> TER ZAKE < Technische informatie

> TER ZAKE < Technische informatie NR. 02 Betegelen van zwembaden Zwembaden vormen voor tegelzetters een aanzienlijke uitdaging. Deze brochure dient als hulpmiddel bij het plannen van de uitvoering, de materiaalkeuze en de verwerking van onze producten en systemen. Auteur Stefan Marx is Technisch Specialist bij PCI Augsburg GmbH in Duitsland www.pci-afbouw.nl

2 > TER ZAKE < Nr. 02 Betonnen ondergronden Beton moet voldoen aan de gebruikelijke technische eisen. Deze zou minimaal drie maanden oud moeten zijn. Dan is de kans dat nog krimp optreedt gering en kan keramiek probleemloos worden aangebracht. Voordat met de verlijming van tegels kan worden begonnen, moet de betonnen constructie gedurende 14 dagen op waterdichtheid worden getest. Aan het water wordt chloor (2 mg/liter) toegevoegd om te vermijden dat micro-organismes zich in het betonnen bassin gaan vermeerderen. Bij het vullen van het bassin moeten plotselinge en te snelle thermische belastingen door koud water op bijvoorbeeld door de zon opgewarmde oppervlakken van de bassinconstructie worden vermeden. Het vullen moet langzaam plaatsvinden, met een vulsnelheid van ca. 5 cm hoogte per uur. Voor de vulling van het bassin zou een periode van 36 tot 48 uur moeten worden aangehouden. Ditzelfde geldt omgekeerd als het bassin helemaal wordt geleegd. Doorvoeren moeten van een flens worden voorzien, zodat een goede waterdichting mogelijk is. Mantelpijpen en afdichtingsringen kunnen ook worden gebruikt voor het afdichten van inbouwelementen. Hiervoor is de aannemer of de architect verantwoordelijk. Het betonnen oppervlak moet mechanisch worden voorbehandeld om een voldoende vaste ondergrond met open capillairen te verkrijgen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van stralen met vaste straalmiddelen (zandstralen). De treksterkte van het oppervlak moet minimaal 1,5 N/mm² bedragen. Scheuren die groter zijn dan 0,2 mm moeten worden afgedicht.

> TER ZAKE < Nr. 02 3 Egalisatie- en uitvlaklagen De gebruikte egalisatie- en uitvlaklagen moeten door de producent zijn goedgekeurd voor toepassing in zwembaden. Kalkagressief bassinwater Zodra wordt begonnen met de planning van de (ver)bouw moet rekening worden gehouden met de kwaliteit van het water. Afhankelijk van o.a. de ph-waarde, waterhardheid en zoutgehalte kan worden gekozen tussen cementhoudende lijmsystemen of tweecomponenten reactieharssystemen. Een beslissing daarover kan pas worden genomen nadat de resultaten van een wateranalyse bekend zijn. PCI kan ondersteunen bij het beoordelen van de wateranalysegegevens en de keuze voor de meest geschikte waterdichtings- en lijmsystemen. Afbeelding 1 Kalkindexcalculator voor het bepalen van de juiste lijmsystemen

4 > TER ZAKE < Nr. 02 Soorten overloopgoten Er wordt onderscheid gemaakt in: Systemen met laag liggende waterspiegel (bijvoorbeeld systeem Wiesbaden laagliggend, vaak rond 1960 1970 gebruikt in wedstrijdbaden of systeem Skimmer, dat alleen in particuliere zwembaden wordt gebruikt). Systemen met hoog liggende waterspiegel (bijvoorbeeld systeem Finland, Zürich, Berlin of Bamberg). Hierbij ligt de waterspiegel van het bassin op hetzelfde niveau als de tegels van het perron. Voordelen van dit systeem zijn o.a. een beter zicht op de zwemmers, een permanente wateruitloop en geen reflecterende golven, waardoor een rustiger wateroppervlak ontstaat. Vooral sportzwemmers weten dit te waarderen. Therapiebassins (bijvoorbeeld type St. Moritz). De badrand ligt hoger dan de badomloop, zodat fysieke ondersteuning door begeleiders eenvoudiger is. Uitvoering van de overloopgoot Een belangrijk detail van de overloopgoot, vooral bij een hoog liggende waterspiegel, is de capillaironderbrekende epoxygietmortel (zie afbeeldingen 2 en 3). Deze dient als waterslot en moet op dezelfde hoogte als de bovenkant van de overloopgoot of element eindigen. Als dit waterslot ontbreekt, kan als gevolg van de hydrostatische druk water in de perronconstructie komen, waardoor deze steeds vochtig blijft (wet van de communicerende vaten). Afbeelding 2 - Waterslot (zie oranje markering) Het water dat dan doorvloeit, druppelt naar een onderliggende bouwlaag en lost kalk of alcalisilicaat uit de tegellijm onder de tegels van het perron op. In de loop van de tijd neemt het water deze substanties via de capilaire poriën van de voegen mee naar het tegeloppervlak. Dan kunnen lelijke kalk- en silicaatvlekken ontstaan. Afbeelding 3 Aanbrengen van waterslot met PCI Apoten, met 1 : 1 toevoeging van PCI Quartzsand 0,3 0,8 mm

