Duurzamer werfbeheer Effecten van de werf op het milieu Leefmilieu Brussel GEVAARLIJKE STOFFEN Maggy HOVERTIN MATRIciel
Doelstellingen van de presentatie De begrippen "gevaarlijke stof" en "gevaarlijk afval" definiëren; Sensibiliseren voor de gevaren van chemische stoffen; Een reeks van gevaarlijke stoffen en gevaarlijke afvalstoffen die gevonden worden op werven voorstellen De belangrijkste reglementen geven die van toepassing zijn op de werf betreffende gevaarlijk afval. Elementen geven om de milieu-impact van deze gevaarlijke stoffen te verkleinen. 2
Plan van de uiteenzetting Inleiding Gevaarlijke stoffen op de werf Reglementering Gevaarlijk afval Asbest Gebruikte olie PCB Elektro-afval Batterijen en accu's (Verontreinigde bodems) Gevaarlijk afval op de werf Goede praktijken Tools en websites 3
Inleiding Vaststellingen: Wereldwijde productie van chemische stoffen: 1 miljoen t/jaar in 1930 naar 400 miljoen t/jaar in 2001. Gebrek aan kennis over de effecten van vele chemische stoffen en hun interacties op de menselijke gezondheid en het milieu. Producten, bijproducten, residuen,... verspreid in het milieu. Circuleren via het water en de lucht; Sommige zijn slecht biologisch afbreekbaar of actief in lage of zelfs zeer lage doses: microverontreinigingen Ophoping in de bodem, in sedimenten, zelfs in de voedselketen; Bron: Greenpeace/Perawongmetha 4
Inleiding Effecten van chemische stoffen: Op de gezondheid: kankers, allergieën, ademhalingsproblemen, geboorteafwijkingen, neurologische aandoeningen, hormonale stoornissen, Op het milieu: luchtverontreiniging, daling van ozon in de stratosfeer (stikstofoxiden en VOS), water- en bodemvervuiling, vernietiging van fauna en flora, http://www.maisondelapeche.be 5
Inleiding Vaststellingen: Bouw- en sloopwerken produceren tal van gevaarlijke afvalstoffen: PCB's, asbest, afval in verband met schilderwerken, In tegenstelling tot andere soorten afval worden deze afvalstoffen meer over het hoofd gezien door de actoren in de bouw; Hun beheer is vaak slecht gekend; 6
Gevaarlijke stoffen op de werf Corrosiewerende middelen Lijmen (synthetisch: thermoplastisch, thermohardend, ) Synthetische mastiek op basis van gehalogeneerde oplosmiddelen: polyurethaan, butyl, ) 7
Gevaarlijke stoffen op de werf Verven en vernis Impregneermiddelen, primers, Polyurethaanschuim Verfspuitbussen, lakken, 8
Gevaarlijke stoffen op de werf Oplosmiddelen Brandstoffen, motoroliën, ontkistingsoliën, Foto's: MATRIciel 9
Gevaarlijke stoffen op de werf TL-lampen: bevatten kwik 10
Gevaarlijke stoffen op de werf Asbest: Brokkelig asbest: de vezels komen gemakkelijk los. Voorbeeld: gevlokt asbest Niet-brokkelig asbest: de vezels zijn sterk gebonden. Voorbeeld: asbestcement Bron: www.curbain.be 11
Gevaarlijke stoffen op de werf Asbest: De vezels zijn alleen gevaarlijk bij inademing Brokkelig asbest en beschadigde toepassingen zijn het gevaarlijkst; De meeste asbesthoudende toepassingen zijn verboden sinds 1998; Gevonden tijdens renovatie- en sloopwerken van gebouwen uit de jaren 1960 tot 1998 12
Gevaarlijke stoffen op de werf Asbest: Muren Daken en gevelbekledingen Stookplaatsen - Asbestkarton tussen de muren en de radiatoren of onder de radiatorbekleding. Het is soms bedekt met een laag vuurvaste silicaatverf. - Scheidingswanden in asbestcement of uit asbestplaten. - Dragers en beschermingen van elektrische borden. - Isolatie van open haarden (met inbegrip van de voegen). - Dichtingsmembranen. - Vensterbanken, traptreden,... in asbestcement. - Vlakke platen of golfplaten in asbestcement. - Asbestcementleien. - Beschilderde of geglazuurde sierplaten in asbestcement voor buitengebruik. - Afdichtingen van platte daken. Vloeren Technische kokers Onderdaken Asbestkartonlagen onder de vloerbedekking. - Vinylasbesttegels. - Asbestcementtegels. - Bekleding met asbestplaten. - Asbesthoudende brandwerende kleppen. - Isolatie van elektriciteitskabels. - Voegen in asbest. Metalen dakconstructies Keukens Leidingen Deze zijn vaak voorzien van spuitasbest of bedekt met asbestplaten. Plafonds Spuitasbest. - Asbestplaten die als bescherming en thermische isolatie worden geplaatst achter kooktoestellen, koelkasten,... - Pakking in warmwatervaten. - Afvalkokers. - Beschilderde of geglazuurde sierplaten in asbestcement (ook in badkamers). Tabel 1 : Plaatsen waar asbesthoudende materialen kunnen voorkomen. - Bekleding van de ruimten met platen die asbestvezels of spuitasbest bevatten. Deze afwerkingen kunnen een oppervlaktebehandeling gekregen hebben (verf, bepleistering). - Pakking in stookketels. - Dichtingsvoeg voor de stookketeldeur. - Warmte-isolatie van het bovenste deel van de boilers. - Warmte-isolatie van de warmwaterleidingen. - Schoorsteenkanalen in asbestcement. - Flensdichting, leidingen, branders,... Asbestplaten die verborgen kunnen liggen onder verflagen of bedekt kunnen zijn met een dampscherm, bestaande uit aluminium. - Warmwaterleidingen geïsoleerd met asbesthoudende warmte-isolatie, leidingkokers en asbestkoorden. - Regen- en afvalwaterafvoerpijpen in asbestcement. Verlaagde plafonds Asbestkartonplaten of asbestplaten. Bron: http://www.cstc.be/homepage/index.cfm?cat=publications&sub=bbri-contact&pag=contact6&art=89 13
