GO WEST-VLAANDEREN Organisatie voor streekontwikkeling Actiepuntennota Alternatieven voor diep grondwater in West-Vlaanderen 15 september 2004
1. INLEIDING Deze actiepuntennota komt er op vraag van de Provincie West-Vlaanderen na de voorstelling van de resultaten van het hefboomproject kwantitatieve en kwalitatieve inventarisatie en evaluatie van de grondwaterbevoorrading voor Industrie, Land- en Tuinbouw in West-Vlaanderen en aanzet tot langetermijnoplossingen voor een duurzame waterbevoorrading in de provincie en het streekcharterproject rationeel waterbeheer en optimale valorisatie van beschikbare watervoorraden in de regio Roeselare-Tielt ten behoeve van de groenteproducerende en de groenteverwerkende industrie. In deze nota worden de knelpunten beschreven waarmee industrie en land- en tuinbouw geconfronteerd worden om een alternatieve waterbron voor diep grondwater te vinden. De problemen worden opgedeeld per alternatieve bron en per sector. Deze nota kan als basis dienen voor een gecoördineerd overleg tussen het provinciaal beleid en de diverse betrokken Vlaamse administraties om een aanzet te kunnen geven naar concrete oplossingen of te ondernemen acties. Voor meer informatie kunt u terecht bij het van de GOM West- Vlaanderen, e-mail rationeelwaterbeheer@gomwvl.be. 2. LIGGING DIEPGRONDWATERGEBRUIKERS IN WEST-VLAANDEREN Er zijn twee diepe grondwatervoerende lagen in de Provincie: de Formatie van Landen (landeniaan) en de Paleozoïsche Sokkel (sokkel). De watervoerende laag van het Krijt wordt beschouwd als horende bij de Paleozoïsche Sokkel. In West-Vlaanderen zijn er 1073 diepgrondwatervergunningen (BRON: Databank Ondergrond Vlaanderen, DOV; situatie eind 2002): industrie (210 20%); landbouw (803 75%); diensten (60 5%). Bij de industriële diepgrondwatergebruikers situeren slechts 2 op 10 bedrijven zich op een bedrijventerrein. Slechts 10% van de bedrijven bevindt zich binnen een straal van 3 kilometer rond een RWZI. De landbouwers die diep grondwater gebruiken zijn hoofdzakelijk veetelers (93%), waarvan 79% is gelegen in de Westhoek. Naast industrie en landbouw wordt ook diep grondwater gebruikt in de dienstensector (gemeentebesturen, rust- en verzorgingstehuizen, ziekenhuizen, onderwijsinstellingen, recreatiecomplexen, ). Voor de dienstensector is leidingwater het gangbare en logische alternatief. In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van het vergunde diep grondwater van de verschillende sectoren eind 2002. De sectoren die voor de grootste hoeveelheden diep grondwater vergund zijn (zie tabel 1, kolom 3 en 4), zijn: de textielsector (37%); de voedingsnijverheid (20%); de veeteeltsector (16%). Het belang van diep grondwater voor een bepaalde sector hangt af van het aandeel diep grondwater in het totale vergunde grondwater (zie tabel 1, kolom 6) en het aandeel grondwater in het totale waterverbruik van de sector (zie tabel 1, kolom 9). Hieruit blijkt dat voornamelijk de textielsector en wasserijen het sterkst afhankelijk zijn van diep grondwater. Veel landbouwbedrijven zijn sterk afhankelijk van grondwater. Globaal voor de sector is de hoeveelheid grondwater vergund in diepe grondwaterlagen beperkt (voor de veeteelt 19% en voor de andere landbouw 10%). Toch is het diep grondwater zeer belangrijk voor de landbouwers die er gebruik van maken omdat het vaak de enige beschikbare waterbron is. 1