> TER ZAKE < Nr. 02 5 Afbeelding 4 Systeem Wiesbaden, hoog liggende waterspiegel Grote gootelementen met handgreep, afdekrooster en uitloop SILENT W 2000. Voor vele soorten zwembaden geschikt Afbeelding 5 Systeem Wiesbaden, hoog liggende waterspiegel Kleine gootelementen met handgreep, afdekrooster en uitloop SILENT W 2000. Afbeelding 6 Systeem Wiesbaden, laag liggende waterspiegel Grote gootelementen (zonder afdekrooster) met uitloop SILENT W 2000 en bovenrandelement. Voor vele soorten zwembaden geschikt. Afbeelding 7 Systeem Wiesbaden, laag liggende waterspiegel Kleine gootelementen (zonder afdekrooster) met uitloop SILENT W 2000. Voor therapiebaden. Afbeelding 8 Systeem Finland Schuine badrand met handgreep; afgedekte goot en uitloop SILENT 100. Zeer geschikt voor wedstrijdbaden. Afbeelding 9 Systeem Finland Verkorte, schuine badrand met handgreep.

6 > TER ZAKE < Nr. 02 Overlooprandtegels en -elementen Het verlijmen van de gootstenen verlangt van de tegelzetter nauwkeurigheid, want een goede integratie van de overloopgoot is een belangrijke voorwaarde voor een optimaal functionerende waterkringloop. Volgens Duitse normen wordt geadviseerd de horizontale afwijking van de totale gootlengte te beperken tot maximaal ca. 2 mm. Verder moet rekening worden gehouden met de vorming van kiemen als er geen bassinwater door de goot loopt of deze droog staat. Inbouwelementen In principe zouden inbouwelementen voorzien moeten zijn van een los/vast flensconstructie, om een goede afdichting te kunnen waarborgen, in combinatie met waterdichtingssystemen zoals dichtmanchetten en waterdichte coatings. De flenzen moeten bestaan uit hard PVC, roestvrij staal, koper of brons. Materiaal dat onvoldoende hecht, zoals polyethyleen of polypropyleen is niet geschikt voor inbouw. Afbeelding 10 Plaatsen van de overloopgoot De overloopgoot wordt meestal geplaatst met een trascementmortel in combinatie met een hechtbrug. Soms worden speciale producten gebruikt, zoals epoxyharsmortel PCI Bauharz. Wij adviseren een waterdichtingscoating zoals PCI Seccoral 2K Rapid aan te brengen en zodra die is uitgehard de gootelementen te verlijmen met PCI Carrament grau. Van dit systeem zijn testrapporten beschikbaar.

> TER ZAKE < Nr. 02 7 Voorbeelden van waterdichting In Duitsland wordt de waterbelasting ingedeeld in de klassen A, B en C. PCI beschikt over diverse testrapporten van deze toepassingen. Waterbelasting Toepassingsgebied Toepassingsvoorbeelden Afdichtingen van PCI A Hoge belasting door niet drukkend water, binnen Wanden en vloeren in ruimtes met een langdurige of continue waterbelasting Zwembadperrons, doucheruimtes PCI Seccoral 1K PCI Seccoral 2K Rapid PCI Pecilastic W PCI Pecilastic U PCI Lastogum (alleen voor wanden) B Hoge belasting door van binnen continu drukkend water, binnen en buiten Bassins, binnen en buiten, met drukkend water Openbare en particuliere zwembaden, binnen en buiten PCI Seccoral 1K PCI Seccoral 2K Rapid PCI Pecilastic W PCI Apoflex W PCI Apoflex F C Hoge belasting door niet drukkend water en chemische belasting, binnen Wanden en vloeren in ruimtes met een langdurige of continue waterbelasting waarbij het afdichtingsmateriaal enigszins chemisch belast wordt Bedrijfskeukens, autowasstraten, kalkagressief water PCI Apoflex W PCI Apoflex F PCI Pecilastic W Tabel 1

