WERIS Land van dolmens en menhirs De aanwezigheid van een aantal megalieten (letterlijk: grote stenen) hunebedden of dolmens, en menhirs in de omgeving van de woonkern van Wéris, wijst ontegenzeglijk op een heel oude bewoning. Vrij recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat deze grote stenen ongeveer 3700 jaar voor onze tijdrekening werden opgericht. Op het terrein vormen ze als het ware een spiegelbeeld van het sterrenbeeld Grote Beer. Ze dienden in de nieuwe steentijd als kalender en zouden, wat dat betreft, trouwens de oudste kalender ter wereld zijn. Ook is het zo dat de naam Wéris (de mensen van ter plekke spreken de s duidelijk uit) van Keltische oorsprong is het Franse guérite (schildwachtershuisje) is ervan afgeleid en betekent min of meer observatiepost. Wéris Wéris is een van de fraaiste dorpen van Wallonië. Het strekt zich uit over een heuvelflank, in een streek waar Condroz en Ardennen elkaar ontmoeten, hemelsbreed 6 km ten zuidoosten van het wijd en zijd bekende Durbuy, waarvan het trouwens een deelgemeente is. De fraaie, romaanse Sint-Walburgakerk werd omstreeks 1050 gebouwd met kalk- en ijzerzandsteen. Ze is, samen met de kerk van Tohogne, een van de oudste heiligdommen van de streek. De vierkante toren, voorzien van dikke muren, diende bij onraad als schuilplaats voor de omwonenden. De drie beuken, van elkaar gescheiden door rijen pilaren, zijn afgesloten met een halfcirkelvormig koor, geflankeerd door een gotische kapel en een sacristie. In de 16de en 18de eeuw werd de kerk aanzienlijk gewijzigd, maar naderhand sober gerestaureerd. In het interieur bevindt zich een H. Maagd met Kind, toegeschreven aan de school van Delcour, een gotisch tabernakel en een kruisweg (1972) van N. Randaxhe. Talrijke kruisen en grafkruisen zijn in de muren gemetseld. Op de place de la Pierre werpt een monumentale notenboom zijn schaduw en bij die boom ligt de Pierre d Août (augustussteen), een enorm blok puddingsteen, door de dorpelingen uitgehakt en in augustus 1982 hierheen gesleept, op de wijze van hun verre voorouders. Het ruime plein, een vroeger kerkhof, is omzoomd door een aantal panden, waarvan enkele zeker de moeite waard zijn. Wéris is bovendien nog een interessant Musée des Mégalithes rijk (place A. Soreil; de wereld van de nieuwe steentijd) en een Centre des Expositions (place de la Pierre; jaarlijks wisselende, wetenschappelijk verantwoorde tentoonstelling). AFSTAND Ongeveer 9,5 km. AARD VAN DE WEG Een bonte mengeling van allerlei soorten wegen: asfalt in en in de omgeving van de dorpen en ook langs de N841; verharde, elementair verharde en onverharde bos- en landweggetjes buiten de dorpen. In mei 2004 was men volop bezig aan de heraanleg van een aantal tussenweggetjes tussen de megalieten. Om de Pierre Haina te bereiken, moet je een paar honderd meter vrij steil klimmen. Globaal dus een stevige wandeling voor mensen die goed ter been zijn. Rolstoelen en kinderwagens moet je thuislaten.