De ligging van de diepgrondwatergebruikers in West-Vlaanderen wordt weergegeven per sector (zie verwijzingen in tabel 1) op kaarten (zie punt 5). Tabel 1: Vergund diep en totaal grondwater en grondwater en totaal waterverbruik in industrie en landbouw (BRONNEN: DOV-databank, gegevens 2002; VMMdatabank, gegevens 2000) SECTOR BRON: Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) 2002 (in miljoen m³) Vergund diep grondwater %sector Vergund grondwater %diep BRON: VMM-aangifte 2001, cijfers 2000 (in miljoen m³) Verbruikt grondwater Totaal waterverbruik %grond INDUSTRIE (tabel 3, kaart 1) Textiel (tabel 4, kaart 1.1) 4,00 37% 4,91 81% 4,70 6,94 68% Voeding (tabel 5; kaart 1.2) 2,17 20% 5,02 43% 3,73 12,02 31% Groentediepvries (kaart 1.2.1) 0,69 6% 1,37 50% 1,34 2,68 50% Andere voeding (kaart 1.2.2) 1,48 14% 3,65 41% 2,39 9,34 26% Wasserijen (tabel 6; kaart 1.3) 0,48 4% 0,90 53% 0,58 0,67 87% Andere industrie (tabel 3, kaart 1.4) 0,90 8% 4,52 20% 5,35 17,14 31% Totaal 7,55 70% 15,35 49% 14,36 36,77 39% LANDBOUW (tabel 6 en 7, kaart 2) Veeteelt (tabel 6; kaart 2.1) 1,69 16% 9,00 19% 8,48 10,29 82% Niet-veeteelt (tabel 7, kaart 2.2) 1,07 10% 10,59 10% 2,14 2,75 78% Totaal 2,76 25% 19,59 14% 10,62 13,04 81% DIENSTEN (kaart 3) Totaal 0,55 5% 3,71 15% 0,72 3,20 23% TOTAAL West-Vlaanderen 10,86 100% 38,65 28% 25,70 53,01 48% %sector: aandeel sector in vergund diep grondwater in West-Vlaanderen %diep: aandeel diep in totaal vergund grondwater per sector in West-Vlaanderen %grond: aandeel grondwater in totaal waterverbruik per sector in West-Vlaanderen 2
3. BESCHRIJVING POTENTIELE ALTERNATIEVE WATERBEVOORRADINGSMOGELIJKHEDEN Tabel 2: Haalbaarheidsanalyse van de alternatieve waterbronnen voor diep grondwater. Bron Pluspunt (+): Minpunt ( ): Knelpunt Actie Regenwater - Gratis - Lage zoutconcentratie - Lage hardheid (zacht) - Opvang plaatsen - Inname ruimte - (Bacteriologisch) mindere kwaliteit - Discontinu beschikbaar - Aanpassing infrastructuur voor regenwatergebruik zeer duur of niet haalbaar. Problemen bij verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning voor de aanleg van opvangbekkens bij industrie omwille van de bestemmingszone en bij landbouw omwille van het verstoren van het natuurlijk en landschappelijk karakter. Bestemmingswijzigingen toestaan (eventueel onder bepaalde voorwaarden) als dit ten goede komt van alternatieve waterbevoorrading ter beperking van het gebruik van diep grondwater (doelstelling decreet integraal waterbeleid). Ondiep grondwater - Lage heffingskosten (0,05-0,08 /m³) - Constante kwaliteit - Boren nieuwe putten. - Te veel ijzer en/of te hoge hardheid voorbehandeling vereist. - Niet overal beschikbaar; Westhoek: doorgaans onvoldoende of niet beschikbaar. - Capaciteit per put, per laag sterk variabel. Debiet diep grondwater vervangen door ondiep grondwater is meestal niet haalbaar: - Debiet te klein - In vele gevallen geen ondiep beschikbaar Bij te grote bemaling risico om andere ondiepe grondwaterwinningen negatief te beïnvloeden. Bedrijven bij (her)aanvraag grondwater goed informeren over het maximaal debiet dat ze per watervoerende laag kunnen krijgen. Leidingwater - Gekende kwaliteit - Zekerheid - Hoge kostprijs (1,00-1,65 /m³), niet haalbaar voor kleine bedrijven en bedrijfssectoren in economisch zwakke omstandigheden. - Ontharding vereist voor bepaalde toepassingen. - Restricties bij voordeeltarief (afname in dalperiode, 24u buffer, ). - Problemen aansluiting in agrarische zone: landbouwers zonder aansluiting en voor uitbreiding debiet industrie te weinig druk of capaciteit. - Aanvoerleiding op bedrijfsniveau te klein voor groter debiet dure infrastructuurwerken. - Aanbod drinkwatermaatschappijen < huidig verbruik + vergunde hoeveelheid diep grondwater. - Uitbreiding aanbod leidingwater drinkwatermaatschappijen. - Mogelijkheid uitwerken om een voordeliger tarief te kunnen geven aan economisch zwakke sectoren (landbouw, textiel) mits het bedrijf voldoet aan gestelde criteria inzake rationeel waterbeheer en goed huismeesterschap. Oppervlaktewater - Lage captatiekosten; 0,043 /m³ - Geen beperkingen op capteerbaar debiet. - Grote kwaliteitsschommelingen - Afstand tot waterloop met voldoende debiet. - Behandelingskosten hoog. - Soms problemen bij verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning voor de aanleg van opvang. - Slechts economisch rendabel als afstand tot geschikte waterloop < 1 km + grote debietsvraag. - (zie regenwater) - Verder onderzoek naar cluster bedrijven waar bevoorrading met (gezuiverd) oppervlaktewater economisch voordeliger is dan leidingwater. 3
