JAARVERSLAG 2007
Inhoud Voorwoord~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 3 Overzicht 2007 & Uitdagingen 2008~~~~~~ p. 4 De missie van PROTOS~ ~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 10 PROTOS in het Zuiden Algemeen~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 11 West-Afrika : Benin en Mali~~~~~~~~~~~~~~~ p. 14 Centraal-Afrika: Burundi, Rwanda, Oeganda en DR Congo~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 18 Haïti~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 20 Ecuador~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 23 Madagaskar~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 26 PROTOS in het Noorden Educatie & Promotie~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 28 Kennisbeheer, studiewerk, lobbywerk, netwerking~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 33 Maatschappelijk- en Milieuverslag~~~~ p. 36 Financieel verslag 2007~~~~~~~~~~~~~~~ p. 40 Organigram~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 46 Wie doet wat?~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ p. 46 www.protosh2o.org Water, DE hefboom tot ontwikkeling Via onze website kan u de werking van PROTOS van nabij volgen. Er worden regelmatig nieuwe pagina s en berichten over onze activiteiten in het Zuiden en het Noorden toegevoegd.
Voorwoord 2007 is een goed jaar geweest voor de werking van PROTOS. Het was zelfs beter dan we hadden durven hopen. Daarom ben ik fier en blij dit rapport aan u te mogen voorstellen. De inzet van PROTOS voor een meer rechtvaardige wereld en meer duurzame ontwikkeling gebeurt door onze actie voor meer drinkbaar water en betere sanitatie. Wij zijn uiteraard gelukkig vast te stellen dat de visie, die jaren geleden werd ontwikkeld, om ons te specialiseren en te concentreren vruchten afwerpt. Hebben we dan alles bereikt? Uiteraard niet! Wij weten heel goed dat onze acties en inzet verder moeten gaan, dat we onze werking nog bestendig kunnen verbeteren. Toch wens ik hierbij alle medewerkers en partners, waar ook ter wereld, te danken en te feliciteren. Te danken voor hun bestendige inzet, ook als het eens minder gaat. Te feliciteren met de buitengewone resultaten. Het is de vrucht van uw permanente inspanning. Deze inspanning gebeurt voor al die mensen, die verstoken blijven van zuiver drinkbaar water of een minimum aan sanitatie. Wij geloven dat drinkbaar water een mensenrecht is! Dit jaar is het hoofdkwartier in Gent verhuisd. Verhuizen lijkt wel een passie bij PROTOS. Maar veranderen om te verbeteren is een noodzaak. De nieuwe kantoren zijn sober, mooi maar vooral functioneel. Zij ademen de geest van PROTOS uit, die steeds beter en efficiënter wil worden. Voor 2008 zijn de uitdagingen opnieuw groot. Wij zijn het jaar begonnen met de wetenschap dat de budgetten van de federale regering in België met veel vertraging zullen beschikbaar gesteld worden. Nochtans zijn zij nog steeds onze belangrijkste financier. Maar we roeien met de riemen die we hebben. Heel wat vacatures moeten ingevuld worden. De nieuwe medewerkers moeten opgeleid, begeleid en gemotiveerd worden. In onze Noordwerking hebben we een aanvang genomen om ons meer actief te profileren in het Zuiden van het land. Wallonië moet een deel van onze thuisbasis worden. Onze boodschap wordt verspreid en de eerste reacties zijn bemoedigend. In 2008 organiseren we een congres in Mali. Dit wordt een nieuw ankerpunt voor alle medewerkers in het Zuiden. Zij leren in de eerste plaats van elkaar en laten ons toe de geest van PROTOS beter te laten doordringen bij allen, ook zij die nooit in Gent geweest zijn. Het is tevens een denktank om te zoeken hoe we in de toekomst nog beter kunnen doen. Ik wens aan alle deelnemers een bevlogen en deugddoende ervaring. In 2008 willen we ook verder werken aan onze professionalisering. Ce qui mérite d être fait, mérite d être bien fait. Met deze leuze gaan we meer aandacht geven aan kwaliteit in al wat we doen. Zeker, we doen ons best, maar soms... kan het nog beter. We willen onze organisatie doordesemen van de kwaliteitsgedachte. Kwaliteit voor de mensen door de mensen. Aan alle sympathisanten, donors, financiers, partners en medewerkers wens ik veel genoegen toe bij het lezen van dit mooi en leerrijk jaarverslag. Het is een teken dat we in onze groei streven naar kwaliteit, in al wat we ondernemen. Verklaring i.v.m duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie. PROTOS vzw wenst zich niet alleen in te zetten voor een duurzaam waterbeheer, maar wil in zijn opereren streven naar verbetering van de duurzaamheid van zijn acties, en wil over zijn werking transparant verslag uitbrengen. Zo zal PROTOS vanaf 2011 haar vliegtuigemissies met 100% compenseren door integratie van CO 2 -compenserende maatregelen in haar eigen ontwikkelingsprogramma s, en de andere emissies per VTE met 20% reduceren tegen 2011. Wilfried Van Hove Voorzitter Raad van Bestuur PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
Krachtlijnen 2007-2008 Overzicht 2007 en Uitdagingen voor 2008 PROTOS: een watermerk in 2007 In 2002 werd een nieuw strategisch plan voor PROTOS uitgewerkt, met als ambitie om op snelle termijn uit te groeien tot dé referentieorganisatie in Vlaanderen op het thema water en ontwikkeling. Vijf jaar later lijken de doelen die we ons toen stelden binnen bereik: - de overgang naar een unieke specialisatie op water wordt zowel binnen als buiten de organisatie als geslaagd ervaren, de uitstap uit andere sectoren en de samenwerking met de actoren uit de aanverwante domeinen verliep goed; - onze inzet in het Zuiden verdubbelde in financiële omvang, en in enkele regio s is PROTOS veelal in een alliantie met andere NGO s uitgegroeid tot een referentiespeler; - de financiële basis nam niet alleen toe in omvang, maar werd ook sterk gediversifieerd, met in 2007 voor het eerst meer dan 1 miljoen aan middelen die niet van nationale of Europese overheden kwamen; - het personeelskader is in omvang verdubbeld en telt vandaag 13 nationaliteiten~ (tegen 4 in 2002); - er zijn banden gegroeid met alle Vlaamse drinkwatermaatschappijen, met een 10-tal private bedrijven die Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en met evenveel stichtingen in België en de buurlanden; naast financiële samenwerking houdt dit veelal ook een uitwisseling van kennis en expertise in; - het programma in Madagaskar, pas in 2006 opgestart, zit al op