Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid Jaarverslag 2011 bedoeld in artikel 15 Voorbeeldregeling Melding Vermoeden Misstand Instelling commissie In 2001 hebben het College voor Arbeidszaken van de VNG en de vakorganisaties verenigd in het Landelijk Overleg Gemeentelijke Arbeidsvoorwaarden (LOGA) vooruitlopend op de inwerkingtreding van het wetsvoorstel Wijziging van de Ambtenarenwet in verband met integriteit besloten tot het opnemen van een beschermingsbepaling (artikel 15:2) in de Collectieve Arbeidsvoorwaardenregeling voor de sector Gemeenten (CAR). Tevens heeft het LOGA een voorbeeldregeling ontworpen voor het omgaan met een melding van misstanden. De Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid fungeert als extern meldpunt voor ambtenaren die een misstand vermoeden. Het vermoeden moet eerst binnen de gemeente zelf aan de orde zijn gesteld voordat de commissie de melding in behandeling neemt. Het College voor Arbeidszaken heeft in 2001 vervolgens besloten tot het instellen van een landelijk meldpunt waar misstanden kunnen worden gemeld wanneer binnen de organisatie naar de opvatting van de melder geen adequate afhandeling van zijn melding heeft plaatsgevonden. In het LOGA is overeenstemming bereikt over de werkwijze van de commissie die is neergelegd in het Besluit Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid. Voor de gemeenten en instellingen die zich aan willen sluiten is in 2001 een voorbeeldregeling vastgesteld. In 2010 is deze voorbeeldregeling gewijzigd en heet sindsdien Regeling Melding Vermoeden Misstand. De regeling is door middel van een brief aan alle gemeenten (LOGA-brief) d.d. 15 december 2010, kenmerk ECCVA/U201002658, Lbr: 10/115 CvA/LOGA 10/24, bekend gemaakt. Informatie Informatie over de commissie, de voorbeeldregeling en de aanmelding bij de commissie is te vinden op www.vng.nl/klokkenluider. Samenstelling commissie De commissie was op 31 december 2011 als volgt samengesteld: Voorzitter: drs. J. van Lidth de Jeude Plv. voorzitter: dr. G.J. Fleers Leden: prof. mr. J.A. Peters drs. J.Th.J. Janssen CKGO Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel 070-373 8530 www.vng.nl/klokkenluiders
Plaatsvervangende leden: E.W.P. van Boven L. de Jongh Secretaris: mr. W.J. Voorzaat mw. mr. drs. F.J.R. de Boer (waarnemend) De registratie, archivering en overige administratieve ondersteuning is ondergebracht bij het College voor Arbeidszaken van de VNG. Aansluiting bij de Commissie Klokkenluiders Op 1 januari 2011 waren 281 (deel)gemeenten, 31 aan de gemeente gelieerde instellingen en 6 waterschappen en 4 overige organisaties bij de commissie aangesloten, totaal 322. Op 31 december 2011 waren 268 (deel)gemeenten, 10 gemeenschappelijke regelingen, 1 gewest, 4 GGD-en, 5 sociale werkvoorzieningschappen, 4 veiligheidsregio s, 5 waterschappen en 7 overige organisaties bij de commissie aangesloten, totaal 304. Dit is een verschil van 18 ten opzichte van het begin van het jaar. Dit wordt veroorzaakt door opheffing van gemeenten en waterschappen en samenvoegingen bij andere organisaties. Behandelde meldingen Behandelde meldingen De Commissie heeft in het jaar 2011 zes meldingen van een vermoeden van een misstand ontvangen. 2011-001 In deze zaak werd de Commissie benaderd door een medewerker die in een ontslagtraject verwikkeld was. Naar de mening van de melder omdat hij misstanden aan de orde stelde. De melder verzocht de Commissie zijn werkgever te adviseren zijn dienstverband met de gemeente te herstellen. De Commissie stelde vast dat de vermeende misstanden niet volgens de vastgestelde procedure intern gemeld waren. Er was geen sprake van zwaarwegende belangen die aan de toepassing van de interne procedure in de weg stonden. De Commissie verklaarde de melding niet-ontvankelijk. Ten overvloede voegde de Commissie hieraan toe dat er geen sprake was van een klokkenluidersmelding, maar van de melding van een rechtspositioneel dispuut. Daarop is de Klokkenluidersregeling niet van toepassing. 2011-002 Deze melding had betrekking op een kwestie die aan de Landelijke Klachtencommissie Ongewenst Gedrag (LKOG) was voorgelegd. De voorzitter van de LKOG constateerde dat in de melding zowel ongewenst gedrag als vermeende misstanden aan de orde werden gesteld. Aangezien de LKOG alleen bevoegd is voor wat betreft klachten met betrekking tot ongewenst gedrag en niet als het om misstanden gaat, zond de voorzitter van de LKOG de melding ter beoordeling van de vermeende misstanden door aan de Commissie. Onderwerp jaarverslag 2011 Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid 02/05
