Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling Niko Roorda
B
B
Interdisciplinaire samenwerking m.b.t. DO Disciplinaire specialisatie m.b.t. DO Introductie DO Organisatievisie omtrent onderwijs en DO
Boom- model: Wortels: Visie, missie, onderwijsdoelen Biochemie & fysiologie: Onderwijsmethoden Stam: Takken: Bos, ecosysteem: Groeiproces: Basismodule / introducee van DO Disciplinaire integraee Interdisciplinaire integraee Ontwikkeling en onderhoud van studieprogramma + Vruchten: Output: effect op beroepenveld en samenleving
Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving. Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!
Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving. Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!
Coach Consultant Consultant Consultant Consultant Consultant Consultant inkel edrijf is udent nk f iversiteit Sc Ove O jf iekenhuis nt erheid tudent enhuis Stude N Univers Stud tudent siteit Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving. Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!
Veranderingen in het onderwijs zelf Niveaus van verandering (volgens Sterling) Niveau 1: Aanpassing Niveau 2: Herziening Niveau 3: TransformaEe Transi-e (transiee) Resultaat Opgeplakt Ingebed Systeem herontwerp Effect op onderwijs KosmeEsche verandering Werkelijke verandering In de genen ingebakken Con5nuïteit Kan zomaar weer Kan gemakkelijk Verankerd wegvallen geschrapt worden Bron: Sterling (2004) * SISD System Integration of Sustainable Development * Sterling, Stephen (2004): Higher EducaEon, Sustainability and the Role of Systemic Learning. In: Corcoran, P.B., A.E.J. Wals (eds.) (2004): Higher EducaEon and the challenge of sustainability. Kluwer, Dordrecht.
PLAN DO CHECK 0 1 2 3 4 5 1.1 3 Visie 1.2 3 Beleid 1.3 3 Communicatie AISHE 1.4 3 Interne milieuzorg 2.1 2.2 3 3 Netwerk Expert-groep 2.3 3 Ontwikkelingsplan personeel 2.4 3 Onderzoek, externe dienstverlening 3.1 3.2 3 3 Profiel van de afgestudeerde Onderwijsmethodologie 3.3 3 Rol van de docent 3.4 4.1 4.2 4.3 3 3 3 3 Toetsing Curriculum Geïntegreerde probleemaanpak Stages, afstuderen 4.4 3 Specialisme 5.1 3 Waardering door medewerkers 5.2 5.3 3 3 Waardering door studenten Waardering door werkveld 5.4 3 Waardering door maatschappij
Fase 1: Losse aceviteiten Organisatieontwikkeling (volgens INK, AISHE): 5 fasen Fase 5: Samenleving en Ecosysteem Fase 2: Proces Fase 3: Systeem Fase 4: Keten
HBO TransformaGe Landkaart 1990-2010 EFQM / INK / AISHE fase Fase 1 - Ac-viteiten georiënteerd Faciliterende processen Innoverende processen Duurzaamheids - processen Golf van fusies Verbeterde toegankelijkheid Milieukunde - onderwijs Lawine van nieuwe opleidingen X1. M2 opleiding (1991) 1990 Fase 2 - Proces georiënteerd Zeilen op de wind van verandering Kanteling van de organisaee Nieuwe onderwijsmethoden Herstructurering HBO X2. M2 herontwerp (1994) X3. Cirrus Project (1998) Fase 3 - Systeem georiënteerd ICT InternaEonalisering HBO lectoraten Externe kwaliteitsborging Intern kwaliteitsmanagement Flexibele leerroutes Nieuwe structuren na Bologna X4. AISHE & Keurmerk (2000) X5. Basisboek Duurz.Ontw. (2004) Fase 4 - Keten georiënteerd
HBO TransformaGe Landkaart 1990-2010 EFQM / INK / AISHE fase Fase 1 - Ac-viteiten georiënteerd Faciliterende processen Innoverende processen Duurzaamheids - processen Golf van fusies Verbeterde toegankelijkheid Milieukunde - onderwijs Lawine van nieuwe opleidingen X1. M2 opleiding (1991) 1990 Fase 2 - Proces georiënteerd Kanteling van de organisaee Nieuwe onderwijsmethoden Herstructurering HBO X2. M2 herontwerp (1994) X3. Cirrus Project (1998) Fase 35 - Samenleving Systeem georiënteerd & Ecologie georiënteerd HBO 1990 2010: Transitie, maar: nog incompleet, HBO lectoraten om 2 redenen HBO Ecosysteem Handvest Duurz.. Ontw.. Externe kwaliteitsborging Samenleving RCE's X4. AISHE & Keurmerk (2000) Intern kwaliteitsmanagement Voortgezet Beroeps- onderwijs leven Convenant Duurzaam Inkopen X8. AISHE 2.0 (2007) ICT Flexibele leerroutes Logische volgende stap X5. Basisboek Duurz.Ontw. (2004) InternaEonalisering Nieuwe structuren na Bologna Convenant SISD SISD HBO ODO ExperEse Centrum Fase 4 - Keten georiënteerd SISD : Systeem Integra5e van Duurzame Ontwikkeling ODO : Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling
Iteratief proces (niet lineair) = Keurmerk
Transitie door elkaar versterkende veranderprocessen Innovatie- niveau Tijd
Voornaamste conclusies (proefschrift) Het HBO in Nederland voerde tussen ca. 1990 en 2010 een ware (maar nog incomplete) transitie uit. Deze transitie kan worden voltooid: door hem consequent overal in het HBO door te voeren; en door systeemintegratie van duurzame ontwikkeling op grote schaal te realiseren. Zeilen op de wind van verandering is daarbij een effectieve strategie.