Gevaarlijke stoffen op de werf Asbest Kunstleien, vloerplaten, draagplaten voor daken zoals "Eterspan" (tot 1996) Paneel van het Eterspan type: ASBESTVRIJ SINDS 1996 - Afbeelding: http://www.eternit.be 14
Gevaarlijke stoffen op de werf Asbest: Golfplaten, bescherming van elektrische panelen, schoorstenen, 15
Gevaarlijke stoffen op de werf Asbest: Isolatie: pleisterhoudende isolatie Asbestafval herkennen en verwijderen: http://www.curbain.be/fr/renover-construire-et-conserver/pathologiesdu-batiment/l-amiante 16
Gevaarlijke stoffen op de werf Lood: toxisch en ecotoxisch element, zelfs bij lage doses Bloedarmoede, verlies van vruchtbaarheid, verstoring van het zenuwstelsel, mogelijk kankerverwekkend, Ophoping in de voedselketen; Risico indien het wordt ingeslikt of ingeademd; Loodverf - XRF-analyse Loodhoudende verf: verontreiniging van bodem en water bij afbraak. Opgelet tijdens renovatiewerken dampen, stof; Accu's, batterijen met lood 17
Gevaarlijke stoffen op de werf Lood: "Niet-gevaarlijke afvalstof": lood in de vorm van afdichtingsmetaal met lood, leidingen, Maar corrosie terug te vinden in het afvloeiend water! 18
Gevaarlijke stoffen op de werf PCB/PCT of pyraleen Elektrische isolatie, koelmediumvloeistof in transformatoren en condensatoren, in sommige smeerolie of hydraulische olie, Zeer giftig, slecht biologisch afbreekbaar; Risico van ophoping in de voedselketen; Effecten op de voortplanting, groei,... waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens. Mag sinds 1986 niet meer op de markt gebracht worden; Gebruik definitief gestopt sinds 31/12/2010 Gevonden in renovatie en sloop 19
Gevaarlijke stoffen op de werf Elektrische en elektronische apparatuur 20
Gevaarlijke stoffen op de werf Elektrische en elektronische apparatuur Bevat vaak gevaarlijke stoffen: Componenten met kwik; Batterijen en accu's; CRT-glas van tv- en computerschermen; LCD-schermen (vloeibare kristallen); Ontstekingsgas van lampen; CFK's in koelcircuits van koelkasten; Inktpatronen; Onderdelen die asbest en teer bevatten; Plastic onderdelen die gevaarlijke stoffen bevatten (zware metalen, brandvertragers...) 21
Gevaarlijke stoffen op de werf Accu's en batterijen 22
Gevaarlijke stoffen op de werf Schuur- en polijstmiddelen; Zoutzuur (ketelsteenverwijdering); Fosforzuur (metalen oppervlakken voorbereiden); (sommige) additieven voor mortel en beton; White spirit; Antivries 23
Gevaarlijke stoffen op de werf Sommige producten voor houtbehandeling: insecticiden, schimmelwerende stoffen, 24
Gevaarlijke stoffen op de werf Het veiligheidsinformatieblad van de producten: Identificatie van de stoffen; Identificatie van de gevaren; Samenstellingen en informatie over de bestanddelen; Maatregelen in geval van accidentele lozing; Hantering en opslag Ecologische informatie; Instructies voor verwijdering; 25
Reglementering Afval: "Elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet of van plan is zich te ontdoen" Reglement dat geldt voor gevaarlijke afvalstoffen: Verordening van 14/06/2012 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen Verordening van 5/06/1997 betreffende milieuvergunningen BBR van 30/01/1997 betreffende het afvalregister BBR van 25/04/2002 tot vaststelling van een lijst van gevaarlijke afvalstoffen Besluit van de uitvoerende raad van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 19/09/1991 dat de verwijdering van gevaarlijk afval regelt (gewijzigd door het besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 16/09/99). 26
Reglementering Richtlijn 2008/98/EG betreffende afvalstoffen Verordening van 14/06/2012 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen Maatregelen om het milieu en de menselijke gezondheid te beschermen door de preventie of beperking van de schadelijke gevolgen van de productie en het beheer van afvalstoffen; Hiërarchie van het afvalbeheer: Preventie Voorbereiding voor hergebruik Recyclage Andere valorisatie, nl. terugwinning van energie Verwijdering 27