Bron Pluspunt (+): Minpunt ( ): Knelpunt Actie Recupwater (1) Grijswaterdistributie (2) Andere alternatieven - Effluent waterzuivering gratis. - Minder debiet geloosd daling kosten lozingsheffing. - Vele bedrijven zijn geïnteresseerd in grijswater tegen een concurrentiële prijs (0,50 /m³). - Mogelijkheid tot het verkrijgen van gewestbijdrage voor investering. Bemaling kleiwinning Bufferbekken langs waterloop Drainagewater snelwegen Waterstroom buurtbedrijf - Weinig bedrijven hebben een industriële waterzuivering. - Beperkt inzetbaar zonder extra behandeling. - Waterhergebruik kan niet onbeperkt doorgaan, een minimum graad van verversing is nodig. - Distributiekosten lopen zeer snel op (met de afstand) waardoor haalbaarheid grijswaterdistributie snel afneemt. - Kwaliteitseis bedrijven moet dezelfde zijn. - Op basis van RWZI-effluent proceswater voor voedingsbedrijven produceren is te gevaarlijk en ethisch onverantwoord geen alternatief voor voedingsbedrijven. - Debietsschommelingen. - Bij het hergebruik van water concentreren de vervuilende componenten zich in een kleinere hoeveelheid water (opconcentratie) overschrijding lozingsnormen. - Hergebruik van water dat niet voldoet aan de drinkwaternorm is niet toegelaten door FAVV in de meeste voedingssectoren (o.a. brouwerijen en slachterijen). - Bedrijven willen geen langetermijn engagementen aangaan voor waterbevoorrading. - P-bedrijven moeten overschakelen naar lozen op oppervlaktewater, dit vraagt zuivering waardoor zelfzuiveren voor hergebruik economisch voordeliger wordt dan grijswater. - Als RWZI-effluent gebruikt wordt rekening houden met dagdebiet en niet jaardebiet. - Knelpunten grijswaterproject Waregem (zie textiel punt 4, tabel 4). - Vergunnen van lozingsnormen op basis van vuilvrachten in plaats van concentraties (rekening houdend met de productiehoeveelheid). - Overleg met FAVV om waterhergebruik in voedingsbedrijven te versoepelen en in regels vast te leggen (eventueel na gevarenanalyse). - Duidelijkheid over lot P-bedrijven en afstappen van voorwaarden die stellen dat het bedrijf mag blijven lozen op de RWZI mits de aanleg van een persleiding tot de RWZI. - Overstortproblematiek oplossen door regenwater af te koppelen van riool en niet de bedrijven. - Eventueel bedrijf laten mee-investeren in (uitbreiding) RWZI s. Alleen Ampe Steenbakkerij verpompt een groot debiet (370.000 m³) naar waterloop. Dit water wordt stroomafwaarts reeds gebruikt door tal van landbouwers en een groenteverwerkend bedrijf. Reeds drie bekkens beschikbaar in West-Vlaanderen: in Langemark, Poperinge en Lichtervelde. Deze bekkens dienen enerzijds om water te bufferen voor beregening in de landbouw en anderzijds beperken ze het overstromingsgevaar. Industrieel gebruik is er op heden niet. Het bekken in Langemark ligt wel dicht bij twee diepgrondwatergebruikers. De Provinciale Dienst Waterlopen plant zes gelijkaardige projecten. Weinig concrete (kwaliteits)gegevens beschikbaar over drainagewater bij snelwegen. In Wevelgem zouden er twee pompstations zijn die elk jaarlijks 300.000 m³ verpompen. Op 2 kilometer bevindt zich een linnenwasserij die hier mogelijk gebruik van zou kunnen maken. Danis beschikt over een waterstroom na indamping van 160.000 m³. Dit is relatief hoogkwalitatief water dat ter beschikking is voor hergebruik. Eén diepgrondwatergebruiker ligt op minder dan 1 kilometer. (1) Recupwater: effluent van een industriële waterzuivering dat hergebruikt wordt. (2) Grijswaterdistributie: bedelen van grijswater zoals oppervlaktewater, effluent van RWZI, regenwater, waterstroom van een naburig bedrijf, water uit een bufferbekken, naar één of meerdere bedrijven al dan niet na zuivering (geen gewestbijdrage mogelijk indien de grijswaterbevoorrading slechts één bedrijf betreft). 4
