Verscherpen van foto s (Adobe Photoshop CS3) Ga je voor de beste kwaliteit van je foto, in webpresentatie of afdruk? Lees dan verder, want het verscherpen van beeldmateriaal is een kritische stap in de nabewerking van foto s. Daarbij gaat het overigens niet om het verscherpen van details die verloren zijn gegaan door bijvoorbeeld bewegingsonscherpte of het buiten focus raken van een onderwerp tijdens de opname. Vertrekpunt voor een kwalitatief goed eindproduct is en blijft een kwaliteitsopname, met goede belichting en goede scherpte. Verscherpen in nabewerking is met name bedoelt om contrastovergangen in de opname, die door o.a. de omzetting van het analoge beeld in een digitaal beeldbestand (en omgekeerd) afneemt, terug te halen of extra aan te zetten. De afname in scherpte is onherroepelijk aan de orde bij het digitaal fotograferen, bij het scannen van foto s, negatieven of dia s en bij het uitvoeren van de foto naar printer. Ik ontvang regelmatig verzoeken voor algemene regels over wanneer te verscherpen en met welke instellingen in Photoshop. Er zijn ook al veel publicaties gedaan op dit onderwerp. Mijn vuistregel is echter, dat er geen algemene regels mogelijk zijn. De ingreep is ook hier een puur visuele aangelegenheid: zien wat je doet en welk effect het geeft op je foto. Een foto met veel details en scherpe overgangen in contrast, verscherp je anders dan een foto met zachte objecten. En nog belangrijker misschien: een gelijke instelling qua verscherpen op een foto met hoge resolutie en grote afmetingen, geeft een heel ander effect op dezelfde foto met lage resolutie en beperkte afmetingen. Tot slot is ook de interpretatie van de fotograaf zelf van kritisch belang. Tijd voor de praktijk. Wanneer verscherpen (en wanneer niet!) De beoordeling of een foto verscherping nodig heeft, of niet, bepaalt de fotograaf zelf. Er zijn echter momenten dat het goed is om juist niet te gaan verscherpen. Denk daarbij aan een sfeeropname met nevel. Door daarin te gaan verscherpen, kan juist de bestaande sfeer worden bedorven. Verscherpen of niet? De sfeer van de invallende zonnestralen zou hier verdwijnen in de verscherping van details van de bomen in de verte. www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 1
Een andere situatie waarin verscherping tot een minder eindresultaat kan leiden, is een foto waarin veel ruis (digitale opname) of korrel (analoge opname) voorkomt. Dit is vaak vooral het geval bij het fotograferen met een hogere ISO waarde. De ene camera heeft hiervan overigens al bij een waarde van ISO 200 last, terwijl andere typen/merken makkelijk ruisvrije beelden opleveren bij ISO 800. Hoewel niet desastreus, in deze opname met ISO 800 (Canon 5D), geeft verscherping hier een sterke weergave van de beeldruis die ontstaat bij het fotograferen met hogere ISO waarden. Het moment van verscherpen In de praktijk pas ik verscherping pas toe, op het moment dat ik de foto heb opgemaakt in de juiste afmetingen en resolutie voor print of voor publicatie op een website. Dit houdt ook in dat ik geen verscherping toepas in de instellingen van de digitale camera, of bij het scannen van een negatief of dia. In mijn ogen bereik ik hiermee prima resultaten. In diverse literatuur over digitale fotografie, wordt dit ook wel aangeduid met de term uitvoer verscherping (output sharpening). De term uitvoer verscherping suggereert dat er ook zo iets zal bestaan als invoer verscherping. Dat klopt, en dit is een vorm van verscherping die ik steeds vaker toepas in mijn werkwijze, met de ontwikkeling van Adobe Camera RAW (huidige versie 4.4.1). Daardoor ontstaan in mijn werkwijze twee momenten van verscherping, die ik hierna verder zal uiteenzetten: a. opnameverscherping (invoer), bij het bewerken van de foto in Adobe Camera RAW b. uitvoerverscherping, de laatste actie nadat ik alle bewerkingen aan de foto heb uitgevoerd, inclusief formaat en resolutie wijzigen voor webpresentatie of print. Optie a. is niet van toepassing op het moment dat je fotografeert in JPeg formaat (zie het artikel Jpeg of RAW). Opname verscherping heeft dan in principe al in de camera plaats gevonden. www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 2
