Normfiche EN 14915 02.2013 NORMFICHE EN 14915 Wand- en gevelbekleding van massief hout Om handelsbelemmeringen tussen de lidstaten van de Europese Unie (EU) weg te werken en te bekomen dat alle bouwproducten aan minimum eisen voldoen, stelt de Europese bouwproductenrichtlijn (BPR 89/106/EEG) dat alle bouwproducten die op de markt worden gebracht moeten worden voorzien van een CE-markering. Deze CE-markering toont aan dat het bouwproduct voldoet aan de basiseisen van de BPR van toepassing op het bouwproduct (stabiliteit, brandveiligheid, gezondheid, gebruiksveiligheid, geluidshinder, energiebesparing). Deze eisen zijn verwerkt ofwel in Europese normen (EN), ofwel in Europese Technische Goedkeuringen (ETAG European Technical Agreement Guidelines). Voor houten wand- en gevelbekledingen is dit de geharmoniseerde Europese norm EN 14915 Solid wood panelling and cladding - Characteristics, evaluation of conformity and marking. Deze norm bevat de relevante eisen voor de CE-markering en verwijst naar de geschikte testmethoden. Sinds 2008 is de CE-markering van houten wand- en gevelbekleding verplicht. 1. Op welke producten is EN 14915 van toepassing? - EN 14519: Wand- en plafondbetimmeringen van massief naaldhout - Machinaal bewerkte profielen met messing en groef - EN 14951: Wand- en gevelbekledingen van massief loofhout - Machinaal bewerkte profielelementen - EN 15146: Wand- en gevelbekleding van massief naaldhout - Machinaal bewerkte profielen zonder messing en groef In bovenvermelde normen worden ondermeer volgende termen gedefinieerd: - Panelling: rigide of semi-rigide elementen van massief hout, hoofdzakelijk voor binnengebruik - Cladding: rigide of semi-rigide elementen van massief hout, hoofdzakelijk voor buitengebruik - Siding: materiaal vastgemaakt aan de binnen- of de buitenzijde van de muur van een gebouw, waar de lengte overheersend is ten opzichte van breedte en dikte (Noord- Amerikaanse term, syn. voor panelling en cladding op muren)
2. CE-markering: procedure voor de attestering van conformiteit Om aan te tonen dat een product conform is met de norm moet een procedure worden gevolgd van attestering van overeenkomst met de norm. Hiertoe dient de fabrikant de hieronder opgesomde taken uit te voeren en in bepaalde gevallen de hulp in te roepen van een genotificeerde instelling. Een genotificeerde instelling is een derde partij die hiertoe officieel werd aangeduid door de bouwoverheden van de EU-lidstaten. België notificeerde het Technisch Centrum der Houtnijverheid (TCHN) voor houten wand- en gevelbekledingen. In functie van de gewenste brandreactieklasse en de aanwezigheid van formaldehyde en/of pentachloorfenol (PCP), kunnen 3 verschillende systemen van conformiteitsatttestering worden onderscheiden (zie onderstaande tabel). beoogd gebruik systeem van conformiteitsattestering niveau of klasse (brandreactie) 1 B (a),c (a) toepassingen onderhevig aan regelgeving voor brandreactie 3 B (b), C (b), D en E 4 D (c) en F toepassingen onderhevig aan regelgeving voor gevaarlijke stoffen (die formaldehyde of PCP bevatten) voor andere dan de hierboven vermelde toepassingen 3-4 - (a) Producten/materialen waarvoor een duidelijke fase in het productieproces kan worden gedefinieerd die resulteert in een verbetering in de brandreactieclassificatie (bv. toevoeging van brandvertragers of een beperking van organisch materiaal) (b) Producten/materialen die niet onder (a) vallen (c) Producten/materialen waarvan de brandreactie niet moet worden getest (CWFT producten/materialen) 3. Uit te voeren taken door de fabrikant en/of certificatie-instelling Afhankelijk van het van toepassing zijnde systeem van attestering van conformiteit, dienen bepaalde taken uitgevoerd te worden door de fabrikant en/of de certificatieinstelling. 3.1 In geval van attesteringsniveau van conformiteit type 1 - Productiecontrole in het bedrijf (FPC = factory production control) door de fabrikant van alle van toepassing zijnde karakteristieken (dit zijn alle karakteristieken die de fabrikant verklaart); - Testen van stalen genomen in de productie op alle van toepassing zijnde karakteristieken, door de fabrikant; - Initiële typetesten (ITT = Initial Type Testing) door een genotificeerd testlabo van de van toepassing zijnde karakteristieken met betrekking tot emissie van formaldehyde en inhoud van pentachloorfenol;