4. OVERZICHT SECTORSPECIFIEKE KNEL- EN ACTIEPUNTEN EN GEGEVENS Weergave van het diepgrondwaterverbruik, de tewerkstelling en de economische situatie van de belangrijkste sectoren aanwezig in West-Vlaanderen. Per sector wordt vervolgens de haalbaarheid van de verschillende mogelijke alternatieven voor diep grondwater overlopen. Hierbij wordt de problematiek van het knelpunt geschetst, worden de betrokken overheden vermeld en wordt een eventueel mogelijke oplossing weergegeven. Uitleg bij de tabellen (tabel 3 tot tabel 8): Socio-ecomomische gegevens (BRON: RSZ (30/06/2001), Belfirst (2002); Verwerking: GOM - West-Vlaanderen): - Tewerk.DGW: de tewerkstelling in de diepgrondwaterverbruikende bedrijven (DGW) in deze sector (aantal bedrijven teruggevonden in de RSZ-databank). - Tewerk.WVL: de tewerkstelling van alle bedrijven in deze sector in West-Vlaanderen (aantal bedrijven in de sector). - Liq.: liquiditeit, mate waarin onderneming in staat is betalingsverplichtingen op korte termijn na te leven ( x>1: overschot; x<1: onvoldoende). - Solv.: solvabiliteit, financiële onafhankelijkheidsgraad, verhouding eigen vermogen tot totaal vermogen (x>30%: goed; x<30%: eerder laag). - Rend.: rendabiliteit, rendement op het geïnvesteerd risicodragend kapitaal, verhouding winst/verlies na belasting tot het eigen vermogen (x>7%: goed; 5%<x<7%: eerder laag; x<5%: laag). Vergunningsgegevens (BRON: Databank Ondergrond Vlaanderen, DOV, situatie eind 2002): - Debiet: totaal diep grondwater dat vergund is aan deze sector in West-Vlaanderen. Mm³ = miljoen m³ - # putten: het aantal vergunningen of het aantal vergunde boorputten voor diep grondwater in de sector in West-Vlaanderen. - # bedrijven: het aantal bedrijven dat terug te vinden is in de DOV-databank uit de sector in West-Vlaanderen. Bron: - RW: regenwater - ODGW: ondiep grondwater - LW: leidingwater - OPPW: oppervlaktewater - Recup: recupwater, effluent van de waterzuivering - Andere: andere waterbevoorradingsmogelijkheden, zoals grijswaterdistributie, water uit kleiwinningen of bufferbekkens, drainagewater wegen, Kwantiteits- of kwaliteiteis: per sector wordt besproken wat de gewenste waterkwaliteit is of welke hoeveelheid er gevraagd wordt. 5
Tabel 3: INDUSTRIE ALGEMEEN (zie kaart 1) ANDERE INDUSTRIE (metaal, bouw, chemie, handel, ) (zie kaart 1.4) Socioeconomische gegevens ALLE INDUSTRIE: Tewerk.DWG: 18.484 (156 op 201) Tewerk.WVL: 129.944 (8.026) Vergunningsgegevens Debiet: 7,55 Mm³ # putten: 210 # bedrijven: 201 ANDERE INDUSTRIE: metaal, bouw, chemie, handel Tewerk.DWG: 4.763 (36 op 36) Tewerk.WVL: 90.919 (6.286) Debiet: 0,91 Mm³ # putten: 37 # bedrijven: 36 Liq.: 1,30 Zeer goed Solv.: 47,36% Zeer goed Rend.: 4,78 Laag Bron RW ODGW LW OPPW Recup Andere Kwantiteitseis: bij grootwaterverbruikende industrie is meestal een grote hoeveelheid water vereist van eenzelfde kwaliteit. Pluspunt (+) Minpunt ( ) Knelpunt Acties - Gratis - Geschikt voor stoomproductie of koelcondensors. Bacteriologisch in orde. Industriële prijs van 1,00 /m³ voor grootverbruikers. 1 op 3 ligt op <1 km van een bevaarbare waterloop. - Gratis - Productie proceswater na membraanzuivering bij groentediepvries (zie voeding, tabel 4). Vele bedrijven geïnteresseerd in gebruik grijswater. - Slechts 2 op 10 bedrijven liggen op een bedrijventerrein. - Afkoppeling en opvang RW vereist aanpassing oude infrastructuur, bouw opvang duur. - Op vele plaatsen niet beschikbaar of capaciteit ontoereikend. - Diep Ondiep: boren nieuwe putten, behandelingsinstallatie. - Verschillende voorwaarden verbonden aan voordeeltarief (24uurbuffer, opname s nachts). - Hoge kostprijs voor sommige sectoren niet haalbaar. Behandelingskosten voor oppervlaktewater zijn hoog door sterke kwaliteitsschommelingen. - Kwaliteit voldoet niet voor hergebruik in voedingsbedrijven (uitz. groentediepvries in voorbewerkingszone). - Zuiveren tot proceswater is meestal duurder dan leidingwater (uitz. bij groentediepvries). Meestal niet haalbaar door te hoge distributiekosten wegens te overbruggen afstanden. - Moeilijke clustervorming