Onderzoeken bij verdenking op het Obstructief Slaapapneu Syndroom(OSAS) Omdat u gedurende de nacht snurkt en mogelijk lijdt aan het Obstructief Slaapapneu Syndroom heeft uw huisarts of medisch specialist u voor verder onderzoek doorverwezen naar het Universitair Slaapapneu Centrum (USAC) van het UMCG. In het Universitair Slaapapneu Centrum werkt een team van nurse practitioners en medisch specialisten van de afdelingen Longziekten, Neurologie, KNO en Kaakchirurgie nauw samen om de diagnose vast te stellen en de voor u meest geschikte behandeling te bepalen. Om een diagnose te kunnen stellen bezoekt u het spreekuur op de polikliniek van het Slaapapneu Centrum. U wordt hier gezien door een nurse practitioner. Bij het eerste bezoek adviseren we u om uw partner mee te nemen zodat we een goed beeld kunnen krijgen van uw klachten die ontstaan tijdens de nachtelijke slaap. Na ontvangst van de verwijsbrief wordt u binnen twee weken geholpen op het spreekuur door de nurse practitioner. Naast een gesprek over uw lichamelijke klachten en thuissituatie, verricht de nurse parctitioner ook lichamelijk onderzoek. Het lichamelijk onderzoek bestaat uit het beluisteren van uw hart en longen en meten van de bloeddruk, het bepalen van uw gewicht en inspectie van uw neus en mond/keelholte. Het bezoek duurt circa 45 minuten. Wilt u vooraf aan het eerste bezoek de vragenlijst die u is toegestuurd zo spoedig mogelijk invullen en terugsturen! U kunt gebruik maken van de bijgevoegde antwoordenvelop. Op basis van deze gegevens kunnen wij de juiste keuze maken welk slaapregistratieonderzoek u zult ondergaan: een polysomnografie of een polygrafie. Binnen drie weken, nadat wij de ingevulde vragenlijst van u hebben ontvangen, wordt u opgeroepen voor het slaaponderzoek. Het slaaponderzoek wordt gedaan door de afdeling Klinische Neurofysiologie van de afdeling Neurologie.
Verderop in de brochure vindt u uitleg over bovengenoemde onderzoeken. Het slaaponderzoek kan leiden tot een van onderstaande drie uitkomsten: 1. Er is geen sprake van een Obstructief Slaapapneu Syndroom (OSAS). U krijgt het resultaat en de conclusie van het onderzoek thuisgestuurd. Uw huisarts en/of behandelend specialist ontvangt een kopie van de brief. Voor verdere behandeling of begeleiding bij leefstijladviezen kunt u contact opnemen met uw huisarts. 2. Er is geen sprake van OSAS maar u heeft wél een slaapprobleem. U wordt doorverwezen naar de neuroloog. 3. Er is sprake van OSAS. U krijgt een oproep om terug te komen op het spreekuur bij de nurse practitioner. Zij bespreekt de uitslag van het onderzoek met u en stelt een behandeling voor. Ook wordt er aanvullend onderzoek afgesproken om de conditie van hart en longen te beoordelen. Dit onderzoek bestaat uit een hartfilmpje (ECG), bloedonderzoek en een longfunctietest. Wij streven er naar dat de diagnose binnen zeven weken bekend is en er gestart kan worden met de voor u meest geschikte behandeling. Slaapregistratieonderzoek: Polygrafie (PG) Onderzoek naar vooral de ademhaling tijdens de slaap. Voorbereiding Gebruik vooraf aan het onderzoek geen make-up, gezichtscrème of bodylotion. Eventuele medicijnen kunt u gewoon blijven gebruiken, tenzij de arts die u behandelt anders aangeeft. Verloop van het onderzoek Bij dit onderzoek krijgt u ademhalingsmeters om borst, buik en onder uw neus aangebracht. Er wordt een zuurstofmeter om een vinger geplakt. Soms worden nog een paar losse elektroden bevestigd met een pleister/sticker, zodat of de beenbewegingen of de oogbewegingen kunnen worden geregistreerd. Al deze meters worden bevestigd aan een klein kastje dat u op de buik meedraagt. Gedurende de hele namiddag, avond en nacht wordt er 2
