Informatiebrochure 21+ Toelatingsonderzoek

Informatiebrochure 21+ Toelatingsonderzoek 2018-2019 Voor aspirantstudenten die niet in het bezit zijn van een diploma dat toelating biedt en die 21 jaar of ouder zijn op 31 augustus 2018

Inhoudsopgave Inleiding 3 Voor wie is het 21+ Toelatingsonderzoek bedoeld? 3 Wettelijke regelingen toelating hbo-onderwijs 3 De regeling bij De Haagse Hogeschool 3 Welke onderzoeken voor welke opleiding en de kosten 4 Opleidingen en vakken 4 Eisen werkzaamheden 6 Engelstalige opleidingen 6 Praktische informatie 7 Data en Tijden 7 Plaats, Kosten en Uitslag 7 Verplichte Studiekeuzecheck 8 Contactgegevens Bijzondere Instroom en Toelating (BIT) 8 Aanmelden en betalen 21+ Toelatingsonderzoek 9 Aanmelden 21+ Toelatingsonderzoek 9 Stap 1 Aanmaken Studielinkaccount 9 Stap 2 Aanmelden voor het 21+ Toelatingsonderzoek in Studielink 9 Stap 3 Indienen inschrijfverzoek septemberinstroom in Studielink 9 Stap 4 Betaling examengelden 21+ Toelatingsonderzoek 10 Deelnamebevestiging 10 Van opleiding wisselen 10 Regeling 21+ Toelatingsonderzoek 11 1. Toelating tot het onderzoek 11 2. Vrijstelling voor delen van het toelatingsonderzoek 11 3. Geldigheid 21+ Toelatingsonderzoek 11 4. Geldigheidsduur resultaten 11 5. Niveau van het 21+ Toelatingsonderzoek 12 6. Benodigdheden voor het afleggen van het onderzoek 12 7. Bekendmaking van het resultaat 12 8. Slaag-zakregeling 12 9. Herkansing 12 10. Recht op inzage 12 11. Functiebeperking 12 12. Bezwaar 13 13. Overmacht 13 14. Regels tijdens afleggen van onderzoek 13 Voorbereiden op het 21+ Toelatingsonderzoek 15 Tips in de voorbereiding en tijdens het toelatingsonderzoek 15 Aanbevolen lesmateriaal 15 Informatie over het examen Nederlands 16 Informatie over het examen Engels 16 Informatie over het examen Duits 17 Informatie over het examen Economie 17 Informatie over het examen Frans 18 Informatie over het examen Maatschappijwetenschappen 19 Informatie over het examen Management en Organisatie 19 Informatie over het examen Natuurkunde 20 Informatie over het examen PABO Rekenvaardigheid 20 Informatie over het examen Spaans 21 Informatie over het examen Wiskunde A 21 Informatie over het examen Wiskunde B 22 Lijst met toegestane hulpmiddelen 22 2