- Initiële typetesten van onderstaande van toepassing zijnde karakteristieken (deze kunnen uitgevoerd worden door de fabrikant maar mogen ook uitgevoerd worden door een extern labo), wanneer relevant: waterdampdoorlaatbaarheid; geluidsabsorptie; thermische geleidbaarheid; biologische duurzaamheid. - Initiële typetesten door de certificatie-instelling voor de van toepassing zijnde karakteristieken met betrekking tot brandreactieklasse B (a) en C (a) - Initiële inspectie van het bedrijf en van de FPC door de certificatie-instelling, van alle hierboven vermelde van toepassing zijnde karakteristieken indien relevant, met de nadruk op brandreactie. - Continue opvolging, evaluatie en goedkeuring van de FPC door de certificatie-instelling van alle hierboven vermelde van toepassing zijnde karakteristieken indien relevant, met de nadruk op brandreactie. 3.2 In geval van attesteringsniveau van conformiteit type 3 - Productiecontrole in het bedrijf van alle van toepassing zijnde karakteristieken (dit zijn alle karakteristieken die de fabrikant verklaart) door de fabrikant; - Initiële typetesten door een genotificeerd labo van alle van toepassing zijnde karakteristieken met betrekking tot brandreactie (in geval van klasse B (a), C (a), D en E), emissie van formaldehyde en inhoud van pentachloorfenol; - Initiële typetesten voor alle andere van toepassing zijnde karakteristieken (deze kunnen uitgevoerd worden door de fabrikant maar mogen ook uitgevoerd worden door een extern labo), wanneer relevant: waterdampdoorlaatbaarheid; geluidsabsorptie; thermische geleidbaarheid; biologische duurzaamheid. 3.3 In geval van attesteringsniveau van conformiteit type 4 - Productiecontrole in het bedrijf van alle relevante karakteristieken (t.t.z. alle karakteristieken die de fabrikant verklaart) door de fabrikant; - Initiële typetesten door de fabrikant van de van toepassing zijnde karakteristieken (deze kunnen uitgevoerd worden door de fabrikant maar mogen ook uitgevoerd worden door een extern labo): waterdampdoorlaatbaarheid; geluidsabsorptie; thermische geleidbaarheid; biologische duurzaamheid.
4. Producteigenschappen Afhankelijk van de toepassing van de wand- of gevelbekleding kunnen verschillende eigenschappen van het materiaal worden getest in het kader van ITT en FPC (Tabel 1). Deze karakteristieken moeten worden bepaald wanneer de fabrikant deze verklaart of hiertoe door een vereiste (regelgeving van toepassing in het land van bestemming) verplicht wordt. Tabel 1 Overzicht producteigenschappen in het kader van CE-markering van houten wand- en gevelbekleding wandbekleding in massief hout voor toepassing op binnenmuren en plafonds (panelling) wandbekleding in massief hout voor toepassing op binnenmuren (sidings) gevelbekleding in massief hout voor toepassing op buitenmuren (sidings) gevelbekleding in massief hout voor toepassing op buitenmuren en plafonds (cladding) brandreactie emissie van formaldehyde pentachlorophenol waterdampdoorlaat baarheid geluidsabsorptie x x x x x x x x x x x x x x x x x x thermische geleidbaarheid Indien het hout werd verduurzaamd, dienen ook volgende kenmerken te worden beschreven: gebruiksklasse volgens EN 335-2 verduurzamingsproduct volgens EN 559-2 penetratieklasse volgens EN 351-1 retentie van het verduurzamingsproduct volgens EN 351-1 Indien het hout niet werd verduurzaamd, dient de natuurlijke duurzaamheid te worden beschreven of bepaald aan de hand van respectievelijk EN 350-2 of EN 350-1.