Reglementering Verordening van 14/06/2012 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen Bijproducten; Einde van het afvalstatuut; Lijst van afvalstoffen; Regionaal afvalplan: http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/etat/informer.aspx?id=3080&langtype=2060 Het afvalbeheer (inzameling, vervoer, valorisatie en verwijdering) gebeurt zonder gevaar voor de menselijke gezondheid en zonder nadelige gevolgen voor het milieu Inzameling: afvalophaling, waaronder het sorteren en voorlopig opslaan ervan met het oog op het transport ervan naar een afvalverwerkingsinstallatie. 28
Reglementering Verordening van 14/06/2012 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen Verantwoordelijk voor afvalverwerking De oorspronkelijke producent van het afval of een andere houder van afvalstoffen; Of een groothandelaar die afvalverwerkings- of afvalinzamelingsoperaties doet 29
Reglementering Verordening van 14/06/2012 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen Lijst van afvalstoffen (BBR van 25/04/2002) Referentienomenclatuur voor afvalbeheer Gevaarlijk afval: afval uit de lijst gemarkeerd met een asterisk (*) http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=fr&la=f&cn=2002042553 &table_name=loi 30
Reglementering 17 BOUW- EN SLOOPAFVAL (INCLUSIEF AFGEGRAVEN GROND VAN VERONTREINIGDE LOCATIES) 17 01 beton, stenen, tegels en keramische producten 17 01 01 beton 17 01 02 stenen 17 01 03 tegels en keramische producten Gevaarlijk afval 17 01 06* mengsels van beton, stenen, tegels of keramische producten, of afzonderlijke fracties daarvan, die *gevaarlijke stoffen bevatten 17 01 07 niet onder 17 01 06 vallende mengsels van beton, stenen, tegels of keramische producten 17 02 hout, glas en kunststof 17 02 01 hout 17 02 02 glas 17 02 03 kunststof 17 02 04* glas, kunststof en hout die gevaarlijke stoffen bevatten of daarmee verontreinigd zijn 17 03 bitumineuze mengsels, koolteer en met teer behandelde producten 17 03 01* bitumineuze mengsels die koolteer bevatten 17 03 02 niet onder 17 03 01 vallende bitumineuze mengsels 17 03 03* koolteer en met teer behandelde producten 17 04 metaal (inclusief legeringen 31
Reglementering Lijst van afvalstoffen (BBR van 25/04/2002) Gevaarlijke stof: stof die als gevaarlijk is of zal worden ingedeeld door het koninklijk besluit van 24 mei 1982 KB van 24 mei 1982 - houdende reglementering van het in de handel brengen van stoffen die gevaarlijk kunnen zijn voor de mens of voor zijn leefmilieu Ontplofbare Oxiderende Zeer licht ontvlambare, licht ontvlambare, ontvlambare Zeer vergiftige, vergiftige Schadelijke Bijtende Irriterende Sensibiliserende Kankerverwekkende Mutagene Voor de voortplanting vergiftige Milieugevaarlijke 32
Reglementering Gevaarlijke stoffen: 33 Europese pictogrammen
Reglementering Gevaarlijke stoffen: Internationale pictogrammen: "Globally Harmonized System" (GHS) 34
Reglementering Verordening van 14/06/2012 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen Afvalregister (BBR van 30/01/1997) Maakt het mogelijk te controleren of de wettelijke bepalingen inzake verwijdering en traceerbaarheid worden nageleefd; Een register per uitbatingszetel en per kalenderjaar bijhouden; Te bewaren gedurende 5 jaar 35
Reglementering Wie moet een afvalregister bijhouden? 36
Reglement Afvalregister (BBR van 30/01/1997) Inhoud van het register: De code en benaming van de afvalstof, zoals vermeld in de lijst van afvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen; De hoeveelheid afval, uitgedrukt in massa of in volume; De ophaaldatum van het afval; De naam en het adres van de ophaler en vervoerder van het afval; De naam en het adres van de bestemmeling van het afval; De code en benaming van de verwerkingsmethode voor het afval. De facturen van de afvalinzamelaar kunnen dienst doen als afvalregister. http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/informer.aspx?id=33037 37
Reglementering Afvalregister (BBR van 30/01/1997) De code en benaming van de verwerkingsmethode voor het afval (zie bijlage 1 van het Besluit). 1 Operations d'elimination D 1 Depot sur ou dans le sol (par exemple mise en decharge, etc.) D 2 Traitement en milieu terrestre (par exemple biodegradation de dechets liquides ou de boues dans les sols, etc.) D 3 Injection en profondeur (par exemple injection des dechets pompables dans les puits, des domes de sel ou des failles geologiques naturelles, etc.) D 4 Lagunage (par exemple deversement de dechets liquides ou de boues dans des puits, des etangs ou des bassins, etc.) D 5 Mise en decharge specialement amenagee (par exemple placement dans des alveoles etanches separees, recouvertes et isolees les unes des autres et de l'environnement, etc.) D 6 Rejets dans le milieu aquatique, sauf l'immersion D 7 Immersion, y compris enfouissement dans le sous-sol marin D 8 Traitement biologique non specifie ailleurs dans la presente annexe, aboutissant a des composes ou a des melanges qui sont elimines selon un des procedes enumeres a la presente annexe 38
