Dit is een product van het project Samenwerking Competentiegericht Onderwijs Gelderland-Overijssel. Hierin werken de volgende ROC s, bedrijven en brancheorganisaties samen: Regioprofiel Installatietechniek niveau 3 en Installatietechniek niveau 4 Vastgesteld door de stuurgroep 9 februari 2011 ROC Aventus, Deltion College, Graafschap College, ROC Landstede, ROC Nijmegen, Rijn IJssel, ROC Rivor, ROC van Twente en ROC A12 ROI Achterhoek Rivierenland, Installatie- Werk Oost & Flevoland, de Vrienden van Elektro Nijmegen, de Vrienden van Elektro- & Installatietechniek Zwolle e.o., Uneto- VNI, Kenteq en OTIB/ RBPI De bedrijven Breman, Burgers Ergon, El-Tec, Energie Service, Energiewachtgroep Zwolle, Feenstra Verwarming, Geas Energiewacht, Hearkens, Heijmans, Huisman Elektrotechniek, Imtech Building Services, Inviro, ITN, JWR Elektrotechniek, Kuijpers Installaties, Leertouwer, RTP Elektrotechniek, Unica Zwolle, Van den Berg Installateurs, Van Dorp Installaties, Wolter & Dros en Zeggelaar Beheer Het project wordt gefinancierd door OTIB, de ROC s en Kenteq Het projectmanagement berust bij bureau Batouwe Arnhem CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11
Regioprofiel Installatietechniek niveau 3 en Installatietechniek niveau 4 9 februari 2011 In het samenwerkingsproject Competentiegericht Onderwijs Gelderland-Overijssel werken de negen LPI s, de negen ROC s, Kenteq, Uneto-VNI en OTIB gezamenlijk aan de invoering van competentiegericht onderwijs. Een van de activiteiten van het project is het uitwerken van zogenoemde regioprofielen 1. Een regioprofiel is de concretisering van een uitstroomprofiel van de Kwalificatiedossiers Installeren. Het regioprofiel bevat 2 : De (minimale) beroepshandelingen die de en werkvoorbereider op het betreffende niveau moeten beheersen als beginnend beroepsbeoefenaar 3 De vereiste theorie in inhoud en niveau De attitude/beroepshouding. Bij de beroepshandelingen wordt vermeld of deze behoren tot de basis (= het programma dat voor iedereen geldt) of tot het extra pakket (= specialisme van een bedrijf, verdieping, plus-pakket, keuzemogelijkheid). Uitgangspunt voor deze laatste invulling zijn specifieke behoeften van leerlingen en bedrijven. Daarbij geldt: breed opleiden voor de regio, specifiek voor een bedrijf/deelnemer. De vereiste theorie is uitgewerkt naar onderwerpen. Per onderwerp is onderscheid gemaakt naar kennis (= de leerling moet globaal begrijpen wat het onderwerp inhoudt; er heeft geen verdieping plaats met formules en verdiepingsopgaven) en verdieping (= van de leerling wordt verwacht dat hij over de onderwerpen opgaven kan maken met gebruik van enkelvoudige formules) 4. De attitude/beroepshouding is de uitwerking van de niet-technische competenties. Werkwijze Elk regioprofiel is uitgewerkt door een werkgroep, bestaande uit vakdocenten van verschillende ROC s, vakdeskundigen van bedrijven en een opleidingsadviseur van Kenteq (= de voorzitter en rapporteur van de werkgroep). De conceptuitwerking is voorgelegd aan de stuurgroep van het project. Daarin zijn alle LPI s en ROC s vertegenwoordigd. Na de voorlopige vaststelling door de stuurgroep bespreekt elk LPI/ROC het conceptregioprofiel met de achterban. Hierbij wordt in het bijzonder inbreng gevraagd van de kleinere bedrijven (deze hebben minder mogelijkheden in menskracht om in de werkgroepen te participeren). Op-/aanmerkingen worden verwerkt waarna de stuurgroep het regioprofiel vaststelt. In het schooljaar 2010-2011 testen de LPI s en ROC s de profielen uit. Op basis van de bevindingen in de praktijk zullen de werkgroepen de regioprofielen actualiseren voor het nieuwe opleidingsjaar (2011-2012). 1 Het Regioprofiel beschrijft het wat van het onderwijs en doet geen uitspraken over het hoe van het onderwijs. 2 Beroepshandelingen, theorie en attitude/beroepshouding komen in de onderwijsuitvoering in samenhang met elkaar aan bod. 3 Beroepshandelingen moet men breed zien in de context van het beroep. 4 De landelijke programma s voor rekenen en taal en voor Leren, Loopbaan en Burgerschap zijn als bijlagen van toepassing. CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 1