5. EN 14915: Initiële type testen (ITT) Alvorens de productie op te starten van wand- en gevelbekleding in massief hout dienen initiële testen uitgevoerd worden. Deze dienen conform te zijn met de gestelde eisen en dienen later als referentie voor de interne kwaliteitsbewaking. Voor deze testen kunnen producten worden gegroepeerd in families. De resultaten voor een bepaalde eigenschap voor een product in de familie worden representatief geacht voor alle producten binnen die familie. Wanneer de productspecificatie op een dergelijke wijze wordt aangepast dat één of meer van bovenvermelde eigenschappen kunnen wijzigen, dient de type-beoordeling of test te worden hernomen voor de betreffende eigenschappen. Wanneer houten wand- en gevelbekleding worden gefabriceerd op basis van grondstoffen voor dewelke één of meerdere van de hierboven eigenschappen reeds gekend zijn (bv. materiaal met CE-markering), moeten de testen of de beoordeling van de eigenschappen niet herhaald worden voor het afgewerkte product, zolang de fabrikant de eigenschappen niet wijzigt. 5.1 Brandreactie Voor producten die voldoen aan één van de beschrijvingen in tabel 2, mag de hierbij vermelde klasse worden overgenomen zonder bijkomende testen ( classified without further testing = CWFT). Voor producten waarvoor brandreactieklasse F wordt gedeclareerd, dient evenmin te worden getest. In andere gevallen, bijvoorbeeld wanneer de fabrikant een hogere klasse wenst te declareren dan deze uit de tabel, of indien het product niet valt onder de beschrijvingen uit de tabel, dient het product getest en geclassificeerd te worden volgens EN 13501-1. 5.2 Emissie van formaldehyde Massief hout als dusdanig (zonder chemische behandeling, zonder adhesieven, zonder coating of afwerking) kent geen significante vrijstelling van formaldehyde en valt bijgevolg onder klasse E1. Voor andere elementen bestemd voor wand- en gevelbekleding wordt de vrijstelling van formaldehyde bepaald volgens EN 717-1 en EN 717-2. 5.3 Pentachlorophenol-inhoud Wand- en gevelbekleding in massief hout als dusdanig (zonder chemische behandeling, zonder adhesieven, zonder coating of afwerking) stelt geen PCP vrij. Indien het product grondstoffen bevat die PCP bevatten (bv. naaldhout behandeld tegen blauwschimmel), dient het product te worden getest volgens de methodes van toepassing in het land waar het product wordt gebruikt. Wanneer de limietwaarde van 5 ppm wordt overschreden, moet de markering volgende aanduiding bevatten: PCP > 5 x 10-6 (5 ppm).
Tabel 2 overzicht producten en toegekende klassen waarvoor niet bijkomend moet worden getest (CWFT) Product Beschrijving (2) gemiddelde densiteit (3) Min. wand- en gevelbekleding (1) wand- en gevelbekleding (7) opengewerkte wand- en gevelbekleding (8) houten elementen met/zonder messing en groef en met/zonder geprofileerd oppervlak houten elementen met/zonder messing en groef en met/zonder geprofileerd oppervlak (kg/m³) Min. diktes, totaal/min. (4) (mm) 390 9/6 390 12/8 390 9/6 390 18/12 houten elementen gemonteerd op een 390 18 draagconstructie (9) Eindgebruik (5) Klasse (6) zonder luchtspouw of met gesloten luchtspouw aan achterzijde zonder luchtspouw of met gesloten luchtspouw aan achterzijde met open luchtspouw 20 mm aan achterzijde zonder luchtspouw of met open luchtspouw aan achterzijde aan alle zijdes omringd door lucht (10) D-s2, d2 D-s2, d0 D-s2, d0 D-s2, d0 D-s2, d0 (1) Mechanisch bevestigd op een dragend latwerk van hout, waarbij de spouw achter de bekleding