A. Opnameverscherping Zoals aangegeven, pas ik opname verscherping toe in de RAW converter van Adobe Photoshop. De reden dat ik deze vorm van verscherping toepas, is om van begin af aan met een foto te werken met een goed basis contrast op de randen. Daarbij geeft deze aanpak de mogelijkheid om gebieden in de foto, die ik liever niet verscherp, te maskeren. In Adobe Camera RAW bevinden zich de verscherpingopties onder de knop detail in het rechtervenster. Verscherpen in ACR, in het tabblad detail. Voor een goede beoordeling van de actie is het van belang om de foto in te zoomen op 100%. Dit geeft tevens toegang tot geavanceerde mogelijkheden. Voor verscherping zijn hierin waarden in te stellen voor Amount, Radius, Detail en Masking. Bij het verscherpen van foto s wordt een versterking aangebracht in de contrasten op randen. De middelen om te verscherpen kijken naar contrastovergangen in de foto. Die contrastovergangen worden vervolgens versterkt, op basis van de gekozen instellingen. De instelling Amount bepaalt in welke mate het contrast op de randen wordt versterkt. Hoe hoger de waarde, hoe meer versterking in het contrast; De instelling Radius bepaalt de grootte van het gebied waarop versterking van het contrast wordt uitgevoerd; Detail beperkt de kracht van de versterking van het contrast op de randen (hogere waarde is minder beperking); Masking geeft de mogelijkheid om gedeelten in de foto uit te sluiten van verscherping. Hiermee kun je verscherping terugbrengen tot bijvoorbeeld alleen de randen. Handig in een situatie met bijvoorbeeld veel ruis of korrel in de foto. www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 3
Hoeveel je gaat verscherpen en met welke instellingen is vooral afhankelijk van het type foto. Een foto met veel details is doorgaans gebaat bij een lage radius (circa 0,5 0,8), een iets hogere amount (> 100), een beperktere waarde voor detail en een hogere waarde voor masking. Een foto met veel zachte overgangen (bijvoorbeeld een portret) kan doorgaans een iets hogere radius gebruiken (1,2 1,5), met een lagere waarde voor amount en een hogere waarde voor detail en masking. Let er in ieder geval op dat je in geen geval start met te zware verscherping. Het gaat in deze handeling namelijk alleen om het herstellen van het verlies aan scherpte, die is ontstaan bij het maken van de opname of het scannen van het beeld. Mijn werkwijze is als volgt: Zoals wordt voorgesteld in het detail tabblad van ACR, zoom ik in op de foto, tot een weergave van minimaal 100%. Daarbij richt ik mij op weergave van een deel van de foto, met een representatief gebied qua randen/contrastovergangen. Vervolgens stel ik de waarde bij Amount in op circa 60 (ongeacht het type foto). Instellen van die waarde gebeurt door middel van het verschuiven van de schuifregelaar naar links of rechts. Het effect van deze instelling is het beste te beoordelen door tijdens het instellen van die waarde de ALTtoets ingedrukt te houden. Het beeld schakelt namelijk dan over naar een zwart-wit weergave, waardoor je echt alleen een indruk krijgt van verscherping van contrasten. Let op, deze optie werkt alleen wanneer je in zoomt op 100%! Met de waarde van 60 voor Amount stel ik de waarde voor Radius in. Een foto met veel detaillering. Radius instellen met ALT-toets ingedrukt geeft een duidelijke indruk van het gebied met contrastovergangen dat beïnvloed wordt door verscherping. www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 4
Op het moment dat je tijdens het bewegen van de schuifregelaar voor Radius de ALT-toets ingedrukt houdt, verandert de weergave van de foto in een grijs/zwart beeld. De zwarte lijnen geven een indruk van het gebied van contrastovergangen in de foto, waarop verscherping wordt toegepast. Ik kies daarbij een instelling die zich beperkt tot een weergave van dunnen zwarte lijnen/randen in de weergave. Vervolgens richt ik me met de instellingen voor Detail en Masking op het beperken van de verscherping op de detailleringen die ik wil beïnvloeden. Ook in beide instellingen geeft het ingedrukt houden van de ALT-toets een weergave, waarin een goede beoordeling mogelijk is. In het voorbeeld, een foto met veel details, is een beperkte waarde voor Detail toereikend (waarde circa 20). Masking is een instelling waar ik zeer gecharmeerd van ben. Zeker in foto s waarin ruis of korrel zichtbaar is, geeft deze optie me de mogelijkheid om grote delen van de opname uit te sluiten van verscherping. Verscherping van een foto met veel ruis of korrel, heeft namelijk het risico in zich dat die verstoringen benadrukt worden. Het instellen van de waarde voor masking met de ALT-toets ingedrukt, geeft een weergave in zwart/wit. De witte lijnen geven daarin de randen weer die verscherpt gaan worden. Het zwart in de weergave geeft de van verscherping uitgesloten delen weer. Masking instellen met ALT-toets ingedrukt geeft middels de witte lijnen een duidelijke indruk van de delen die verscherpt worden. Deze optie is zeer nuttig om benadrukking van eventuele ruis of korrel in de foto tegen te gaan. www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 5
