OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR KMO S EN ZELFSTANDIGEN

OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR KMO S EN ZELFSTANDIGEN SEPTEMBER 2015

INHOUDSOPGAVE I. EXECUTIVE SUMMARY...3 I.1 Vergelijking prijzen in België...3 I.2 Vergelijking met het buitenland...5 II. VERGELIJKING PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS IN BELGIE...6 II.1 Algemeen...6 II.2 Vaststellingen elektriciteit september 2015...7 II.2.1 Elektriciteit: België versus buurlanden...7 II.2.2 Elektriciteit KMO s en zelfstandigen Vlaanderen... 10 II.2.3 Elektriciteit KMO s en zelfstandigen Wallonië... 11 II.2.4 Elektriciteit KMO s en zelfstandigen Brussel... 12 II.2.5 Wijzigingen ten opzichte van vorige maand... 13 II.3 Vaststellingen aardgas september 2015... 15 II.3.1 Aardgas: België versus buurlanden... 15 II.3.2 Aardgas KMO s en zelfstandigen Vlaanderen... 18 II.3.3 Aardgas KMO s en zelfstandigen Wallonië... 19 II.3.4 Aardgas KMO s en zelfstandigen Brussel... 20 II.3.5 Wijzigingen ten opzichte van vorige maand... 21 III. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING MET HET BUITENLAND... 23 III.1 Algemeen... 23 III.2 Vaststellingen september 2015... 25 III.2.1 Elektriciteit... 25 III.2.2 Aardgas... 27 III.3 Vaststellingen 3de kwartaal 2015... 30 III.3.1 Elektriciteit... 30 III.3.2 Aardgas... 33 september 2015 2/35

I. EXECUTIVE SUMMARY I.1 Vergelijking prijzen in België In het kader van haar permanente monitoringopdrachten en meer bepaald het vangnetmechanisme updatet de CREG maandelijks haar gegevensbank. Ze stelt hierbij een overzicht voor van de prijzen voor de energiecomponent elektriciteit en aardgas voor KMO s en zelfstandigen in de drie regio s van het land en dit op basis van de modaliteiten van bijlage B van het Charter voor goede praktijken voor prijsvergelijkingswebsites. De actieve variabele producten blijven ongewijzigd ten opzichte van vorige maand. Bij de actieve vaste producten stellen we overwegend lichte dalende evoluties vast. ELEKTRICITEIT ASPIRAVI lanceert vanaf augustus voor KMO s en zelfstandigen (nieuwe klanten) in Vlaanderen een nieuwe versie van het variabele product NATURE FLEX. WATZ lanceert een nieuw vast product in Vlaanderen vanaf augustus, met een looptijd van 1 of 2 jaar: SHOP-IN THE-SHOP. EBEM lanceert in Vlaanderen een nieuw variabel Belpex-product EBEM B@SIC. AARDGAS WATZ lanceert een nieuw variabel product (TTF103) in Vlaanderen vanaf augustus: SHOP- IN THE-SHOP. ENECO wijzigt (voor de 8ste keer dit jaar) voor nieuwe klanten de indexeringsformule van het variabel aardgasproduct. Onderstaande infografiek geeft voor de huidige maand een aantal kerncijfers voor elektriciteit en aardgas die van toepassing zijn op KMO s en zelfstandigen. september 2015 3/35

september 2015 4/35

I.2 Vergelijking met het buitenland De CREG vergelijkt de prijzen van de tarieffiches in België met de noteringen van de referentieparameters op de beurzen van elektriciteit en aardgas. Tevens vergelijkt de CREG de gehanteerde prijzen in België met de prijzen gehanteerd in Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk aan de hand van een representatieve selectie van producten. Teneinde de internationale prijsvergelijking zo objectief en transparant mogelijk te laten verlopen, wordt elke component van de energieprijs in zijn meest zuivere vorm voorgesteld. Dit wil bijvoorbeeld zeggen dat de kosten voor hernieuwbare energie, inbegrepen in de leveranciersprijs, en de kosten voor openbare dienstverplichtingen, vooral toegeschreven aan de distributienetbeheerders, werden uitgezuiverd en integraal werden toegewezen aan de heffingen. Deze rangschikking is zo opgesteld dat de duurste prijs op de eerste plaats staat. In september 2015 toont de prijsvergelijking van de all-in prijzen aan dat België voor elektriciteit de 2 de plaats inneemt en voor aardgas de 5 de plaats. Op het niveau van de zuivere energiecomponent staat België voor zowel elektriciteit als aardgas op de 3 de plaats. Wanneer we de prijzen vergelijken van september 2015 met deze van september 2014 stelt de CREG vast dat de gemiddelde prijzen van de component energie op jaarbasis voor professionele verbruikers in België zijn gedaald met 107,13 EUR (3,29%) bij elektriciteit en zijn gestegen met 62,74 EUR (2,14%) bij aardgas. september 2015 5/35