door verspreid voorkomen van bedrijven (niet op bedrijventerrein). - Bouw opvang wordt soms tegengehouden door AROHM omwille van bestemmingszone. Aankoopkost ondiep grondwater = diep grondwater bedrijven niet gemotiveerd om hierin te investeren. Drinkwatermaatschappij op heden niet genoeg capaciteit om alle diepgrondwaterverbruikers te laten overschakelen, zeker niet overdag (in piekperiodes). Soms problemen bij het verkrijgen van stedenbouwkundige vergunning voor plaatsen buffer (idem RW). - Bij doorgedreven hergebruik opconcentratie van vervuilende componenten overschrijding lozingsnormen. - Waterhergebruik in voedingsbedrijven dikwijls niet toegelaten door FAVV (bv. in slachterijen). Afvoer concentraat of retentaat gevormd bij membraanzuivering. - Op nieuwe bedrijventerreinen regenwater afkoppelen, bufferen én inzetten. - Meer controle op effectief plaatsen regenwateropvang bij nieuwbouw. - Plaatsen buffer stimuleren door bestemmingswijziging. - Bedrijven bij (her)aanvraag grondwater goed informeren over het maximaal debiet beschikbaar per grondwaterlaag. - Prijs diep grondwater verhogen. Gesprek met drinkwatermaatschappijen over capaciteitsuitbreiding en mogelijkheden voor het verkrijgen van een voordeeltarief bij economisch zwakke sectoren. - Plaatsen buffer stimuleren door bestemmingswijziging. - Clusteren nieuwe waterbehoevende bedrijven. - Overschakelen naar lozingsnormen op basis van vuilvrachten (gerelateerd aan productie) in plaats van concentraties. - Overleg met FAVV om waterhergebruik in voedingsbedrijven te versoepelen en in regels vast te leggen (basis: gevarenanalyse). - Nieuwe opportuniteit door mogelijkheid van 60% gewestbijdrage in de investeringskosten van grijswaterprojecten. - Clusteren waterbehoevende bedrijven. 6
Tabel 4: TEXTIEL (zie kaart 1.1) Socioeconomische gegevens Tewerk.DWG: 8.198 (38 op 43) Tewerk.WVL: 19.216 (550) Vergunningsgegevens Debiet: 4,00 Mm³ # putten: 47 # bedrijven: 43 Liq.: 1,30 Zeer goed Solv.: 34,47% Goed Rend.: 4,60 Laag Bron RW ODGW LW OPPW Recup Grijswaterproject Waregem Kwaliteitseis: in verfprocessen is zacht water van een constante kwaliteit vereist waarop de recepturen zijn aangepast. Overschakelen van ene bron naar andere is duur en ongewenst. Pluspunt (+) Minpunt ( ) Knelpunt Acties Gratis - Project waarvoor 60% subsidie van de investeringskosten is toegekend door de Vlaamse Gemeenschap voor waterbevoorrading 3 textielbedrijven. - Vooropgestelde prijs van 0,50 /m³ aanvaardbaar voor industrie. Beschikbaar regenwater slechts een fractie van totale watervraag. Ontijzering en ontharding noodzakelijk voor verkrijgen zacht water voor verfproces. - Hoge aankoopprijs. - Hoge behandelingskost om te komen tot zacht water. Grote kwaliteitsschommelingen. Verdere zuivering met ontkleuring is noodzakelijk indien het opnieuw als proceswater gebruikt wordt. Kostprijs voor aanleg regenwaterinfrastructuur is niet rendabel. Niet of onvoldoende beschikbaar. Leverbaar debiet soms onvoldoende. Afstand tot waterloop met voldoende debiet te groot, distributiekosten te hoog. Uitbreiden van de zuivering met een ontkleuringsstap is nog te duur. Minpunten knelpunten: - 1 van de 3 is P-bedrijf ( moet afkoppelen van riool en lozen op oppervlaktewater) bedrijf wordt genoodzaakt een waterzuivering te bouwen. Voor het bedrijf wordt het dan economisch interessanter om deze waterzuivering verder uit te bouwen zodat hergebruik mogelijk is. - Het water van de RWZI van Waregem zou behandeld worden met membranen. Het hierbij gevormde retentaat (concentraat) mag niet geloosd worden op de dichtbijzijnde waterloop, maar moet via een buis naar de Leie gevoerd worden. - De grijswaterdistributeur zal in het contract verschillende voorwaarden vastleggen: minimale afname per jaar, plaatsen buffercapaciteit (overbrugging 24 tot 48 uur) en tekenen van een engagement voor langere termijn (afhankelijk afschrijving installatie). - Prijsbeheersing Bij nieuwbouwprojecten erop toezien dat een regenopvang wordt geplaatst en zal worden gebruikt. Verder zoeken met textielbedrijven en waterdistributeurs naar best passend alternatief (cfr. grijswaterproject Waregem). De meest ingrijpende knelpunten zijn het gevolg van het beleid van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Onderhandelingen samen met de VMM om tot een concensus te komen is dan ook noodzakelijk voor het slagen van dit project. 7