Strategieën voor ESD ( Education for Sustainable Development ): Onderwijsinhoud Onderwijsmethoden Onderwijsorganisatie Vier lagen in de onderwijsstructuur: Onderwijsvisie Table 1. Strategieën voor ODO ontwikkeling Ontwerp nieuw onderwijs Verander bestaand onderwijs Onderwijs- inhoud Onderwijs- methoden Onderwijs- organisa5e Onderwijs- visie Ontwikkel nieuwe opleiding X1 Integreer DO in opleidingen X3 Ontwikkel onderwijsmateriaal X5 Ontwerp nieuwe methodologie Introduceer methodologieën X2 Ontwikkel competeneegericht onderwijs X6, X7 Ontwerp nieuwe organisaeestructuur Integreer DO in kwaliteitsmanagement X4 Introduceer interdisciplinair leren SEcht nieuwe instelling Herdefinieer instellingsmissie X8
PLAN DO CHECK 0 1 2 3 4 5 1.1 3 Visie 1.2 3 Beleid 1.3 3 Communicatie 1.4 3 Interne milieuzorg 2.1 3 Netwerk 2.2 3 Expert-groep AISHE 2.3 3 Ontwikkelingsplan personeel 2.4 3 Onderzoek, externe dienstverlening 3.1 3 Profiel van de afgestudeerde 3.2 3 Onderwijsmethodologie 3.3 3 Rol van de docent 3.4 3 Toetsing 4.1 3 Curriculum 4.2 3 Geïntegreerde probleemaanpak 4.3 3 Stages, afstuderen 4.4 3 Specialisme 5.1 3 Waardering door medewerkers 5.2 3 Waardering door studenten 5.3 3 Waardering door werkveld 5.4 3 Waardering door maatschappij svoering Strategiebepaling m.b.v. AISHE toegepast: Nederland België Duitsland Oostenrijk Spanje Oekraïne Bangladesh Evaluatie en rapportage Brazilië Onderwijs module svoering Missie Onderzoek Zweden (Zweedse vertaling: ISBN 978-86135-17-1, 2008) module Onderwijs Interesse: Maatschappij Argentinië, Colombia, Venezuela, Ecuador (cursus Buenos Aires, 2009) Wit-Rusland Canada Portugal Australië Certificering Rapportage AISHE 2.0 module Identiteit module Onderzoek module Samenleving
ESD Toolkit (t.b.v. consultancy): PLAN DO CHECK 0 1 2 3 4 5 AISHE 1.1 3 Visie 1.2 3 Beleid 1.3 3 Communicatie 1.4 3 Interne milieuzorg 2.1 3 Netwerk 2.2 3 Expert-groep 2.3 3 Ontwikkelingsplan personeel 2.4 3 Onderzoek, externe dienstverlening 3.1 3 Profiel van de afgestudeerde 3.2 3 Onderwijsmethodologie 3.3 3 Rol van de docent 3.4 3 Toetsing 4.1 3 Curriculum 4.2 3 Geïntegreerde probleemaanpak 4.3 3 Stages, afstuderen 4.4 3 Specialisme 5.1 3 Waardering door medewerkers 5.2 3 Waardering door studenten 5.3 3 Waardering door werkveld 5.4 3 Waardering door maatschappij module svoering module Onderwijs Certificering Rapportage AISHE 2.0 module Onderzoek module Identiteit module Samenleving Tweede editie: mei 2011 Engelse vertaling: januari 2012 (Uitgeverij Earthscan, London) Handbook of ESD januari 2012 (Earthscan, London) Proefschrift downloaden als pdf: Via Linkedin Niko Roorda
ESD Toolkit (2) Serious Games en andere workshops en docententrainingen Boommodel (beleidsoriëntatie) VESTIA+D: DO Competentiematrix MulE-, inter- or trans- disciplinary V: Verantwoordelijkheid E: Emotionele intelligentie Life- cycle approach S: Systeemgerichtheid T: Toekomstgerichtheid I: persoonlijke Inzet Intercultural, A: Actievaardigheden internaeonal + Disciplinaire competenties Future orientaeon DO Curriculumscan DO Competentiematrix DO Checklist Kenmerken van Onderwijs voor Duurzame Ontwikke the small with the large; and th Principes Kenmerken Details ConnecEvity Systems Connec5ng parts, subsystems o, complexity thinking Connec5ng an analy5c with a h InnovaEvity Openness to changing condieons global. Connec5ng disciplines and stak regarding Triple P; balanced wi aspects. Connec5ng phases in the lifecyc lifecycles of people, products, c cultures, designs, paradigms, et Connec5ng people, (sub)culture Openness for values and perspe Connec5ng the past, the presen Concerns both long- term and sh based on visions of sustainable developments. Flexibility of mind; capability of uncertain5es
Consultancy namens DHO (Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs) o.a. bij Fontys Hogescholen Hogeschool Inholland Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool Rotterdam Hanzehogeschool Groningen Hogeschool Utrecht Saxion Hogescholen Hogeschool van Amsterdam Avans Hogeschool Haagse Hogeschool / TH Rijswijk Hogeschool Zuyd Hogeschool Windesheim Hoge Agrarische Den Bosch Marnix Academie Christelijke Agrarische Hogeschool Dronten Stenden Hogeschool Hogeschool Van Hall Larenstein Hogeschool Zeeland Christelijke Hogeschool Ede Stoas Hogeschool Hogeschool Ipabo Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Hogeschool Domstad Hogeschool voor de Kunsten Utrecht NHTV Gereformeerde Hogeschool Resultaten tonen aan: SISD is in verschillende hogescholen gerealiseerd of dicht genaderd AISHE, consultancy en Keurmerk speelden daarbij een significante rol Cases: volgende presentatie (door Roos Wemmenhove)