II. II.1 VERGELIJKING PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS IN BELGIE Algemeen De CREG stuurt op maandelijkse basis aan alle leveranciers per email het verzoek om tegen de vijfde van de maand of de eerstvolgende werkdag alle tarieffiches voor kmo s en zelfstandigen te bezorgen. Alle gegevens worden vervolgens verwerkt in een aantal databanken van de CREG. Voorliggende nota geeft op maandelijkse basis een overzicht van de belangrijkste vaststellingen. De weergegeven prijzen: - zijn exclusief btw; - houden geen rekening met kortingen (bijv.: domiciliëring); - zijn gebaseerd van de modaliteiten van bijlage B van het globaal akkoord bij het Charter voor goede praktijken voor prijsvergelijkingswebsites 1. en gelden voor volgende typeklanten: - Elektriciteit: 50.000 kwh jaarverbruik met een enkelvoudige meter; - Aardgas: 100.000 kwh jaarverbruik. De gegevens in voorliggende nota zijn bijgewerkt tot en met de derde werkdag na voormelde aanmeldingsdatum voor de leveranciers. Nieuwe producten of wijzigingen na deze datum worden opgenomen in de volgende versie van de nota. Volgende leveranciers worden niet weerhouden in het overzicht: ECOPOWER, ENERGIE2030 en WASEWIND omdat de tarieffiches geen eenduidig onderscheid van de energiecomponent mogelijk maken. 1 http://www.creg.info/pdf/faq/charter_voor_goedepraktijken.pdf september 2015 6/35

II.2 Vaststellingen elektriciteit september 2015 II.2.1 Elektriciteit: België versus buurlanden Figuur 1 geeft een overzicht van het prijsniveau van de verschillende producten voor kmo s en zelfstandigen en maakt een vergelijking met het gemiddeld prijsniveau van de ons omringende landen (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) 2 tijdens de maand september 2015, dat 76,46 EUR/MWh bedraagt. Voor een meer gedetailleerde analyse van de prijzen van elektriciteit in de ons omringende landen verwijzen we naar het derde deel van voorliggende nota. Verder wordt in figuur 1 ook de waarde van de kwartaalindex Endex 303 voor het derde kwartaal 2015 in de vergelijking opgenomen, zijnde het gemiddelde van de quarter-ahead noteringen in het voorgaande kwartaal (Q2 2015). De waarde van Endex 303 voor het derde kwartaal 2015 bedraagt 40,20 EUR/MWh. Figuur 2 geeft de evolutie weer van de gemiddelde elektriciteitsprijs in België ten opzichte van de buurlanden (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk). Voor uitleg bij de selectie van de producten in deze figuur verwijzen we naar het punt III.1 van voorliggende nota. De jaarbedragen op basis van de tarieffiches van september 2015 van de energiecomponent elektriciteit voor de verschillende producten zijn exclusief de bijdragen voor groene stroom en WKK om de vergelijkbaarheid met de ons omringende landen en de Endex 303 notering mogelijk te maken. 2 De resultaten voor het Verenigd Koninkrijk zoals weergegeven in figuur 2 en 3 worden beïnvloed door de evolutie van de EUR/ wisselkoersen en dienen bijgevolg met enige omzichtigheid te worden bekeken. september 2015 7/35

Figuur 1: Prijsniveau energiecomponent elektriciteit t.o.v. Endex303 en het gemiddeld Europees prijsniveau (NL, DE, FR, UK) september 2015 8/35

Figuur 2: Evolutie gemiddelde elektriciteitsprijs België t.o.v. buurlanden (DE, FR, NL, UK) (selectie producten, zie III.1) september 2015 9/35

II.2.2 Elektriciteit KMO s en zelfstandigen Vlaanderen Aantal producten: 50 Besparingspotentieel: 25% september 2015 10/35

II.2.3 Elektriciteit KMO s en zelfstandigen Wallonië Aantal producten: 36 Besparingspotentieel: 22% september 2015 11/35

II.2.4 Elektriciteit KMO s en zelfstandigen Brussel Aantal producten: 31 Besparingspotentieel: 38% september 2015 12/35

De CREG stelt vast dat er voor de professionele verbruiker een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleinere verbruiken) als op het vlak van energie: De boodschap blijft dan ook dat KMO s en zelfstandigen op regelmatige basis het aanbod op de markt dienen op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de professionele verbruiker de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. II.2.5 Wijzigingen ten opzichte van vorige maand De actieve variabele producten blijven ongewijzigd ten opzichte van vorige maand. Bij de actieve vaste producten stellen we overwegend lichte dalende evoluties vast. ASPIRAVI lanceert vanaf augustus voor KMO s en zelfstandigen (nieuwe klanten) in Vlaanderen een nieuwe versie van het variabele product NATURE FLEX. WATZ lanceert een nieuw vast product in Vlaanderen vanaf augustus, met een looptijd van 1 of 2 jaar: SHOP-IN THE-SHOP. EBEM lanceert in Vlaanderen een nieuwe variabel Belpex-product Ebem B@sic voor kmo s en zelfstandigen (indexeringsformule: 33,06 + kwh x (Belpex x 1,03822 + 6)). Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende indexeringsparameters en hun waarde voor het derde trimester van 2015. In dit kader verwijzen we naar de beslissingen die het Directiecomité van de CREG op 17 juli 2015 heeft genomen. Deze beslissingen zijn consulteerbaar op de website van de CREG 3. 3 http://www.creg.be/nl/evolprix.html september 2015 13/35

