Glaucoombelangen Over Oogdruppels gesproken
Oogdruppels zijn medicijnen Medicamenteuze behandeling van glaucoom is in de meeste gevallen de eerste behandeling waarvoor wordt gekozen. Alle glaucoommedicijnen in de vorm van oogdruppels zijn primair bedoeld om de oogdruk te verlagen en/of laag te houden. Die oogdrukverlaging wordt bereikt doordat de werkzame stof in de oogdruppel helpt het kamerwater beter af te voeren en/of de aanmaak ervan te verminderen, waardoor de oogzenuw wordt beschermd. De progressie van glaucoom kan daardoor worden vertraagd of gestabiliseerd, waardoor verdere schade aan de oogzenuw, met als gevolg gezichtsvelddefecten, kan worden beperkt. Elke glaucoompatiënt moet echter bedenken dat alle oogdruppels in meer of mindere mate bijwerkingen kunnen geven; in het oog zelf, bijvoorbeeld irritatie, branden, jeuk, roodheid en droog gevoel, of elders in het lichaam (zie ook Soorten oogdruppels ), doordat de werkzame stof via de traanbuis, neus en keel in het lichaam komt. Deze algemene bijwerkingen kunnen door een goede oogdruppeltechniek zoveel mogelijk voorkomen worden (zie ook Goed oogdruppelen ). Het is dan ook belangrijk, zeker als er ook medicijnen voor andere aandoeningen moeten worden gebruikt, deze bijwerkingen 2 Patiëntengroep Glaucoombelangen
altijd aan de behandelend oogarts, huisarts of specialist te melden. Wat bepaalt de keuze van het glaucoommedicijn? De oogdrukdaling die gewenst is; Eventuele bijwerkingen en specifi eke eigenschappen van de oogdruppels; Het soort glaucoom; De algehele lichamelijke conditie en psychosociale factoren; indien verschillende soorten glaucoom- oogdruppels nodig zijn, de effectiviteit van de combinatie, waarbij de voorkeur bestaat voor combinatiemiddelen in één fl esje. Als oogdruppels niet het beoogde resultaat opleveren of niet aan de tevredenheid van oogarts en/of patiënt voldoen, zal in de meeste gevallen worden overwogen over te gaan tot een operatieve behandeling. Echter, dit betekent zeker niet altijd dat oogdruppelen daarna niet meer noodzakelijk is. 3
Glaucoomoogdruppels worden ingedeeld in groepen aan de hand van de actieve werkzame stof die ze bevatten. Deze werkzame stof is opgelost in een vloeistof. Tevens is een conserveermiddel toegevoegd. In enkele gevallen zijn mensen allergisch voor een bepaalde conserveringsstof of andere component van de oogdruppel. Ook zijn er glaucoomdruppels beschikbaar die geen conserveermiddel bevatten. Hoe vaak u per dag moet druppelen, hangt af van hoe lang het oogdrukverlagend effect van het medicijn aanhoudt. Dat verschilt per soort glaucoomoogdruppel. 4 Patiëntengroep Glaucoombelangen
Soorten glaucoomoogdruppels Bètablokkers Dosering: 1-2 maal per dag Werking: verlaging van de oogdruk door remming van de productie van het kamerwater. Druppels: Betagan Liquifi lm (levobunolol), Betoptic (betaxolol, met en zonder conserveermiddel), Carteabak (carteolol zonder conserveermiddel), Timoptol (timolol), generiek timolol (diverse fabrikanten), Timoptol XE (timolol), Timo-COMOD (timolol zonder conserveermiddel), Timoptol ocudose (timolol zonder conserveermiddel), Timogel (timolol zonder conserveermiddel) Bijwerkingen in lichaam: o.a. hartritmestoornis, kortademigheid, vermoeidheid. Bètablokkers in oogdruppels kunnen de werking en bijwerkingen van bètablokkers in tabletten (onder meer voorgeschreven tegen hoge bloeddruk) versterken. 5
Prostaglandine analoog Dosering: 1 maal per dag voor het slapen. Werking: verlaging van de oogdruk door bevordering van de afvoer van het kamerwater. Druppels: Lumigan (bimatoprost), Lumigan unidose (bimatoprost zonder conserveermiddel), Travatan (travoprost), Xalatan (latanoprost), generiek latanoprost (diverse fabrikanten), Safl utan (tafl uprost zonder conserveermiddel), Monoprost (latanoprost zonder conserveermiddel). Bijwerkingen: o.a. de kleur van de iris kan donkerder worden, met name bij groen- of geelbruine iris, de wimpers kunnen groeien, en de huid rond de ogen kan verkleuren. Koolzuuranhydrase remmers Dosering: 2 maal per dag. Werking: verlaging van de oogdruk door remming van het enzym koolzuuranhydrase, waardoor remming van de productie van het kamerwater ontstaat. Druppels: Azopt (brinzolamide), Trusopt (dorzolamide, met en zonder conserveermiddel), generiek dorzolamide (diverse fabrikanten). Tabletten: Diamox (acetozolamide), generiek acetozolamide (diverse fabrikanten). Bijwerkingen: o.a. een bittere smaak in de mond (vooral bij druppels), hoofdpijn, tintelingen, duizeligheid, moeheid, gebrek aan eetlust en maag- darmstoornissen (bij de tabletten). 6 Patiëntengroep Glaucoombelangen