I niveau 3 en I niveau 4 Bij het opstellen van dit document is ervan uitgegaan dat de kandidaat het diploma Monteur Werktuigkundige installaties niveau 2 in het bezit heeft. Anders wordt er door het ROC een maatwerkprogramma opgesteld. Beroepshandelingen Beroepshandeling Bij de beroepshandelingen wordt aangegeven of deze behoren tot: de = het programma dat voor iedereen geldt; het pakket = specialisme van een bedrijf, verdieping, pluspakket, keuzemogelijkheid. Uitgangspunt voor deze invulling zijn specifieke behoeften van leerlingen en bedrijven. Daarbij geldt: breed opleiden voor de regio, specifiek voor een bedrijf/ deelnemer. Algemeen Kunnen omgaan met veiligheid, gezondheid en milieu regelgeving Klantgericht handelen Instructies geven Besprekingen bijwonen, overleggen en samenwerken Kwaliteit leveren (volgens bedrijfsnormen/productiviteit) Tekeninglezen en symbolen toepassen Werkvoorbereiden (bestel- en afleveringsbonnen) Het tekenen van installaties Het ontwerpen van installaties Het calculeren van installaties Het begeleiden van het installatieproces CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 2
Kennis De kennis die nodig is voor en Installatietechniek, is uitgewerkt in een aantal onderwerpen: Kennis = de kenniscomponenten die nodig zijn voor het betreffende onderwerp in de context van het beroep. In de uitvoering van het onderwijs worden de kenniscomponenten ondersteund door opdrachten en/of practicum. Kennis Tekenafspraken Algemene tekenafspraken Lijnsoorten en maten inschrijven Kennismaken met projectiemethoden Kennismaken met aanzichten en doorsneden Doorsneden maken Natuurkunde Massa Volume Massadichtheid Krachten Massa stomen Uitzetten en krimpen Energie Volumestroom Vermogen Het bestuderen van een opdracht/bestek STABU-bestek kunnen lezen/filteren (STABU standaard ) Afwerkstaat kunnen lezen Kiezen van de juiste materialen en gereedschappen NEN 1078 (Gasvoorziening) NPR 3378 (werkbladen gasvoorziening) NEN 1087 (Ventilatie van woongebouwen) NEN 3028 (Veiligheidseisen CV-installaties) NEN 1006 (leidingwaterinstallaties) VEWIN-werkbladen ISSO 55.1 en 55.2 legionella NEN 3214 (Aanduiding riolering op tekening) NEN 3215 (Binnenriolering) NTR 3216( Werkbladen Riolering) NEN 1594 (drogeblusleiding) ISSO Brandveilige doorvoeringen NEN BUNDEL 10 NEN 2322 Principe schema's NEN 3048 symbolen pijpleidingen ISSO 18 Leidingnetberekening CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 3
Kennis ISSO 51 Warmteverliesberekening ISSO 8 Koellastberekening Het kunnen lezen van bouwkundige tekeningen Plattegronden Funderingstekeningen incl. heipalen Detailtekeningen Stramienindeling Bestektekeningen Hoogte ruimten Wel of geen systeemplafonds Rechteronderhoek Wel of geen kruipruimte Draairichting van deuren Trappenindeling Renvooi Holle of gemetselde wand Kanaal of breedplaatvloeren Wandafwerking Doorsnede tekeningen (A -A) Brandwerendheid Brandscheiding Het kunnen lezen van tekeningen van andere bouwpartners Kabelgotentekeningen Coördinatietekeningen Keukenopstellingstekeningen Sprinklerinstallaties