Op het moment dat ik nu de waarden voor Radius, Detail en Masking naar tevredenheid heb ingesteld, ga ik terug naar de schuifregelaar voor Amount, om de verscherping op de gekozen randen te verfijnen. Heb ik dit alles naar tevredenheid ingesteld, dan is dit voor mij een goed vertrekpunt om verdere bewerkingen op de foto in Photoshop uit te voeren. B. Verscherpen voor uitvoer: print of webpresentatie Op het moment dat ik alle bewerkingen in Photoshop heb uitgevoerd, breekt het moment aan om de foto klaar te maken voor print of webpresentatie. Voordat ik die stappen onderneem, bewaar ik het bewerkte bestand als een Photoshop bestand. Op die manier verzeker ik mij ervan, dat ik een hoofdbestand behoud, dat ik in de toekomst opnieuw kan gebruiken voor bijvoorbeeld het printen op een ander formaat, zonder dat ik opnieuw alle bewerkingen hoef uit te voeren. De enige stap die dan rest is het veranderen van afmetingen en resolutie, voor bijvoorbeeld de nieuwe print. Ondanks het feit dat Photoshop nieuwe gereedschappen introduceert voor het verscherpen (zoals bijvoorbeeld Smart Sharpen, blijft mijn voorkeur om finale verscherping toe te passen via Unsharp Mask in het menu I Filter/Sharpen. In mijn ogen biedt dit de goede combinatie van kwaliteit, flexibiliteit en hanteerbaarheid. Als voorbeeld van mijn werkwijze, heb ik de foto hier opgemaakt voor print in de afmetingen 30 x 45 centimeter, met een resolutie van 300 dpi. In Photoshop geef ik de foto passend in het venster weer, waarna ik het dialoogvenster Unsharp Mask oproep, via Filter/Sharpen. In dat venster heb ik een 100% weergave van een deel van de foto. De reden dat ik het origineel als passend in venster weergeef, is dat ik zo enige indruk van de verscherping op het hele beeld behoud en de mogelijkheid heb om vlot via muisklikken in de foto een ander deel van de foto weer te geven, in het dialoogvenster van Unsharp Mask. Vertrekpunt bij toepassen Unsharp Mask. Foto weergeven als passend in venster en in dialoogvenster USM een 100% weergave voor een indruk van de verscherping op ware grootte. www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 6
Unsharp Mask kent drie instellingen: Amount, Radius en Treshold. De eerste twee onderdelen hebben hetzelfde effect als de eerder beschreven toepassing daarvan in Adobe Camera RAW. Treshold is te vergelijken met de instelling Detail in ACR. Alleen komt hier de waarde 0 ongeveer overeen met een waarde 100 in Detail in ACR. Treshold bepaalt in feite hoeveel contrast aanwezig moet zijn tussen de pixels, om geïnterpreteerd te worden als rand. Bij waarde 0 wordt iedere naastliggende pixel in de foto, met een ander contrast, aangeduid als rand. Bij een hogere waarde moet het contrast groter zijn (tot uiteindelijk zuiver wit, naast volledig zwart). In mijn werkwijze start ik met het instellen van de waarde voor Radius. In het voorbeeld, met een foto met veel details, kies ik een lage radius (doorgaans tussen 0,4 en 1,0). In het USM dialoogvenster kan ik in de 100% weergave het effect van verscherping goed beoordelen door de linker muisknop ingedrukt te houden, bij het aanklikken van de detailweergave. Hiermee schakel je tussen de weergave verscherping toegepast (normale weergave) en origineel (knop ingedrukt). Vervolgens stel ik de waarde in, bij Amount. In een foto met details als in het voorbeeld, kies ik daarin doorgaans een waarde tussen 175 300%. Tot slot beperk ik de verscherping eventueel weer wat door het vergroten van de waarde voor Treshold. In dit geval een waarde tussen 0 en 5. De aanpak voor het verscherpen van foto s met weinig details of zachte overgangen contrast die behouden moeten blijven, is identiek aan de bovenstaande beschrijving. De drie onderdelen voor verscherping stel ik echter op een andere waarde in. In het detailvenster van USM, zoom ik in op een deel van de foto dat meer verscherping nodig heeft. Vervolgens kies ik de waarden voor Radius, Amount en Treshold. Unsharp Mask in een foto met zachte contrasten. De radius wordt hoger, amount lager en treshold groter. www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 7
Voor dit soort opnamen kies ik voor een radius tussen 2 en 4, een amount van 75 140% en een treshold tussen de 8 en 15. Bovenstaande beschrijvingen heb ik gebaseerd op een foto die de afmetingen 30 x 45 cm heeft gekregen, bij een resolutie van 300 dpi. Om aan te tonen wat een generieke toepassing van verscherpingregels kan doen, nog even een laatste voorbeeld. Stel dat de eerste foto uit het voorbeeld wordt verkleind voor webpresentatie. Op mijn website gebruik ik daarvoor foto s in de afmetingen 12 x 18 cm, met een resolutie van 72 dpi. Pas ik op die foto vervolgens de waarden 1 voor Radius, 200% voor Amount en 0 voor Treshold toe, dan wordt de verscherping te sterk. Om die reden kies ik daarin voor een lagere Radius en Amount met eventueel een iets hogere Treshold. Generieke toepassing van regels voor verscherping, geeft niet de beste kwaliteit. Het resultaat wordt namelijk ook beïnvloedt door de afmetingen en resolutie van de foto. In dit voorbeeld een afmeting van 12 x 18 centimeter bij 72 dpi geeft een te sterk effect. Op de heir beschreven voorbeelden zijn natuurlijk nog tientallen varianten te bedenken. Opnieuw geldt echter ook hier: visueel beoordelen geeft de beste indicatie. En misschien nog belangrijker: oefening baart kunst! www.jeanpaulwagemakers.nl Pagina 8