Inleiding Heb je de ambitie om in september 2018 te gaan studeren aan De Haagse Hogeschool en ben je op 31 augustus 2018 21 jaar of ouder, maar ben je niet in het bezit van een mbo-4-, havo-, vwo- of propedeusediploma? Dan is het 21+ Toelatingsonderzoek voor jou misschien de oplossing. Alle informatie over het 21+ Toelatingsonderzoek is in deze brochure terug te vinden. Hierin kun je bijvoorbeeld lezen: wat de exacte data en tijden van de toelatingsonderzoeken zijn hoe je je moet aanmelden hoe je moet betalen hoe je je het beste kunt voorbereiden op de toelatingsonderzoeken. Lees deze brochure goed door. Mocht je na het lezen hiervan nog vragen hebben, dan kun je natuurlijk contact met ons opnemen. Zorg dat je je studentnummer bij de hand hebt of in je email vermeldt. Voor wie is het 21+ Toelatingsonderzoek bedoeld? Het 21+ Toelatingsonderzoek, het zogenoemde Colloquium Doctum, is bedoeld voor aspirant-studenten van 21 jaar en ouder, die niet beschikken over een diploma dat direct toelating biedt tot een bacheloropleiding. Om te mogen starten met een hbo-opleiding is minimaal een havo eindexamenniveau vereist. Het 21+ Toelatingsonderzoek biedt jou de mogelijkheid om aan te tonen dat jij voldoende in huis hebt om met een opleiding te starten. Kandidaten dienen 21 jaar of ouder te zijn op 31 augustus 2018. Het is niet mogelijk om via een 21+ Toelatingsonderzoek toegelaten te worden tot een 3-jarige opleiding. Wettelijke regelingen toelating hbo-onderwijs Het 21+ Toelatingsonderzoek vindt zijn juridische grondslag in artikel 7.29 van de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW). Hierin staat dat aspirant-studenten van 21 jaar en ouder die niet in het bezit zijn van een voor toelating vereist diploma, met een voldoende resultaat voor dit onderzoek toelaatbaar zijn. De regeling bij De Haagse Hogeschool In deze brochure is de Regeling 21+ Toelatingsonderzoek opgenomen. Hierin vind je onder andere informatie over de geldigheid van de examens, de slaag-zakregeling, de mogelijkheid tot herkansen, de mogelijkheden als je een functiebeperking hebt en alle rechten en plichten die verbonden zijn aan deelname aan het 21+ Toelatingsonderzoek. LEES DEZE REGELING GOED DOOR! 3

Welke onderzoeken voor welke opleiding en de kosten Opleidingen en vakken Het toelatingsonderzoek bestaat uit 3 of 4 examens, afhankelijk van de gewenste opleiding. Je moet altijd examen doen in de vakken Nederlands en Engels, aangevuld met 1 of 2 andere vakken. De kosten zijn 50,- per examenvak. In het onderstaande overzicht kun je per opleiding precies zien welke examens je moet doen en wat de kosten zijn. De opleidingen zijn gesorteerd op examenvakken. In het schema zijn de volgende afkortingen gebruikt: Examenvakken Afkorting examenvakken Economie EC Engels EN Management en Organisatie MO Maatschappijwetenschappen MW Natuurkunde NA Nederlands NE Rekenvaardigheid RE Wiskunde A Wis A Wiskunde B Wis B Examenvakken: NE, EN, EC Examengeld: 150,- Bedrijfskunde (voorheen Bedrijfskunde MER) Bestuurskunde / Overheidsmanagement Commerciële Economie Ondernemerschap & Retail Management (voorheen Small Business and Retail Management) Examenvakken: NE, EN, MO Examengeld: 150,- Facility Management Facility Management Associate Degree Examenvakken: NE, EN, RE Examengeld: 150,- Opleiding tot Leraar Basisonderwijs (PABO) Om toegelaten te kunnen worden tot de PABO moet de kandidaat in aanvulling op het 21+ toelatingsonderzoek aantonen over voldoende kennis te beschikken van aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek door het maken van drie landelijke, digitale toelatingstoetsen. Deze toetsen worden op landelijk vastgestelde data afgenomen. Kijk voor actuele informatie op de website www.goedvoorbereidnaardepabo.nl. 4