Tabel 1: Indexeringsparameters voor variabele producten (Q3 2015) Indexeringsparameters voor variabele producten Tarieffiches Residentieel Belpex Endex (-6wd,0,3) Leverancier Aspiravi Energy Comfort Energy Beschrijving indexeringsparameters Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering Endex(-6wd,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de 6de werkdag voor het einde van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat jul-sept 2015 Q3 /MWh 41,400 43,500 Endex 103 EBEM Endex103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 40,921 Endex 121212 EDF Luminus Endex121212 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures gedurende het jaar Y-2 voor levering in jaar Y 42,810 Endex 12012 EDF Luminus Endex12012 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures gedurende het jaar Y-1 voor levering in jaar Y 46,930 Endex 303 EDF Luminus Endex303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures tijdens het kwartaal Q-1 voor levering in kwartaal Q 40,196 CWE 121212 Electrabel CWE121212 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen gedurende het jaar Y-2 voor levering in jaar Y 42,154 CWE 12012 Electrabel CWE12012 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen gedurende het jaar Y-1 voor levering in jaar Y 42,030 CWE 303 Electrabel CWE303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen tijdens het kwartaal Q-1 voor levering in kwartaal Q 34,636 Belpex S21 Endex (15d1,0,3) Endex (-6wd,0,3) ELEGANT ELEGANT Energy People Belpex S21 = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering, S21 geprofileerd (S21 = SLP Elektriciteit - Huishoudelijk met verhouding nacht/dag < 1,3 ) Endex(15d1,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 14de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat Endex(-6wd,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de 6de werkdag voor het einde van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat 42,750 40,080 43,500 Belpex Energy People Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering 41,400 Endex (20d1,0,3) ESSENT Endex(20d1,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 19de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat 43,110 Belpex MEGA Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering 41,400 Belpex OCTA+ Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering 41,400 Endex (0dpe,0,3) OCTA+ Endex(0dpe,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures op de laatste handelsdag van het contract voor het kwartaal van levering 43,500 Tarieffiches KMO Afnameprofielen tot 50MWh => idem Tarieffiches residentieel september 2015 14/35

II.3 Vaststellingen aardgas september 2015 II.3.1 Aardgas: België versus buurlanden Figuur 3 geeft een overzicht van het prijsniveau van de verschillende producten voor kmo s en zelfstandigen en maakt een vergelijking met het gemiddeld prijsniveau van de ons omringende landen (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk 4 ) tijdens de maand september 2015, dat 32,99 EUR/MWh bedraagt. Voor een meer gedetailleerde analyse van de prijzen voor aardgas in de ons omringende landen verwijzen we naar het derde deel van voorliggende nota. Verder wordt in figuur 3 ook de waarde van de kwartaalindex TTF 303 voor het derde kwartaal 2015 in de vergelijking opgenomen, zijnde het gemiddelde van de quarter-ahead noteringen in het voorgaande kwartaal (Q2 2015). De waarde van TTF 303 voor het derde kwartaal 2015 bedraagt 20,60 EUR/MWh. Figuur 4 geeft de evolutie weer van de gemiddelde aardgasprijs in België ten opzichte van buurlanden (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk). Voor uitleg bij de selectie van de producten in deze figuur verwijzen we naar het punt III.1 van voorliggende nota. De jaarbedragen, op basis van de tarieffiches van september 2015 van de energiecomponent aardgas voor de verschillende producten, zijn exclusief transmissie (1,5 EUR/MWh) om de vergelijkbaarheid met de ons omringende landen en de TTF 303 notering mogelijk te maken. 4 De resultaten voor het Verenigd Koninkrijk zoals weergegeven in figuur 4 en 5 worden beïnvloed door de evolutie van de EUR/ wisselkoersen en dienen bijgevolg met enige omzichtigheid te worden bekeken. september 2015 15/35

Figuur 3: Prijsniveau energiecomponent aardgas t.o.v. TTF303 en het gemiddeld Europees prijsniveau (NL, DE, FR, UK) september 2015 16/35

Figuur 4: Evolutie gemiddelde aardgasprijs België t.o.v. buurlanden (DE, FR, NL, UK) (selectie producten, zie III.1) september 2015 17/35

II.3.2 Aardgas KMO s en zelfstandigen Vlaanderen Aantal producten: 33 Besparingspotentieel: 29% september 2015 18/35

II.3.3 Aardgas KMO s en zelfstandigen Wallonië Aantal producten: 28 Besparingspotentieel: 29% september 2015 19/35

II.3.4 Aardgas KMO s en zelfstandigen Brussel Aantal producten: 24 Besparingspotentieel: 25% september 2015 20/35

De CREG stelt vast dat er voor KMO s en zelfstandigen een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie: De boodschap blijft dan ook dat KMO s en zelfstandigen op regelmatige basis het aanbod op de markt dienen op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de professionele verbruiker de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. II.3.5 Wijzigingen ten opzichte van vorige maand De actieve variabele producten blijven ongewijzigd ten opzichte van vorige maand. Bij de actieve vaste producten stellen we overwegend lichte dalende evoluties vast. WATZ lanceert een nieuw variabel product (TTF103) in Vlaanderen vanaf augustus: Shop-in the-shop (voor residentiële verbruikers, kmo s en zelfstandigen) ENECO wijzigt (voor de 8ste keer dit jaar) voor nieuwe klanten (residentieel, kmo s en zelfstandigen) de indexeringsformule van het variabel aardgasproduct Het gaat om een nieuwe versie 5 van een variabel product dat slechts een keer per kwartaal indexeerbaar is. De nieuwe versie behoudt dezelfde productnaam en is enkel bestemd voor nieuwe klanten. In tegenstelling tot de nieuwe versie verschijnt de oude versie niet langer in de resultaten van de prijssimulatoren wat voor bestaande klanten een verkeerdelijk (door behoud van dezelfde productnaam) beeld van hun product kan geven. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende indexeringsparameters en hun waarde voor het derde kwartaal van 2015. In dit kader verwijzen we naar de beslissingen die het Directiecomité van de CREG op 17 juli 2015 heeft genomen. Deze beslissingen zijn consulteerbaar op de website van de CREG 6. 5 alle aanpassingen aan de prijsformule van een bepaald product die geen indexering zijn 6 http://www.creg.be/nl/evolprix.html september 2015 21/35