BEWEGWIJZERING Het traject is voor een deel aangegeven als wit-rood bewegwijzerd Grote-Routepad 57. Voor het overige kunnen wegwijzers en/of infoborden uitstekende hulpmiddelen zijn om op de goede weg te blijven. PARKEREN Achter de prachtige Sint-Walburgakerk kun je, met wat geluk, parkeren langs de rand van het g rasveld. Indien geen plaats, dan in een belendende straat. TOPOGRAFISCHE KAART NGI 55/1-2. INFORMATIE Office Communal du Tourisme de Durbuy, Grand Rue 28, 6940 Barvaux, tel. 086 21 98 61 en 086 21 98 68, fax 086 21 98 67 e-mail: tourisme@durbuy.be, internet: www.durbuy.be. IN DE OMGEVING BARVAUX Domaine de Hotemme (1450 ha groot natuurdomein), Golf de Durbuy (18 holes). BOMAL Vallei van de Aisne, Grotte du Coléoptère (Kevergrot) in gehucht Juzaine. DURBUY Le Vieux Durbuy (oud, schilderachtig stadsdeel), Parc des Topiaires (snoeivormen), kasteel (niet te bezoeken), prachtige, geplooide rots, beroemd wandelpad langs de Ourthe. Laatste herziening: november 2005
DE WANDELING Punt 1 naar 2 (1,4 km) Op de place de la Pierre (1) houd je de kerk en het grasplein aan je rechterhand. Loop rechtdoor naar het pand Résidence Les Dolmens Maison de Repos (rusthuis voor bejaarden), dus langs de panden (links) met huisnummers 3, 4 en 5. Sla de eerstvolgende dwarsstraat, de Rue de Heyd rechtsaf in (pijl Oppagne 3 km ); ze leidt naar een kruispunt waar je, voor een Onze-Lieve-Vrouwekapel, linksaf de Rue du Mont inslaat, daarbij geleid door de wit-rode verfstreepjes van het Grote-Routepad 57 (er zijn ook nog andere routetekens, maar laten we het zo eenvoudig mogelijk houden). De Rue du Mont (Bergstraat) heeft haar naam niet gestolen: de woonkern van Wéris ligt ongeveer 280 m boven de zeespiegel en via de genoemde straat moet je naar 380 m. Maar als beloning voor de moeite kun je weldra, links, een schitterend panorama bewonderen van de Ourthevallei met haar ronde en groene vormen. Je bevindt je hier ongeveer op de grens tussen de eigenlijke Ardennen en de streek die Condroz wordt genoemd. Bij het eerstvolgende kruispunt (of viersprong), bij een rustbank, blijf je gewoon het Grote- Routepad rechtdoor volgen, onafgebroken stijgend. Niet veel verder passeer je een rechterzijweg. Voorbij enkele eiken wordt de weg stenig. Je passeert nog een linkerzijweggetje links een ononderbroken aantrekkelijk landschap en bij het eerstvolgende kruispunt moet je haaks rechtsaf (Grote-Routepad). Voor je verheft zich de heuvel van de Pierre Haina, de Steen der Ouden, die elk jaar in de lentenachtevening (21 maart) wit geverfd wordt. Hij helt sterk naar het oosten over. De heuvel bestaat uit puddingsteen, miljoenen jaren terug gevormd van rolkeien en zand op het strand van een al lang verdwenen prehistorische zee. De hunebedden en menhirs uit de omgeving werden losgehakt uit de heuvel en daarna over een relatief grote afstand vervoerd; hoe onze voorouders zo n 3700 jaar voor onze tijdrekening dit karwei klaarden, is een raadsel. Je klimt dus op naar de Pierre Haina (2). Punt 2 naar 3 (0,2 km) Erachter, iets hoger, bevindt zich een rotspartij met een soort gleuf: een vizier dat mikt op de noordelijke dolmen (beweert men, maar is dat echt wel zo?) Om je weg voort te zetten houd je de Pierre Haina aan je linkerhand en volg je het vrij snel dalende Grote-Routepad. Links strekt zich een heerlijk panorama van de streek uit; heel in de verte kun je bij helder weer de opstijgende damp zien, die ontsnapt uit de koeltorens van de kerncentrale van Tihange (bij Hoei, in de vallei van de Maas). En nu, afdalend, even goed uitkijken. Je bereikt een kleine, Y-vormige padsplitsing. Kies daar het rechtse pad en daal verder de heuvel af tot aan een dwarsweg. Recht voor je staat een wandelboom Lit du diable (3), 320 m, met andere woorden het Duivelsbed, een vreemd gevormde steen in de vorm van (ongeveer) een bed waarop, aldus de legende, de duivel in bepaalde nachten zou komen rusten. Voor de een is het een hunebed, voor de ander een offertafel, voor nog een ander een tafel waarop de vuurstenen werktuigen en wapens van onze verre voorouders gepolijst werden. Punt 3 naar 4 (1,1 km) Sla de dwarsweg rechts in en blijf trouw de Grote-Routetekens volgen. Ze loodsen je het bos uit, langs een groot, houten gebouw en door een prachtig weidelandschap waarin prachtige essen de hoge toon voeren. Je passeert een waterreservoir van 1924 en het eerste huis van het vredige dorp Morville. Tegelijk krijg je asfalt onder de wandelschoenen en gaat het bergaf. De dorpskern van Morville (4) draagt, met haar huizen van kalksteen, al duidelijk de Condrozstempel.
