DE DOELSE KOGGEN 1 EN 2: DRINGEND TE REDDEN TOPSTUKKEN VAN HET VLAAMS SCHEEPVAARTERFGOED Eric Van Hooydonk Informatiesessie n.a.v. WaterkAnt met de steun van Jean-Jacques Westerlund en het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Antwerpen, 25 september 2009 OVERZICHT Watererfgoed Vlaanderen Acties rond de Doelse Koggen 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 2 1
WATERERFGOED VLAANDEREN ACHTERGROND Vlaamse koepelvereniging voor watererfgoed Nat watererfgoed Droog watererfgoed Immaterieel watererfgoed Opgericht einde 2008 als Watergebonden Erfgoed onder voorzitterschap van Dirk Ramakers Positieve respons van verenigingen en overheden Meer info op www.watererfgoed.be 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 4 2
MISSIE EN VISIE Watererfgoed Vlaanderen is de unieke Vlaamse koepelvereniging voor het nat en droog watererfgoed verenigt en verdedigt alle instanties, verenigingen, projecten, eigenaars, beheerders, dienstverleners, onderzoekers en liefhebbers actief rond scheepvaart-, haven- en overig watererfgoed ijvert voor het behoud en de valorisatie van alle watererfgoed in Vlaanderen, voor de versterking van het waterbewustzijn van de Vlaming en voor de internationale uitstraling van Vlaanderen als baken van scheepvaart- en havencultuur is de onafhankelijke, professionele en constructieve gesprekspartner voor overheden op lokaal, Vlaams, Belgisch, Europees en internationaal niveau, en ondersteunt het watererfgoedbeleid met beleidsbrieven, aanbevelingen en adviezen draagt bij tot de toeristische en recreatieve ontsluiting van het Vlaams watererfgoed bevordert de onderlinge contacten en de samenwerking tussen alle watererfgoedactoren verenigt en verspreidt praktische expertise en wetenschappelijke kennis rond watererfgoed stimuleert en ondersteunt nieuwe initiatieven rond watererfgoed. 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 5 HUIDIGE LEDEN Verenigingen Archonaut Belgica Genootschap Belgische Marine Schilders Belgische Zeevaartbond / Ligue Maritime Belge BrilliAnt Buitengoed (Oostendse Oosteroever) De Crangon De Steenschuit Erfgoed Vlaanderen Havencentrum Lillo Jachthaven Antwerpen Jachthaven Willemdok 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 6 3
HUIDIGE LEDEN (2) Koninklijk Belgisch Zeemanscollege Koninklijke Antwerpse Watersportvereniging S.R.N.A Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon (KVNS) Het Landshuis Lillo Mercatorkring (feitelijke vereniging) Museum aan de Stroom Museum Eugeen Van Mieghem Monumentenwacht Varend Erfgoed Nationaal Museum en Archief Douane en Accijnzen, Antwerpen Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke Nautiv, Vereniging van Vlaamse Nautische Bedrijven The New Belgica Oostende voor Anker Op Stoapel 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 7 HUIDIGE LEDEN (3) Rijn- en Binnenvaartmuseum Antwerpen Ruimschoots Sail Training Association Belgium Scheepvaartmuseum Baasrode Vlaamse Vereniging tot Behoud van Historische Vaartuigen Tolerant, vereniging tot behoud van authentieke Vlaamse en Zeeuwse schepen Vrienden van de Red Star Line Vrienden van het Nationaal Scheepvaartmuseum Vrienden van de Vlaamse Veren Werkvormm Zeilschip Mercator Particuliere leden 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 8 4
BESTUURDERS EN ADVISEURS Raad van bestuur Prof. Dr. Eric Van Hooydonk hoogleraar Universiteit Antwerpen en advocaat Dirk Ramakers voorzitter Vereniging Vlaamse Vereniging tot Behoud van Historische Vaartuigen Frits De Waele particulier varend erfgoed-beheerder Philip Streitz secretaris Tolerant, vereniging tot behoud van authentieke Vlaamse en Zeeuwse schepen Jan Annemans voorzitter Scheepvaartmuseum Baasrode vzw Pit De Jonge zaakvoerder Ship to Shore, communicatie en persrelaties voor waterevenementen en -projecten Willem Manteleers coördinator van het varend erfgoed-tijdschrift Ruimschoots Adviseurs 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 9 ACTIVITEITEN EN PROJECTEN Presentatie en stand op de Belgian Boat Show, Gent 2009 Actieve bijdragen tot evenementen en studiedagen in Oostende, Mol, Gent, Las Palmas, Flensburg, Rome Website www.watererfgoed.be Nieuwsbrief Getijden Beleidsbrief Vlaamse verkiezingen 2009 Studiedag over Watererfgoed in Antwerpen i.s.m. SIWE op 25 mei 2009, met voorstelling van het door 40 erfgoed- en havenorganisaties onderschreven Antwerps Watererfgoedmanifest 2009 Aanwezigheid op diverse watererfgoedmanifestaties Vlaamse Watererfgoedgids 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 10 5
DE DOELSE KOGGEN ACTIES Beleidsadvies aan de Vlaamse Regering Informatiesessie met steun van Jean-Jacques Westerlund en het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Persmededeling en persconferentie Actie samen met bezoek van Kamper Kogge aan WaterkAnt en tentoonstelling over de Doelse Koggen van het VIOE Lancering van Bedreigd Watererfgoed op: http://www.watererfgoed.be/be_doelsekoggen. aspx 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 12 6
10 GOEDE REDENEN OM DE DOELSE KOGGEN TE REDDEN Watererfgoed Vlaanderen vraagt om 10 redenen een dringende beslissing over de conservering, de restauratie en museale exploitatie van de Doelse Koggen 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 13 REDEN 1 De Doelse Kogge 1 is een uitstekend bewaard wrak van het belangrijkste vrachtschip uit de middeleeuwen 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 14 7