Reglementering BBR van 19/09/1991 tot regeling van de ophaling van gevaarlijk afval Iedere houder van gevaarlijk afval moet het ofwel zelf verwijderen of aan een erkende afvalophaler overhandigen Erkende ophalers: http://app.bruxellesenvironnement.be/listes/?nr_list=ced0001 39
Reglementering Verordening van 7/03/1991 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen - Het ontvangstbewijs Elke overhandiging en ontvangst van gevaarlijke afvalstoffen moet tegen ontvangstbewijs gebeuren; De erkende ophaler of het afvalverzamel- en/of verwerkingscentrum moet dit ontvangstbewijs leveren; Kopieën van de ontvangstbewijzen worden gedurende 5 jaar bewaard. 40
Reglementering Verordening van 7/03/1991 betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen Gegevens op het ontvangstbewijs: de datum van overhandiging van het afval; het soort afval: code en benaming (Lijst van afvalstoffen: BBR van 25/04/2002) de hoeveelheid afval, uitgedrukt in massa of in volume; de eigenschappen en samenstelling van het afval; de naam en het adres van de aangever (de houder) van het afval; de naam en het adres van de ontvanger (de ophaler of het verzamel- en of verwerkingscentrum) van het afval; de plaats van bestemming en verwerkingsmethode voor het afval; de vervoersvoorwaarden: naam en adres van de vervoerder. 41
Reglementering Gevaarlijk afval: WE ONTHOUDEN Algemene wetgeving inzake afval + wetgeving inzake gevaarlijke afvalstoffen; De productie, inzameling en het vervoer van gevaarlijk afval, alsook hun opslag en verwerking, worden uitgevoerd in omstandigheden die het milieu en de gezondheid beschermen; Afvalregister; Transport door de producent of een erkende ophaler voor gevaarlijke afvalstoffen; Verbod om gevaarlijke afvalstoffen te mengen met andere categorieën gevaarlijke afvalstoffen en met andere afvalstoffen, stoffen of materies. Gevaarlijke vloeibare afvalstoffen moeten worden opgeslagen in retentiezones. 42
Reglementering Asbest: Reglement dat geldt voor gevaarlijke afvalstoffen; Verordening van 5/06/1997 betreffende milieuvergunningen; Besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 10/04/2008 over de voorwaarden die van toepassing zijn op werven voor asbestverwijdering en -inkapseling. 43
Reglementering Milieuvergunning: Noodzakelijk voor het uitvoeren van een ingedeelde activiteit of het uitbaten van een ingedeelde installatie; Het type vergunning hangt af van de klasse van de installaties (3, 2, 1C, 1B, 1A): Aangifte van klasse 3; Milieuvergunning van klasse 2; Aangifte van klasse 1C Vergunning van klasse 1B Vergunning van klasse 1A http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/nivea u2.aspx?maintaxid=11669&taxid=11669 44
Reglementering Lijst van ingedeelde inrichtingen: http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/niveau2.aspx? maintaxid=11669&taxid=11694 Rubriek 28: Bouwwerven Rubriek 29: Werven bedoeld voor bodemsanering Rubriek 27: Werven voor het saneren van asbesthoudende gebouwen en structuren. 45
Reglementering Lijst van ingedeelde inrichtingen: Rubriek Subrubriek Omschrijving Klasse 27 1A Werven voor het saneren van asbesthoudende gebouwen of kunstwerken met inbegrip van de aanhorige inrichtingen (uitgezonderd inrichtingen die asbestafval thermisch of chemisch behandelen) : - werven voor de inkapseling van 20 tot 120 m2 materiaal in broos asbest in goede staat (met uitzondering van spuitasbest); werven voor de zuivere demontage van 120 m² of meer materiaal in niet-broos asbest in goede staat (met uitzondering van materiaal van het Pical -type); - werven voor de verwijdering van 120 m² of meer -asbesthoudende vinyltegels; - werven voor de verwijdering van 5 to 20m warmteisolerend asbesthoudend materiaal in goede staat rond buizen, met de couveusezakmethode; - werven voor de venvijdering van 5 tot 20m. asbesthoudend touw in goede staat, met de couveusezakmethode of elke andere techniek die het mogelijk maakt het risico dat asbestvezels vrijkomen zoveel mogelijk te beperken (impregnatie, afzuiging, enz.); - werven voor de verwijdering van 2àm2 of meer van elke toepassing in goede staat, van het Pical -type (of in broos asbest), waarbij het broos materiaal wordt ingekapseld of waarvan de asbesthoudende oppervlakten in goede staat zijn en voorafgaand aan de demontage volledig kunnen worden bedekt met een hermetische verpakking, zonder dat hierbij asbestvezels vrijkomen. 