Parasympathicomimetica Dosering: 2-4 maal per dag. Werking: pupilvernauwing en verlaging van de oogdruk door bevordering van de afvoer van het kamerwater. Druppels: Generiek pilocarpine (diverse fabrikanten), Pilocarpine FNA (pilocarpine met en zonder conserveermiddel), Pilocarpine minims (zonder conserveermiddel). Bijwerkingen: o.a. visusstoornissen, pijn boven oog en/of hoofdpijn. Sympathicomimetica Dosering: 1-3 maal per dag. Werking: verlaging van de oogdruk door remming van de productie en bevordering van de afvoer van het kamerwater. Druppels: Alphagan (brimonidine), generiek brimonidine (diverse fabrikanten), Iopidine (apraclonidine, met en zonder conserveermiddel). 7
Combinatiemiddelen Twee soorten werkzame stof verwerkt in één middel. Druppels: Azarga (brinzolamide en timolol), Combigan (brimonidine en timolol), generieke combinatie brimonidine en timolol (diverse fabrikanten), Cosopt (dorzolamide en timolol, met en zonder conserveermiddel), generieke combinatie dorzolamide en timolol (diverse fabrikanten), DuoTrav (travoprost en timolol), Ganfort (bimatoprost en timolol), Xalacom (latanoprost en timolol), generieke combinatie latanoprost en timolol (diverse fabrikanten). 8 Patiëntengroep Glaucoombelangen
Nieuwe ontwikkelingen Sinds enkele jaren zijn er ook generieke glaucoom oogdruppels op de markt. Deze oogdruppels worden door een andere fabrikant geproduceerd dan het bedrijf dat de oorspronkelijke merkdruppel heeft ontwikkeld. Deze oogdruppels bevatten dezelfde werkzame stof. De effectiviteit van de oogdruppels hangt echter niet alleen af van de werkzame stof maar ook van de samenstelling van de hulpstoffen en zelfs het plastic flesje kan van invloed zijn. Ook binnen de gezondheidszorg moeten er om economische redenen, keuzes worden gemaakt. Hierbij wordt naar een goed evenwicht gestreefd tussen effectiviteit, bijwerkingen en kosten van een geneesmiddel. Sinds 2008 is er door de overheid een preferentiebeleid ingesteld waarbij in principe alleen de goedkoopste variant van de oogdruppel wordt vergoed door de zorgverzekeraar. De apotheek en uw zorgverzekeraar bepalen uiteindelijk welk merk u van een bepaalde oogdruppel krijgt. Therapietrouw Voor een optimale effectiviteit van medicamenteuze behandeling van glaucoom is therapietrouw van cruciaal belang. Glaucoomoogdruppels moeten dan ook zoals door de oogarts voorgeschreven, worden gebruikt. Op de juiste tijd en op de juiste manier de oogdruppels toedienen, is essentieel. Ook is het belangrijk om 9
trouw te zijn in uw controles bij de oogarts en uw arts te informeren als u de oogdruppels niet heeft gebruikt. Goed oogdruppelen Goed oogdruppelen is moeilijker dan het lijkt. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat patiënten die oogdruppels voorgeschreven hebben gekregen, lang niet altijd adequaat druppelen. Zo zijn patiënten bijvoorbeeld onvoldoende op de hoogte van de juiste methode om te druppelen. Het Oogziekenhuis Rotterdam heeft de `Oogdruppelwaaier ontwikkeld, waarin helder uiteen-gezet staat hoe bij het oogdruppelen te werk te gaan. Zie www.oogdruppelen.nl U kunt de `Oogdruppelwaaier bestellen via www.oogdruppelen.nl of telefonisch: 010-402 3410. 10 Patiëntengroep Glaucoombelangen
Tot slot Kunt u zelf niet goed druppelen, bijvoorbeeld door trillende handen of een beperking aan de fijne motoriek, dan kan een oogdruppelhulpmiddel uitkomst bieden. Er zijn verschillende soorten oogdruppelhulpmiddelen verkrijgbaar. Bij bepaalde merken oogdruppels wordt een speciaal druppelhulpmiddel zelfs gratis ter beschikking gesteld. Informeer ernaar bij uw oogarts of apotheek Contact en informatie Ooglijn Voor vragen over de oogaandoening glaucoom kunt u terecht bij de ooglijn van de Oogvereniging. De Ooglijn is op 2 manieren te bereiken: Telefonisch 030-2945444 (ma-do 10.00-15.30 u) Per e-mail: ooglijn@oogvereniging.nl Internet Via de website www.oogvereniging.nl/ glaucoombelangen informeert de patiëntengroep Glaucoombelangen, belangstellenden over de oogaandoening glaucoom en de behandeling ervan. Ook is er informatie over de activiteiten van de vereniging te vinden. Lotgenotencontact Ook in uw regio worden met enige regelmaat bijeenkomsten georganiseerd waar men ervaringen onderling uit kan wisselen. 11
Oogvereniging Patiëntengroep Glaucoombelangen Postbus 2344-3500 GH Utrecht tel. 030-2992878 www.oogvereniging.nl/glaucoombelangen e-mail: info@oogvereniging.nl