8 > TER ZAKE < Nr. 02 Afdichten van een vloerafvoer, bijvoorbeeld Kessel Variofix Duitse normen geven aan dat ook nieuwe waterondoorlaatbare betonconstructies van een waterdichtingslaag moeten worden voorzien om te voorkomen dat later op keramiek uitbloeiingen optreden. Verlijmen en afvoegen Niet alleen de tegellijm, maar ook de voegmortel moet bestand zijn tegen het bassinwater (zoals drinkwater, thermaal water, zout) en chemicaliën die voor de waterkwaliteit en hygiëne nodig zijn. Afhankelijk van de agressiviteit van het water c.q. de chemicaliën wordt een keuze gemaakt tussen cementhoudend materiaal of reactiehars. In tabel 2 geven wij voorbeelden van de systemen voor het verlijmen van mozaïek en keramiek. Afbeelding 11 Na het inbedden van een inbouwelement wordt de losse flens weggehaald en het oppervlak van de vaste flens met PCI Gisogrund 303 gegrondeerd. Na droging van de primer wordt PCI Seccoral aangebracht In de brochure Ter Zake Veilig aanbrengen van (glas)mozaïek en mozaïektegels geven wij meer informatie over het verlijmen van mozaïek. Bij doorschijnend mozaïek moet rekening ermee worden gehouden dat wordt voorgespachteld met een witte mortel of lijm, zoals PCI Nanolight White. Bij het verlijmen in continu natte ruimtes moet mozaïek met aan de voorzijde verlijmd papier of folie worden gebruikt. Anders kunnen door het geringere contactoppervlak holtes onder het mozaïek ontstaan of kan de papier- of gaaslijm gaan verzepen. Met het verwijderen van papier op de wanden van bassins door vochtig maken en afwassen moet zorgvuldig worden omgegaan. Er mag geen waswater op de vloer achterblijven omdat dit het ontstaan van micro-organismes zou bevorderen. Na het laatste wassen, na het afvoegen, moet van de vloer al het waswater worden verwijderd om de uitharding van de bodemvoegen niet te verstoren. Verdere informatie staat ook in de brochure Tegellijmsystemen voor zwembaden. Afbeelding 12 Mat op de verse laag leggen, aandrukken en volledig bedekken. Afbeelding 13 Klemflens placeren en vastschroeven.

> TER ZAKE < Nr. 02 9 Nieuwbouw Egalisatie/ uitvlakken Waterdichting Verlijmen Afvoegen Siliconenkit Beton PCI Nanocret R2 (wand en vloer) PCI Seccoral 1K, PCI Seccoral 2K Rapid PCI Nanolight PCI Durafug NT PCI Silcoferm VE Beton PCI Pericret (wand en vloer) PCI Pecilastic W PCI FT Klebemörtel met toevoeging van PCI Lastoflex PCI Durafug NT PCI Silcoferm VE Beton Pleister 1 PCI Apoflex 2 PCI Durapox NT PCI Durapox NT PCI Silcoferm VE Renovatie/ Sanering Egalisatie/ uitvlakken Waterdichting Verlijmen Afvoegen Siliconenkit GFK 3 -Bassin PCI Ocean Cret (wand) PCI Ocean Deck (vloer) PCI Collastic 2 PCI Collastic en mozaïek met aan voorzijde gelijmd papier of zwembadkeramiek PCI Durapox NT plus PCI Silcoferm VE Beton en oud keramiek met goede hechting PCI Grundreiniger intensiv/sauer PCI Polyhaft PCI Seccoral 1K, PCI Seccoral 2K Rapid PCI Flexmörtel bij zwembadkeramiek PCI Durapox NT PCI Silcoferm VE Bassinrand Waterdichting Tegellijm Inbouwelementen (voor hoog liggende waterspiegel) Bijv. PCI Seccoral 2K Rapid-systeem PCI Carrament grau Tabel 2 1 zonder kalk 2 bij kalkagressief waer, gebaseerd op het resultaat van de wateranalyse 3 glasvezelversterkt kunststof