gesloten is of opgevuld met een substraat van minimum klasse A2-s1,d0 met een minimumdichtheid van 10 kg/m³, of opgevuld met een substraat van cellulose isolatiemateriaal van minimum klasse E en met of zonder vochtscherm aan de achterzijde. Het houtproduct moet ontworpen zijn om bevestigd te worden zonder open voegen. (2) Alle soorten voegen mogelijk, bv. stootvoegen, messing- en groefverbindingen (3) Conditionering volgens EN 13238. (4) Het geprofileerde deel van de blootgestelde zijde van het houtproduct mag niet meer dan 20 % van het effen deel bedragen, of niet meer dan 25 % indien zowel blootgestelde als niet-blootgestelde zijden van het houtproduct worden beschouwd. Bij stootvoegen geldt de grotere dikte voor het raakvlak van de voegen. (5) Een open luchtspouw impliceert de mogelijkheid tot ventilatie achter het product, terwijl een gesloten luchtspouw dergelijke ventilatie uitsluit. De ondergrond achter de spouw moet ten minste van klasse A2- s1, d0 zijn met een minimumdichtheid van 10 kg/m³. Bij een afgesloten spouw van ten hoogste 20 mm en met vertikale houten elementen mag de ondergrond ten minste van klasse D-s2, d0 zijn. (6) Klasse zoals vermeld in tabel 1 in de bijlage van Beschikking 2000/147/EC (7) Mechanisch bevestigd op een dragend latwerk van hout, met of zonder open spouw aan de achterzijde. Het houtproduct moet ontworpen zijn om bevestigd te worden zonder open voegen. (8) Rechthoekige houtproducten, met of zonder afgeronde hoeken, horizontaal of vertikaal bevestigd op een draagconstructie en aan alle zijden omhuld door lucht; hoofdzakelijk toegepast in de nabijheid van andere bouwelementen, zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde van een gebouw. (9) Het maximaal blootgestelde deel (alle zijden van rechthoekige houten elementen en de houten draagconstructie) mag niet groter zijn dan 110 % van het totale effen deel. (10) Andere bouwelementen dichter dan 100 mm bij het houten element (uitgezonderd het steunframe) moeten tenminste tot klasse A2-s1,d0 behoren; indien de afstand tussen 100 mm en 300 mm is, is minimum klasse B-s1,d0 vereist; voor afstanden > 300 mm minimum klasse D-s2,d0.
5.4 waterdampdoorlaatbaarheid De waterdampweerstandfactor van het product getest als een geassembleerd testelement kan uit onderstaande tabel worden afgelezen, of indien de fabrikant een hogere klasse wenst te declareren, worden bepaald volgens EN ISO 12572. densiteit (*), (kg/m³) waterdampweerstandfactor wet cup μ 300 50 500 70 700 90 1000 110 (*) Voor densiteiten niet in deze tabel vermeld, kan λ bepaald worden d.m.v. interpolatie. 5.5 geluidsabsorptie De geluidsabsorptiecoëfficiënt voor wand- en gevelbekleding uit massief hout kan uit onderstaande tabel worden afgelezen, of indien de fabrikant een hogere klasse wenst te declareren, worden bepaald door testen van het product als een geassembleerd testelement volgens EN ISO 354. frequentiebereik 250 Hz tot 500 Hz 1000 Hz tot 2000 Hz geluidsabsorptiecoëfficiënt 0,10 0,30 5.6 thermische geleidbaarheid De thermische geleidbaarheid wordt enkel bepaald voor toepassingen waar eisen gelden betreffende thermische isolatie. De bepaling gebeurt volgens EN 12664 of kan overgenomen worden uit EN 12524 (zie onderstaande tabel). gemiddelde densiteit ρ (**) (kg/m³), bij vochtgehalte van 12 % thermische geleidbaarheid λ (W/mK) (ontwerpwaarde) 300 0,09 400 0,11 500 0,13 600 0,15 700 0,18 1000 0,24 (**) Voor densiteiten niet in deze tabel vermeld, kan λ bepaald worden d.m.v. interpolatie.