De Commissie constateerde dat een aantal van de door de melder naar voren gebrachte zaken mogelijk een misstand vormden. De Commissie constateerde echter ook dat door de melder (alleen) aan het afdelingshoofd melding is gedaan van de (mogelijke) misstanden en dat het college van burgemeester en wethouders van de betreffende gemeente niet op de hoogte was van deze melding. Er had dus nog geen onderzoek door het college van burgemeester en wethouders naar de melding plaatsgevonden, laat staan dat het college een standpunt ten aanzien van de melding had ingenomen. Er was in de ogen van de Commissie geen sprake van zwaarwegende belangen die aan de toepassing van de interne procedure in de weg stonden. De Commissie verklaarde de melding niet-ontvankelijk. De Commissie verzocht tevens het college van burgemeester en wethouders een onderzoek in stellen naar de door de melder naar voren gebrachte zaken die een misstand zouden kunnen opleveren en daarover een standpunt in te nemen. Als de melder zich niet zou kunnen verenigen met dit standpunt, zou hij zich (alsnog) tot de Commissie kunnen wenden. De elementen van de melding die ongewenst gedrag betroffen, zijn door de LKOG behandeld. 2011-003 In deze zaak ging het om de wijze waarop vergunningen werden verstrekt. De overheidsinstelling waar het in deze zaak om ging, hanteerde volgens de melder bij de vergunningverlening aan zichzelf soepeler normen dan bij vergunningverlening aan burgers en bedrijven. Het bleek de Commissie dat er (nog) geen interne procedure was gevolgd en dat er geen sprake was van zwaarwegende belangen die aan de toepassing van de interne procedure in de weg stonden. De Commissie verklaarde de melding niet-ontvankelijk. 2011-004 Deze melding had betrekking op het vermeend onrechtmatig verstrekken van loonkostensubsidies in het kader van gesubsidieerde arbeid (ID-banen) door de betreffende gemeente. Sinds het vervallen van het Besluit In- en Doorstroombanen per 1 januari 2004 werden loonkostensubsidies in de betreffende gemeente op basis van twee documenten beoordeeld. In het ene document, dat bevoegd vastgesteld was werd een strikte lijn gehanteerd en in het andere, dat niet formeel was vastgesteld, een soepeler lijn. Daarmee was er geen eenduidigheid. In de praktijk werd de soepeler lijn gehanteerd. De melder was van mening dat, aangezien hiervoor geen formele basis was, dit ten onrechte gebeurde en dus onrechtmatig loonkostensubsidies werden verstrekt. In maart 2011 werden door het college van burgemeester en wethouders beleidsregels re-integratie Wet werk en bijstand vastgesteld. Daarbij besloot het college de beleidsregels op het onderdeel IDbanen terugwerkende kracht te geven tot 1 januari 2005. Hiermee werd de soepeler lijn (met terugwerkende kracht) geformaliseerd. De Commissie was van oordeel dat door het collegebesluit van maart 2011 er alsnog een formele basis was geschapen voor de soepele lijn m.b.t. toekenning loonkostensubsidies. Daarbij merkte zij op dat het verlenen van terugwerkende kracht van vijf (!) jaar aan de wijziging van een beleidsregel in zijn algemeenheid niet gewenst is. Het collegebesluit van maart 2011 had al veel eerder genomen kunnen worden. De Commissie was van mening dat het college door het sinds januari 2005 gehanteerde beleid en de uitvoeringspraktijk en het in maart 2011 genomen besluit op de grens Onderwerp jaarverslag 2011 Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid 03/05
opereerde van wat gemeten naar maatschappelijke en bestuurlijke normen behoorlijk is. Deze grens was naar de mening van de Commissie echter niet overschreden. Tegelijkertijd was de Commissie van oordeel dat er vanuit juridisch oogpunt geen (formele) bezwaren bestonden tegen het collegebesluit van maart 2011. De Commissie constateerde dat door de terugwerkende kracht van de wijziging van het beleid niemand benadeeld werd. Daarnaast merkte de Commissie op dat regels, als het goed is, een doel hebben. Naar het oordeel van de Commissie was niet tegen het doel van de betreffende regeling gehandeld en kon men evenmin spreken van een misbruik ervan. De melding werd ongegrond verklaard. 