kruissnelheid; ~ in Haïti en Mali is de actieradius uitgebreid naar stedelijk milieu en ook in Ecuador, Oost- Congo en Benin werden nieuwe werkzones toegevoegd; - het educatieve werk in Vlaanderen heeft op haar domein water in een internationaal perspectief een unieke positie ingenomen en is klaar voor een uitbreiding over gans België; - ook op het vlak van beleidsbeïnvloeding zien we resultaten: de verhoging van de middelen die Vlaanderen vrijmaakt voor water in het Zuiden, de specifieke aandacht die de Belgische overheid voortaan wil geven aan water, de succesvolle verderzetting van de EU Water Facility, het agenderen van het waterprobleem op de top van de G8, de toegenomen internationale aandacht voor modellen van medebeheer in de watersector zodat ook de civiele maatschappij en de lokale besturen een belangrijke rol spelen in planning, uitvoering en beheer ~ PROTOS was zeker niet de enige krijger in deze strijd, maar haar inzet voor deze relevante doelen wordt thuis en elders steeds meer erkend en herkend. PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
Krachtlijnen 2007-2008 PROTOS in het Zuiden PROTOS werkt in 7 Afrikaanse en 2 Latijns- Amerikaanse landen. Acht van die landen behoren tot de groep van 49 Minst Ontwikkelde Landen (MOL). Enkel Ecuador staat gekenmerkt als een land met matige ontwikkeling, maar daar werkt PROTOS dan bijna uitsluitend met de achtergestelde bevolkingsgroepen, met name de indianen in het Andesgebergte en de (deels zwarte) bevolking in 2 kustprovincies. De economische prestaties van de MOL s blijven zwak, met een gemiddelde groei van slechts 0,7% van hun BNP. Het zijn net ook die landen die de Millennium OntwikkelingsDoelen (MOD) niet zullen halen. Toch is het bijzonder belangrijk dat de basisdiensten zoals zuiver water worden verzekerd. Goed water, gepaste hygiëne en basissanitair zijn de belangrijkste hefbomen voor preventieve ~ gezondheidszorg. Economisch leveren ze een belangrijke return door de vermindering van ziektekosten en werk- en schoolverlet. Investeren in een betere landbouw door een duurzame exploitatie van de watervoorraden versterkt de voedselzekerheid en de economische situatie. Door haar specifieke aanpak draagt PROTOS daarenboven bij tot een versterking van de lokale gemeenschappen en besturen, een basisvoorwaarde om op langere termijn te komen tot goed bestuur en aandacht voor rechtvaardigheid en duurzame ontwikkeling. In Haïti blijft het schommelen tussen prille stabiliteit en sporadische onveiligheid en onvrede. President Preval heeft niet alle troepen onder controle en de internationale prijshausse van voedselproducten weegt enorm zwaar op een improductief land. Maar de politieke en administratieve overheden beginnen wat te werken en er is eindelijk wat vooruitgang in een aantal heikele dossiers, ondermeer wat betreft de drinkwaterpolitiek en het beheer van de kleinere irrigatievelden. De internationale gemeenschap maakt van deze stabilisatie gebruik om belangrijke investeringen voor te bereiden. Ook na 30 jaar aanwezigheid heeft PROTOS haar handen vol, en blijft de organisatie hét referentiepunt voor innovatie en structurering binnen de watersector. In Cap Haïtien loopt het programma, in samenwerking met ondermeer Oxfam-GB, nu op kruissnelheid. Voor de stad en haar 500.000 inwoners wordt stapsgewijs een globaal plan voor drinkwater en sanitatie uitgewerkt. Ondertussen worden enkele cruciale interventies gedaan op de aanvoer van drinkwater, terwijl een vijftal armere wijken zich engageren in de waterdistributie en wijksanering. Het programma wordt stilaan een katalysator die ook andere partijen en projecten mobiliseert. In het Centraal Plateau, het Zuiden en het Noord- Westen kregen ongeveer 20.000 mensen een (betere) toegang tot zuiver water. In Saut d Eau is dit gekoppeld aan basisgezondheidszorg, met een inbreng van het Ierse Concern. In het Noord- Westen worden vernieuwende methodes uitgetest voor Integraal WaterBeheer, kleinschalige dammen en irrigatie. In Terre Neuve (departement Artibonite) startte een nieuw project dat de irrigatie van bijna 100 hectaren moet toelaten; het Franse CICDA zorgt er voor de landbouwtechnische inbreng. Op elkeen van deze projecten is een lokale NGO, met specialisatie rond water, de trekkende kracht, terwijl het voorbije jaar werd gekenmerkt door een versterkte samenwerking met de lokale besturen en staatsdiensten, naast een meer actieve inbreng van het eigen PROTOS-team. > PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
Krachtlijnen 2007-2008 Ecuador toonde in 2007 duidelijk de drie fazen van onze aanpak: In de Andes-provincie van Cañar zitten we in een consolidatie. Dankzij een volgehouden inbreng van bijna 10 jaar hebben de meeste gemeenschappen nu water. De comités hebben zich verenigd in een tweede-lijns-structuur naar intercommunaal model en werken samen met het stadbestuur. De jonge begeleidingsstructuren blijven de steun krijgen van PROTOS op het vlak van vorming en een degressieve financiële injectie. Verschillende irrigatieperimeters werden heraangelegd. De goede verankering van PROTOS maakt het mogelijk nu enkele vernieuwingen uit te testen op het vlak van sanitatie en Integraal WaterBeheer. Honderd kilometer verder naar het zuiden wordt de aanpak gekopieerd in de gemeenten Saraguro en Oña. Eind 2007 werd hier nog een belangrijk project met financiering van de EC aan toegevoegd zodat we daar tegen het einde van het decennium ook tot een bevredigende situatie kunnen komen. Voor de kuststreek worden de methodes nu geleidelijk aan aangepast. De terreininvesteringen startten eind 2007. Daarnaast is het team van PROTOS actief op het vlak van uitwisseling en beleidsbeïnvloeding omtrent het thema water, ondermeer via het Foro de Agua. De werking in West-Afrika nam voor het tweede opeenvolgende jaar toe met ca. 30%. In Benin werden na de belangrijke groei van het drinkwaterprogramma nu twee projecten opgestart voor kleinschalige waterbouwkundige werken voor de landbouw. Ze zullen jaarlijks aan 1.000 tot 1.500 families een belangrijke toename van hun productie en inkomens toelaten. In Mali kon het geïntegreerde waterprogramma voor de BinnenDelta van de Nigerstroom worden uitgebreid van 4 naar 14 gemeenten. Ook in enkele volkswijken van de hoofdstad Bamako werd gestart met een drinkwater- en sanitatieproject. In beide landen is vooral het Lokale Bouwheerschap de rode draad: gemeenten (drinkwater), wijkcomités (sanitatie) of boerenorganisaties (kleinschalige irrigatie) krijgen hun verantwoordelijkheid als bouwheer en worden ondersteund om in alle fazen van bouw en beheer hun rol goed te leren en te spelen. Zo dragen de projecten bij tot duurzame waterdiensten, maar tegelijk ook tot goed lokaal bestuur. In Centraal-Afrika is PROTOS actief in Rwanda, Burundi, het noordoosten van Congo en het zuidwesten van Oeganda. Lokale NGO s, gespecialiseerd op het domein van drinkwater en sanitatie, worden er ondersteund bij projecten van beperkte omvang. Nieuw was de samenwerking met een jonge groep van lokale NGO s in Noord-Kivu, dit naar analogie van het succesvolle platform dat sinds enkele jaren bestaat in Zuid-Kivu. Nu er min of meer een stabilisatie lijkt te komen in de Congolese kwestie, met uitzicht op lokale verkiezingen en een aanzet tot politiek beleid in de watersector, kan het netwerk van watergespecialiseerde NGO s dat PROTOS begeleidt van Bukavu tot Aru een belangrijke factor worden in de wederopbouw van basisdiensten en sociale cohesie. > PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
Krachtlijnen 2007-2008 Het programma aan het Oegandese Lake George kon in 2007 rekenen op belangrijke vrijwillige expertise rond innoverende maar cruciale thema s zoals Integraal WaterBeheer of linken tussen waterbeheer gemeenschapsopbouw HIV/AIDS -preventie. PROTOS en haar partners krijgen hierdoor een steeds grondiger inzicht in de enorme uitdagingen voor deze streek. De werking in Madagaskar groeide snel uit naar een volwaardig regiobeleid. De Europese Commissie keurde 2 ambitieuze projectaanvragen goed en ook vanuit een belangrijke Nederlandse en Franse stichting komt er nu steun. Daarmee zal PROTOS snel een referentieorganisatie worden binnen de rurale drinkwater- en sanitatiesector.ook hier wordt sterk ingezet op het gemeentelijke bouwheerschap. In de Zuidoostelijke provincie Vatovavy Fitovinany is gestart in 10 gemeenten, met de ambitie vanaf 2009 dit aantal te verdubbelen. In de Andrombavallei niet ver van de hoofdstad is de werking uitgebreid van 4 naar 6 gemeenten. Het werd ondertussen wel duidelijk dat de Malagassische NGO s een stuk fragieler zijn dan verwacht. Hun concepten en competenties lijken niet te zijn mee geëvolueerd met de tendensen op het Afrikaanse vasteland. Een sterkere uitbouw van PROTOS-Madagaskar zal moeten instaan voor een adequate ondersteuning van de partners en een strikte opvolging van de projecten. PROTOS in het Noorden Duurzame ontwikkeling is niet alleen een zaak van het Zuiden. Goed (en dus rechtvaardig) waterbeheer is een gedeelde verantwoordelijkheid denken we maar aan de enorme impact van klimaatverandering op waterbeheer, de 70 miljoen watervluchtelingen, de internationale engagementen zoals de MOD. Bewustmaking, engagement en politieke verantwoordelijkheid zijn dan ook domeinen die PROTOS opneemt vanuit het thema water en ontwikkeling. De educatieve werking beoogt 3 doelgroepen. Zo wil ze de inzet van geëngageerde groepen en comités, die werken rond Noord-Zuidrelaties, basisdemocratie of de combinatie milieu & water versterken. PROTOS kan hen een beter inzicht geven in de mondiale waterproblematiek alsook in het belang van goed opgezette waterprogramma s als hefboom tot een duurzame, menselijke ontwikkeling. Zo werden in 2007 bijna wekelijks voordrachten, lezingen en presentaties gebracht. Op de tweede plaats werkt PROTOS aan educatieve pakketten voor jongeren op middelbare scholen. We leggen daarbij de nadruk op het ontwikkelen en promoten van deze modules en op de begeleiding van de vormingswerkers, zoals leraren en jeugdbegeleiders. De XARD-module in samenwerking met het wereld-natuurfonds WWF werd afgewerkt en blijkt een enorm succes, evenals het interactieve internetspel Ingeblikt (zie ook op www.xard.be) Tenslotte richt PROTOS zich op een goede samenwerking met de Vlaamse (publieke en private) water-actoren. Alle Vlaamse drinkwaterbedrijven zetten zich vandaag op één of andere manier in voor het Zuiden, al dan niet direct via PROTOS. Artikels verschenen in hun tijdschriften of op hun webstek. Er komt ook interesse vanuit de geëngageerde private sector, waar een tiental bedrijven financiële of technische inbreng leveren voor een PROTOSproject in het Zuiden. > PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007 7
Krachtlijnen 2007-2008 Om het beleid rond internationale samenwerking en rond de waterproblematiek te laten evolueren naar een sterkere mondiale solidariteit en aandacht voor de kansen van de armsten, ondersteunt PROTOS een aantal netwerken bij hun beleidsbeïnvloeding. In Vlaanderen betreft het vooral 11-11-11 en het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling. Internationaal wordt samengewerkt met het Internationaal Secretariaat voor het Water en een groep van Europese water-ngo s. Het gecombineerde project Troubled Waters, in samenwerking met GREEN en gebaseerd op sterke visuele impressies van fotograaf Dieter Telemans, bleek een voltreffer. Het waterfotokunstboek bereikte enkele duizenden mensen. Het jongerenparlement in de Senaat (23 maart 2007) interesseerde ook de parlementariërs en de pers. Een educatieve module wordt nu gebracht in Nederlandstalige en Franstalige scholen. De reizende fototentoonstelling is een waar succes en is permanent wel ergens te zien in Vlaanderen, Brussel, Wallonië en zelfs Noord-Frankrijk. PROTOS als Vlaams referentiepunt voor water en ontwikkeling PROTOS heeft een beperkte studie- en documentatiedienst, die grotendeels het werk is van vrijwilligers. In 2007 werd deze toegankelijk gemaakt via het internet. Ook eigen documenten met gepaste methodieken en instrumenten, samen met de lessen uit de ervaringen in het Zuiden zijn zo toegankelijk voor andere ontwikkelingsorganisaties. Enkele studies werden uitgevoerd met de bedoeling een beter inzicht te krijgen in een paar actuele water-onderwerpen. Zo kwam er een brochure rond Water en landbouw in een internationaal perspectief die, samen met het standaardwerk Slagen in het water?, de nodige inzichten verschaft in de mondiale wateruitdagingen. Op de gezamenlijke portaalsite van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging (www.11.be) is PROTOS de hoofdleverancier rond het thema water. Een vijftigtal technische vragen vanuit het Zuiden kon worden beantwoord en we bemiddelden een tiental keer tussen vraag en aanbod naar expertise en financiële ondersteuning van waterprojecten. Het financiële plaatje Ook in 2007 was er weer een significante toename van onze inzet voor projecten in het Zuiden en bewustmaking in Vlaanderen. We zetten daarbij voor het eerst meer dan 6 miljoen in, of een toename met 10% in vergelijking met 2006. In december 2007 kregen we daarenboven nog meer dan 1 miljoen subsidies van de Europese Commissie en het Belgisch Overlevingsfonds voor besteding in 2008. De globale opbrengsten (inclusief voor de algemene werking) stegen tot meer dan 6,5 miljoen en kwamen van DGOS (39%), het Belgisch Overlevingsfonds (18%), de Europese Commissie (21%), de EU Water Facility (10%), Vlaams gewest en lagere besturen (2%), private partners en individuele schenkers (samen 11%). 8 PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
