Plaatsingswijze Onderstaande inlichtingen in verband met de plaatsingswijze worden louter ter informatie verstrekt elke plaatsing is immers uniek. Ze zijn gebaseerd op de technische literatuur waarvan u de referenties in de bibliografie kunt terugvinden. Gelieve deze werken te raadplegen als u verdere verduidelijkingen wenst. Les Carrières de la Pierre Bleue Belge N.V. kan in geen geval aansprakelijk worden gesteld voor slecht gebruik van de informatie die in dit document is opgenomen. Plaatsing volgens de regels van de kunst is even belangrijk als een in Belgische van topkwaliteit. De aard en de dikte van de verschillende funderingslagen hangen af van het gebruik dat men van het betegelde oppervlak wil maken. Ook bij de keuze van de afmetingen van de tegels voor buitenbestrating in Belgische moet men met de toepassing rekening houden. TV 220 (zie tabellen in bijlage 6) biedt informatie over deze criteria en verwijst daarbij naar de norm NBN EN 1341 die op natuursteentegels voor buitenbestrating betrekking heeft. Op zijn beurt geeft norm NBN EN 1342 informatie over plaveien. TV 137 en TV 213 ten slotte handelen over de plaatsingswijzen en de toepassingsgebieden. Voor de legpatronen verwijzen we u naar bijlage 1 (Voorbeelden van legschema s) waarin ter informatie enkele legschema s worden voorgesteld. In deze bijlage komen de volgende plaatsingswijzen aan bod: Tegelvloeren binnen: - plaatsing met mortel op een gestabiliseerd zandbed (traditionele plaatsing) - plaatsing op een betonvloer of op een hard draagvlak - plaatsing met kleefmortel op een verharde dekvloer - plaatsing met vloerverwarming Tegelvloeren buiten: - plaatsing op een betonvloer - plaatsing op een fundering van gestabiliseerd zand - plaatsing op tegeldragers - plaatsing van plaveien Gevelelementen A2.1. Adviezen voor en na de plaatsing Voor de plaatsing: Wij raden u aan altijd te controleren of de ontvangen elementen effectief met de bestelling overeenkomen (afmetingen, afwerking, categorie enz.). Plaats geen tegels die eventueel niet aan de bestelling voldoen. Zoals elke natuursteen kan Belgische lichte kleurverschillen vertonen. Dit maakt dit materiaal nu net authentiek. De tegellegger moet dan ook de tegels mengen (vooral als de bestelling uit meer dan een pallet bestaat). Indien sommige afwerkingen of producten, zoals de Patrimonium -plaveien, aan een zijde zwarte aders vertonen, kunt u deze tegels best met deze zijde naar onderen (onzichtbare zijde) leggen. Om krassen bij de buitendeur zoveel mogelijk te voorkomen, kan het nuttig zijn een antigrindstrip aan te brengen. Ook een in de vloer verzonken deurmat kan bij de plaatsing worden voorzien. Na de plaatsing: Gebruik voor de reiniging met zaagsel na de plaatsing altijd zaagsel van houtsoorten die geen hars afgeven (wit hout). Vergeet niet dat reiniging met wit zand nooit vlekken veroorzaakt. We raden u aan na het voegen met een vochtige dweil over de tegels te gaan en dit zo vaak te herhalen als nodig is om de cementsluier te verwijderen. Indien de cementsluier na deze behandeling nog niet helemaal verdwenen is, kunt u met een speciaal hiervoor gecreëerde gebruiksklare zuuroplossing over de tegels gaan. We raden u ten stelligste aan het product eerst op een weinig zichtbare plaats uit te proberen voordat u het hele oppervlak behandelt. Na plaatsing moet u mortel en steen normaal laten drogen. Zorg voor een goede ventilatie: vermijd tocht, direct zonlicht en plotse opwarming; dek het oppervlak niet af... Vooraleer u uw vloer op de gewone manier schoonmaakt, kunt u hem best gedurende 3 maanden laten drogen opdat alle vocht van de plaatsing kan verdampen. Gedurende deze periode raden wij u aan de vloer enkel met een vochtige dweil schoon te maken. Voor de gewone schoonmaak wordt het gebruik van een neutrale zeep verdund in koud water aanbevolen. Algemeen genomen is het aangeraden voor en tijdens de plaatsing zo weinig mogelijk water te gebruiken. Het vocht moet immers langzaam door de voegen en de steen opstijgen. (P.1)
