van de opleiding. De contactgegevens vind je op: studereninleiden.nl/lst Studiekeuzeplein Hulp nodig bij het oriënteren of een andere fase in je studiekeuze? Diverse tests en opdrachten kunnen je helpen. Kijk eens op leiden.studiekeuzeplein.nl of tudelft.nl/studeren/bacheloropleidingen/ orientatietest Volg ons op social media facebook.com/studiekeuzelei facebook.com/leiden.delft.lst facebook.com/leidenscience twitter.com/leidenscience twitter.com/tudelft 10 11
Universiteit Leiden & Technische Universiteit Delft Aantrekkelijk onderwijs, internationale contacten en persoonlijke begeleiding in sfeervolle studentensteden. Dat is wat de Universiteit Leiden en de TU Delft je bieden. Je krijgt onderwijs van docenten die zich laten inspireren door baanbrekend onderzoek en maatschappelijke kwesties. Zo leer je zelf om complexe vraagstukken te ontrafelen en oplossingen te bedenken. De universiteiten dagen je uit om je talent verder te ontwikkelen. Aan het eind van je studie beschik je over de kennis die je nodig hebt om in Nederland of in het buitenland aan het werk te gaan. 10.10-6 : de grootte van een typische cel 1-2 meter: de lengte van de grootste cel 20 minuten met de trein van Leiden naar Delft (en vice versa) 40 aminozuren/seconde: snelheid waarmee eiwitten worden gemaakt in een cel 2000x: maximale vergroting zichtbaar met een lichtmicroscoop