Tabel 5: VOEDING (zie kaarten 1.2; 1.2.1 en 1.2.2) Socioeconomische gegevens Vergunningsgegevens Bron Kwaliteitseis proceswater: drinkwaterkwaliteit is vereist op alle plaatsen waar water in direct contact staat met het voedingsmiddel. Tijdens de voorbehandeling is soms water van lagere kwaliteit toegestaan, bijvoorbeeld bij de aardappel- en groenteverwerking omdat achteraf de groenten geblancheerd (kiemafdoding) worden (en de aardappelen bijkomend worden gebakken). Pluspunt (+) Minpunt ( ) Knelpunt Acties Tewerk.DWG: 4.861 (60 op 67) Groentediepvries: 1.736 Debiet: 2,17 Mm³ RW - Geschikt voor koeltorens. - Sommige bedrijven produceren stoom met RW. - Kwaliteit (bacteriologisch) onvoldoende voor procestoepassingen. - Plaatsgebrek op eigen terrein om regenwateropvang te bouwen of uit te breiden. - FAVV laat niet toe dat water dat afwijkt van de drinkwaternorm wordt gebruikt in o.a. slachterijen, ook in zones met levende dieren. - Verkrijgen van stedenbouwkundige vergunning voor bouw opvang. - Onderhandelingen met FAVV over kwaliteitseis van water in bepaalde processen van de voedingssector. - Versoepelen van stedenbouwkundige wetgeving ten voordele van alternatief watergebruik. Tewerk.WVL: 18.089 (1.088) # putten: 69 ODGW Goede bacteriologische kwaliteit. - Meerdere nieuwe putten boren. - Plaatsen van behandelingsinstallatie voor ontijzering en ontharding. Op vele plaatsen niet beschikbaar of capaciteit ontoereikend. Bedrijven informeren over capaciteit ondiepgrondwaterlagen bij heraanvraag diepgrondwatervergunning. # bedrijven: 67 LW Kwaliteitzekerheid - Hoge aankoopprijs. - Voor stoomproductie is voorbehandeling vereist. Onvoldoende debiet beschikbaar in het leidingnet op perceelsniveau en soms ook bij de distributeur. Situatie bespreken met de drinkwaterdistributeurs. Liq.: 1,05 Eerder laag (groentediepvries: 1,07 Eerder laag; andere voeding: 1,03 Eerder laag) Solv.: 29,48% Eerder laag (groentediepvries: 29,54% Eerder laag; andere voeding: 28,63% Eerder laag) Rend.: 6,39 Eerder laag (groentediepvries: 8,43 Goed; andere voeding: 4,04 Laag) OPPW Recup Andere - Inzetbaar voor reiniging in voorbewerking. - na UF/RO* inzetbaar als proceswater bij groentediepvriesbedrijven. Grijswater kan gebruikt worden voor de koeltorens en eventueel stoomproductie. *UF/RO: ultrafiltratie gevolgd door omgekeerde osmose. Distributiekosten lopen te snel op met de te overbruggen afstand. Bij doorgedreven hergebruik minder vers water vervuilende componenten concentreren zich in kleinere afvalwaterstroom bij het lozen overschreiding lozingsnormen. Grijswater drinkbaar maken en distribueren via een nieuw net is onlogisch. Vereiste kwaliteit is meestal drinkwater kosten voor distributie+behandeling snel boven de aankoopprijs van leidingwater. - FAVV laat niet toe dat water dat afwijkt van de drinkwaternorm wordt gebruikt in o.a. slachterijen en brouwerijen. - VMM wil geen versoepeling van lozingsnormen geven bij lozen van rententaat van UF/RO*. Grijswater van een RWZI (cfr. grijswaterproject Waregem) inzetten als proceswater in de voeding is ethisch onaanvaardbaar en te risicovol. Voorkeur voor uitbouw bestaand leidingwaternet voor bevoorrading voeding + overleg met distributeurs inzake toekenning voordeeltarief. Lozingsnormen uitgedrukt op basis van concentraties, niet vuilvracht dit stimuleert bedrijven niet tot inspanningen. grondslag van lozingsnormen herzien. Grijswater drinkbaar maken is soms economisch haalbaar op bedrijfsniveau (cfr. Groenteverwerkers met eigen recupwater). Op grote schaal leidingwaternet gebruiken. 8
