Patiënteninformatie Dikkedarmonderzoek Afspraak U wordt in het verwacht voor: Intakegesprek: locatie Zeist Prof. Lorentzlaan 76, 3707 HL Zeist (navigatieadres: Jagersingel 3, Zeist) Datum:... Tijdstip:.. Route: 7 Intakegesprek: locatie Utrecht Bosboomstraat 1, 3582 KE Utrecht Datum:... Tijdstip:.. Route: 305 Het dikkedarmonderzoek en het gesprek voor de uitslag vinden plaats in het, locatie Zeist. Prof. Lorentzlaan 76, 3707 HL Zeist (navigatieadres: Jagersingel 3, Zeist) Onderzoek: Datum:.. Tijdstip:. Route: 38 / 39 ( omcirkelen wat van toepassing is) Uitslag poliklinisch: Datum. Tijdstip:. Route: 7 Uitslag telefonisch: Datum: Ochtend/middag:. 1
Inleiding Binnenkort wordt bij u een darmonderzoek gedaan. Met een kijkinstrument, een endoscoop, bekijkt de arts de binnenkant van uw dikke darm. Dit onderzoek, waarbij de gehele dikke darm wordt bekeken, heet een coloscopie. In deze folder vindt u informatie over de gang van zaken rond het onderzoek. Het is belangrijk dat u zich realiseert dat de situatie voor u anders kan zijn dan is beschreven. Het onderzoek wordt uitgevoerd in het, een samenwerkingsverband tussen het UMCU en het Diakonessenhuis. Het DarmCentrum Midden Nederland is gevestigd in het Diakonessenhuis locatie Zeist. Voor het onderzoek wordt u een gedeelte van de dag opgenomen op de afdeling Dagbehandeling van het Diakonessenhuis, locatie Zeist. Algemeen Hoe werkt de dikke darm? De dikke darm is wijder en korter dan de dunne darm en vormt samen met de endeldarm het laatste deel van het spijsverteringskanaal. Op het moment dat het deels verteerde voedsel in de dikke darm komt, zijn vrijwel alle voedingsstoffen eruit verwijderd. In de dikke darm worden vooral water en zouten aan de ingedikte brij onttrokken. Het restant wordt voortgestuwd naar de endeldarm, waar het als ontlasting via de anus het lichaam verlaat. Wat is een coloscopie Bij een coloscopie bekijkt de arts de binnenkant van de dikke darm. Het onderzoek wordt gedaan met een dunne, bestuurbare en buigzame slang, de endoscoop. Via de anus wordt de endoscoop in de endeldarm gebracht en voorzichtig doorgeschoven tot waar de arts de darmwand wil bekijken. Wat is het doel van dit onderzoek? Met dit onderzoek kunnen afwijkingen aan uw dikke darm worden opgespoord, zoals zweertjes, divertikels, ontstekingen, bloedingen, vernauwingen en gezwellen. Via de endoscoop kunnen ook kleine ingrepen worden gedaan. Er kan bijvoorbeeld een stukje weefsel worden weggenomen voor nader onderzoek. Dit noemen we een biopsie. Ook kunnen poliepen worden verwijderd, bloedingen gestelpt of vernauwingen opgerekt. Welke aandoeningen kunnen worden opgespoord? Hieronder volgen enkele aandoeningen die met dit onderzoek kunnen worden opgespoord. Divertikels Dit zijn kleine onschuldige uitstulpingen in de wand van de dikke darm. Meestal geven divertikels geen klachten, maar ze kunnen wel gaan ontsteken als er ontlasting en bacteriën in achterblijven. Dan spreken we van diverticulitis. Dit kan gepaard gaan met koorts, hevige buikpijn, diarree en braken. Divertikels komen vrijwel niet voor bij mensen die jonger zijn dan 30 jaar. De kans neemt toe bij het ouder worden. 2
Poliepen Dit zijn kleine, meestal goedaardige gezwelletjes die onder andere in de dikke darm kunnen voorkomen. Ze kunnen verschillende vormen hebben: plat, bol, als een paddestoel of een knop. Ze variëren in grootte van enkele millimeters tot enkele centimeters. Kleine poliepen geven meestal geen klachten, maar als ze groter worden kan de ontlasting veranderen en kan er bloed bij zitten. Sommige poliepen kunnen op den duur kwaadaardig worden. Daarom worden deze poliepen verwijderd. Darmkanker Kanker van de dikke darm en de endeldarm komt veel voor, zowel bij mannen