Krachtlijnen 2007-2008 2008: Consolidatie, samenwerking en gerichte verbreding Na enkele jaren van forse groei wil PROTOS in de eerste jaren vooral inzetten op het consolideren van de kwantiteit en kwaliteit, en daarnaast het draagvlak en bereik verbreden via samenwerking en gerichte acties. Het nieuwe Meerjaarprogramma werd door de Belgische overheid goedgekeurd met een zeer goede appreciatie, wat een gezonde basis legt voor de periode 2008-2010. Daarop kan worden verder gebouwd met specifieke projectfinancieringen van andere Belgische, Europese of private budgetlijnen. In het komende jaar wordt ook duidelijk of de EU Water Facility en het Belgisch OverlevingsFonds worden verder gezet. De kwalitatieve consolidatie verloopt in 2008 ondermeer via het internationale partnercongres in Mali en de verdere uitbouw van het interne kennisbeheer. De aanpak en instrumenten worden verder geoptimaliseerd om het internationale karakter van de organisatie goed te beheren, met specifieke aandacht in 2008 voor het management van het menselijke potentieel en voor de internationale consolidatie van de financiële instrumenten, zonder daarbij de belangrijke autonomie van onze regionale kantoren in te perken. Allianties en samenwerkingsverbanden staan ook steeds centraler in de werking. In de partnerlanden zijn er nu allianties met het Nederlandse ICCO (Haïti, Kivu, Madagaskar) en het Italiaanse CISV (Burundi, Mali). De gezamenlijke programmering van de acties laat synergie toe, kansen worden benut die elke organisatie afzonderlijk niet aankan, en er wordt impact gecreëerd die lokaal het verschil kan maken. Deze allianties worden in 2008 verder uitgebouwd, ondermeer met enkele nieuwe gezamenlijke projecten en ook gezamenlijke vertegenwoordigingen in Kivu en Burundi. De projectmatige samenwerking met een aantal regionale of Europese NGO s kan stilaan doorgroeien naar een meer strategische uitwisseling; het congres dat in oktober doorgaat in Mali is een uitgelezen gelegenheid om dit te laten evolueren. In België is het enerzijds met wateractoren, anderzijds met educatieve organisaties dat samenwerking wordt geconsolideerd. Nu dit in Vlaanderen in een drietal jaar redelijk sterk is uitgebouwd, werken we in 2008 aan een uitbreiding naar het Franstalige landsgedeelte. Zo richten de educatieve werking voor het middelbaar onderwijs en de partnerschappen met wateractoren zich nu ook op franstalig België. Zowel in België als internationaal wordt de samenwerking verdiept met enerzijds een aantal belangrijke stichtingen die in PROTOS een doeltreffende partner zien voor hun engagement naar het Zuiden, en, anderzijds, met referentieorganisaties rond het thema water en ontwikkeling die met PROTOS samenwerken rond beleidsbeïnvloeding en kennisbeheer. In de regio van de Grote Meren waar PROTOS amper een goede 10% van haar middelen investeert moet de basis worden gelegd voor een volwaardig programma. Dit betekent ook inzet binnen het domein water voor landbouw, lokale beleidsbeïnvloeding, een meer zichtbare aanwezigheid, een uitbreiding van de lokale partnerschappen, het formaliseren van de allianties met ICCO en CISV, en dus ook het aantrekken van bijkomende financiering. In de andere regio s is het vooral een consolideren van wat al was gestart, gezien de belangrijke toename soms ook diversificatie van hun activiteiten in de voorbije twee jaar. 2008 wordt dus niet zomaar een overgangsjaar, maar biedt kansen en ambities om de belangrijke evoluties van de jongste vijf jaar met een betere basis te onderbouwen, en tegelijk al de fundamenten te leggen voor een volgende fase. Die uitdaging gaan we aan en hopen daarbij ook op uw medewerking. De Raad van Bestuur van PROTOS vzw April 2008 PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
De missie van PROTOS De missie van PROTOS PROTOS wil rechtvaardige en wederzijds verrijkende relaties tussen Noord en Zuid bevorderen. PROTOS wil helpen bij duurzame en bevrijdende processen, die geïntegreerd zijn in de plaatselijke cultuur en sociale omstandigheden, en die moeten zorgen voor een betere welvaart en welzijn van de kansarme bevolkingsgroepen in het Zuiden. Daarbij is water essentieel. Gezien haar expertise op dat terrein, komt PROTOS speciaal op voor een rechtvaardig, duurzaam en participatief waterbeheer in Noord en Zuid. Een rechtvaardig waterbeheer veronderstelt solidariteit onder alle gebruikers, waarbij elkeen recht heeft op voldoende water voor een gezonde menselijke ontplooiing. Een duurzaam waterbeheer streeft ernaar het beschikbare water zo goed mogelijk te gebruiken, zonder een hypotheek te leggen op de kansen van anderen, van het leefmilieu en van de toekomst. Een participatief waterbeheer vereist de betrokkenheid van elk individu en gemeenschap, ook van de kansarmen die hun eigen lot in handen moeten kunnen nemen, en dit met respect voor de gelijkwaardigheid tussen man en vrouw. PROTOS wil dit bereiken door : ontwikkelingsprogramma s in het Zuiden te steunen, die door een verbeterde toegang en gebruik van water de sociale en economische situatie van de bevolking verbeteren. een katalyserend proces op gang brengen door het versterken van de capaciteiten, inzichten en positie van lokale organisaties. de samenwerking te bevorderen tussen alle partijen die betrokken zijn bij de planmatige ontwikkeling, met inbegrip van plaatselijke besturen en de civiele maatschappij. het debat over een rechtvaardig, duurzaam en participatief waterbeheer te stimuleren, in het Noorden en in het Zuiden. 10 PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