Tabel 2: Indexeringsparameters voor variabele producten (Q3 2015) Indexeringsparameters voor variabele producten Tarieffiches Residentieel Leverancier Beschrijving indexeringsparameters jul-sept 2015 Q3 /MWh TTF 103 ANTARGAZ TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF 103 Comfort Energy TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF 103 EBEM TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 HUB 303 EDF Luminus HUB303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen te Zeebrugge van het kwartaal voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,391 TTF 103 Electrabel TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF (15d1,0,3) ZTP S41 ELEGANT ELEGANT TTF(15d1,0,3) = de slotnotering TTF Gas Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 14 de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat ZTP S41 = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead ZTP" prijzen van het kwartaal van levering, S41 geprofileerd (S41 = SLP Aardgas - Huishoudelijk) 20,041 21,446 TTF 103 ENECO TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF 103 ESSENT TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF 103 LAMPIRIS TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF 103 MEGA TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF 103 OCTA+ TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Baseload Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 TTF 103 WATZ TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 20,278 Tarieffiches KMO Afnameprofielen tot 100MWh => idem Tarieffiches residentieel september 2015 22/35

III. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING MET HET BUITENLAND III.1 Algemeen De CREG houdt in het kader van haar algemene monitoringtaken en specifiek binnen het vangnetmechanisme 7 niet alleen een volledige gegevensbank bij van alle contracttypes aangeboden aan kmo s en zelfstandigen binnen België, zij houdt daarnaast ook permanente 8 gegevensbanken bij met energieprijzen in de ons omringende landen (Nederland (NL), Duitsland (DE), Frankrijk (FR) en het Verenigd Koninkrijk (UK)). Als vergelijkingsbasis voor buitenlandse energieprijzen wordt verder gewerkt met de methodologie zoals ontwikkeld door Frontier Economics in haar studie International comparison of electricity and gas prices for commerce and industry 9. Deze methodologie 10 vertrekt vanuit de totale factuur voor de eindklant, van waaruit de verschillende samenstellende delen van de energieprijs worden afgezonderd. Als basis voor de totale factuur aan de eindklant wordt vertrokken van een gewogen gemiddelde energieprijs op basis van: - het standaardaanbod van de standaardleverancier in een bepaalde regio; - het beste aanbod in dezelfde regio van deze standaardleverancier; - een concurrerend aanbod van de op één na grootste leverancier op de markt 11. 7 De vangnetregulering zoals voorzien in artikel 20bis van de wet van 29 april 1999 houdende de organisatie van de elektriciteitsmarkt (= de elektriciteitswet) en artikel 15/10bis van de wet van 12 april 1965 houdende het vervoer van gasachtige produkten en andere door middel van leidingen (= de gaswet). 8 Artikel 20bis, 5 van de elektriciteitswet en artikel 15/10bis, 5 van de gaswet voorzien in een permanente vergelijking van de energiecomponent voor de levering van elektriciteit en aardgas binnen de zone Noordwest-Europa. 9 International comparison of electricity and gas prices for commerce and industry Final Report on a study prepared for the CREG, October 2011, http://www.creg.be/pdf/newsonly/111026- Frontier_Economics-International_Comp_CandI_Energy_Prices.pdf 10 De door Frontier Economics ontwikkelde methodologie werd in de loop van 2012 door de CREG verder verfijnd, door onder andere: een aantal bijkomende distributienetbeheerders toe te voegen aan de Belgische cijfers, voor geen enkel land rekening te houden met kortingen, een aantal producten te updaten, etc. 11 Deze werkwijze impliceert, dat leveranciers met een beperkt marktaandeel niet worden opgenomen in de vergelijking. september 2015 23/35

Deze manier van werken zorgt ervoor dat er tussen de verschillende landen wordt vergeleken op basis van de meest representatieve contracten in de markt 12. Er wordt voor de internationale prijsvergelijking, binnen een specifiek land, dus geen rangschikking van goedkoopste naar duurste gemaakt. Wel wordt rekening gehouden met een aantal onderscheiden exploitatiegebieden van distributienetbeheerders, waardoor ook geografische spreiding in de prijsvergelijking wordt meegenomen. Teneinde de internationale prijsvergelijking zo transparant mogelijk te laten verlopen, wordt elke component van de energieprijs in zijn meest zuivere vorm voorgesteld. Dit wil onder andere zeggen dat de kosten voor hernieuwbare energie, in België inbegrepen in de leveranciersprijs, en de kosten voor openbare dienstverplichtingen, in België vooral toegeschreven aan de distributienetbeheerders, werden uitgezuiverd en integraal aan de heffingen werden toegewezen. Voor elektriciteit worden de prijzen weergegeven voor professionele klanten met een jaarverbruik van 50.000 kwh met een enkelvoudige meter. Voor aardgas worden de prijzen weergegeven voor professionele klanten met een verbruik van 100.000 kwh/jaar. De hieronder weergegeven prijzen: - zijn gebaseerd op de prijsformules en tarieffiches, zoals gepubliceerd door de leveranciers op hun website 13 voor de maand september 2015; - houden geen rekening met kortingen; - zijn all-in prijzen en bevatten in tegenstelling tot de Belgische prijzen weergegeven in deel II, naast de kost voor energie ook de netvergoedingen (transmissie en distributie) en de heffingen. 12 In Frankrijk wordt nog steeds gewerkt met gereguleerde tarieven. Het is het gereguleerd tarief dat van toepassing is op de weerhouden klantiienprofielen dat in de rekening wordt gebracht. 13 Alle opgenomen prijzen werden per land geverifieerd via een externe prijssimulator. september 2015 24/35