als bij vrouwen. Hierbij gaat het om kwaadaardige gezwellen in de darmwand. Klachten die kunnen optreden zijn: bloed bij de ontlasting, buikpijn en bloedarmoede. Soms zijn er echter geen klachten. Mensen waarbij dikkedarmkanker in de familie voorkomt, hebben een vergrote kans op deze ziekte. Hetzelfde geldt voor mensen met een bepaald soort darmpoliepen en chronische darmontstekingen. Chronische ontsteking De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn chronische ontstekingen van de darm(en). Kleine zweertjes en abcessen in de darmwand kunnen ontstekingsreacties geven die soms hevig zijn en gepaard gaan met ernstige diarree, soms met bloed en pus. Er zijn periodes zonder klachten, tot het moment dat de ontsteking weer opvlamt. De oorzaak van deze ziekten is niet bekend. Voorbereidingen Voorlichting Als u rechtstreeks via de huisarts verwezen bent voor een dikkedarmonderzoek, dan krijgt u een uitnodiging voor een voorlichtingsgesprek met een verpleegkundige. Deze informeert u over het onderzoek, de procedure en de mogelijke risico s. U krijgt ook een korte persoonlijke intake in verband met uw opname op de dagbehandeling en de toediening van een slaapmiddel (zie verder Het onderzoek ). Lege darmen Voor het onderzoek moet uw dikke darm helemaal leeg zijn. U krijgt daarom een recept voor het laxerende middel Moviprep. In de folder Voorbereiding dikkedarmonderzoek (moviprep) vindt u verdere instructies. U kunt ook een voorlichtingsfilmpje bekijken op het internet: http://www.moviprep.info/patients/nl/service-tips-108/ Als u een stoma heeft, bepaalt de maag-, darm-, leverarts wat voor u de beste voorbereiding is. Medicijnen Tijdens het onderzoek worden soms ingrepen gedaan, zoals het nemen van een biopt of het wegnemen van een poliep. Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, heeft u bij deze ingrepen een verhoogd risico op een bloeding. Overleg met uw arts of u uw medicijnen kunt blijven gebruiken. In het algemeen gelden de volgende voorschriften: Bloedverdunnende medicijnen Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt worden deze in overleg met uw behandelend arts gestopt. Meestal wordt onderstaand schema gevolgd, tenzij u andere afspraken maakt met uw arts. 3
- Sintrom (acenocoumarol) 3 dagen van tevoren stoppen - Marcoumar (fenprocoumon) 5 dagen van tevoren stoppen. - Plavix (clopidogrel) 5 dagen van tevoren stoppen - Persantin (dipyridamol) 1 dag van tevoren stoppen. - Dabigatan, Rivaroxaben, Apixaban 3 dagen van tevoren stoppen (NOAC's ) Aspegic, Aspro (acetylsalicylzuur) en Ascal (carbasalaatcalcium) kunt u gewoon blijven gebruiken. Als u andere bloedverdunnende medicijnen gebruikt, overleg dan met uw behandelend arts. IJzertabletten Gebruikt u ijzertabletten, dan moet u 1 week vóór het onderzoek stoppen met het innemen van deze medicijnen. Overleg dit wel met uw behandelend arts. IJzertabletten kleuren de ontlasting zwart, waardoor de darmwand moeilijker te reinigen is. Orale anticonceptie Als u orale anticonceptie gebruikt, is deze voor de rest van de cyclus onbetrouwbaar. Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) Als u tabletten gebruikt: neem tabletten niet in gedurende een dag voor het onderzoek en ook niet op de ochtend van de onderzoeksdag. Als u insuline spuit: - Dag voor het onderzoek: volg het schema in de tabel. - Dag van het onderzoek: spuit de helft van de normale ochtend. Het is mogelijk dat ondanks deze voorzorgsmaatregelen de bloedsuikers te laag worden. Dit kunt u opvangen door het drinken van koolhydraatrijke dranken, zoals vruchtensap (zonder vruchtvlees) en limonades (zonder koolzuur) of het eten van druivensuiker. Het is handig om dit zelf mee te nemen. Let op: bepaal tijdens het dieet regelmatig uw bloedglucosewaarden. Insulineschema de dag vóór het onderzoek Insulineschema Ochtend middag avond Voor het slapen 1 x daags (ochtend) normale 1 x daags (voor het slapen) helft van de normale 2 x daags normale helft van de normale 4x daags normale normale afhankelijk van Kh-inname In geval van vragen kunt u contact opnemen met uw diabetesverpleegkundige. helft van de normale 4