A2.2. Plaatsing A2.2.1. Tegelvloeren binnen Bij een oppervlakte van 50 m² of meer of wanneer tegels worden gelegd over een lengte van meer dan 10 m, moet u uitzettingsvoegen in geëxpandeerd polystyreen voorzien dwars door het zandbed en de legmortel. Ook langs de muren kunt u best een uitzettingsvoeg in stroken geëxpandeerde polystyreen of een gelijkaardig product voorzien. Bij vloeren binnenshuis bedraagt de maximale dikte van de elementen in Belgische gewoonlijk 2 cm. Bij verlijming of plaatsing op een dekvloer kunt u ook kiezen voor elementen in Belgische van het type modulaire platen met een dikte van 1 of 1,5 cm. Bij de keuze van de voegbreedte moet u niet alleen met esthetische criteria rekening houden, maar ook met het soort en de gekozen afwerking. Gewoonlijk bedraagt de breedte van de afwerkingsvoegen bij een binnen 2 à 3 mm. Dikte (mm) Samenstelling J < 1,5* Specie van zuiver cement 1,5 < J <2 3 delen cement voor 1 deel fijn zand > 2 1 deel cement voor 1 deel fijn zand * indien de Afmetingstoleranties dit toelaten A2.2.1.a. Plaatsing met mortel op een gestabiliseerd zandbed (traditionele plaatsing) Plaatsing met mortel op een gestabiliseerd zandbed is de meest gebruikte plaatsingswijze. Als de dekvloer niet volkomen vlak is, is dit de enige plaatsingswijze die u kunt gebruiken! Pose au mortier sur lit de sable stabilisé Gestabiliseerd zand Plastiekfolie (visqueen) Dekvloer Gewoonlijk ziet de uitvoering er als volgt uit: Dikte (cm) Samenstelling Gestabiliseerd zand 2 tot 5 zand zonder onzuiverheden - type rijnzand - (korrelgrootte 0-5 mm) 100 à 150 kg wit cement per m³ zand 1,5 4 delen wit zand (korrelgrootte 0-2 mm) zonder onzuiverheden 1 deel wit cement water (zo weinig mogelijk) Omdat de tegels bij deze plaatsingswijze in de mortellaag moeten worden geklopt, raden wij u aan tegels met een dikte van minstens 1,5 cm te gebruiken. Deze plaatsingswijze wordt afgeraden bij vloerverwarming omdat de voegen door de warmte kunnen barsten en wegens de warmteoverdracht (zie hieronder bij Vloerverwarming). A2.2.1.b. Plaatsing op een betonvloer (of hard draagvlak) draagvlak in beton bijvoorbeeld Plaatsing op een betonvloer of op een «hard draagvlak» kan onbeperkt worden gebruikt. Omdat de tegels bij deze plaatsingswijze echter in de mortellaag moeten worden geklopt, raden wij u aan een voldoende dikke mortellaag te voorzien en tegels met een dikte van minstens 1,5 cm te gebruiken. (P.1)
A2.2.1.c. Plaatsing met kleefmortel op een verharde dekvloer legmortel Plaatsing met kleefmortel op een verharde dekvloer kan alleen met tegels in Belgische met een dikte van 1 à 1,5 cm (dunne tegels waaronder die van het gamma Affinité). De dekvloer moet bovendien ook volkomen vlak zijn. Deze plaatsingswijze heeft tal van voordelen, waaronder: lichtere tegels; plaatsing mogelijk op houten vloeren, houten panelen op de grond of op de muur; smallere afwerkingsvoegen; kortere droogtijd; snellere plaatsing; voordelige prijs; mogelijkheid om keramiektegels te vervangen door Belgische (dunne tegels)... Opgelet: U moet bij deze plaatsingswijze altijd