III.2 Vaststellingen september 2015 III.2.1 Elektriciteit III.2.1.1 Kmo s en zelfstandigen, 50.000 kwh, enkelvoudige meter Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor een profiel voor kmo s en zelfstandigen. Voor de maand september 2015 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Duitsland gevolgd door België en het Verenigd Koninkrijk. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) /jaar 09/2015 c /kwh Rang schikking KMO 50.000 kwh BE 9.546,86 19,09 2 FR 6.394,96 12,79 5 DE 11.611,70 23,22 1 NL 7.622,21 15,24 4 UK 9.208,29 18,42 3 Onderstaande grafiek toont een opdeling van de all-in energieprijs tussen de volgende drie 14 componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie) en heffingen. 14 Er wordt voor KMO s en zelfstandigen (professionele klanten) geen rekening gehouden met btw, aangezien deze recupereerbaar is. september 2015 25/35

Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode september 2014 tot en met september 2015 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. Component energie (elek 50.000 kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/09/2014 3.258,17 3.535,58 3.072,24 3.263,02 5.299,06 1/10/2014 3.444,69 3.535,58 3.072,24 3.271,67 5.092,32 1/11/2014 3.465,62 3.544,96 3.072,24 3.250,67 5.106,96 1/12/2014 3.561,21 3.533,73 3.009,80 3.244,17 5.499,05 1/01/2015 3.464,63 3.570,66 3.029,48 3.089,36 5.471,15 1/02/2015 3.422,60 3.548,51 3.029,48 3.062,86 5.445,01 1/03/2015 3.379,43 3.541,73 3.029,48 3.082,86 5.691,53 1/04/2015 3.073,11 3.517,95 3.029,48 3.071,36 5.711,61 1/05/2015 3.098,26 3.520,50 3.029,48 3.057,86 5.676,66 1/06/2015 3.199,86 3.518,62 3.029,48 3.049,86 5.653,43 1/07/2015 3.198,43 3.518,62 3.029,48 2.974,63 5.693,32 1/08/2015 3.148,77 3.518,62 3.024,36 2.962,63 5.804,37 1/09/2015 3.151,04 3.497,45 3.024,36 2.951,39 5.819,20 duurste land goedkoopste land Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Duitsland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken het Verenigd Koninkrijk 15 er als duurste land uitkomt, met Duitsland op de tweede plaats gevolgd door België. III.2.1.2 Wijzigingen ten opzichte van vorige maand en voornaamste reden van vastgestelde verschillen Ten opzichte van de voorgaande maand is de rangschikking van de all-in prijzen ongewijzigd gebleven op professioneel niveau. Deze rangschikking is zo opgesteld dat de duurste all-in prijs op de eerste plaats staat. Bij professionele klanten staat Duitsland nog steeds op de eerste plaats, gevolgd door België en vervolgens het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Frankrijk. Wanneer we enkel de energiecomponent bekijken, stellen we in september 2015 vast dat bij professionele klanten het Verenigd Koninkrijk de duurste energieprijs heeft. Als voornaamste redenen voor de vastgestelde verschillen tussen de energieprijzen, kunnen worden vermeld: 15 Voor het Verenigd Koninkrijk zijn de energieprijzen aangeboden aan kmo s en zelfstandigen niet publiek beschikbaar. In de methodologie werd daarom geopteerd om de beschikbare residentiële prijzen toe te passen op het vooropgestelde profiel voor kmo s en zelfstandigen en dit zowel voor elektriciteit als voor aardgas september 2015 26/35

- Op niveau van de energiecomponent is er in België een zeer lichte stijging waar te nemen. Wat betreft de netwerkvergoedingen is België het duurste land; - In Frankrijk gelden nog steeds gereguleerde tarieven, waarbij Frankrijk voor elk van de afzonderlijke componenten van de energieprijs goed scoort; - Op niveau van de energiecomponent is er in Duitsland een zeer lichte daling waar te nemen. Wat betreft netwerkvergoedingen is Duitsland het op één na duurste land. In Duitsland zijn de heffingen, onder andere ter financiering van de hernieuwbare energie bijzonder hoog, wat ertoe leidt dat hier de hoogste all-in prijs wordt opgetekend; - Op niveau van de energiecomponent is er in Nederland een zeer lichte daling waar te nemen; - Op niveau van de energiecomponent is er in het Verenigd Koninkrijk een lichte stijging waar te nemen, die weliswaar wordt afgeremd door het effect van de wisselkoers in de maand september 2015. Het effect van de wisselkoers speelt eveneens op de andere componenten, zijnde de netvergoedingen en de heffingen. III.2.2 Aardgas III.2.2.1 Kmo s en zelfstandigen, 100.000 kwh Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor een profiel voor kmo s en zelfstandigen. Voor de maand september 2015 wordt de hoogste prijs vastgesteld in het Verenigd Koninkrijk gevolgd door Nederland en Duitsland volgt op een derde plaats. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) /jaar 09/2015 c /kwh Rang schikking KMO 100.000 kwh 100.000 BE 4.626,90 4,63 5 FR 4.655,97 4,66 4 DE 5.143,77 5,14 3 NL 5.395,75 5,40 2 UK 5.698,88 5,70 1 september 2015 27/35