Tabel 6: WASSERIJEN (zie kaart 1.3) Socioeconomische gegevens Tewerk.DWG: 662 (28 op 55) Tewerk.WVL: 1.720 (102) Vergunningsgegevens Debiet: 0,48 Mm³ # putten: 57 # bedrijven: 55 Liq.: 1,11 Eerder laag Solv.: 39,10% Goed Rend.: 6,14 Eerder laag Bron RW ODGW LW OPPW Recup Andere Kwaliteiteis: Zacht water dat geur- en kleurloos is en weinig mineralen bevat. Hard water veroorzaakt hogere slijtage, doffe tint en slechte werking anionische detergenten. Pluspunt (+) Minpunt ( ) Knelpunt Acties Beste alternatief qua kwaliteit en prijs. - Te gering beschikbaar. - Bij linnenverhuur moeilijk om kwaliteitsredenen, behandeling vereist. - Bij de helft van de bedrijven niet beschikbaar. - Moet onthard en ontijzerd worden. - Hoge aankoopprijs - Vergt voorbehandeling (ontharding) voor stoomproductie. Te ver. Kwaliteit effluent waterzuivering (slechts primaire zuivering: zeef of rooster) is onvoldoende. Wasserijen zijn niet geïnteresseerd in grijswater omwille van de kwaliteit. Kosten voor behandeling wegen niet op tegen beschikbare hoeveelheid. Soms onvoldoende capaciteit beschikbaar. Distributiekosten te hoog en vaak gevraagde debieten te klein om rendabel te zijn. - Uitbreiden van waterzuivering voor hergebruik is economisch niet haalbaar voor kleine wasserijen. - Volgens BBT-studie VITO is tertaire zuivering (membranen) slechts haalbaar voor grote industriële wasserijen met voldoende economische draagkracht. Vele wasserijen zijn kleine waterverbruikers: totaal prijs grijswaterdistributie door de transportkosten > aankoopprijs voor leidingwater. Bedrijf moet onderhandelen met drinkwatermaatschappij. Verder stimuleren van waterhergebruik bij bedrijven door: - ecologiesteunpremies te verhogen - aanpassen lozingsnormen op basis van vuilvrachten. 9
Tabel 7: LANDBOUW / VEETEELT (inclusief gemengde bedrijven) (zie kaart 2 en 2.1) Socioeconomische gegevens LANDBOUW Aantal DWG landbouwers: 803 (728 veetelers) Aantal landbouwers WVL: 12.032 (BRON: NIS, 2002) Vergunningsgegevens VEETEELT Debiet: 2,57 Mm³ (Westhoek: 1,94 Mm³ - 75%) # putten: 746 (Westhoek: 588 79%) # bedrijven: 728 (Westhoek: 575 79%) Bron RW ODGW LW OPPW Recup Kwaliteitseis: het drinkwater voor dieren moet voldoen aan de normen opgelegd door IKM. Het reinigingswater voor de melkinstallatie moet voldoen aan de drinkwaternorm. Pluspunt (+) Minpunt ( ) Knelpunt Bruikbaar voor het reinigen van stallen. Goede bacteriologische kwaliteit. Voor alle toepassingen inzetbaar. - Gebruikt voor grove reiniging. -Doorschuif- of voorraadreiniging melkinstallatie. - RW vereist meestal voorbehandeling om inzetbaar te zijn als drinkwater voor dieren (normen IKM: bij herkauwers minst streng, varkens strenger en pluimvee strengst). - Hoeveelheid RW beschikbaar is dikwijls ontoereikend. Ontijzering is noodzakelijk om kwaliteitsredenen en om leidingen roestvrij te houden. - Kostprijs is economisch niet haalbaar. - Sommige bedrijven hebben nog geen leidingwateraansluiting. - Kwaliteit voldoet vaak niet. - Zuivering is economisch niet haalbaar. Indien huishoudelijk afvalwater ook naar zuivering gaat bacteriën en virussen in effluent niet herbruikbaar voor drinkwater dieren en reiniging melkstand. Algemeen: AMINAL Water wil de diepgrondwatervergunningen maximaal nog 1 jaar verlengen. Kostprijs voor infrastructuuraanpassingen en bouw opvang voor het gebruik van regenwater economisch niet haalbaar. Westhoek: geen ondiep grondwater beschikbaar daarom zitten vele veetelers reeds met putten in het Landeniaan. In sommige landelijke zones is het leidingwaternet nog niet uitgebouwd omdat er geen vraag was naar aansluiting. Waterkwaliteit in kleine waterlopen schommelt sterk en is laag in droge periodes. Infrastructuurwerken voor hergebruik zijn duur tegenover waterbesparing. Acties Vergunningsbeleid flexibeler bedrijven individueel benaderen en haalbare overgangstermijnen. Westhoek: zoeken naar gezamenlijke alternatieve bevoorrading voor bedrijven zonder ondiep grondwater Gebruik van regenwater verder stimuleren via VLIF-steun. Overal waar ondiep grondwater ter beschikking is het gebruik ervan stimuleren. Onderhandelingen met distributeurs om leidingwater goedkoper te kunnen aanbieden aan veetelers die geen ander alternatief hebben. Hergebruik verder stimuleren via VLIF-steun. 10