27 1B Werven voor het saneren van asbesthoudende gebouwen of kunstwerken met inbegrip van de aanhorige inrichtingen (uitgezonderd inrichtingen die asbestafval thermisch of chemisch ehandelen) : - werven voor de inkapseling van meer dan 120m2 materiaal in 1.13 broos asbest in goede staat: - werven voor de inkapseling van materiaal in nietbroos asbest in slechte staat; - werven voor de verwijdering van materiaal in nietbroos asbest in slechte staat of dat niet kan onderworpen worden aan zuivere demontage; - werven voor de verwijdering van toepassingen van het Pical -type die niet beantwoorden aan de onder 27 1 A opgenomen kenmerken; - werven voor de verwijdering van asbesthoudende lijm, met uitzondering van de manuele verwijdering van minder dan 20m2 asbesthoudende lijm; - andere werven voor de verwijdering of de inkapseling van asbest met uitzondering van : - de inkapseling van materialen in niet-broos asbest in goede staat; - de verwijdering van asbesthoudende afdichtingen, brandwerende panelen, mastiek en remelementen; - de inkapseling van minder dan 20m2 materiaal in broos asbest in goede staat (met uitzondering van spuitasbest); - de zuivere demontage van minder dan 120m2 materialen in nietbroos asbest in goede staat (met uitzondering van materialen van het Pical -type); - de verwijdering met de couveusezakmethode van minder dan 5 m asbesthoudend warmte-isolerend materiaal in goede staat rond buizen; - de verwijdering met de couveusezakmethode of elke andere techniek waardoor het risico dat asbestvezels vrijkomen zoveel mogelijk kan worden beperkt (impregnatie, afzuiging enz.), van minder dan 5m asbesthoudend touw; - de verwijdering van minder dan 20m2 van elke toepassing in goede staat van het Pical -type (of in broos asbest) waarbij het asbesthoudend materiaal wordt ingekapseld en waarbij de asbesthoudende opperviakten in goede staat zijn en volledig kunnen worden bedekt met een hermetische verpakking voor de demontage ervan, zonder dat hierbij asbestvezels vrijkomen; - de inkapseling van asbesthoudende lijm en/of asbesthoudende vinyltegels; - de verwijdering van minder dan 120m2 asbesthoudende vinyltegels. 1B 1C 46
Reglementering Milieuvergunning: Vóór de werf: aangifte van klasse 3 "Bouwwerven" (rubriek 28) Asbestinventaris is verplicht volgens het standaardformulier voor elke sloop of renovatie van een bruto oppervlak > 500 m² (indien PU <1/10/1998); In 3 exemplaren, per aangetekende schrijven naar de gemeente ten minste 20 dagen vóór de start van de werf 27 Werven voor : - de bouw, de verbouwing of de afbraak van gebouwen buiten het openbaren wegennet waarbij installaties worden gebruikt met een totale drijfkracht van meer dan 50 kw, met inbegrip van de installatiesdie onder andere rubrieken vallen (uitgezonderd de thermische of chemische in situ behandeling van gevaarlijke fvalstoffen); - de afbraak van een gebouw of een kunstwerk met een brutooppervlakte van meer dan 500m², waarvan de bouwvergunning is afgeleverd voor 1 oktober1998 ; - de verbouwing van een opperviakte van meer dan 500m2 van een gebouw of een kunstwerk waarvan de bouwvergunning is afgeleverd voor 1 oktober 1998. Verplichting om alle toepassingen die zullen worden beïnvloed door de werken te verwijderen 47
Reglementering Milieuvergunning: Asbestinventaris volgens standaardformulier: 48
Reglementering Milieuvergunning: Werven voor asbestverwijdering (rubriek 27) Niet ingedeeld Klasse 1C (Aangifte) Klasse 1B (tijdelijke vergunning) Indeling in functie van: het type materiaal de staat van het materiaal Aantal Verwijderingsmethode Asbestinventaris volgens het standaard formulier voor elke MVaanvraag of aangifte Gids voor milieuvergunningen: http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/niveau2.aspx?maintaxid=116 69&taxid=11669 49
Reglementering BBR van 10 april 2008 betreffende de voorwaarden die van toepassing zijn op werven voor asbestverwijdering en - inkapseling. Plicht om asbest te verwijderen in een gebouw vóór de sloop ervan; Voorzorgsmaatregelen voor het hanteren, opslaan, verpakken en beheren van asbestafval; Verstrekken van informatie aan de autoriteiten vóór de werken: Melding van de aanvang van de werken bij het BIM ten minste 15 dagen vóór de werken Verslag rooktest indien er gewerkt wordt in een hermetisch afgesloten zone; Verstrekken van informatie aan de autoriteiten tijdens de werken: Ongevallen, incidenten, overschrijding grenswaarden voor controlemetingen in de lucht, 50