Examenvakken: NE, EN, Wis A Examengeld: 150,- Communicatie Communication and Multimedia Design Examenvakken: NE, EN, MW Examengeld: 150,- HBO ICT HBO Rechten Huidtherapie* Human Resource Management Integrale Veiligheidskunde Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding (HALO)** Opleiding tot Verpleegkundige (HBO-V)* Pedagogiek Ruimtelijke Ontwikkeling Social Work Sportkunde** Voeding en Diëtetiek De opleidingen Huidtherapie en de Opleiding tot Verpleegkundige voltijd hebben voor het studiejaar 2018-2019 een beperkt aantal opleidingsplaatsen beschikbaar. Na aanmelding moet je meedoen met een selectieprocedure. De opleiding selecteert uit de aanmeldingen zelf de kandidaten die worden toegelaten tot de propedeuse. De deadline voor aanmelding voor deze opleidingen is 15 januari 2018. Zie voor meer informatie www.dehaagsehogeschool.nl/opleidingen/bachelors/huidtherapie-voltijd/voor-de-opleiding en https://www.dehaagsehogeschool.nl/opleidingen/bachelors/hbo-v-voltijd/voor-de-opleiding. ** De opleidingen HALO en Sportkunde hebben aanvullende eisen, zie hiervoor https://www.dehaagsehogeschool.nl/opleidingen/bachelors/halo-voltijd/voor-de-opleiding en https://www.dehaagsehogeschool.nl/opleidingen/bachelors/sportkunde-voltijd/voor-de-opleiding Examenvakken: NE, EN, Wis B Examengeld: 150,- Bouwkunde Mens en Techniek Technische Bedrijfskunde Toegepaste Wiskunde Examenvakken: NE, EN, EC, Wis A Examengeld: 200,- Accountancy Finance & Control (voorheen Bedrijfseconomie) Bedrijfseconomie Associate Degree Examenvakken: NE, EN, NA, Wis B Examengeld: 200,- Civiele Techniek Elektrotechniek Industrieel Product Ontwerpen Mechatronica Projectleider Techniek Associate Degree Technische Natuurkunde Werktuigbouwkunde 5

Eisen werkzaamheden Als je een van de onderstaande opleidingen wilt volgen, moet je tijdens je studie werkzaam zijn in een relevante functie. Om vast te stellen of dit het geval is, is het verstandig om contact op te nemen met de opleiding voor een intakegesprek voordat je meedoet aan het 21+ Toelatingsonderzoek. Voor de volgende opleidingen geldt deze eis: Facility Management deeltijd Facility Management Associate Degree deeltijd Bedrijfskunde (voorheen Bedrijfskunde MER) deeltijd Social Work deeltijd HBO-V deeltijd Engelstalige opleidingen In de schema s met opleidingen en examenvakken zijn alleen de Nederlandstalige opleidingen opgenomen die in september 2018 van start gaan. Let op: voor de Engelstalige opleidingen dien je een andere informatiebrochure te raadplegen. Deze is te vinden op http://www.thehagueuniversity.com/21plus. Voor de 3-jarige Engelstalige opleidingen wordt geen toelatingsonderzoek georganiseerd. 6

Praktische informatie Data en Tijden De toelatingsonderzoeken voor de septemberinstroom 2018 worden afgenomen in februari/maart en mei. Na de meironde is er geen herkansingsmogelijkheid. De kalender voor de toelatingsonderzoeken ziet er als volgt uit: TIP: NOTEER DEZE DATA EN TIJDEN IN JE AGENDA. Examen 28 februari en 1 maart 2018 Zondag 11 februari 23.59 uur Aanmeldings- en betalingsdeadline (zie Aanmelden en betalen Toelatingsonderzoek ) Dag 1: woensdag 28 februari 10.00 13.00 uur Examen Nederlands 14.30 17.30 uur Examen Engels Dag 2: donderdag 1 maart 10.00 13.00 uur Examen Maatschappijwetenschappen, Natuurkunde, Wiskunde A 14.30 16.00 uur Examen PABO Rekenvaardigheid 14.30 17.30 uur Examen Economie, Management & Organisatie, Wiskunde B Vrijdag 23 maart 22.00 uur Bekendmaking resultaten Woensdag 28 maart 16.00 20.00 uur Exameninzage Examen 30 en 31 mei 2018 Zondag 6 mei 23.59 uur Betalingsdeadline (zie Aanmelden en betalen Toelatingsonderzoek ) Dag 1: woensdag 30 mei 10.00 13.00 uur Examen Nederlands 14.30 17.30 uur Examen Engels Dag 2: donderdag 31 mei 10.00 13.00 uur Examen Maatschappijwetenschappen, Natuurkunde, Wiskunde A 14.30 16.00 uur Examen PABO Rekenvaardigheid 14.30 17.30 uur Examen Economie, Management & Organisatie, Wiskunde B Donderdag 21 juni 22.00 uur Bekendmaking resultaten Maandag 25 juni 16.00 20.00 uur Exameninzage Plaats De locatie van de examens en inzagen in februari/maart en mei is op dit moment nog niet bekend. Informatie hierover volgt te zijner tijd op de website van De Haagse Hogeschool en zal ook vermeld worden in de bevestiging van de inschrijving op de examens die in de week voor de examens wordt gemaild. Kosten De kosten bedragen 50 euro per examenvak. Uitslag Het is niet mogelijk om de uitslag telefonisch of eerder dan vermeld in deze brochure te krijgen. 7