Tabel 8: LANDBOUW / NIET-VEETEELT (zie kaart 2 en 2.2) LANDBOUW Aantal DWG landbouwers: 803 (54 nietveetelers) Aantal landbouwers WVL: 12.032 (BRON: NIS, 2002) Socioeconomischgegevens Vergunningsgegevens NIET- VEETEELT Debiet: 0,19 Mm³ # putten: 57 # bedrijven: 54 Bron RW ODGW LW OPPW Recup Andere Kwaliteiteis: voor beregening in open lucht is diep grondwater kwalitatief te goed en ook te zout. Voor sommige teelten zoals champignon- en containerteelten is hoogkwalitatief voedingswater (waarvoor diep grondwater uitstekend was) noodzakelijk. Pluspunt (+) Minpunt ( ) Knelpunt Bruikbaar voor: - irrigatie - eerste waswater Bij glastuinbouw: voldoende aanvoer. - Goede bacteriologische kwaliteit. - Geschikt alternatief. Hergebruik wasen drainwater (serre). Drainagewater voor beregening. Kwaliteit is niet voldoende voor : - bepaalde containerteelten (bv. champignonteelt) - laatste wasstap Soms te weinig dakoppervlakte om rendabel te zijn. - Veel ijzer levert roest in de buizen ontijzering aangewezen. - Poldergebied: ondiep grondwater kan een hoog zoutgehalte bezitten ongeschikt voor beregening. Kostprijs is economisch niet haalbaar en wordt alleen gebruikt in noodgevallen. - Kwaliteit voldoet vaak niet. - Voor beregening meestal in de zomer water te kort, dan bijna geen water in waterlopen. Drainwater moet ontsmet worden voor hergebruik. Opvang plaatsen om drainagewater te stockeren. Algemeen: AMINAL Water wil de diepgrondwatervergunningen maximaal nog 1 jaar verlengen. - Om EUREP-GAP label te mogen gebruiken moet hoog kwalitatief water gebruikt worden. - Plaatsgebrek voor bouw opvang. - Het niet verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning voor de bouw van een opvang. Niet overal beschikbaar (in de Westhoek bijna nergens). Te duur Waterkwaliteit in kleine waterlopen schommelt sterk en is laag in droge periodes ongeschikt voor beregening. Acties Vergunningsbeleid moet flexibeler zijn, bedrijven individueel benaderen en een haalbare overgangstermijn toekennen. - VLIF-steun kan worden uitgebreid. - Versoepelen van de wetgeving betreffende ruimtelijke ordening als het gaat om alternatieve waterbevoorrading. Overal waar ondiep grondwater ter beschikking is het gebruik ervan stimuleren. Plaatsen van bufferbekkens die water in de winter bufferen voor gebruik tijdens de zomer. 11
5. KAARTMATERIAAL LIGGING DIEPGRONDWATER-VERBRUIKERS IN WEST-VLAANDEREN PER SECTOR De kaarten geven de diepgrondwatervergunningen weer per sector. Ieder punt staat voor een boorput en de grootte van het punt stemt overeen met de grootte van het vergunde debiet. Deze cijfers komen uit de Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) en dateren van eind 2002. Overzicht van de kaarten: Kaart 1: Diep grondwater vergunde industrie o Kaart 1.1: Diep grondwater vergunde textielbedrijven o Kaart 1.2: Diep grondwater vergunde voedingsbedrijven Kaart 1.2.1: Diep grondwater vergunde groentediepvriesbedrijven Kaart 1.2.2: Diep grondwater vergunde andere voedingsbedrijven o Kaart 1.3: Diep grondwater vergunde wasserijen o Kaart 1.4: Diep grondwater vergunde andere industriële bedrijven Kaart 2: Diep grondwater vergunde landbouwbedrijven o Kaart 2.1: Diep grondwater vergunde veetelers o Kaart 2.2 Diep grondwater vergunde niet-veetelers Kaart 3: Diep grondwater vergunde diensten De kaarten geven West-Vlaanderen weer met arrondissements- en gemeentegrenzen. Omdat er te weinig ruimte is op de kaarten om de gemeente- en arrondissementsnamen (in hoofdletters) te vermelden, staat hiernaast een weergave. 12
23
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23