Reglementering BBR van 10 april 2008 betreffende de voorwaarden die van toepassing zijn op werven voor asbestverwijdering en - inkapseling. Verstrekken van informatie aan de autoriteiten na de werken: Melding van de voltooiing van de werken; Ontvangstbewijzen van het afval; Samenvatting van het afval; Een samenvatting van de asbestconcentratie in de lucht; Een werfregister bijhouden Milieuvergunning; Werkplan; Samenvatting van de dagelijkse activiteiten; Metingen van de luchtkwaliteit; Ongevallen, incidenten; 51
Reglementering Asbest: WE ONTHOUDEN Algemene wetgeving inzake afval + wetgeving inzake gevaarlijk afval + wetgeving inzake asbest Elke behandeling en tijdelijke opslag van asbestafval in de nabijheid van het werkgebied van een werf moeten gebeuren zonder vrijkomen van stof of asbestvezels in de lucht en zonder vloeibare verliezen die asbest kunnen bevatten. Asbestafval waarvan de vezels los zijn mogen enkel tijdelijk worden opgeslagen als ze verpakt zijn in afgedichte verpakkingen. Deze verpakkingen worden afgestoft voordat ze zelf weer worden ingepakt. Deze dubbele verpakking wordt hermetisch gesloten en onuitwisbaar gemerkt. Alle gebruikte materialen in het werkgebied dat niet kan worden afgestoft apparatuur wordt gelijkgesteld met asbestafval. De hoeveelheid afval dat tijdelijk in het werkgebied wordt opgeslagen moet zoveel mogelijk beperkt worden. 52
Reglementering Verpakking en gepaste opslag van asbesthoudend afval Foto's: MATRIciel 53
Reglementering Asbest: WE ONTHOUDEN De uitbater houdt dagelijkse een samenvatting bij van het geproduceerde afval. Met het oog op het transport ervan: asbestafval met losse vezels worden gedeponeerd in gesloten containers en onuitwisbaar gemerkt; asbestafval waarvan de vezels vast zittend oor een bindmiddel worden verpakt of geplaatst in containers of op pallets zodanig dat elke emissie van stof in de omgeving wordt voorkomen. Aanbrengen van het officiële en verplichte logo op asbesthoudende producten en afval. De asbestverwijderingswerken moeten worden uitgevoerd door een erkend bedrijf op federaal niveau. http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/info 54 rmer.aspx?id=32344
Reglementering Gebruikte olie Industriële of smeerolie op minerale basis: ontkistingsolie, snijolie, boorolie, motorolie, olie van transmissiesystemen, van hydraulische systemen, 55
Reglementering Gebruikte olie Besluit van de Uitvoerende Raad van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 19/09/1991 dat de verwijdering van gebruikte olie regelt. Besluit van de Uitvoerende Raad van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 19/09/1991 dat de verwijdering van gevaarlijk afval regelt. Besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 18/07/2002 tot vaststelling van een terugnameplicht voor bepaalde afvalstoffen met het oog op hun valorisatie of verwijdering. 56
Reglementering Gebruikte olie: WE ONTHOUDEN Terugnameplicht + algemene wetgeving inzake afval + wetgeving betreffende gevaarlijk afval + wetgeving inzake gebruikte olie De importeur/producent van olie is verantwoordelijk voor de terugname en de verwerking van de gebruikte olie. Elke schakel in de handelsketen, van producent/importeur tot de uiteindelijke verkoper, is verplicht om door de consument gebruikte olie terug te nemen. Het is verboden om gebruikte olie te storten of te laten wegstromen in of op de bodem, in oppervlaktewater, grondwater, riolering, leidingen, collectors of andere plaatsen waar ze het milieu vervuilen ze opslaan in een reservoir geplaatst in een vat (elke opslag vanaf 60 liter is een installatie van klasse 3 die een aangifte vereist) 57
Reglementering Gebruikte olie: WE ONTHOUDEN Het is verboden om water of andere vreemde lichamen te voegen of te mengen, zoals oplosmiddelen, detergenten, reinigingsmiddelen, antivries, andere brandstoffen of andere materialen die gebruikte olie bevatten vóór en tijdens de inzameling of opslag. Het is verboden om synthetische olie (remolie) te mengen met minerale olie (motorolie, snijolie). Het is verboden gebruikte olie te mengen met PCB's of gevaarlijk afval. Gebruikte olie die is vervuild door gevaarlijk afval moet worden afgevoerd als gevaarlijke afvalstoffen. Gebruikte olie met meer dan 50 ppm PCB moet worden afgevoerd door bedrijven die erkend zijn om PCB's te verwijderen. Verbod om deze olie te verbranden 58