PROTOS in het Zuiden PROTOS in het Zuiden PROTOS is vandaag actief in negen landen, verspreid over Latijns-Amerika (Haïti en Ecuador) en Afrika (Benin en Mali in West-Afrika; Burundi, DR Congo, Rwanda en Oeganda in de Regio van de Grote Meren in Centraal-Afrika; en Madagaskar). De programma s in deze landen beogen een verbetering van de levenssituatie van ongeveer 100.000 mensen per jaar door een duurzame toegang tot veilig water en door de valorisatie ervan in de landbouw. De programma s worden gecoördineerd vanuit de regionale ondersteuningscellen (ROC) in Haïti, Ecuador, Rwanda, Oeganda, Benin, Mali en Madagaskar. Deze ondersteuningscellen worden gecoördineerd door een internationale coördinator, die wordt bijgestaan door een gemengde equipe (lokaal - internationaal) bestaande uit gespecialiseerde kaders met complementaire expertises. De regionale ondersteuningscellen staan in voor: een nauwe technische en methodologische begeleiding van de diverse partijen die een verantwoordelijkheid dragen binnen de programma s (watergebruikers, NGO s, lokale autoriteiten, technische staatsdiensten, lokale aannemers, ). De omkadering concentreert zich voornamelijk op vernieuwende aspecten, zoals hygiëne en sanitatie, lokaal bouwheerschap en integraal waterbeheer, waar lokale ontwikkelingsactoren weinig ervaring mee hebben; de financiële en administratieve coördinatie en controle van de programma s en verrechtvaardiging naar de financiers; de capaciteitsopbouw bij de lokale ontwikkelingsactoren. Dit gebeurt door vormingen, het aanleveren van pertinente documentatie en educatieve middelen, door uitwisselingen met andere projecten, door een intensieve begeleiding gedurende de programma s en door gezamenlijke reflecties rond cruciale thema s; > PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007 11
PROTOS in het Zuiden het analyseren en verspreiden van de terreinervaringen. De lessen die de programma s getrokken worden, worden op een aangepaste manier kenbaar gemaakt naar zowel lokale ontwikkelingsactoren (NGO s, lokale autoriteiten, technische diensten), naar internationale ontwikkelingsactoren (zowel nietgouvernementeel als gouvernementeel), naar beleidsmakers als naar financiers; vertegenwoordiging van PROTOS in de regio. PROTOS opteert voor een beperkt aantal interventielanden. De keuze van deze landen wordt bepaald door hun schrijnende waterproblematiek waardoor hun algemene ontwikkeling afgeremd wordt. Anderzijds is de landenkeuze ook afhankelijk van de mogelijkheden voor PROTOS en zijn partners om er te kunnen werken aan maatschappelijke veranderingen die bijdragen aan een rechtvaardig, duurzaam en participatief waterbeheer. Daarnaast wil PROTOS uit solidariteit de banden met een aantal partnerlanden uit zijn beginperiode, die op korte termijn weinig kans op verbetering vertonen, behouden (Haïti, Oost-Congo en Burundi). PROTOS heeft ervoor gekozen om langdurig binnen dezelfde zones te werken. Immers, bijdragen tot een beter waterbeheer is een langdurig proces, dat niet enkel gestoeld is op punctuele technische ingrepen, maar eerder op gedragsveranderingen, het verhogen van de kennis en het versterken van de relaties tussen lokale ontwikkelingspartijen. De programma s die PROTOS uitvoert hebben een geïntegreerd karakter, waarbij activiteiten op 4 verschillende niveaus worden ontwikkeld: niveau : de terreininterventies: deze hebben allen betrekking op het verzekeren van toegang tot drinkwater en sanitatie, en op de verbetering van de landbouw door een doelmatig waterbeheer. Conform de principes van integraal waterbeheer wordt er meer en meer naar gestreefd om binnen eenzelfde programma op een planmatige wijze zowel drink- als landbouwactiviteiten uit te voeren. PROTOS kiest ervoor om in landelijk en in de volkwijken in stedelijk milieu te werken. Iedere omgeving heeft zijn specifieke problematiek, en voor elke context worden er aangepaste strategieën ontwikkeld. niveau : de capaciteitsopbouw bij lokale actoren: waar in vroegere programma s enkel met de uiteindelijke doelgroep en met de lokale partnerngo werd samengewerkt, past PROTOS al geruime tijd in al zijn projecten een multi-actoren benadering toe. Goed waterbeheer is immers geen zaak van enkel de doelgroep, maar steunt op een samenwerking van verschillende lokale actoren: drinkwatercomités, boerengroepen, gemeentebesturen, technische diensten, NGO s, privésector. Opdat deze samenwerking effectief zou zijn is het van belang dat elke actor zijn rol ten volle kan waarmaken. Veelal kent de nationale waterpolitiek belangrijke verantwoordelijkheden toe aan drinkwatercomités, gemeentebesturen, maar zij slagen er vandaag nog niet in om deze op te nemen. PROTOS streeft er naar om elkeen in zijn specifiek domein te versterken zodat hij zijn rol ten volle kan waarmaken. niveau : het stimuleren van samenwerking tussen actoren en gezamenlijke programmering: het overleg tussen de verschillende lokale ontwikkelingsactoren leidt tot een programmering van de interventies, tot een betere samenwerking tijdens de uitvoering van het project, en tot een beter beheer nadien. Op deze wijze kan beter worden ingespeeld op de noden van elkeen en worden de sterktes van de verschillende partijen beter benut. Deze samenwerking is niet vrijblijvend maar wordt geformaliseerd in conventies die de verantwoordelijkheden van elkeen en de onderlinge relaties vastleggen. Een betere afstemming van de verschillende ontwikkelingsinterventies verhoogt de efficiëntie en leidt ook tot lokaal eigenaarschap. niveau : beleidsbeïnvloeding, kapitaliseren en promoten van lokaal geleerde lessen: PROTOS voert geen blauwdruk projecten uit maar poogt binnen zijn programma s strategieën te ontwikkelen waar de watersector kan van profiteren. Een belangrijk element van de werking is dan ook het verspreiden van deze strategieën en opgedane ervaringen. In de meeste interventielanden neemt PROTOS dan ook actief deel aan nationale en regionale overlegfora, worden lezingen gegeven, worden studies uitgegeven en worden er artikels in de gespecialiseerde pers gepubliceerd. PROTOS ontwikkelt ook strategieën met andere organisaties om meer te kunnen wegen op het waterbeleid. 12 PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