Punt 4 naar 5 (1,5 km) Bij een kruispunt met een driehoekig pleintje in het centrum van Morville, blijf je rechtdoor lopen en kruis je dus de hoofdweg. De Grote-Routetekens leiden wat verderop langs het bord met de doorgestreepte plaatsnaam Morville. Je moet nu de eerstvolgende (betonnen) linkerzijweg ingaan (het Grote-Routepad loopt op die plek rechtdoor, maar wat later pik je het weer op). Intussen steek je een dwarsweg over en iets voor je een grote dwarsweg bereikt, komt het Grote-Routepad er alweer van rechts aan. Steek de grote weg over en volg het Grote-Routepad langs de noordelijke dolmen van Wéris (5). Punt 5 naar 6 (1,1 km) Dat prachtige ganggraf of hunebed bestaat uit blokken puddingsteen. Een van de dekstenen weegt niet minder dan 30 ton; begin van de 20ste eeuw vond men er drie skeletten. Bij de dolmen groeien enorme eiken en heeft men enkele kleinere puddingstenen menhirs opgericht (men=steen, hir=lang). Een toch wel mysterieuze plek. Je blijft rechtdoor lopen tot aan de verkeersweg N841, die je links inslaat. Niet veel verder verrijst de imposante Danthine-menhir (6). Deze grote, rechtopstaande steen werd in 1946 ontdekt en vrij amateuristisch op deze plek neergezet. Hij is 3,5 m hoog en bestaat uit acht ton puddingsteen. Punt 6 naar 7 (0,9 km) Ongeveer 100 m verder verlaat je de N841 naar rechts en volg je een landweggetje tot je, na ongeveer 300 m een dwarsweggetje links moet inslaan. Nog 100 m verder leidt een onverhard linkerzijweggetje naar een prachtig plekje: de dolmen van Oppagne (7). Tussen vier monumentale eiken bevindt zich, in een put, een ganggraf, opgegraven in 1888, 7,3 m lang en bestaande uit twintig stenen. Erachter bevinden zich vier opstaande menhirs en een liggende. Dit is echt een plekje om bij weg te dromen. Punt 7 naar 8 (1,1 km) Je loopt terug naar het weggetje dat je verlaten hebt en je volgt het verder (dus linksaf), matig stijgend langs hagen door het aantrekkelijke landschap. Bij het nu volgende dwarsweggetje sla je rechts af. Aan de rechterkant, in de verte, ligt het Ourthedal, in de omgeving van Barvaux. Je loopt ongeveer 200 m rechtdoor en je bereikt een kruispunt van asfaltwegen. Sla rechts af en 150 m verder kun je, linksaf, via een paadje, naar een alweer uitzonderlijk plekje: drie menhirs onder een boom (8). Punt 8 naar 9 (1,1 km) Ze werden opgegraven in 1906 en zijn 2 tot 2,5 m hoog. Ooit werden ze weggenomen door een hotelier uit Hotton, die ze goed vond staan in zijn tuin, maar dat heeft niet lang geduurd; nadien werden de menhirs op deze plek eigenlijk op goed geluk neergepoot. Een van de stenen brak in tweeën en werd naderhand hersteld, zoals nog steeds te merken is. Terug naar de asfaltweg, die je rechtsaf volgt tot bij het eerstvolgende kruispunt. Sla links af (volg dus een stukje van de heenweg) en blijf, bij het eerstvolgende kruispunt, rechtdoor lopen, naar de N841 (9). Punt 9 naar 1 (1,1 km) Steek de voorrangsweg N841 over en loop, door de velden, rechtdoor naar de kerktoren van Wéris. Bij een kruispuntje van landweggetjes gaat het nog steeds rechtdoor. Passeer vervolgens een rechter- en daarna een linkerweggetje. Wat verder steek je een geasfalteerde dwarsweg over.
Uiteindelijk kom je, in het dorp, uit op een geasfalteerde dwarsweg die je rechts inslaat. Iets verderop kom je terecht in de Rue des Dolmens, sla deze links in, naar de kerk en, verderop, naar de Place de la Pierre (1), waar deze boeiende wandeling eindigt.
0 300 m 1500 m bron Station d'épuration Les Closeries Roche la Boule Vesin 5 Dolmen de Wéris Chantoire Morville 4 bron Gués Gué Aux Ecoulées Réservoir 3 Dolmen dit Lit du Diable 2 K4 N841 7 6 Dolmen d'oppagne Menhir 9 K AARTJ E N841 K5 Chantoire 1 Réservoir WÉRIS Bron Refuge du Brocard 8 Menhir Chantoire Gué Wénin Pas-Bayard Pierre Bayard Réservoir A la Plate A la Croix d'eveux WEGDEK HOOGTE REFERENTIEPUNTEN 9% onverhard 260 tot 370 m 1 vertrek Place de la Pierre SITUERING Sambre 9,5 km AFSTAND Dinant FRANKRIJK Meuse Marche-en-Famenne Wéris?? E411 Ourthe E25 GROOT- HERTOGDOM LUXEMBURG AARLEN 1,4 km 1,6 km 2,7 km 4,2 km 5,3 km 6,2 km 2 3 4 5 6 7 7,3 km 8 8,4 km 9 Pierre Haina Lit du Diable Centrum Morville Noordelijke dolmen Danthine-menhir Dolmen van Oppagne Drie menhirs Kruising met N 841