Onderstaande grafiek toont een opdeling van de all-in energieprijs tussen de volgende drie 16 componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie) en heffingen. Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode september 2014 tot en met september 2015 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. Component energie (gas 100.000 kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/09/2014 2.935,67 3.270,18 2.977,94 3.331,40 4.417,04 1/10/2014 3.260,75 3.273,21 3.187,94 3.351,30 4.380,53 1/11/2014 3.295,88 3.236,49 3.317,94 3.331,77 4.373,62 1/12/2014 3.293,26 3.195,31 3.267,94 3.318,84 4.469,53 1/01/2015 3.266,63 3.181,14 3.237,13 3.212,20 4.416,23 1/02/2015 3.231,50 3.155,00 3.157,13 3.140,40 4.537,86 1/03/2015 3.232,49 3.126,65 2.957,13 3.171,96 4.468,47 1/04/2015 3.014,59 3.136,85 2.997,13 3.177,57 4.535,41 1/05/2015 3.052,35 3.182,75 2.927,13 3.170,42 4.550,13 1/06/2015 3.087,15 3.128,35 2.927,13 3.173,74 4.549,62 1/07/2015 3.032,23 3.127,75 2.742,09 2.980,99 4.552,52 1/08/2015 3.011,54 3.091,07 2.742,09 2.974,17 4.642,24 1/09/2015 2.998,41 3.091,52 2.778,09 2.958,99 4.368,79 duurste land goedkoopste land 16 Er wordt voor kmo s en zelfstandigen (professionele klanten) geen rekening gehouden met btw, aangezien deze recupereerbaar is. september 2015 28/35

Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs het Verenigd Koninkrijk de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken, eveneens het Verenigd Koninkrijk 17 er als duurste land uitkomt, met in september 2015 Duitsland op de tweede plaats gevolgd door België. III.2.2.2 Wijzigingen ten opzichte van vorige maand en voornaamste redenen vastgestelde verschillen Ten opzichte van de voorgaande maand is er een wijziging in de rangschikking van de all-in prijzen op professioneel niveau. Deze rangschikking is zo opgesteld dat de duurste all-in prijs op de eerste plaats staat. Op professioneel niveau staat het Verenigd Koninkrijk op de eerste plaats, gevolgd door Nederland en vervolgens Duitsland, Frankrijk en België. Wanneer we enkel de energiecomponent bekijken, stellen we in september 2015 vast dat bij professionele klanten het Verenigd Koninkrijk eveneens de duurste energieprijs heeft. Als voornaamste redenen voor de vastgestelde verschillen tussen de energieprijzen, kunnen worden vermeld: - op niveau van de energiecomponent is er in België een zeer lichte daling waar te nemen. Wat betreft de netwerkvergoedingen staat België op de 3 de plaats; - in Frankrijk gelden nog steeds gereguleerde tarieven. Frankrijk is het duurste land wat betreft de netwerkvergoedingen; - op niveau van de energiecomponent is er in Duitsland een zeer lichte stijging waar te nemen. Duitsland kent lage prijzen voor de energiecomponent maar dit wordt gecompenseerd door hoge taksen op aardgas; - Nederland kent een zeer lichte daling van de tarieven voor energie. Nederland is het duurste land voor wat betreft de heffingen op aardgas; - op niveau van de energiecomponent is er in het Verenigd Koninkrijk een sterke daling waar te nemen, die wordt versterkt door het effect van de wisselkoers in de maand september 2015. Het effect van de wisselkoers speelt eveneens op de andere componenten, zijnde de netvergoedingen en de heffingen. 17 Voor het Verenigd Koninkrijk zijn de energieprijzen aangeboden aan KMO s en zelfstandigen niet publiek beschikbaar. In de methodologie werd daarom geopteerd om de beschikbare residentiële prijzen toe te passen op het vooropgestelde profiel voor KMO s en zelfstandigen en dit zowel voor elektriciteit als voor aardgas. september 2015 29/35