Indelingstekeningen Plafondrastertekeningen Bestektekeningen 50 5 Dakgoten en hemelwater Principewerking hemelwaterinstallaties Normen NEN 3215 en NTR 3216 toepassen Dimensioneren hemelwaterinstallaties 51 Binnenriolering Principewerking afvoerinstallaties Vuilwaterpompen Afscheiders en putten Normen NEN 3215 en NTR 3216 toepassen Dimensioneren afvoerinstallaties Afscheiders en putten berekenen 52 Waterinstallaties Principewerking tapwaterinstallaties Brandslanghaspels 5 De nummers verwijzen naar de hoofdstukindeling STABU Bestek. CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 4
Kennis Watertappompen Drukverhogingsinstallaties Warmtapwateropwekkers Normen NEN 1006 en werkbladen toepassen Dimensioneren tapwater installaties koud en warm Boilers Circulatiepompen Drukverhoging Sprinklertechniek Normen ISSO 55.1 en 55.2 legionella 53 Sanitair Sanitaire componenten Geboden toegang Sanitairschetsen Principeschema's 54 Brandbestrijdingsinstallaties Brandslanghaspels Sprinklerinstallatie Brandpompen Drogeblusleiding Poederblussers 55 Gasinstallaties Principewerking gasinstallaties Gasmeter Druk reduceren Afblaasveiligheden Normen NEN 1078 toepassen Dimensioneren gasinstallaties 60 Verwarmingsinstallaties Principewerking CV-installaties Warmte en warmteoverdracht Warmteopwekkers (ketel, warmtepomp, etc) Warmteoverdracht bij centrale verwarming Soorten verwarming (LVT) CV-installaties Pompen Expansievoorziening Beveiliging Inregelafsluiters Regelkleppen (twee- of drieweg) Installatietypen en leidingtypen Appendages Radiatoren en convectoren Warmteafgifte-elementen (radiator, vloer, etc) Andere verwarmingslichamen CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 5
Kennis Duurzame verwarmingssystemen Normen NEN 3028 en 1087 toepassen Dimensioneren CV-installaties ISSO 18 Berekenen warmteverlies ISSO 51 Hydraulische schakelingen ISSO 44 61 Ventilatieen luchtbehandelingsinstallatie Principewerking ventilatie-installaties Mechanische/natuurlijke ventilatiesystemen Luchtverwarmingssystemen Luchtbehandelingskasten Luchtverhitters Luchtgordijnen Fancoil-units Inductie-units Roosters (inblaas, aanzuig, etc) Ventilatoren Brandkleppen Geluiddempers Regelkleppen (VAV, CAV, etc) Stoombevochtigers LB-kasten Normen NEN 1087 toepassen Dimensioneren van ventilatie-installaties (o.a. kanalen) Principewerking koelinstallaties incl. warmtepomp Normen ISSO 8 koellast Berekenen koellast ISSO 8 62 Koelinstallaties Koudeopwekking (koelmachine, bronnen, etc) Pompen Expansievoorziening Beveiliging Inregelafsluiters Regelkleppen (twee- of drieweg) Koudeafgifte-elementen (vloer, plafond, etc) Wetten, regels en vergunningen Wetten en regels Normen Overleg brandweer Overleg energieleverende bedrijven (netbeheer) Bouwbesluit Samenhang en regelgeving Inhoud bouwbesluit Regeltechniek Principe/methode van inregelen CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 6
Kennis Toegepaste componenten van inregelen Regelschema's Elektrotechniek algemeen Toegepaste elektrotechnische componenten Brandmeldpaneel Regeltechnische omschrijving (RTO) kunnen lezen Materiaalstaat maken Montagetechnieken Logistiek handelen Indirecte werkzaamheden Bouwkundige voorzieningen Kostprijs bepalen (meerwerk) Manuren Werk derden Montagetijden (Uneto-VNI) Kortingsstaffels Voorkeurslijst leveranciers Brutoprijs Nettoprijs Inclusief/exclusief BTW Indirecte kosten Eindstaat Opstellen offerte Open begroting Inkoopvergelijk Inschrijfbiljetten Bedrijfsorganisatie Plannen Bouwkundige planning lezen Opstellen uitvoeringsplanning CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 7