met speciaal kleefcement voor natuursteen werken (zie bijlage 8 Links Nuttige adressen). Als u gewoon kleefcement gebruikt, kunt u alleen met elementen van maximaal 250 x 250 mm werken. Als u echter bepaalde regels in acht neemt zoals het gebruik van kleefcement met gemengde bindmiddelen (type flex) of polyurethaanlijm, kunt u ook grotere elementen verlijmen. Gelieve voor meer informatie TV 213 te raadplegen (zie Bibliografie en bijlage 8 Links Nuttige adressen). Bijzondere gevallen: plaatsing met kleefmortel op een niet-hechtende of zwevende dekvloer dekvloer kleefmortel membraan of isolatie (zwevende dekvloer) In de volgende gevallen moet voor plaatsing op een niet-hechtende dekvloer worden gekozen: Er bestaat grote kans op vervorming van het draagvlak. Het draagvlak bestaat uit verbrokkelde elementen. Het draagvlak is heel poreus. Een isolatielaag tussen de dekvloer en het draagvlak is dus nodig om deze twee delen van elkaar gescheiden te houden. Plaatsing met kleefmortel op een zwevende dekvloer wordt ook aangeraden wanneer er onder de dekvloer geluids- of thermische isolatie wordt aangebracht. In deze twee gevallen moet de dekvloer gewapend zijn. A2.2.1.d. Plaatsing met vloerverwarming De goede warmtegeleiding van Belgische (2,91 W/mK) maakt hem perfect geschikt voor vloerverwarming. Deze plaatsingswijze wordt duidelijk uiteengezet in TV 179 en de gegevens over warmtegeleiding worden in detail weergegeven in TV 174 (zie Bibliografie en bijlage 8 Links Nuttige adressen). (P.2)
A2.2.2. Tegelvloeren buiten Afhankelijk van de gebruiksklassen van de oppervlakken die met Belgische zullen worden betegeld, en van de gekozen tegelafmetingen moeten bepaalde diktes in acht worden genomen (zie bijlage 6 Tabellen van WTCB, tabel 21 en 22). Gewoonlijk bedraagt de minimumdikte bij buitengebruik 3 cm. Bij een oppervlakte van 35 m² of meer of wanneer tegels worden gelegd over een lengte van meer dan 7 m, moet u uitzettingsvoegen voorzien dwars door het zandbed en de legmortel. Aan de aansluiting met de gevel moet u een waterdichte, elastische voeg (kit of profiel) voorzien. Bij de keuze van de voegbreedte moet u niet alleen met esthetische criteria rekening houden, maar ook met het soort en de gekozen afwerking. Gewoonlijk bedraagt de breedte van de afwerkingsvoegen bij een buiten 5 à 8 mm. Voor deze voegen wordt bastaardmortel (of mortel met een waterdichtende toeslagstof) gebruikt. De kleur van de voegen moet aan de kleur van de Belgische aangepast zijn. In alle gevallen moet u het oppervlak onmiddellijk grondig schoonmaken om sluiervorming of hinderlijke aanslag te voorkomen. Het is aan bevelen om buitenbetegeling te schoren met randstenen voor tuinen om de duurzaamheid van de plaatsing te garanderen. A2.2.2.a. Plaatsing op een betonvloer Draineerlaag Boordsteen in Belgische Uitvoeringsstappen: 1. zandbed of visqueen 2. vloer in korrelbeton (150 kg cement/m³ granulaat 8/22 of 10/20) 3. Voorzie een helling van 2% naar buiten of naar een afvoer toe. 4. Zorg voor een draineerlaag. 5. Breng de legmortel aan. 6. Plaats de tegels in Belgische (aanbevolen dikte: 3 cm). A2.2.2.b. Plaatsing op een fundering van gestabiliseerd zand Tuinboordsteen (5 x 20 vrije lengte) Gestabiliseerd zand Aarde Geotextiel Grind of steenslag Uitvoeringsstappen: 1. Verwijder ongeveer 40 cm aarde waar de moet komen. 2. Bedek de bodem met worteldoek (geotextiel). 3. Bedek dit met ongeveer 20 cm goed aangestampt grind of steenslag. 4. Leg hierop een laag van ongeveer 15 cm gestabiliseerd zand met een helling van 2% naar buiten of naar een afvoer toe. 5. Breng hierop een laag van ongeveer 5 cm legmortel aan. 6. Plaats hierop de tegels in Belgische (aanbevolen dikte: 5 cm). (P.2)