6. EN 14915: Productiecontrole (FPC: factory production control) De fabrikant definieert zijn eigen controlesysteem. Dit systeem omvat procedures, regelmatige inspecties en testen en/of beoordelingen. In het kader van de productiecontrole zijn ook indirecte testen en controle van de documenten toegestaan als alternatief voor de testmethodes toegepast voor ITT, zolang het verband tussen de indirecte methode en desbetreffende eigenschap kan worden aangetoond. In onderstaande tabel worden de testen toegelicht in het kader van FPC. Eigenschap Brandreactie Formaldehyde- inhoud Pentachlorophenolinhoud Waterdamp- doorlaatbaarheid Geluidsabsorptie Thermische geleidbaarheid Biologische duurzaamheid Controle De samenstelling van de geproduceerde elementen wordt regelmatig gecontroleerd zodat: - voor CWFT producten: aan de vereisten van Tabel 2 wordt voldaan - voor geteste producten: de producten in dezelfde klasse blijven als deze behaald bij de ITT Indien een brandvertragend product wordt toegepast, worden de indicaties gegeven door de leverancier nagekeken. De fabrikant controleert op regelmatige basis: - of in geval van niet-formaldehyde houdende materialen steeds niet-formaldehyde houdend materiaal wordt gebruikt - of in geval van formaldehyde houdende materialen de klasse E1 of E2 van toepassing is De fabrikant controleert op regelmatige basis: - of in geval van niet-pcp-houdende materialen steeds niet-pcp houdend materiaal wordt gebruikt - of in geval van PCP houdende materialen de door ITT bepaalde klasse van toepassing is Voor de samenstelling van de geproduceerde elementen wordt regelmatig gecontroleerd: - of in geval van toepassing van tabelwaarden, aan de overeenkomstige eisen is voldaan - of bij geteste producten de door ITT bepaalde klasse van toepassing blijft Voor de samenstelling van de geproduceerde elementen wordt regelmatig gecontroleerd: - of in geval van toepassing van tabelwaarden, aan de overeenkomstige eisen is voldaan - of bij geteste producten de door ITT bepaalde klasse van toepassing blijft Indien de thermische geleidbaarheid werd gedeclareerd, dient de producent de gemiddelde densiteit van het materiaal op te volgen. Indien houtsoort, eigenschappen van het beschermingsproduct, en applicatiemethode niet wijzigen, zijn geen testen nodig in het kader van FPC. Indien wel wijzigingen optreden, dient de initiële typetest opnieuw te worden uitgevoerd, op 3 stalen.
7. Certificaat/verklaring van conformiteit 7.1 In geval van attesteringsniveau van conformiteit type 1 Het certificaat van conformiteit wordt opgesteld door de certificatie-instelling en bevat: naam, adres en identificatienummer van de certificatie-instelling; de naam en het adres van de fabrikant (of gemachtigd vertegenwoordiger in de EEA) en van de productieplaats; een beschrijving van het product; de karakteristieken waaraan het product voldoet en verwijzing naar de ITT rapporten en FPC rapporten; de gebruiksomstandigheden van het product; certificaatnummer; indien van toepassing, voorwaarden voor geldigheid van het certificaat; de naam en de functie van de verantwoordelijke van het bedrijf. De verklaring van conformiteit wordt opgesteld door de fabrikant en bevat: de naam en het adres van de fabrikant (of gemachtigd vertegenwoordiger in de EEA); naam en adres van de certificatie-instelling; een beschrijving van het product en een kopie van de aangebrachte CEmarkering; de karakteristieken waaraan het product voldoet; de gebruiksomstandigheden van het product; nummer van het bijhorende certificaat van conformiteit; de naam en de functie van de verantwoordelijke van het bedrijf. 7.2 In geval van attesteringsniveaus van conformiteit type 3 en type 4 De verklaring van conformiteit wordt opgesteld door de fabrikant en bevat: de naam en het adres van de fabrikant (of gemachtigd vertegenwoordiger in de EEA); een beschrijving van het product en een kopie van de aangebrachte CEmarkering; de karakteristieken waaraan het product voldoet en verwijzing naar de ITT rapporten en FPC rapporten; de gebruiksomstandigheden van het product; enkel in geval attesteringsniveaus van conformiteit type 3: naam en adres van het genotificeerde testlabo; de naam en de functie van de verantwoordelijke van het bedrijf.