Attitude / Beroepshouding Attitude / Beroepshouding De attitude/beroepshouding die voor en Installatietechniek nodig is, is uitgewerkt in een aantal onderwerpen: Attitude = de attitudecomponenten die nodig zijn voor het betreffende onderwerp in de context van het beroep. In de uitvoering van het onderwijs geven de attitudecomponenten de beroepshouding weer die zich uit in gedrag en wordt ondersteund met theorie. Is kritisch t.a.v. haalbaarheid/realiseerbaarheid van oplossingen Zoekt zelf naar (nieuwe) mogelijkheden en/of belemmeringen en raadpleegt waar nodig anderen Is in staat gestructureerd te werken Is in staat goed te overleggen met interne collega's Is in staat goed te overleggen met collega's van andere disciplines Kan zich vanaf tekening verplaatsen in het gebouw Is in staat een goede bijdrage te leveren aan vergaderingen Weet een goede weergave te geven van gemaakte afspraken Heeft commercieel inzicht Kan goed planmatig / projectmatig werken Is in staat om de firma op goede wijze te vertegenwoordigen Gaat discreet om met klantgegevens Is kritisch t.a.v. haalbaarheid/realiseerbaarheid van oplossingen CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 8
Toelichting Installatietechniek niveau 3 en Installatietechniek niveau 4 9 februari 2011 Rol en verantwoordelijkheden Installatietechniek De tekent met behulp van een CAD-tekenprogramma technische tekeningen van installaties. De voert zijn werkzaamheden uit op het gebied van koud water, warm water, vuilwaterafvoer, hemelwaterafvoer, gastoevoer, verwarming/ koeling en ventilatie. Hij/zij dient de tekening te controleren en te archiveren. De uit te voeren werkzaamheden voor een Installatietechniek in de praktijk zijn vertaald naar beroepshandelingen en gebaseerd op de benodigde verworven kennis. Complexiteit De maakt gebruik van algemene kennis en vaardigheden op het gebied van installatietechniek. Hij kan bij de uitvoering van de werkzaamheden altijd terugvallen op een vakvolwassen collega of werkvoorbereider. De complexiteit van de werkzaamheden wordt vooral bepaald door de volgende factoren: de uitvoering van een diversiteit aan werkzaamheden; voorschriften van de aan te leggen installaties; het aantreffen van niet standaard situaties of omstandigheden; Installatietechniek De Installatietechniek ontwerpt, berekent en calculeert aan technische installaties die betrekking hebben op binnenklimaat, comfort en energie ten behoeve van gebouwen van gebruiker of in opdracht van een klant. De voert zijn werkzaamheden uit op het gebied van koud water, warm water, vuilwaterafvoer, hemelwaterafvoer, gastoevoer, verwarming/koeling en ventilatie. De is in staat installaties te ontwerpen, te berekenen en te calculeren. De dient de ontwerpen en calculaties te controleren en archiveren. De werkzaamheden voor een Installatietechniek in de praktijk zijn vertaald naar beroepshandelingen en gebaseerd op een grote hoeveelheid verworven kennis. Complexiteit De Installatietechniek maakt gebruik van specifieke kennis en vaardigheden van de installatietechniek. Hij kan bij de uitvoering van de werkzaamheden altijd terugvallen op een vakvolwassen collega of projectleider. De complexiteit van de werkzaamheden wordt vooral bepaald door de volgende factoren: de uitvoering van een diversiteit aan werkzaamheden; voorschriften van de aan te leggen installaties; het aantreffen van niet standaard situaties of omstandigheden; aanwijzingen en waarnemingen moeten door redeneren en combineren zelfstandig worden omgezet in een werkend ontwerp. CGO Gelderland-Overijssel - Tekenaar I niveau 3 + I niveau 4 / 9-2-11 9