A2.2.2.c. Plaatsing op tegeldragers Bij terrassen of balkons kan plaatsing op tegeldragers worden overwogen. De tegeldragers worden per tegel afgesteld, eventueel met toevoeging van niveauregelaars in EPDM om een volkomen vlak oppervlak te krijgen met een helling van 2 à 3% naar buiten toe. Door de plaatsing van de tegeldragers moet een holle ruimte van meer dan 50 mm tussen de tegels en het waterdichte draagvlak ontstaan. In alle gevallen bedragen de aanbevolen afmetingen van de tegels 30x30 cm of 40x40 cm, met een minimale dikte van 3 cm. Goed om te weten: bij plaatsing op tegeldragers moet altijd met aansluitende voegen worden gewerkt. Gelieve voor alle bijkomende informatie bijlage 8 Links Nuttige adressen te raadplegen. A2.2.2.D. Plaatsing van plaveien (naar La Pierre et la rue, 1998 - zie Bibliografie) Plaveien moeten via een plaatsingslaag (zand of gestabiliseerd zand met een uniforme dikte van 3 à 6 cm) op een laag drainerend, nietsamendrukbaar en korrelig materiaal rusten. Deze funderingslaag moet drainerend zijn zodat water dat eventueel in de voegen van de bestrating dringt, niet op de fundering blijft staan en deze na verloop van tijd losmaakt. De laag mag niet samendrukbaar zijn, zodat ze de druk van de belastingen op de bestrating rechtstreeks op de ondergrond overdraagt zonder zelf te vervormen. Elke oneffenheid in deze fundering van meer dan 10 mm wordt bijgewerkt met een geschikt materiaal dat de homogeniteit van het draagvlak niet aantast. Voor de plaatsingslaag (zand of gestabiliseerd zand) geldt het volgende: Ze moet uniform en 3 à 6 cm dik zijn, naargelang de dikte van de plaveien. Ze mag echter ook niet dikker zijn dan de helft van de hoogte van de plaveien. Ze moet korrelig zijn om zich goed aan de min of meer onregelmatige vorm van de plaveien te kunnen aanpassen en om hun kleine hoogteverschillen op te vangen. Deze korreligheid verleent trouwens aan de bestrating een min of meer uitgesproken elasticiteit, die nodig is om de schokken op te vangen zodat de plaveien niet gaan barsten. Tot de materialen die aan deze voorwaarden voldoen, behoren zand, gezeefd en gewassen fijn grind en kolengruis. A2.2.3. Gevelelementen Een gevelbekleding in Belgische kan worden vastgemetseld of, in geval van kleine elementen (type Clivodécor), worden vastgelijmd. Elementen van minstens 3 cm dik kunnen ook met een verankeringssysteem worden bevestigd. De gaten om de gevelelementen met verankeringen te bevestigen, worden in de groeve of op de bouwplaats gemaakt. De verankeringen zijn gemaakt van roestvrij staal. Ze zijn aangepast aan de last die ze moeten dragen, aan de ruimte die tussen de platen moet worden voorzien en aan de frameconstructie. Per element worden gewoonlijk vier verankeringen voorzien: twee onderaan (steunen) en twee bovenaan (vasthouden). Wij raden u ten stelligste aan TV 146 van het WTCB te lezen (Verticale buitenbekledingen van dunne natuursteenplaten) waarin deze plaatsingswijze in detail wordt uiteengezet (zie Bibliografie). (Zie ook bijlage 8 Links Nuttige adressen). Kleine elementen, bijvoorbeeld van het Clivodécor-type, moeten met aangepast kleefcement op een effen oppervlak (gecementeerde muur of betonnen oppervlak) worden bevestigd (bijlage 8 Links Nuttige adressen). Om een goed resultaat te verkrijgen met een plaatsing met cementlijm, verwijzen we naar de raadgevingen van het WTCB in het TV 56. (P.3)