PROTOS in het Zuiden De implicatie van PROTOS binnen deze programma s beperkt zich niet tot planning, opvolging en financiering, maar de lokale equipes van PROTOS nemen als co-actor actief deel aan de programma s. Dit engagement vertaalt zich in concrete activiteiten, zoals vormingen voor NGO s, individuele begeleiding van de gemeentes, organisatie van ronde tafels,... 4 strategische thema s bepalen de interventiestrategie van PROTOS, die als uiteindelijk doel heeft om vanuit de watersector sociale, maatschappelijke veranderingen te stimuleren zodat de lokale bevolking en haar vertegenwoordigers de echte motor worden van hun ontwikkeling. thema : lokaal bouwheerschap: als lokale bouwheer hebben de georganiseerde watergebruikers en de gemeenten zeggenschap en volledig eigenaarschap over alle fasen van het programma. De bouwheer beslist over het soort infrastructuur en over de inplanting. Zij selecteren het studiebureau en aannemer, leidden de onderhandelingen en sluiten de contracten af. Zij volgen de werf op en betalen in functie van de vooruitgang van de werken de aannemer. Zij aanvaarden de opgeleverde werken en bepalen als eigenaar ervan de beheersmodaliteiten. Deze aanpak staat in sterk contrast tot veel klassieke projecten, waar participatie gereduceerd wordt tot het leveren van gratis materialen en arbeid volgens de richtlijnen ontwikkeld door de financierende organisatie. In de door PROTOS toegepaste strategie is de bouwheer de centrale speler vanaf de start van het programma en wordt hij niet meer als begunstigde doelgroep gezien. thema : articulatie tussen de actoren van lokale ontwikkeling: elke ontwikkeling is gebaseerd op een actieve implicatie en een goed samenspel tussen verschillende lokale actoren: civiele maatschappij, lokale en nationale overheid, private sector. Lokale besturen zijn verantwoordelijk voor een dienstverlening naar hun bevolking toe. Deze dienstverlening moet zich richten op de werkelijke noden. Anderzijds moet de civiele maatschappij voldoende georganiseerd en geëmancipeerd zijn om het recht op aangepaste ontwikkeling op te kunnen eisen. De private sector kan een belangrijke rol spelen in studie, uitvoering en beheer, maar op voorwaarde dat zij steeds gecontroleerd wordt door zowel de lokale overheden als door de civiele maatschappij. De nationale overheid en haar technische diensten hebben als taak een aangepast wettelijk kader te scheppen, lokale besturen te ondersteunen bij hun projecten en te controleren of die conform zijn aan de nationale politiek. Via de waterprogramma s beoogt PROTOS deze verschillende partijen in dialoog te laten gaan, het onderlinge vertrouwen te versterken en te verzekeren dat elke belangrijke beslissing in onderling overleg en democratisch genomen wordt. thema : gender: in elke regio waar PROTOS werkt is waterbeheer traditioneel een vrouwelijke verantwoordelijk. Op het ogenblik dat hier rond belangrijke investeringen gedaan worden of belangrijke beslissingen genomen worden, wordt dit vaak een mannelijke aangelegenheid. Deze evolutie gaat radicaal in tegen het rechtvaardig waterbeheer. PROTOS ijvert actief voor vrouwelijke inspraak tijdens de planning, uitvoering en beheer. Gezien het neutrale karakter van water, is dit thema een aangewezen gelegenheid om de sociale en economische onevenwichten tussen man en vrouw op familiaal en gemeenschapsvlak te bespreken en gender-gelijkwaardigheid te promoten. thema : lokale actie voor een globale uitdaging of glokalisatie : gezien de beperkte middelen van PROTOS, is de impact van de terreininterventies bijna verwaarloosbaar in vergelijking met de mondiale noden. Als organisatie met een duidelijke visie, strategie en een sterke aanwezigheid op het terrein kan PROTOS innoverende strategieën ontwikkelen, uittesten en op punt stellen. PROTOS ziet het dan ook als zijn taak deze lokale ervaringen te delen met andere lokale, nationale en internationale uitvoerende en beleidsbepalende actoren uit de watersector, zodat zij binnen andere ontwikkelingsinitiatieven opnieuw kunnen worden toepast. Tevens kan PROTOS zo wegen op het waterbeleid in zijn strijd voor duurzaam, rechtvaardig en participatief waterbeheer. PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007 13
PROTOS in het Zuiden West-Afrika : Benin & Mali Interventielanden Benin Mali Regionale ondersteuningscel te Cotonou met antennes in Noord-Benin Regionale ondersteuningscel te Mopti Coördinatie (Natitingou) en Zuid-Benin (Lokossa) (15 personen) (4 personen) Interventiezones Type interventies Strategische lijnen - 22 gemeenten in Noord- en Zuid-Benin - Ruraal milieu en secundaire steden - Geïntegreerde projecten voor drinkwater en sanitatie - Sectorale projecten voor landbouw - Integratie van promotie van lokaal IWB binnen de sectorale projecten - 14 gemeenten in de binnendelta van de Niger - Ruraal en stedelijk milieu - Geïntegreerde projecten voor drinkwater, sanitatie en landbouw - De gemeenten als bouwheer voor publieke dienstverlening, boerengroepen als bouwheer voor landbouwprojecten - Professionalisering van lokale NGO s als dienstverlener voor de watergebruikers - Gunnen van opdrachten door de gemeenten aan studiebureaus en aannemers voor bouwkundige opdrachten via aanbestedingsprocedures - Jaarlijks overleg en gezamenlijke programmering door een stuurgroep waarin zowel civiele maatschappij, gemeenten als technische diensten zetelen - Deelname van PROTOS aan sectorale water- en sanitatie werkgroep met alle belangrijke wateractoren in Benin - Opstarten van Blauw Boek in Benin : een kritische kijk op de waterpolitiek en -praktijk. Overzicht van de projecten Capaciteitsversterking rond waterbeheer in West-Afrika Partners: CREPA, PNE / Interventiezone: Heel Benin Sleutelelementen: Capaciteitsopbouw van de partners Budget 2007 en donoren: 115.000 ; DGOS Drinkwatervoorziening en sanitatie ter ondersteuning van geïntegreerde ontwikkeling in Zuid-Benin Partners: SNV / Interventiezone: 5 gemeenten in Zuid-Benin Sleutelelementen: Realisatie van waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie, bouwheerschap voor gemeenten en beheerscomités, vorming van dienstverlenende NGO s Budget 2007 en donoren: 300.000 ; BOF, SOLID International, SNV Drinkwatervoorziening en sanitatie ter ondersteuning van institutionele ontwikkeling in Noord-Benin Partners: SNV / Interventiezone: 4 gemeenten in Noord-Benin / Sleutelelementen: Idem als vorig project Budget 2007 en donoren: 209.000 ; BOF, SNV Integraal huishoudelijk waterbeheer door middel van gemeenschaps- en gemeentelijke ontwikkeling in Noord-West Benin Partners: CREPA / Interventiezone: 6 gemeenten in Noord-Benin Sleutelelementen: Realisatie van waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie, bouwheerschap voor gemeenten en beheerscomités, vorming van dienstverlenende NGO s, promotie van lokaal IWB Budget 2007 en donoren: 245.000 ; Europese commissie, 11.11.11, Fonds Elisabeth et Amélie van de Koning Boudewijn Stichting, TAMINCO s Water for People Ondersteuning van lokaal integraal waterbeheer in Benin Partners: SNV, CREPA, PNE, A4A, HELVETAS / Interventiezone: 22 gemeenten in Noord- en Zuid-Benin Sleutelelementen: Idem als vorig project, netwerking en verspreiding van ervaringen naar andere actoren in Benin Budget 2007 en donoren: 206.000 ; Europese Unie, SNV, 11.11.11, Aqua for All, de Vlaamse Overheid departement LNE en IWVA via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling-, de Nationale Loterij via de Staatssecretaris voor Overheidsbedrijven en privé-giften Externe expertise: VVSG, IWVA 14 PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
PROTOS in het Zuiden Programma voor kleinschalige waterbeheerswerken voor de landbouw Partners: URP Mono/Couffo URP Atacora/Donga Interventiezone: 8 gemeenten in Zuid-Benin en 4 gemeenten in Noord-Benin Sleutelelementen: Onderzoek naar de aanwending en het beheer van water, investeringen voor de inrichting van waterrijke gebieden, ondersteuning van de geïrrigeerde landbouw, ondersteuning van activiteiten voor de verwerking en de vermarkting van de productie, versterking van de verschillende betrokken actoren, verspreiding van de opgedane kennis en ervaring Budget 2007 en donoren: 390.000 ; BOF, Stichting Gilles, de gemeente Evere, Keppel-Seghers en privé-giften Versterking van producentenorganisaties door kleinschalige waterbeheerswerken voor de landbouw Partners: URP Mono/Couffo / Interventiezone: 8 gemeenten in Zuid-Benin Sleutelelementen: Idem als vorig project Budget 2007 en donoren: 184.000 ; Europese Commissie, VIA-fonds Integraal waterbeheer in de Delta van de Niger in Mali Partners: CISV / Interventiezone: 4 gemeenten in de binnendelta van de Niger in Mali Sleutelelementen: Verhoogde toegang tot drinkwater en sanitatie, valorisatie van water voor drinkwater voor landbouwdoeleinden, bouwheerschap voor gemeenten, experimenten IWB Budget 2007 en donoren: 353.000 ; BOF, Fondation Ensemble, Stichting Ommersteyn, Association Sud-Nord, 3 Lions clubs van Gent Kortrijk, en het departement LNE van de Vlaamse Overheid en de VMW via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling Externe expertise: Bond Beter Leefmilieu > PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007 15
PROTOS in het Zuiden Project belicht Ondersteuning aan waterbeheerswerken voor de landbouw in Benin Na een pilootfase tussen 2002-2006 ging in januari 2007 het programma Ondersteuning aan waterbeheerswerken voor de landbouw in Benin van start. Dit programma bestaat momenteel uit 2 projecten die naadloos op elkaar aansluiten : het project PAHA (Programme d Aménagement Hydro-Agricole) dat door het Belgisch Overlevingsfonds gefinancierd wordt voor een duur van 5 jaar; het project ROPAHA (Renforcement des Organisations des Producteurs pour l Aménagement Hydro-agricole dans le Mono-Couffo), gefinancierd door de Europese Commissie voor een duur van 3 jaar. Het programma beoogt bij te dragen tot de voedselzekerheid en de economische situatie van de kwetsbare bevolking in de departementen Mono-Couffo (Zuid-Benin) en Atacora-Donga (Noord-Benin). Dit gebeurt door de productie en de landbouwinkomsten uit de waterrijke gebieden te verhogen en te diversifiëren. Van 2002 tot 2006 werd er in de departementen Mono/Couffo op 10 waterrijke gebieden op kleine schaal gewerkt met als doel een efficiënte strategie te ontwikkelen. Voordien werd er op weinig sites rijst geteeld. Nu behaalt men door beperkte technische ingrepen en omkadering van de boerengroepen een productie van 3 à 5 ton rijst/ha. Tevens werd er op meerdere sites groententeelt geïntroduceerd, wat een belangrijke diversificatie van de productie voor de boeren betekent. Het huidige programma past deze interventiestrategie nu op grotere schaal toe. In de komende jaren wordt er in 48 dorpen verspreid over de departementen Mono/Couffo en de departementen Atacora/Donga gewerkt. Elke site wordt geëxploiteerd door een boerengroep met zo n 20 à 80 leden, die elk een familie van een tiental leden vertegenwoordigen. In totaal worden zo n 24.000 personen bereikt die in de armste zones van Benin wonen en te kampen hebben met chronische voedselonzekerheid. Gezien de vrouwen een belangrijke rol spelen bij de exploitatie van de landbouwgronden wordt belangrijke aandacht aan genderverhoudingen geschonken. Groenteteelt is traditioneel een vrouwenactiviteit en de strategische keuze om deze teelt te ondersteunen leidt tot een inkomensverhoging voor de vrouwen. De boerengroepen worden omkaderd door verschillende organisaties en overheidsinstellingen: de Union Régionale de Producteurs du Mono/Couffo, de Union Régionale des Producteurs de l Atacora Donga, de Conseil Régional des Maraîchers, de Unions Communales de Producteurs, de betrokken staatsdiensten en enkele lokale NGO s. Door met deze verschillende organisaties en staatsdiensten samen te werken kan er aan de boerengroepen een coherent en gediversifieerd pakket van diensten aangeboden worden. De omkadering van de boerengroepen is een langdurig proces : Tijdens het eerste jaar wordt een studie van de site en van de groep gemaakt en start de omkadering. Er worden vormingen gegeven rond verbeterde cultuurtechnieken en simpele waterbeheerstechnieken, en er worden proefvelden met rijst en groentevariëteiten opgezet. Tijdens het tweede jaar wordt het beheersplan voor de site opgesteld, worden de werken aanbesteed en door een lokale aannemer uitgevoerd, en wordt er een beheerscomité gevormd. Tijdens het derde jaar wordt de boerengroep begeleid in het beheer van de site en de optimalisatie van de landbouwproductie. In 2007 ving het programma aan op 24 nieuwe sites, twee sites in elk van de 8 gemeentes in het zuiden en twee in elk van de 4 gemeentes in het noorden. In 2008 wordt dit aantal uitgebreid met 12 nieuwe sites. In het noorden start het programma trager op dan in het zuiden, waar PROTOS al enkele jaren ervaring kon opdoen. Dit programma lijkt veelbelovend, zeker in een periode waar de voedselzekerheid sterk ter discussie staat. Het programma krijgt dan ook veel aandacht en er werden al tal van samenwerkingen opgezet met andere programma s, onder andere met de officiële coöperatie. Op deze wijze hoopt PROTOS, met een beperkt budget toch een grote impact op het landbouwbeleid in Benin te verkrijgen. 16 PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007