Reglementering Gebruikte olie: olie voor non-food gebruik: motorolie, versnellingsbakolie, hydraulische olie, smeerolie voor metaalverwerking, turbine-olie, transformatorolie Inzameling en recyclage bij Valorlub: http://www.valorlub.be NIET VOOR PCB/PCT, oplosmiddelen, antivriesmiddel, remvloeistoffen, hydraulische vloeistoffen op basis van water/glycol, 59
Reglementering PCB's BBR van 04/03/1999 voor de planning van de verwijdering van PCB's/PCT's. MB van 20/12/1999 tot vaststelling van een gewestplan voor de verwijdering en reiniging van PCB/PCT. Besluit van de Uitvoerende Raad van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 19/09/1991 dat de verwijdering van gevaarlijk afval regelt. Besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 18/07/2002 tot vaststelling van een terugnameplicht voor sommige afvalstoffen met het oog op hun valorisatie of verwijdering. 60
Reglementering PCB's: WE ONTHOUDEN Terugnameplicht + algemene wetgeving inzake afval + wetgeving inzake gevaarlijke afvalstoffen + wetgeving inzake PCB's; Het is verboden om gebruikte PCB's te storten of laten wegstromen in of op de bodem, in oppervlaktewater, grondwater, riolering, leidingen, collectors of andere plaatsen waar ze het milieu vervuilen. Lijst van erkende verzamelaars van PCB/PCT in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: http://app.bruxellesenvironnement.be/listes/?nr_list=ced0009 61
Reglementering Afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (Elektroafval): Afgedankte elektrische en elektronische apparatuur: computerapparatuur, kantoorartikelen, elektrische gereedschappen (boren, zagen, lassen, ) 62
Reglementering Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur (Elektro-afval): BBR van 18/07/2002 tot vaststelling van een terugnameplicht van sommige afvalstoffen met oog op de valorisatie of het beheer ervan. BBR van op 03/06/2004 inzake de beheerders van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur 63
Reglementering Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur (Elektro-afval): WE ONTHOUDEN Algemene terugnameplicht + algemene wetgeving inzake afval + wetgeving inzake gevaarlijke afvalstoffen Inzameling en recyclage bij Recupel: www.recupel.be; 64
Reglementering Batterijen, accu's en zaklampen Besluit van 17 juni 1993 van de Uitvoerende Raad van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest inzake batterijen en accu's die gevaarlijke stoffen bevatten BBR van 18/07/2002 tot vaststelling van een terugnameplicht van sommige afvalstoffen met het oog op de valorisatie en het beheer ervan. Inzameling en recyclage bij Bebat: www.bebat.be 65
Reglementering Loodstartbatterijen Auto accu's : elke batterij of accu met de vermelding "koudstartstroom" Inzameling en recyclage bij Recybat: www.recybat.be 66
Reglementering Verontreinigde bodems: zie presentatie "Bodembescherming" Meer informatie: «http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels /niveau2.aspx?maintaxid=11680&taxid=11680 67
Gevaarlijk afval op de werf Verf en vernis in waterige fase kunnen gevaarlijk zijn: controleer het veiligheidsinformatieblad Een als "niet-gevaarlijk" ingedeeld product of afvalstof wil niet zeggen dat het geen risico voor het milieu bevat 68
Gevaarlijk afval op de werf Teer: afdichting daken, asfalt, lijm,... met teer Foto: MATRIciel 69
Gevaarlijk afval op de werf Residuen en schildermateriaal: rollers, kwasten, potten, gedroogde verf, plakband, verfslib, oplosmiddelen, vlekkenverwijderaars, mixer, Lege potten (afhankelijk van de inhoud) Andere verpakkingen die gevaarlijke afvalstoffen bevatten of besmet zijn; Beschermkleding vervuild door gevaarlijke stoffen; Oliefilters, benzinefilters, stookoliefilters, voor verfpistool,.; Behandeld hout, het zaagsel ervan,... (creosoot, brandvertragers, loodrijke producten, ); 70
Gevaarlijk afval op de werf De Marco gids: http://www.marco-construction.be/guide/acces/g_depart.html Vergunningen en toelatingen; Afvalbeheer; Preventie van vervuilingsrisico's; Beheer van gevaarlijke producten; Milieubeheer in de bouw en incentives. 71
Goede praktijken Vóór de werf: De geldende reglementering kennen; De hoeveelheid en het soort gevaarlijk afval dat wordt geproduceerd schatten; De nodige goedkeuringen voor de activiteiten verkrijgen; De inzameling- en verwerkingkanalen van deze afvalstoffen voorzien; Organisatieplan van de werf waarin de milieuproblematiek is opgenomen; Bepalingen inzake afvalbeheer opnemen in het lastenboek: gescheiden opslag en inzameling van gevaarlijk afval Uitvoerders informeren, sensibiliseren, zelfs opleiden; Minder gevaarlijke producten voorschrijven 72