III.3 Vaststellingen 3de kwartaal 2015 III.3.1 Elektriciteit III.3.1.1 Kmo s en zelfstandigen, 50.000 kwh, enkelvoudige meter Onderstaande tabel en bijhorende grafiek geeft een overzicht van de break-down van de energieprijzen voor elektriciteit voor de vijf landen die werden opgenomen in de internationale vergelijking voor het 3de kwartaal 2015 in vergelijking met het voorgaande kwartaal, het 2de kwartaal 2015, alsook in vergelijking met hetzelfde kwartaal in het vorige jaar, zijnde het 3de kwartaal 2014. De ranking is zo opgesteld dat de duurste prijs op de eerste plaats staat. 1/09/2015 1/06/2015 1/09/2014 verschil Q3 2015 - Q2 2015 verschil Q3 2015 - Q3 2014 BE Energie 3.166,08 3.123,74 3.239,51 1,36% -2,27% Netvergoedingen 3.467,47 3.407,18 3.566,41 1,77% -2,77% Heffingen 2.898,10 2.849,39 2.311,91 1,71% 25,36% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 9.531,65 9.380,31 9.117,83 1,61% 4,54% Ranking Energie 3 3 4 Ranking Totaal Factuur 2 2 2 DE Energie 3.511,56 3.519,02 3.536,27-0,21% -0,70% Netvergoedingen 2.680,83 2.680,83 2.680,46 0,00% 0,01% Heffingen 5.433,42 5.433,42 5.526,58 0,00% -1,69% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 11.625,81 11.633,27 11.743,31-0,06% -1,00% Ranking Energie 2 2 2 Ranking Totaal Factuur 1 1 1 FR Energie 3.026,07 3.029,48 3.072,24-0,11% -1,50% Netvergoedingen 1.782,21 1.778,80 1.798,48 0,19% -0,90% Heffingen 1.586,67 1.586,65 1.434,54 0,00% 10,60% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 6.394,95 6.394,93 6.305,26 0,00% 1,42% Ranking Energie 4 5 5 Ranking Totaal Factuur 5 5 5 NL Energie 2.962,89 3.059,70 3.249,52-3,16% -8,82% Netvergoedingen 1.690,66 1.690,66 1.794,97 0,00% -5,81% Heffingen 2.980,16 2.980,16 2.721,38 0,00% 9,51% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 7.633,71 7.730,52 7.765,87-1,25% -1,70% Ranking Energie 5 4 3 Ranking Totaal Factuur 4 4 4 UK Energie 5.772,29 5.680,57 5.312,38 1,61% 8,66% Netvergoedingen 2.101,75 2.060,17 1.947,40 2,02% 7,93% Heffingen 1.288,38 1.273,96 1.000,78 1,13% 28,74% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 9.162,42 9.014,69 8.260,57 1,64% 10,92% Ranking Energie 1 1 1 Ranking Totaal Factuur 3 3 3 september 2015 30/35

III.3.1.2 Wijzigingen t.o.v. voorgaande kwartaal en hetzelfde kwartaal in het vorige jaar Q3 2015 TEN OPZICHTE VAN Q2 2015 Op totaal factuur niveau merken we in België een lichte stijging op van 1,61% van Q3 2015 ten opzichte van Q2 2015, het gemiddelde van DE, FR en NL kent een zeer lichte daling van 0,40% (indien we bij dit gemiddelde het Verenigd Koninkrijk toevoegen merken we dat deze daling terugvalt en verandert in een stijging tot 0,13%). De stijging in BE is te verklaren door de stijging van de zuivere energiecomponent; tevens merken we een lichte stijging van de netvergoedingen en van de heffingen op, onder meer door de invoering van de toepassing van de vennootschapsbelasting in de Waalse & Vlaamse regio. Het gemiddelde van DE, FR en NL wordt gestuurd door de daling van de zuivere energiecomponent met 1,12%. Ten opzichte van dit gemiddelde van DE, FR en NL scoort BE in Q3 2015 11,46% slechter op de all-in prijs. Deze slechtere all-in prijs is voornamelijk toe te schrijven aan de september 2015 31/35

netvergoedingen, die 69,04% hoger liggen dan het gemiddelde. De zuivere energiecomponent in BE bedraagt 3.166,08 terwijl dit bij het gemiddelde voor DE, FR en NL 3.166,84 bedraagt. De heffingen zijn in BE 13,06% goedkoper dan bij het gemiddelde voor DE, FR en NL. In Q2 2015 scoorde BE 9,25% slechter dan het gemiddelde van DE, FR en NL. Deze slechtere all-in prijs was eveneens in hoofdzaak toe te schrijven aan de netvergoedingen, die 66,20% duurder waren als bij het gemiddelde. De zuivere energiecomponent was in BE 2,47% goedkoper dan bij het gemiddelde, terwijl de heffingen 14,52% goedkoper waren. Q3 2015 TEN OPZICHTE VAN Q3 2014 Op totaal factuur niveau merken we in België een lichte stijging op van 4,54% van Q3 2015 ten opzichte van Q3 2014, terwijl het gemiddelde van DE, FR en NL een zeer lichte daling kent van 0,62% (indien we bij dit gemiddelde het Verenigd Koninkrijk toevoegen merken we dat deze daling terugvalt en verandert in een stijging tot 2,18%). De stijging in BE is in hoofdzaak te verklaren door de heffingen, die stijgen met 25,36% (onder meer door de aanpassing van de federale bijdrage en de invoering van een toeslag voor de strategische reserve alsook de invoering van de toepassing van de vennootschapsbelasting); tevens merken we een lichte daling van de zuivere energiecomponent op en een daling van de netvergoedingen. Het gemiddelde van DE, FR en NL wordt in hoofdzaak gestuurd door de daling van de zuivere energiecomponent met 3,63% en van de netvergoedingen met 1,92% bij het begin van 2015. In Q3 2014 scoorde BE 5,96% slechter dan het gemiddelde van DE, FR en NL. Deze duurdere all-in prijs was in hoofdzaak toe te schrijven aan de netvergoedingen, die 70,54% duurder waren als bij het gemiddelde. De zuivere energie component was in BE 1,42% goedkoper dan bij het gemiddelde en de heffingen waren 28,37% goedkoper. september 2015 32/35