10 > TER ZAKE < Nr. 02 Aandachtspunten Ook als de tegelzetter de werkzaamheden vakkundig uitvoert, kunnen later problemen optreden als niet van begin af aan de waterkwaliteit en kringloop aandacht wordt besteed. Zwembaden moeten voor het vullen met water grondig met een chloorhoudend reinigingsmiddel worden schoongemaakt. Alleen als chloor als desinfectiemiddel aan het water wordt toegevoegd, kan worden voorkomen dat op den duur micro-organismes ontstaan. De systemen die de waterkwaliteit en kringloop regelen moeten goed ingesteld zijn. Al meteen moet worden gecontroleerd of de digitaal getoonde waardes voor vrij chloor en de ph-waarde overeenkomen met de werkelijke waardes in het bassin. De waterdoorloop moet steeds in werking blijven, ook gedurende de nacht of tijdens periodes waarin het zwembad gesloten is. Het belangrijkste onderdeel is van de waterbewerking is het filter en de vlokking. Als filter kunnen kwartszand, antraciet of puimsteengrind in de juiste korrelgroottes dienen. In het filter worden organische verontreinigingen verzameld. Als de waterdoorloop wordt onderbroken, kunnen microorganismes zich hierin gaan vermeerderen. Het filter moet tweemaal per week gedurende minimaal 5 minuten grondig door(terug)gespoeld worden. Wij wijzen nogmaals op het belang van een goed werkende waterkringloop en een goede waterkwaliteit. Als niet voldoende wordt gelet op o.a. ph-waarde, omlooptijd, gehalte aan vrij chloor van het bassinwater, door(terug) spoeling van de filterinstallatie en regelmatige mechanische reiniging van het bassin, dan kunnen in de loop van de tijd micro-organismes ontstaan. Voorbeelden van schades en gebreken Probleem Verkleurd water, bijvoorbeeld zwart, grijs, bruin, blauw of rood Troebel water Schuimvorming Groei van algen Oorzaak Oxiderende verontreinigingen (bijv. koper, ijzer, mangaan). Als vulwater uit een put wordt gehaald, kunnen door ijzer- of mangaandeeltjes verkleuringen ontstaan. Onvoldoende filterwerking door gebrekkige of onvoldoende vaak uitgevoerde filterreiniging door terugspoeling. Deeltjes van calciumcarbonaat door hoge calciumhardheid en/of hoge ph-waarde. Overdosering van bestrijdingsmiddel tegen algen. Ontstaat in de vorm van gele, zwarte en groene algen. Bevordering hiervan door UV-licht, kooldioxide, warm water en voedingsstoffen zoals fosfaten en nitraten.

> TER ZAKE < Nr. 02 11 Welke service biedt PCI? Wij bieden de complete benodigde systemen aan, van betonreparatie-, uitvlak- en egalisatiemortel tot waterslot, waterdichtingscoating en manchetten tot tegellijmen, voegmortels en kitten. Van deze systemen zijn diverse onafhankelijke testrapporten beschikbaar. Tijdens de werkzaamheden ondersteunen wij de verwerkers van onze producten. Ook verzorgen wij regelmatig technische trainingen voor verwerkers. Onze uitgebreide kennis van en ervaring met zwembaden zetten wij in bij nieuwe projecten. Kijk op onze website of vraag ons een overzicht van de vele (internationale) referenties. Als de producten die wij adviseren technisch correct zijn aangebracht, verstrekken wij een projectgarantie van 10 jaar. Op onze website vindt u o.a. productinformatie, brochures, instructiefilms, een verbruiksberekenaar, toepassingsmogelijkheden, technische tips en voorbeeldadviezen.

Voor bouwprofessionals BASF Nederland B.V. Construction Chemicals Karolusstraat 2, 4903 RJ Postbus 132, 4900 AC Oosterhout N.Br. T +31-88-47 666 47 F +31-162-42 96 94 Vanuit België : T +31-162-47 66 88 F +31-162-42 96 94 www.pci-afbouw.nl PCI-Afbouw@basf.com PCI voor bouwprofessionals Het merk PCI staat al meer dan 50 jaar garant voor een hoge kwaliteit en uitstekende verwerkingseigenschappen. De systemen zijn ontwikkeld voor professionele gebruikers en omvatten o.a. Primers Tegellijmen Voegmortels Voegkitten Egalisatiemortels, uitvlakmortels, ontkoppelings- en versterkingsmatten Reparatie- en snelmontagemortels, waterplug Aangiet- en ondersabelingsmortels Waterdichtingssystemen voor natte ruimte, balkon, terras en zwembad, (kimpasta, kimband, dichtmanchetten, binnen- en buitenhoeken, afdichtingsmatten) Waterdichtingssystemen voor kelder en gevel Snelbouwsystemen (douche-elementen en XPS-hardschuimplaten) Bouwchemische producten (kleurstoffen, vezels, oliën) Reinigingsmiddelen Agent voor PCI Augsburg GmbH Piccardstrasse 11 D-86159 Augsburg Vanuit Nederland : T +31-88-47 666 00 F +31-88-47 666 99 Vanuit België : T +49-2388-349 130 F +49-2388-349 156 Wij breiden ons assortiment regelmatig uit met producten die zijn gebaseerd op de nieuwste technologieën, zoals nano- en geopolymeertechnologie. Onze snel uithardende, stofarme en lichtgewicht systemen zijn hieruit voortgekomen. Kijk op www.pci-afbouw.nl voor brochures, productinformatie, technische adviezen, tips en instructiefilms. 04-2013