2011-005 In deze zaak ging het om de wijze waarop de organisatie van evenementen van het betreffende overheidsorgaan aan een extern bureau werd uitbesteed. De melder was van mening dat hiervoor herhaaldelijk niet de voorgeschreven procedure was gevolgd. Ook was hij van mening dat vertrouwelijke informatie over inschrijvingen werd doorgespeeld naar een bepaald evenementenbureau. Het resultaat hiervan was dat telkens hetzelfde evenementenbureau werd benaderd werd voor de organisatie van een evenement, dan wel dat dit evenementenbureau telkens de goedkoopste offerte uitbracht. Naar aanleiding van een interne melding werd een intern onderzoek gestart, dat uitmondde in een advies aan het bevoegd gezag. Het bevoegd gezag besloot, conform het advies, de melding nietontvankelijk te verklaren. Tijdens een gesprek met de melder constateerde de Commissie dat de melder het rapport van de interne onderzoekscommissie niet kende. In de ogen van de Commissie was de gevoerde interne procedure hierdoor niet goed (adequaat) afgerond. Op verzoek van de Commissie ontving de melder alsnog het rapport van de interne onderzoekscommissie. Tijdens het bovengenoemde gesprek met de melder stelde deze ook mogelijke integriteitschendingen aan de orde die hij (nog) niet in zijn eerdere interne melding had opgenomen. Deze waren (dus) ook niet betrokken in het onderzoek van de interne onderzoekscommissie en hadden dus ook nog niet geleid tot een standpunt van het bevoegd gezag. De Commissie heeft hierop te kennen gegeven dat er in het geval van vermeende integriteitschendingen, uitzonderingen daargelaten, eerst een interne procedure gevolgd moet worden, voordat een melder zich tot de Commissie kan wenden. De Commissie zag twee mogelijkheden: 1. de melder handhaaft zijn melding aan de Commissie ten aanzien van de punten die hij eerder in zijn interne melding aan de orde stelde (en waarover het bevoegd gezag een standpunt heeft ingenomen); de mogelijke integriteitschendingen die de melder niet in zijn interne melding aan de orde stelde zouden dan buiten beschouwing blijven; of 2. de mogelijke integriteitschendingen die de melder niet in zijn eerdere interne melding aan de orde stelde, legt hij alsnog in de vorm van een interne melding aan het bevoegd gezag voor; na een reactie van het bevoegd gezag daarop legt de melder (voor zover hij zich niet kan verenigen met het standpunt van het bevoegd gezag naar aanleiding van zijn tweede melding) zowel de eerdere melding als de nieuwe melding aan de Commissie voor. Onderwerp jaarverslag 2011 Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid 04/05
De melder koos voor de tweede optie. Deze zaak is niet in 2011 afgesloten. 2011-006 Deze melding kwam van een melder die door de betreffende gemeente functioneel verantwoordelijk werd gehouden voor een kastekort en was ontheven van zijn kasfunctie. Ook was een persoonlijke toelage ingetrokken en is door het college besloten de melder eervol ontslag te verlenen op grond van artikel 8:8 van de CAR-UWO. Daarnaast werd de melder naar zijn zeggen onheus bejegend door zijn leidinggevende. In de ogen van de melder had het kastekort te maken met het negeren door het college van de jaarlijkse aanbevelingen uit de managementletters van de externe accountant. De Commissie stelde vast dat de vermeende misstanden niet eerst intern gemeld waren en dat er geen sprake was van zwaarwegende belangen die aan de toepassing van de interne procedure in de weg stonden. De Commissie verklaarde de melding niet-ontvankelijk. De melder heeft vervolgens alsnog een interne procedure gevolgd, die leidde tot een standpunt van het college. Het college was van mening dat er geen sprake was van een misstand als bedoeld in de Regeling Melding vermoeden misstand. Hierop heeft de melder een externe melding bij de Commissie gedaan. De Commissie stelde vast dat de melder ten aanzien van de jegens hem genomen rechtspositionele besluiten rechtsmiddelen had aangewend. De Commissie zag geen rol voor zich weggelegd ten aanzien van deze besluiten. Daarnaast was de Commissie van mening dat aanbevelingen van een externe accountant weliswaar aandacht verdienen, maar dat het niet opvolgen daarvan niet licht leidt tot een situatie die te beschouwen is als een misstand in de zin van de Regeling Melding vermoeden misstand van de betreffende gemeente die van voldoende gewicht is. Met betrekking tot het gedrag van de leidinggevende was de Commissie van oordeel dat dit leidde tot een misstand in de zin van de Regeling Melding vermoeden misstand. Aangezien er mogelijk sprake was van ongewenst gedrag als bedoeld in de Klachtenregeling ongewenst gedrag voor de decentrale overheid 2011 is de melding voorgelegd aan de Klachtencommissie ongewenst gedrag voor de gemeentelijke overheid. Deze Commissie kwam tot de conclusie dat er geen aan ongewenst gedrag als bedoeld in de Klachtenregeling ongewenst gedrag voor de decentrale overheid 2011 gerelateerde feiten konden worden vastgesteld. De melding werd niet-ontvankelijk verklaard. Den Haag, 21 juni 2012 Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid, drs. J. van Lidth de Jeude, voorzitter Onderwerp jaarverslag 2011 Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid 05/05