Goede praktijken Vóór de werf: Bij renovatie: schatting van de hoeveelheid en de aard van gevaarlijke stoffen op de werf: Asbest? asbestinventaris Koudegroepen? Transformators? Eventuele opslag van gevaarlijke stoffen, aanwezigheid van vaten,... met gevaarlijke producten? Elektro-afval? Verontreinigde bodem? Aanwijzingen met betrekking tot de geschiedenis van de gebouwen, de activiteiten die er hebben plaatsgevonden; Grondige bezoek aan de werf met monstername; Gegevensanalyse en gedetailleerd verslag over de aard, hoeveelheid, de risico's en het beheer van gevaarlijk afval. 73
Goede praktijken À tijdens de werf Ervoor zorgen dat de gebruikers beschikken over veiligheidsinformatiebladen. De producten in hun originele verpakking met originele etiketten bewaren, verpakkingen goed sluiten; De producten en gevaarlijke afvalstoffen opbergen op plaatsen die beschut zijn tegen het weer, in een goed geventileerde ruimte en zodanig dat ze zich niet verspreiden in het milieu; Gevaarlijk afval niet mengen met andere soorten afval; Gevaarlijk afval verwijderen via het gepaste kanaal. 74
Goede praktijken tijdens de werf: Opslag van chemicaliën en gevaarlijke afvalstoffen 75
Goede praktijken tijdens de werf: Het risico van overvloeiing tot het minimum beperken Retentiebakken bron: www.cgk-online.be 76
Goede praktijken tijdens de werf: Het risico van overvloeiing tot het minimum beperken Voorbeeld: recuperatie van ontkistingsolie Bron: http://www.construirepropre.fr 77
Goede praktijken tijdens de werf: Altijd absorberende producten in de buurt houden van zones waar producten worden opgeslagen en behandeld Bladeren, rol, korrels,... absorbeermiddelen, zaagsel, zand, vodden Absorberende korrels - bron: www.cgk-online.be 78
Goede praktijken Bijkomende informatie Zie presentatie: "Overlast van de werf in verband met water en lucht" 79
Interessante tools, websites, enz.: BIM, 2009. Gids voor het beheer van bouw- en sloopafval. http://documentation.bruxellesenvironnement.be/documents/guide_de chets_construction_fr.pdf?langtype=2060 BIM, 2010. Preventie- en beheerplan voor afval. FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Chemicaliën: lees het etiket, het beschermt je! http://www.belgium.be/fr/publications/publ_produits-chimiquesprotegez-vous.jsp UWE, 2012. Chemicaliën. http://www.permisenvironnement.be/2012/permisdenvironnement/outilspratiques/search?searchabletext=produits+chimiques&path=%2f201 2 BIM, 2012. Belangrijkste verplichtingen in verband met bedrijfsafval in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/nivea u2.aspx?maintaxid=12175&taxid=12178 80
Interessante tools, websites, enz.: Lijst van gevaarlijke afvalstoffen: 25 APRIL 2002. - Besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tot vaststelling van de lijst van afvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen. http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=fr&la=f &cn=2002042553&table_name=loi Lijst van ophalers van gevaarlijke afvalstoffen die erkend zijn in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/infor mer.aspx?id=32344 Lijst van ingedeelde inrichtingen: http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/nivea u2.aspx?maintaxid=11669&taxid=11694 Asbest: http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/infor mer.aspx?id=32517 DEC_2_130507_1_DEC_DANG_FR: presentatie van Evy Trogh: Werven: asbest en gevaarlijk afval http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/infor mer.aspx?id=37334 81
Interessante tools, websites, enz.: DEC_1_130423_2_POL_DEC_FR: presentatie van Pierre Willem: Wetgeving inzake bouwafval in het BHG: http://www.bruxellesenvironnement.be/templates/professionnels/infor mer.aspx?id=37334 Richtlijnen voor het beheer van de werf: http://www.cifful.ulg.ac.be/index.php/gestion-des-chantiers MARCO gids: http://www.marco-construction.be/ 82
Wat u moet onthouden van de uiteenzetting Gevaarlijke stoffen en afvalstoffen op de werf kunnen zeer uiteenlopend zijn; Hun impact op de gezondheid en het milieu zijn niet altijd goed bekend; De inventaris en het beheer van gevaarlijke afvalstoffen moeten worden voorzien in het voorproject; Het gebruik en de verwijdering van gevaarlijke stoffen moeten plaatsvinden in overeenstemming met de voorschriften in de technische fiches en de veiligheidsinformatiebladen; Ongevaarlijke of minder gevaarlijke stoffen voorschrijven; Een "niet-gevaarlijk" product of afvalstof wil niet zeggen dat het geen risico inhoudt voor het milieu en de gezondheid! 83
Contact MATRIciel s.a. Maggy HOVERTIN Bio-ingenieur Place de l Université 25, Etg.2. 1348 Louvain-la-Neuve : 010 / 24.15.70 E-mail: hovertin@matriciel.be DANK U 84