PROTOS in het Zuiden Sanitatie in Benin Zoals in veel andere Afrikaanse landen is de sanitatietoestand in Benin nog schrijnender dan de drinkwatertoestand. Slechts 37% van de Beninezen beschikt over een latrine, slechts 3% van het afvalwater wordt op een verantwoorde manier afgevoerd en bij maar 20% van de bevolking wordt het huisvuil opgehaald. Deze gemiddelde cijfers verdoezelen het feit dat in ruraal milieu de bevolking meestal volledig verstoken blijft van enige sanitaire uitrusting. Naast het gebrek aan sanitaire voorzieningen wordt de toestand ook getekend door risicovol gedrag: gebrekkige lichaamsverzorging, ontlasting in open lucht, lozen van afvalwater binnen de omheining van de woning, storten van huishoudelijk afval in de natuur... De verklaring voor dit risicovol gedrag is meervoudig. Enerzijds is er een gebrekkige kennis over elementaire lichaamshygiëne. Anderzijds remmen culturele taboes en geloof een positieve gedragsverandering af. Tenslotte betekenen de relatief zware investeringen voor sanitair een grote financiële drempel voor de rurale gezinnen. Om een antwoord op deze problematiek te bieden heeft PROTOS een strategie ontwikkeld die zich zowel op gedragsverandering als op sanitaire voorzieningen richt en die uit verschillende luiken bestaat : sensibilisatie van de lokale bevolking. De animatoren van de lokale NGO s stimuleren de bevolking om risicovol gedrag te onderkennen, en om maatregelen te nemen om de verspreiding van ziektes tegen te gaan. sensibilisatie in scholen van leerkrachten en ouders, en via de child-to-child methode van de kinderen. Deze ouders en kinderen krijgen zo een voorbeeldfunctie binnen hun omgeving en familie. vorming van lokale stielmannen voor het maken van latrines, sterfputten Zij krijgen niet enkel een technische opleiding, maar er wordt hen ook informatie verschaft over watergebonden ziektes en de band tussen onhygiënisch gedrag en deze ziektes. Zo kunnen zij complementair aan de animatoren van de NGO s werken. meefinancieren van de bouw van familiale latrines. Gezien een familie gemiddeld slechts 100 /maand verdiend en een latrine 130 kost, heeft PROTOS ervoor geopteerd om 90% van de totale kost te subsidiëren. onderzoek naar goedkopere en naar ecologische sanitatie. Gezien de relatief hoge prijs zoekt PROTOS naar goedkopere alternatieven. In gebieden met een hoge watertafel dreigen de traditionele latrines het grondwater te bezoedelen. Samen met de partners heeft PROTOS de Beninese versie van de ECOSANlatrine ontwikkeld. Hierbij worden de uitwerpselen en de urine gescheiden opgevangen en onder invloed van de zonnewarmte behandeld zodat zij als meststof in de landbouw kunnen worden gebruikt. Gezien de complexiteit van de problematiek moet de bevolking gedurende voldoende tijd worden begeleid opdat deze strategie vruchten zou afdragen. PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007 17
PROTOS in het Zuiden Centraal-Afrika Burundi, Rwanda, Oeganda, DR Congo Interventielanden Rwanda, Burundi, DRC (Kivu provincies) Oeganda, DRC (Ituri) Coördinatie Antenne Kigali (Rwanda) Antenne Fort Portal (Oeganda) District Muhanga (Rwanda) Interventiezones District Kamwenge (Oeganda) Provincies Gitega en Karuzi (Burundi) Provincie Ituri (DRC) Provincies Noord en Zuid Kivu (DRC) Type interventies Strategische lijnen Geïntegreerde projecten voor drinkwater (bronnencaptatie) en sanitatie Overzicht van de projecten Geïntegreerde projecten voor drinkwater en sanitatie Waterbekkenstudies - Uitbouw van partnerwerking met lokale NGO s - Versterking van overkoepelende drinkwatercomités die instaan voor het duurzaam beheer van alle bronnen en drinkwatersystemen van de gemeente - Ondersteuning van decentralisatieprocessen en lokale ontwikkeling (Rwanda, Oeganda) - Sterke integratie van hygiëne en sanitatie bij drinkwaterprojecten - Studie naar concrete invulling van integraal waterbeheer rond microbekkens. Drinkwatervoorziening en sanitatie in het district Muhanga in de province du Sud, Rwanda Partner: Compagnons Fontainiers du Rwanda (COFORWA) Sleutelelementen: opmaak van een algemeen drinkwaterplan, oprichting van sectorale drinkwaterregies, bouw en rehabilitatie van een aantal waterpunten, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie Budget 2007 en donoren: 141.344 ; DGOS, Provincie Oost-Vlaanderen, ICCO Drinkwatervoorziening en sanitatie in de provincie Gitega, Burundi Partner: Organisation de Développement de l Archidiocèse de Gitega (ODAG) Sleutelelementen: bouw en rehabilitatie van een aantal waterpunten, ondersteuning van diverse drinkwaterregies, sensibilisatie rond hygiëne en sanitatie / Budget 2007 en donoren: 56.210 ; DGOS, CM Midden-Vlaanderen Ondersteuning van de gemeentelijke drinkwaterregies in de provincie Karuzi, Burundi Partner: Communità Impegno Servizio Volontariato (CISV) Sleutelelementen: ondersteuning van drinkwaterregies, planmatige aanpak voor de bouw en de rehabilitatie van drinkwaterpunten / Budget 2007 en donoren: 26.273 ; DGOS en CISV Opstarten van Integraal Waterbeheer rond Lake George, met bijzondere aandacht voor drinkwater, hygiëne en sanitatie in het district Kamwenge, West-Oeganda Partners: Joint Effort to Save the Environment (JESE) en Foundation for Rural Development (FORUD) Sleutelelementen: bouw en rehabilitatie van waterpunten, promotie van hygiëne en sanitatie, lokaal bouwheerschap, onderzoek van het stroomgebied van Lake George, ontwikkeling en versterking van LAGBIMO (Lake George Basin Integrated Management Organisation), een lokaal coördinatie-orgaan Budget 2007 en donoren: 170.602 ; DGOS, private giften en het dept LNE van de Vlaamse Overheid, Soresma en ISWa via het Vlaams Partnerschap Water voor Ontwikkeling / Expertise: waterregie stad Ieper Globale drinkwater- en sanitatie actie in het Territoire Aru, Ituri, DR Congo Partner: Centre d Initiation au Développement Rural en Ituri (CIDRI) Sleutelelementen: planmatige aanpak voor de bouw van waterpunten en interventies op het vlak van hygiëne en sanitatie, samenwerking tussen verschillende drinkwatercomités Budget 2007 en donoren: 47.000 ; DGOS en private giften > 18 PROTOS vzw JAARVERSLAG 2007