Verplichte Studiekeuzecheck Heb je je aangemeld voor een voltijdopleiding of voor een duale opleiding Bestuurskunde/Overheidsmanagement, HBO-Rechten of Integrale Veiligheidskunde, dan ontvang je van De Haagse Hogeschool een link naar een online Studiekeuzecheck die je verplicht moet invullen. De Studiekeuzecheck is vanaf begin maart 2018 beschikbaar; de invuldeadline is 31 mei 2018. Zorg dus dat je tijdig hebt deelgenomen aan de Studiekeuzecheck. Zie voor meer informatie www.hhs.nl/studiekeuzecheck. Contactgegevens Bijzondere Instroom en Toelating (BIT) Hier kun je terecht met al je vragen over de toelatingsonderzoeken. Vermeld altijd je studentnummer of als je dat nog niet hebt ontvangen, je volledige naam en geboortedatum. De Haagse Hogeschool Centrale Studenten Inschrijving / Team Bijzondere Instroom en Toelating Johanna Westerdijkplein 75 2521 EN Den Haag Balie: OV 1.02, op werkdagen geopend tussen 11.00 15.00 uur. Email: bit@hhs.nl Telefoon: 070-445 8585 Website: www.hhs.nl/21plus 8

Aanmelden en betalen 21+ Toelatingsonderzoek Aanmelden 21+ Toelatingsonderzoek Je kunt je aanmelden voor het 21+ Toelatingsonderzoek en de septemberinstroom van een opleiding door de volgende stappen te volgen: Stap 1 Aanmaken Studielinkaccount: Houd er rekening mee dat je een DigiD nodig hebt om in Studielink in te loggen, je kan een DigiD aanvragen via www.digid.nl (het aanvragen van een DigiD kan 5 werkdagen duren!). Log in op www.studielink.nl met je DigiD gegevens en voer je gegevens in. Na het aanmaken van een account, kun je zelf een vooropleiding toevoegen. Stap 2 Aanmelden voor het 21+ Toelatingsonderzoek in Studielink Je moet nu in Studielink aangeven dat je een 21+ Toelatingsonderzoek wil afleggen. Ga in Studielink naar Mijn To-Do lijst en selecteer Vooropleiding Toevoegen (Als je deze optie niet ziet bij Mijn To-Do lijst, dan staat de optie bij Mijn vooropleidingen ). Selecteer bij Diploma Behaald de optie Nog niet Vul bij (Verwachte) Diploma datum de datum 31-08-2018 in Selecteer bij land de optie Nederland Selecteer bij Niveau vooropleiding de optie Anders Selecteer bij Vooropleiding de optie Colloquium Doctum / 21+ Toelatingsonderzoek Let op: Als je al eerder een Colloquium Doctum als vooropleiding hebt toegevoegd uit een eerder jaar of bij een andere instelling, is het niet meer mogelijk om dit nog een keer te doen. Stop dan met het toevoegen van deze vooropleiding door op Annuleren te drukken. Ga verder met het indienen van een inschrijfverzoek voor je gewenste opleiding (zie hieronder). Stuur meteen een mail naar bit@hhs.nl om aan te geven dat je al eerder een Colloquium Doctum hebt toegevoegd en dat je dit niet meer kunt aanpassen. Wij zullen dan de juiste vooropleiding in het systeem zetten. Selecteer bij Plaats onderwijsinstelling de optie s-gravenhage Selecteer bij Naam onderwijsinstelling de optie De Haagse Hogeschool; Den Haag Adres onderwijsinstelling wordt automatisch ingevuld Bevestig je vooropleiding en ga terug naar mijn Studielink pagina Stap 3 Indienen inschrijfverzoek septemberinstroom in Studielink Ga vervolgens opnieuw naar Mijn To-Do lijst en dien een inschrijfverzoek in voor je gewenste opleiding. (Als je deze optie niet ziet bij Mijn To-Do lijst, dan staat de optie bij Mijn opleidingen ). Volg de stappen zoals aangegeven in Studielink Hierna krijg je automatisch een aantal opleidingsspecifieke vragen; bij de vraag Wil je bij De Haagse Hogeschool deelnemen aan een Colloquium Doctum / 21+ toets? moet je Ja antwoorden. Wanneer deze vraag niet in de lijst voorkomt, moet je contact opnemen met BIT (bit@hhs.nl) om door te geven dat je mee wilt doen aan het toelatingsexamen. Je krijgt per e-mail je studentnummer toegestuurd. Bewaar dit goed, want dit heb je nodig voor de betaling. 9