Vervoer Wij raden wij u af om na het onderzoek zelfstandig naar huis te rijden. Zeker als u een slaapmiddel heeft gehad, mag u niet zelfstandig deelnemen aan het verkeer. U moet dan vervoer naar huis regelen. Maakt u gebruik van het openbaar vervoer, dan adviseren we u om onder begeleiding naar huis te gaan. Meenemen naar het ziekenhuis Neem op de dag van het onderzoek uw identiteitsbewijs, uw patiëntenpas en uw verzekeringspapieren mee naar het ziekenhuis. Trek makkelijk zittende kleding aan. Neem als u opgenomen wordt ook uw medicijnen of medicijnlijst, schoon ondergoed en slippers of pantoffels mee. Begeleider (partner, familie) Familie en eventuele begeleiders kunnen niet bij het onderzoek aanwezig zijn en worden verzocht in de wachtruimte plaats te nemen. Dit geldt ook voor ouders of begeleiders van kinderen. Zij mogen mee naar binnen tot aan de start van het onderzoek. Daarna worden zij verzocht in de wachtruimte plaats te nemen tot het onderzoek klaar is Verhinderd? Bent u verhinderd op het moment van de afspraak, geef dit dan zo spoedig mogelijk (uiterlijk 24 uur van tevoren) door aan het (088 250 5300). Er kan dan iemand anders in uw plaats komen. Bovendien kunt u meteen een nieuwe afspraak maken. Het onderzoek Melden U meldt zich op het afgesproken tijdstip op de locatie en afdeling waar u wordt verwacht. Zie hiervoor het afsprakenkader op de voorkant van deze folder. Voorbereidingen Poliklinische coloscopie met slaapmiddel (dagopname) De coloscopie vindt in principe plaats met een slaapmiddel (zie verderop onder kopje slaapmiddel ). U wordt ter voorbereiding opgenomen op de afdeling Dagbehandeling. Op de dag van het onderzoek meldt u zich hier op de afgesproken tijd. De darmvoorbereiding heeft u reeds thuis gedaan. Op de afdeling vinden enkele aanvullende voorbereidingen plaats. U krijgt een infuusnaald voor het toedienen van het slaapmiddel. Zo nodig krijgt u een klysma (darmspoeling). Vervolgens wordt u (in bed) naar de afdeling Endoscopie gebracht. Poliklinische coloscopie zonder slaapmiddel Wilt u geen slaapmiddel, geef dit dan bij het maken van de afspraak door aan de afdeling Endoscopie. U wordt dan voor het onderzoek niet opgenomen op de dagbehandeling, maar gaat rechtstreeks naar de afdeling Endoscopie. Klinische coloscopie (opname) Als u voor het onderzoek op een verpleegafdeling wordt opgenomen, meldt u zich de dag voor het onderzoek op de betreffende afdeling. Daar worden uw darmen met een laxerend middel voorbereid op het onderzoek. Het onderzoek vindt plaats met een slaapmiddel. Vlak voor het onderzoek krijgt u een infuusnaald voor het toedienen van dit middel. Vervolgens wordt u (in bed) naar de afdeling Endoscopie gebracht. 5
Gang van zaken tijdens het onderzoek Het onderzoek wordt gedaan door een maag-darm-leverarts. U wordt verzocht u van onderen uit te kleden en met opgetrokken knieën op uw linkerzij op de onderzoektafel te gaan liggen. Via de anus wordt de endoscoop voorzichtig in de endeldarm gebracht. Daarna wordt het instrument geleidelijk steeds verder de dikke darm ingeschoven. Om een beter zicht te krijgen op de darmwand kan via de endoscoop lucht in de darm worden geblazen. Hierdoor gaat de darm wijder openstaan en kan het slijmvlies dat de darmwand bekleedt beter worden bekeken. Door het invoeren van de lucht kunt u wat pijnlijke darmkrampen