8. CE-markering Indien het CE-logo wordt gebruikt op een label of op een verpakking, dient dit steeds volgende verplichte begeleidende informatie te bevatten: - naam en adres van de fabrikant - de 2 laatste cijfers van het jaar waarin de markering werd aangebracht - verwijzing naar de geharmoniseerde norm EN 14915 - coderingssysteem (1) De volgende informatie (2) kan op een label aan het product of op de verpakking worden aangebracht, of kan samen met de hierboven vermelde verplichte informatie worden vermeld op de begeleidende documenten: beschrijving van het product; beoogde toepassing van het product; de relevante te declareren eigenschappen en de overeenkomstige waarde/klasse; Opm: No Performance Determined (NPD) of brandreactieklasse F waar relevant in geval van behandeld hout: - gebruiksklasse; - houtbeschermingsproduct; - penetratieklasse; - retentieklasse. - (1) coderingssysteem: 1 2 3 4 5 6 7 8 waarbij cel 1 = I (internal use) of E (external use) cel 2 = W (wall element), C (ceiling) of WC (wall and ceiling) cel 3 = houtsoort gecodeerd volgens EN 13556 cel 4 = natuurlijke duurzaamheidsklasse (1, 2, 3, 4 of 5) of T (behandeld tegen biologische aantasting) cel 5 = waterdampdoorlaatbaarheid en thermische geleidbaarheid (uitgedrukt in densiteit in geval van tabelwaarden of in waarden in geval van testen) cel 6 = geluidsabsorptiecoëfficiënten (1 e cijfer: frequentiebereik 250-500 Hz, 2 e cijfer: frequentiebereik 1000-2000 Hz) cel 7 = formaldehyde: E1 of E2 cel 8 = PCP: enkel indien > 5 ppm (5 x 10-6 ) Indien de fabrikant een eigenschap niet wenst te declareren, wordt - ingevuld in desbetreffende cel (equivalent aan NPD ) (2) Indien deze informatie wordt vermeld op de begeleidende commerciële documenten, mag het coderingssysteem gebruikt worden voor de eigenschappen die dit systeem beschrijft.
VOORBEELD 1 Identificatie bedrijf: naam en het adres van de fabrikant Jaar:06 EN 14915 masief houten wand- en gevelbekleding met tand en groef, 1500 mm x 150 mm x 9 mm beoogd gebruik: binnentoepassing densiteit en dikte 390, 9/5 brandreactie waterdampdoorlaatbaarheid thermische geleidbaarheid geluidsabsorptie D-s1, d0 NPD 0,04 W/mK NPD biologische duurzaamheid klasse 3 VOORBEELD 2 Identificatie bedrijf: naam en het adres van de fabrikant Jaar:06 EN 14915 masief houten wand- en gevelbekleding, 1200 mm x 250 mm x 12 mm beoogd gebruik: muur- en plafondbekleding voor binnentoepassing brandreactie D-s1, d0 densiteit en dikte 410, 12/8 I WC P 4 390 0,1/0,3 E1 >5 CAB
9. Nuttige adressen Genotificeerde instelling: Technisch Centrum der Houtnijverheid (TCHN) Hof ter Vleest dreef 3 1070 Brussel Tel.: 02 558 15 50, fax: 02 558 15 89 Website: www.ctib-tchn.be Contactpersoon : Ward Van Peteghem E-mail: ward.vanpeteghem@ctib-tchn.be FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie, Algemene Directie Kwaliteit en Veiligheid, Dienst Goedkeuring en Voorschriften in de Bouw NG Koning Albert II-laan 16 1000 Brussel Tel.: 02 277 81 76, fax: 02 277 54 44 E-mail: dbgv.scas@economie.fgov.be Website: www.economie.fgov.be Bureau voor Normalisatie - NBN (aankoop normen) Birminghamstraat 131 1070 Brussel Tel.: 02 738 01 11, fax: 02 733 42 64 E-mail: info@nbn.be Website: www.nbn.be Europees Comité voor Normalisatie (CEN) Website: www.cenorm.be