Stap 4 Betaling examengelden 21+ Toelatingsonderzoek Nadat je je inschrijfverzoek hebt afgerond, dien je de kosten van het toelatingsonderzoek meteen per overschrijving te voldoen. Het examengeld bedraagt 50 euro per (her)examen. Contante of pinbetaling op de dag van het toelatingsonderzoek is niet mogelijk. Betaling voor deelname op 28 februari en 1 maart 2018 Maak het bedrag over naar: Rekening NL59RABO0323190480 t.n.v. Stichting HBO Haaglanden. BIC: RABONL2U Vermeld hierbij het volgende: studentnummer-sio 2400005/21/maart/afkorting vakken (zie de afkortingenlijst onder Opleidingen en vakken ) Voorbeeld:18001234-SIO2400005/21/maart/NE-EN-MW of 18001234-SIO2400005/21/maart/NE-EN-NA-Wis B (vervang het hier genoemde studentnummer door je eigen studentnummer*) Upload een scan van je betalingsbewijs (printscreen of afschrift van je bankrekening) naar https://www.formdesk.com/dehaagsehogeschool/csi-betalingsbewijs-toelatingsonderzoek. Je inschrijfverzoek in Studielink en je betalingsbewijs moeten uiterlijk zondag 11 februari 2018 23.59 uur binnen zijn. Kandidaten waarvan de aanmelding in Studielink en/of de betaling later wordt ontvangen, worden niet ingeschreven voor het 21+ Toelatingsonderzoek van februari/maart 2018. Betaling voor deelname op 30 en 31 mei 2018 Maak het bedrag over naar: Rekening NL59RABO0323190480 t.n.v. Stichting HBO Haaglanden. BIC: RABONL2U Vermeld hierbij het volgende: studentnummer-sio 2400005/21/mei/afkorting vakken (zie de afkortingenlijst onder Opleidingen en vakken ) Voorbeeld:18001234-SIO2400005/21/mei/NE-EN-MW of 18001234-SIO2400005/21/mei/NE-EN-NA-Wis B (vervang het hier genoemde studentnummer door je eigen studentnummer*) Upload een scan van je betalingsbewijs (printscreen of afschrift van je bankrekening) naar https://www.formdesk.com/dehaagsehogeschool/csi-betalingsbewijs-toelatingsonderzoek. Je betalingsbewijs moet uiterlijk zondag 6 mei 2018 23.59 uur binnen zijn. Kandidaten waarvan de betaling later wordt ontvangen, worden niet ingeschreven voor het 21+ Toelatingsonderzoek van mei 2018. * je studentnummer ontvang je via de mail nadat je een aanmelding voor een opleiding hebt gedaan in Studielink Deelnamebevestiging Wanneer we een printscreen van je betaling ontvangen hebben, zal je een ontvangstbevestiging hiervan ontvangen. In de week voor het 21+ Toelatingsonderzoek zal je per e-mail een bevestiging van de inschrijving op de examens ontvangen. Je zal geen brief per post ontvangen. Let op: wacht niet op de bevestigingsemail om te beginnen met je voorbereiding op de examens. Mocht je besluiten om niet meer deel te nemen aan het 21+ Toelatingsonderzoek, dan geeft dit geen recht op teruggave van het betaalde examengeld. Restitutie van het examengeld is niet mogelijk ongeacht de reden van afmelding. Van opleiding wisselen Het is mogelijk dat je na je aanmelding voor het 21+ Toelatingsonderzoek van opleiding wilt wisselen. Neem in dit geval contact op met BIT (bit@hhs.nl). Houd er rekening mee dat de examenvakken die je moet doen afhankelijk zijn van de gewenste opleiding. 10