krijgen. Waarschijnlijk moet u hierdoor ook wat winden laten. Dit is heel normaal, dus niet iets om u voor te schamen. Houd de lucht niet op, want hierdoor krijgt u meer last van pijnlijke krampen. Het is mogelijk dat u tijdens het onderzoek wordt gevraagd om op uw rug, buik of rechterzij te gaan liggen. Om de endoscoop goed te sturen, wordt deze regelmatig kleine stukjes teruggetrokken voor hij verder wordt ingeschoven. De arts kan ook een endoscopie-verpleegkundige vragen om met de handen op bepaalde plekken van uw buik druk uit te oefenen. Bij een coloscopie wordt de endoscoop meestal tot aan de dunne darm opgevoerd. Daarna wordt de endoscoop geleidelijk teruggetrokken, waarbij de darmwand nauwkeurig geïnspecteerd wordt. Extra ingrepen Als de arts het nodig vindt, kan hij tijdens het onderzoek een stukje weefsel (een biopt) wegnemen voor verder onderzoek of een andere handeling verrichten. U voelt hier niets van. Wordt een stukje weefsel (een biopt) weggenomen, dan wordt u dit altijd verteld. Is het onderzoek klaar, dan wordt de endoscoop weer verwijderd. Hoe lang duurt het onderzoek? De voorbereiding in de endoscopiekamer neemt ongeveer 5 tot 10 minuten in beslag. Een coloscopie duurt ongeveer 15 tot 30 minuten. Als er extra handelingen worden verricht, zoals het verwijderen van poliepen, kan het onderzoek langer duren. Na afloop moet u natuurlijk ook even bijkomen. Dit duurt langer als u een slaapmiddel hebt gehad. Is het onderzoek pijnlijk? Het inbrengen van de slang in de anus is iets waar veel mensen tegenop zien. De meeste patiënten geven aan dat het inbrengen raar en vervelend aanvoelt, maar niet echt pijnlijk is. Zit de slang eenmaal in uw darmen, dan kan dit wel pijnlijk zijn. U kunt buikkrampen krijgen doordat in de darm vervelende bochten kunnen zitten. Daarnaast kan het inblazen van lucht in de darmen een opgeblazen gevoel veroorzaken. Als u zich tijdens het onderzoek goed ontspant, heeft u minder last van deze ongemakken. Vanwege de hinder van dit onderzoek kunt u kiezen voor toediening van een slaapmiddel en een pijnstiller (zie onder). Slaapmiddel en pijnstilling Voorafgaand aan het onderzoek krijgt u via een naaldje in uw arm een slaapmiddel toegediend, ook wel roesje of sedatie genoemd (geen narcose). Dit zorgt ervoor dat u tijdens het onderzoek slaperig bent. U krijgt ook een pijnstillend middel. In combinatie met het slaapmiddel vermindert dit de pijn en eventuele angst en spanning. 6
Door de medicijnen bent u ook na het onderzoek nog een tijdje slaperig. Daarom vindt onderzoek met sedatie altijd plaats in dagopname. U kunt dan eerst bijkomen voordat u na het onderzoek weer naar huis gaat. Dit kan variëren tussen 45 minuten en 2 uur. Na toediening van deze medicijnen mag u 24 uur niet zelfstandig aan het verkeer deelnemen en moet u zorgen voor begeleiding naar huis. Risico s en complicaties Een coloscopie is een veilig onderzoek. Toch kunnen er in een enkel geval complicaties optreden zoals een bloeding. Naast een bloeding kan er tijdens het onderzoek een scheurtje (perforatie) in de darmwand ontstaan. Wanneer er tijdens het onderzoek aanvullende handelingen worden uigevoerd zoal het verwijderen van poliepen is de kans op complicatie groter. De meeste complicaties treden op tijdens het onderzoek en kunnen ook tijdens het onderzoek behandeld worden. Bij 10% van de mensen lukt het niet om de hele dikke darm te bekijken, maar slechts een deel ervan vanwege zeer lastige bochten in de darm of andere oorzaken. Sommige mensen kunnen door het onderzoek een wat trage hartslag krijgen en neiging tot flauwvallen. Dit herstelt spontaan. Na het onderzoek Naar huis Poliklinische coloscopie met slaapmiddel Na het onderzoek gaat u terug naar de dagbehandeling. U