III.3.2 Aardgas III.3.2.1 Kmo s en zelfstandigen, 100.000 kwh Onderstaande tabel en bijhorende grafiek geven een overzicht van de break-down van de energieprijzen voor aardgas voor de vijf landen die werden opgenomen in de internationale vergelijking voor het 3de kwartaal 2015 in vergelijking met het voorgaande kwartaal, het 2de kwartaal 2015, alsook in vergelijking met hetzelfde kwartaal in het vorige jaar, zijnde het 3de kwartaal 2014. De ranking is zo opgesteld dat de duurste prijs op de eerste plaats staat. 1/09/2015 1/06/2015 1/09/2014 verschil Q3 2015 - Q2 2015 verschil Q3 2015 - Q3 2014 BE Energie 3.014,06 3.051,36 2.942,79-1,22% 2,42% Netvergoedingen 1.114,27 1.093,71 1.160,34 1,88% -3,97% Heffingen 503,94 475,42 382,09 6,00% 31,89% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 4.632,27 4.620,49 4.485,22 0,25% 3,28% Ranking Energie 3 4 5 Ranking Totaal Factuur 4 5 5 DE Energie 3.103,45 3.149,32 3.259,36-1,46% -4,78% Netvergoedingen 1.139,25 1.139,25 1.112,64 0,00% 2,39% Heffingen 913,00 913,00 950,00 0,00% -3,89% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 5.155,70 5.201,57 5.322,01-0,88% -3,12% Ranking Energie 2 3 3 Ranking Totaal Factuur 3 3 3 FR Energie 2.754,09 2.950,46 3.014,61-6,66% -8,64% Netvergoedingen 1.560,22 1.525,18 1.525,18 2,30% 2,30% Heffingen 317,66 316,45 178,64 0,38% 77,83% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 4.631,97 4.792,09 4.718,42-3,34% -1,83% Ranking Energie 5 5 4 Ranking Totaal Factuur 5 4 4 NL Energie 2.971,38 3.173,91 3.324,43-6,38% -10,62% Netvergoedingen 402,95 402,95 404,62 0,00% -0,41% Heffingen 2.033,81 2.033,81 1.987,70 0,00% 2,32% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 5.408,14 5.610,66 5.716,75-3,61% -5,40% Ranking Energie 4 2 2 Ranking Totaal Factuur 2 2 1 UK Energie 4.521,19 4.545,05 4.233,37-0,53% 6,80% Netvergoedingen 1.060,34 1.048,31 928,40 1,15% 14,21% Heffingen 270,34 267,32 235,55 1,13% 14,77% Totaal Factuur, excl BTW (in ) 5.851,87 5.860,67 5.397,32-0,15% 8,42% Ranking Energie 1 1 1 Ranking Totaal Factuur 1 1 2 september 2015 33/35

III.3.2.2 Wijzigingen t.o.v. voorgaande kwartaal en hetzelfde kwartaal in het vorige jaar Q3 2015 TEN OPZICHTE VAN Q2 2015 Op totaal factuur niveau merken we in België een zeer lichte stijging op van 0,25% van Q3 2015 ten opzichte van Q2 2015, het gemiddelde van DE, FR en NL kent een lichte daling van 2,62% (indien we bij dit gemiddelde het Verenigd Koninkrijk toevoegen merken we dat deze daling lichtjes terugvalt tot 1,94%). De stijging in BE is te verklaren door de stijging van de heffingen en in minder mate de netvergoedingen (onder meer door de invoering van de toepassing van de vennootschapsbelasting in de Waalse en Vlaamse regio); de zuivere energiecomponent daalt licht. Het gemiddelde van DE, FR en NL wordt gestuurd door de daling van de zuivere energiecomponent met 4,80%. Ten opzichte van dit gemiddelde van DE, FR en NL scoort BE in Q3 2015 8,55% beter op de all-in prijs. Deze betere all-in prijs is voornamelijk toe te schrijven aan de heffingen die 53,69% september 2015 34/35

lager liggen dan het gemiddelde. De zuivere energiecomponent in BE bedraagt 3.014,06 terwijl dit bij het gemiddelde voor DE, FR en NL 2.942,97 bedraagt. In Q2 2015 scoorde BE 11,17% beter dan het gemiddelde van DE, FR en NL. Deze betere all-in prijs was eveneens in hoofdzaak toe te schrijven aan de heffingen, die 56,29% goedkoper waren dan bij het gemiddelde. De zuivere energiecomponent was in BE 1,29% goedkoper dan bij het gemiddelde, terwijl de netvergoedingen 6,97% duurder waren. Q3 2015 TEN OPZICHTE VAN Q3 2014 Op totaal factuur niveau merken we in België een lichte stijging op van 3,28% van Q3 2015 ten opzichte van Q3 2014, terwijl het gemiddelde van DE, FR en NL een daling kent van 3,56% (indien we bij dit gemiddelde het Verenigd Koninkrijk toevoegen merken we dat deze daling terugvalt tot 0,50%). De stijging in BE is in hoofdzaak te verklaren door een stijging van de heffingen met 31,89% (onder meer door de invoering van de toepassing van de vennootschapsbelasting in de Waalse regio) en in mindere mate een stijging van de zuivere energiecomponent met 2,42%; tevens merken we nog een daling op van de netvergoedingen. Het gemiddelde van DE, FR en NL wordt in hoofdzaak gestuurd door een daling van de zuivere energiecomponent met 8,02% en een stijging van de heffingen van 4,75%. In Q3 2014 scoorde BE 14,61% beter dan het gemiddelde van DE, FR en NL. Deze betere all-in prijs was eveneens in hoofdzaak toe te schrijven aan de heffingen, die 63,22% goedkoper waren als bij het gemiddelde. De zuivere energie component was in BE 8,02% goedkoper dan bij het gemiddelde, terwijl de netvergoedingen 14,42% duurder waren. september 2015 35/35