Regeling 21+ Toelatingsonderzoek 1. Toelating tot het onderzoek Een kandidaat kan meedoen aan het onderzoek, wanneer hij/zij: 21 jaar of ouder is op 31 augustus 2018; zich via de beschreven procedure heeft aangemeld, uiterlijk op de datum genoemd in de informatiebrochure 21+ Toelatingsonderzoek. zich legitimeert met een geldig legitimatiebewijs of geldige verblijfsvergunning, nl.: a. een paspoort of identiteitskaart van een van de lidstaten van de Europese Unie, Noorwegen, IJsland, Liechtenstein of Zwitserland, of b. een Nederlands rijbewijs, of c. een Nederlandse verblijfsvergunning, of d. een Nederlands W-document of geprivilegieerdendocument. Let op: vergeet niet een geldig legitimatiebewijs zoals hierboven genoemd, mee te nemen. Zonder dit bewijs kun je helaas niet aan de examens deelnemen. Het is niet mogelijk om je voor onderdelen van het 21+ toelatingsonderzoek in te schrijven, bijvoorbeeld een onderdeel in februari/maart en twee onderdelen in mei. 2. Vrijstelling voor delen van het toelatingsonderzoek Resultaten behaald bij een toelatingsonderzoek bij een universiteit of een andere hogeschool dan De Haagse Hogeschool geven géén recht op vrijstelling. Ook resultaten die eerder bij De Haagse Hogeschool zijn behaald geven geen recht op vrijstelling. Uitsluitend havo- en vwo-staatsexamens en deelcertificaten kunnen na goedkeuring door de Commissie Toelating vrijstelling geven voor delen van het toelatingsonderzoek. Een vrijstelling kan worden aangevraagd uiterlijk 2 weken voordat de toelatingsexamens plaatsvinden. Hiervoor moet je een gewaarmerkt kopie van je originele certificaat tonen bij de balie van de Centrale Studenten Inschrijving, OV 1.02. 3. Geldigheid volledig behaald 21+ Toelatingsonderzoek Bij het 21+ Toelatingsonderzoek is geen sprake van een landelijke geldigheid. Een op deze basis afgegeven verklaring van toelaatbaarheid geldt alleen voor toelating tot opleidingen aan De Haagse Hogeschool. De verklaring is geldig voor instroom in de collegejaren 2018-2019 en 2019-2020 voor opleidingen met dezelfde in dat jaar geldende exameneisen. De Haagse Hogeschool accepteert geen 21+ Toelatingsonderzoeken die bij een andere instelling zijn afgelegd. 4. Geldigheidsduur resultaten Indien een kandidaat (na de herkansing) niet is geslaagd voor het volledige toelatingsonderzoek, vervallen alle cijfers. Voldoende cijfers voor een examenvak/een onderdeel van het toelatingsonderzoek blijven nooit staan voor een toelatingsexamen in een ander kalenderjaar. Kandidaten die switchen naar een opleiding met andere toelatingseisen krijgen daar pas toestemming voor indien zij alsnog het toelatingsexamen behalen voor het ontbrekende vak/de ontbrekende vakken. De toelatingsexamens vinden alleen plaats op de in de brochure aangeven data, er worden geen extra toelatingsexamens georganiseerd voor switchers. 11