geregistreerd. U voelt niets van de registratie. Tijdens de registratie kunt u niet douchen, baden of sporten. U krijgt een dagboekje mee waar u allerlei dingen op moet invullen, zoals hoe laat u naar bed ging, hoe heeft u geslapen en dergelijke. De volgende ochtend wordt u weer op de afdeling verwacht en zal de laborant de registratie beëindigen en alle apparatuur losmaken. Hierna kunt u naar huis gaan. De uitslag van het onderzoek wordt opgestuurd naar uw behandelde arts. Duur van het onderzoek Het aanbrengen van alle meetapparatuur en het opstarten van het onderzoek, neemt ongeveer een half uur in beslag. De registratie zelf duurt de hele avond en nacht. Het inleveren van de apparatuur neemt een kwartier in beslag. N.B. vergeet uw dagboek niet. Kleding Draag op de dag van het onderzoek gemakkelijk zittende kleding. Tijdens het onderzoek kunt u geen kleding over het hoofd aan- of uittrekken! Draag tijdens het onderzoek een hemd of T-shirt als ondergoed. Vervoer U kunt op eigen gelegenheid naar het ziekenhuis en weer terug naar huis. De apparatuur en draden mogen niet nat worden! Slaapregistratieonderzoek: Polysomnografie (PSG) Onderzoek naar slaapproblemen. Voorbereiding Gebruik vooraf aan het onderzoek geen make-up, gezichtscrème of bodylotion. Eventuele medicijnen kunt u gewoon blijven gebruiken, tenzij de arts die u behandelt anders aangeeft. Verloop van het onderzoek Bij dit onderzoek krijgt u een aantal elektroden op uw hoofd, op uw gezicht, borst en benen geplakt. Deze worden aangebracht met een speciale lijm, die met koude lucht wordt gedroogd of met een 3
pleister/sticker. Verder krijgt u ademhalingsmeters om borst en buik en onder uw neus aangebracht. Er komt een zuurstofmeter om uw ringvinger en een snurkmeter op uw hals. Al deze draden worden bevestigd aan een kastje dat u op de borst gaat dragen. De laborant sluit dit kastje aan op de recorder, een tweede kastje die u over uw schouder kunt dragen. Deze recorder wordt via een computer aangezet. (Er gaat dan en groen/geel of oranje lichtje branden op de recorder). Gedurende de gehele dag en nacht wordt er geregistreerd. U voelt niets van de registratie. Tijdens de registratie mag u niet douchen, baden of sporten en geen kauwgom kauwen. U krijgt een dagboekje mee waar u allerlei dingen op moet invullen, zoals hoe laat u naar bed ging, hoe heeft u geslapen e.d. De volgende ochtend wordt u weer op de afdeling verwacht en zal de laborant, als de registratie goed is verlopen, deze beëindigen en de elektroden weer losmaken en kunt u weer naar huis gaan. De uitslag van het onderzoek wordt opgestuurd naar uw behandelende arts. Duur van het onderzoek Het aanbrengen van de elektroden en het opstarten van het onderzoek neemt ongeveer een uur in beslag. De registratie zelf duurt de gehele dag en nacht. Het inleveren van het toestel neemt een kwartier in beslag. N.B. vergeet uw dagboek niet. Na het onderzoek De lijmresten in uw haar kunt u het beste verwijderen door uw haar goed te kammen voordat u het gaat wassen. De lijm is niet uitwasbaar. Kleding Draag op de dag van het onderzoek gemakkelijk zittende kleding. Tijdens het onderzoek kunt u geen kleding over het hoofd aan- of uittrekken! Draag tijdens het onderzoek een hemd of T-shirt als ondergoed. Vervoer U kunt op eigen gelegenheid naar het ziekenhuis en weer terug naar huis. De apparatuur en draden mogen niet nat worden! 4
Snurken en de oorzaken Snurken is een brommend geluid dat optreedt tijdens de slaap en voor al tijdens het inademen. Het geluid ontstaat als de ademweg, waardoor de lucht in- en uitstroomt in de keel, tijdens het slapen vernauwt. Er ontstaan dan luchtwervelingen die de huig en de keelspieren doen trillen. Dit trillen, kan ook optreden in de tong-basis en het strottenklepje. Waardoor kan snurken worden veroorzaakt: Verslapping van de spieren in de keel en/of tong door oververmoeidheid, alcohol, slaapmiddelen en kalmerende middelen. Overgewicht waardoor de hoeveelheid weefsel (vetlaagje) in de keelholte toe. Roken waardoor irritatie en zwelling van de slijmvliezen in de neus en keel ontstaan. Een aangeboren lange en slappe huig. Grote neus en/of keelamandelen. Neusverstopping. Een aangeboren naar achterliggende onderkaak. Welke mensen snurken? Snurken komt voor op alle leeftijden en neemt toe met het vorderen van de leeftijd. Op oudere leeftijd snurken meer mensen en is het snurkgeluid harder. Dit komt omdat het slijmvlies van de keelholte bij het ouder worden dikker wordtdoor ophoping van vetweefsel waardoor de doorsnee van de luchtweg kleiner wordt. Daarnaast worden slijmvliezen, net zoals de huid op oudere leeftijd slapper, zodat zij makkelijker kunnen gaan trillen. Op volwassen leeftijd snurkt ongeveer één op de vijf mannen en één op de tien vrouwen elke nacht. Meestal ontstaat snurken tussen het dertigste en veertigste levensjaar. In sommige families komt snurken veel voor en begint dan meestal rond het twintigste jaar; dit komt waarschijnlijk door een erfelijk bepaalde nauwe keelholte. Welke omstandigheden bevorderen het snurken? Het snurken wordt bevorderd door omstandigheden die het deel van de luchtweg tussen de neusingang en de stembanden nauwer maken. 5