mag hier geen bezoek ontvangen. Een à twee uur na het onderzoek kunt u weer naar huis. Houd er rekening mee dat u niet zelf aan het verkeer mag deelnemen. Poliklinische coloscopie zonder slaapmiddel Na het onderzoek kunt u meteen naar huis. Klinische coloscopie Na het onderzoek gaat u terug naar de afdeling. Een à twee uur na het onderzoek kunt u (in overleg) naar huis. Houd er rekening mee dat u niet zelf aan het verkeer mag deelnemen. Nazorg Na het onderzoek kunt u wat pijn hebben, meestal als gevolg van krampen door de ingeblazen lucht. Hoe sneller u de lucht kwijt raakt, hoe eerder de pijn afneemt. Warmte op de buik kan verlichting geven. Als u op de dagbehandeling of op een afdeling ligt, kunt u aan de verpleegkundige vragen om een schoorsteentje (dit is een slangetje in de anus waardoor de lucht kan ontsnappen). U mag na het onderzoek weer eten en drinken wat u gewend bent. Is het onderzoek met een slaapmiddel uitgevoerd, dan mag u de rest van de dag niet meer zelfstandig aan het verkeer deelnemen (geen auto, motor, bromfiets et cetera besturen, niet fietsen). Ook adviseren wij u de eerste 12 uur na het onderzoek geen alcohol te gebruiken. De combinatie van het slaapmiddel en alcohol kan een negatieve invloed hebben op uw reactievermogen en uw rijgedrag. 7
De uitslag De arts die het onderzoek uitvoert, geeft u een voorlopige uitslag op een nazorgformulier. Een definitieve uitslag krijgt u later. In principe wordt hiervoor een week na het onderzoek een afspraak met u gemaakt. U wordt dan gebeld of krijgt een afspraak om op het spreekuur te komen. Is er een stukje weefsel weggenomen, dan wordt dit verder onderzocht in het laboratorium. De uitslag daarvan krijgt u bij de controleafspraak te horen. Problemen Complicaties kunnen ook thuis, tot 14 dagen na het onderzoek, optreden. U dient contact met ons op te nemen als u in deze periode klachten krijgt zoals heftige buikpijn, verlies van helder rood bloed of hoge koorts. Het kan nodig zijn dat wij u op de spoedeisende hulp beoordelen en indien nodig wordt opgenomen. Dit kan: - binnen kantooruren via het telefoonnummer van het, - buiten kantooruren via de Spoedeisende hulp van het Diakonessenhuis, locatie Utrecht. De telefoonnummers vindt u achter in deze folder. Tot slot Informatie over het Het is een samenwerkingsverband tussen het Diakonessenhuis Utrecht-Zeist-Doorn en het UMC Utrecht. Patiënten kunnen in dit centrum terecht voor dikkedarmonderzoek. Dit onderzoek heet een coloscopie. Persoonlijke aandacht en voorlichting ondermeer tijdens het intake gesprek door de gespecialiseerde verpleegkundige zijn kenmerkend voor het DarmCentrum Midden Nederland. De voorlopige uitslag wordt dezelfde dag aan patiënt meegegeven. Naast uitstekende zorg richt het centrum zich ook op wetenschappelijk onderzoek. Hiermee kunnen in de toekomst betere en minder belastende diagnose- en behandelmethoden worden ingezet. Het is vanaf oktober 2011 geopend en gevestigd in het Diakonessenhuis locatie Zeist. In de toekomst zal het centrum de dienstverlening uitbreiden voor patiënten met slikklachten en leverziekten. Het centrum is klaar om de patiëntenstroom aan te kunnen die het landelijk bevolkingsonderzoek op dikke darmkanker met zich mee gaat brengen in 2013. Vragen Heeft u vragen of zijn er dingen onduidelijk dan kunt u contact opnemen met het. Voorafgaand aan het onderzoek kunt u ook altijd nog vragen stellen. Opmerkingen over de folder Ontbreekt er informatie in deze folder of is iets onduidelijk beschreven, dan horen wij dat graag. U kunt uw opmerkingen doorgeven via het. 8
Contactgegevens Prof. Lorentzlaan 76 3707 HL Zeist Telefoonnummers Algemeen nummer 088 250 5300 Spoedeisende hulp Diakonessenhuis Utrecht 088 250 6211 9