REDEN 2 De Doelse Kogge 1 is een internationaal topstuk In heel Europa zijn slechts van een twintigtal koggeresten teruggevonden De Doelse Kogge 1 is de best bewaarde van alle en is bovendien ouder dan de koggen gevonden in Nederland en Duitsland De Doelse Kogge 2 biedt belangrijke aanvullende informatie over de middeleeuwse scheepvaart en scheepsbouw Binnen- en buitenlandse wetenschappelijke onderzoekers bevestigden unaniem het uitzonderlijk historisch belang van de Doelse Koggen 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 15 EEN INTERNATIONAAL TOPSTUK (1) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 16 8
EEN INTERNATIONAAL TOPSTUK (2) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 17 EEN INTERNATIONAAL TOPSTUK (3) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 18 9
EEN INTERNATIONAAL TOPSTUK (4) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 19 EEN INTERNATIONAAL TOPSTUK (5) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 20 10
REDEN 3 De kogge was het typische vrachtschip van de Duitse Hanze Brugge en Antwerpen danken de middeleeuwse bloei van hun havens mede aan de aanwezigheid van de Hanze en haar koggen 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 21 7 EEUWEN HANZE IN ANTWERPEN (1) Doelse Kogge 1: 1325-1326 Doelse Kogge 2: 1328 Globaal genomen was de kogge over de periode 1398-1460 het meest verkochte schip. [ ] Ook voor de Brabantse Scheldehaven was de kogge in de eerste helft van de XVe eeuw grosso modo het belangrijkste vaartuig (G. Asaert, De Antwerpse scheepvaart in de XVe eeuw) De Cluyse (Oude Koornmarkt, 1468, Inventaris Bouwkundig Erfgoed VIOE) Hanzehuis (16de eeuw, locatie MAS) Havengebouw Kaai 63 (Emiel Van Averbeke, 1922 / Zaha Hadid, 2009) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 22 11
7 EEUWEN HANZE IN ANTWERPEN (2) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 23 7 EEUWEN HANZE IN ANTWERPEN (3) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 24 12
REDEN 4 De Doelse Koggen illustreren de rijke traditie van Vlaanderen als zeevaart- en havenland De kogge was in de middeleeuwen voortdurend in de Vlaamse havens aanwezig 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 25 Damme (ca. 1300) DE KOGGE IN DE RIJKE VLAAMSE HAVENTRADITIE 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 26 13
REDEN 5 In het buitenland worden koggewrakken op schitterende wijze gevaloriseerd De in 1962 gevonden Bremer kogge is het pronkstuk van het Duitse nationaal scheepvaartmuseum te Bremerhaven In Duitsland en Nederland gaven vondsten van koggewrakken inspiratie voor de bouw van replica s die dienen als internationaal ambassadeur en toeristische attractie Bij een openstelling van de vindplaats in 2000 lokte de Doelse Kogge 1 op één dag dadelijk 12.000 bezoekers 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 27 MUSEA, TOERISME, PUBLIEKSWERKING (1) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 28 14
MUSEA, TOERISME, PUBLIEKSWERKING (2) 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 29 REDEN 6 De valorisatie van de Doelse Koggen moet de start zijn van de dringende heropleving van het wetenschappelijk onderzoek naar de Vlaamse scheepvaart- en havengeschiedenis De jongste decennia is dit onderzoek weggedeemsterd 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 30 15
HEROPLEVING VAN MARITIEM-HISTORISCH ONDERZOEK 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 31 REDEN 7 Een project voor de conservering en de museale exploitatie van de Doelse koggen kan een aanzet zijn voor een heropstart van een nationaal scheepvaartmuseum en voor een aanwakkering van het maritiem bewustzijn van de Vlaming, inbegrepen de jonge generaties 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 32 16
ANTWERPEN, DE BESTE LOCATIE? 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 33 REDEN 8 Het noodzakelijke en langdurige conserveringsen restauratieproces kan worden gevaloriseerd als een volwaardige publieksattractie op zich 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 34 17
REDEN 9 In 2010 is het 10 jaar geleden dat de Doelse Koggen werden ontdekt en dat Vlaamse beleidsmakers het engagement aangingen om voor de Doelse Koggen zorg te dragen Het VIOE heeft studies over de conservering en de museale exploitatie laten uitvoeren Ondertussen zijn de restanten acuut bedreigd door gebrekkig beheer van de opslagfaciliteiten en door de vorming van planten, schimmels, algen, bacteriën en andere organismen in de opslagcontainers Er zijn uiterst dringende conserveringsmaatregelen vereist 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 35 REDEN 10 Het behoud en de valorisatie van de Doelse Koggen is een dwingende verantwoordelijkheid voor de Vlaamse Regering, de havensteden, de havenbesturen, de wetenschappelijke wereld en de hele maritieme gemeenschap Het behoorlijke beheer van dergelijk patrimonium van internationaal belang is een testcase voor de geloofwaardigheid van het Vlaamse en lokale watererfgoedbeleid 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 36 18
SLOTSOM De Vlaamse Regering kan zich niet veroorloven om in 2010 te worden geconfronteerd met een tiende verjaardag van haar inertie en met het definitieve verlies van een topstuk van het internationale scheepvaarterfgoed 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 37 CONTACT secr@watererfgoed.be www.watererfgoed.be 25 september 2009 Informatiesessie Doelse Koggen 38 19