Deze omstandigheden zijn: Slapen op de rug waardoor het zachte gehemelte, de huig en de tong naar achteren zakken. Een van nature lang en vrij slap en zacht gehemelte en huig. Verslapping van de spieren van het zachte gehemelte, de huig en de tong door oververmoeidheid en door ouder worden. Alcohol en bepaalde medicijnen (slaapmiddelen, kalmerende middelen) verminderen de spanning in deze spieren waardoor ze verslappen. Voortdurende irritatie van de keel door roken of brandend maagzuur (ten gevolge van een breuk in het middenrif) kan de wand van de keelholte verdikken en de doorgang nauwer maken. Overgewicht waardoor de wanden van de keelholte dikker worden. Vergrote keel en/of neusamandel. Dit komt vooral bij kinderen voor. Een te nauwe neusholte of neusverstopping door zwelling van het neusslijmvlies (bij verkoudheid en allergie), door poliepen (dit zijn met vocht gevulde uitstulpingen van het neusslijmvlies) of door scheefstand van het neustussenschot, waardoor een te lage luchtdruk ontstaat in de keelholte ter plaatse van de amandelen. Zijn er leefregels om snurken te voorkomen? Met bepaalde maatregelen kunt u mogelijk het snurken verminderen: Vermijd alcoholgebruik vanaf twee uur voor het slapen gaan. Gebruik geen zware maaltijd vlak voor het slapen gaan. Stop met roken. Streef naar een goed lichaamsgewicht door gezond te eten en voldoende te bewegen. Zorg voor een regelmatig leefpatroon, waarbij eventuele slaapmiddelen en kalmerende middelen niet meer nodig zijn. Het slaapapneu syndroom Soms treden er naast snurken ook ademstops of adempauzes op die langer duren dan 10 seconden. Een andere benaming voor een ademstop is een apneu. Bij een klein deel van de snurkende mensen is de keelholte zo nauw dat het zachte gehemelte met de huig en de keelwand af en toe helemaal tegen elkaar aangezogen worden waardoor een totale afsluiting van de luchtweg ontstaat: er is een ademstilstand die wel dertig seconden of langer kan duren. 6
Men spreekt van een obstructief slaapapneu syndroom (OSAS) wanneer ademstilstanden meer dan vijf maal per uur optreden. Er bestaat door zo n afsluiting géén gevaar voor verstikking. De hersenen geven namelijk een alarmsignaal af, waardoor de snurker minder diep gaat slapen of zelfs (soms benauwd) wakker wordt. De spieren in het zachte gehemelte en de tong worden dan meer aangespannen. Daardoor wordt de keelholte opengetrokken, zodat weer normaal adem gehaald kan worden. De snurker slaapt dan weer verder en langzaam ook steeds dieper totdat weer een volgende apneu optreedt. Door al deze apneu s en alarmsignalen uit de hersenen is de kwaliteit van de slaap erg slecht. Het lukt de patiënt eigenlijk niet of nauwelijks om diep genoeg te slapen. De slaapapneu-patiënt wordt niet uitgerust wakker en heeft veel last van slaperigheid overdag. Dit betekent niet alleen maar moe zijn, maar ook ongewild in slaap vallen tijdens een gesprek met iemand of tijdens het lezen van een krant, maar soms ook bij activiteiten als autorijden. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties, niet alleen voor de patiënt zelf, maar ook voor anderen. Omdat de slaap zo slecht is, is de concentratie overdag ook slecht en kan de slaapapneupatiënt erg vergeetachtig zijn. Door de alarmsignalen uit de hersenen treden ook wisselingen in de bloeddruk op; hierdoor hebben hart en bloedvaten te lijden en kan hoge bloeddruk ontstaan. Het snurken is niet alleen maar lastig voor de partner, maar schaadt ook de gezondheid van de snurker. De patiënt rust eigenlijk lichamelijk en geestelijk niet goed uit. Een slaapapneu-patiënt kan zich s nachts minder goed herstellen, zodat gezegd zou kunnen worden dat deze patiënt sneller slijt. De levensverwachting van iemand met het slaapapneu syndroom is dan ook korter. 7