5. Niveau van het 21+ Toelatingsonderzoek Elk toelatingsonderzoek bestaat uit drie of vier examens en bevat in ieder geval de examens Nederlands en Engels. De examens worden getoetst op havo-eindexamen niveau. 6. Benodigdheden voor het afleggen van het onderzoek De kandidaat draagt zorg voor het meenemen van de benodigdheden voor het onderzoek. De benodigdheden bestaan uit schrijfmateriaal en eventueel hulpmiddelen als woordenboek of rekenmachine. Zie Lijst met toegestane hulpmiddelen in deze brochure. 7. Bekendmaking van het resultaat De uitslagen van de examens worden per e-mail bekend gemaakt. Let op: controleer of het bericht niet in de spambox is beland. 8. Slaag-zakregeling Voor elk van de afzonderlijke examens moet ten minste een 5,5 behaald worden. Voldoet een kandidaat na de examenronde in mei niet aan bovengenoemde eis, dan ontvangt hij per e-mail het bericht dat hij gezakt is. De kandidaat is dan niet toelaatbaar tot de gewenste opleiding. Kandidaten die geslaagd zijn voor alle onderdelen van het toelatingsonderzoek krijgen het certificaat per post thuisgestuurd binnen 2 weken na de bekendmaking van de cijfers. Het certificaat is voor de eigen administratie. Hierop staan ook de behaalde resultaten. Het behaalde resultaat zal automatisch door de Centrale Studenten Inschrijving verwerkt worden. 9. Herkansing Kandidaten die in februari/maart hebben meegedaan aan het Toelatingsonderzoek kunnen in mei eventuele onvoldoendes herkansen (tegen betaling conform de in deze brochure vermelde tarieven). Na de ronde in mei vindt geen herkansingsmogelijkheid plaats. Bij de herkansing telt het hoogste resultaat. Voldoende resultaten kunnen niet herkanst worden. 10. Recht op inzage De kandidaat heeft recht op inzage in het beoordeelde werk op (uitsluitend) de data die in deze brochure staan vermeld. Alleen de kandidaat zelf wordt toegelaten tot de inzage. Uitsluitend in bijzondere gevallen kan de Commissie Toelating van De Haagse Hogeschool voorafgaand aan de inzage op verzoek van de kandidaat toestemming verlenen aan de kandidaat om een derde aanwezig te laten zijn bij de inzage. De kandidaat moet zich vooraf aanmelden voor de inzage, de instructies hiervoor worden gegeven bij de bekendmaking van de resultaten. 11. Functiebeperking Kandidaten met een functiebeperking kunnen om een aangepast examen en aangepaste voorzieningen vragen. Dit kan zijn in de vorm van een half uur extra examentijd en/of vergroting van de opgaven en/of het gebruik van een computer. Een verzoek met de gewenste aanpassingen moet uiterlijk twee weken voor het examen per e-mail worden ingediend bij team Bijzondere Instroom en Toelating, bit@hhs.nl. Dit geldt ook in het geval van dyslexie. In dat geval moet een kopie van de officiële dyslexieverklaring worden meegestuurd. 12

12. Bezwaar Een kandidaat kan een bezwaar indienen wanneer de kandidaat het niet eens is met de beoordeling/uitslag van een door de kandidaat gemaakt examen. De kandidaat kan binnen 3 weken na de inzage een gemotiveerd bezwaar indienen. De kandidaat kan alleen bezwaar indienen indien hij/zij gebruik heeft gemaakt van het inzagerecht. Het bezwaarschrift moet per e-mail (bit@hhs.nl) worden ingediend t.a.v. de Commissie Toelating. De Commissie Toelating reageert binnen 15 werkdagen, tenzij omstandigheden dit verhinderen. In dat geval wordt de kandidaat tijdig geïnformeerd over de reactietermijn. Indien de kandidaat zich niet kan verenigen met de beslissing van de Commissie Toelating op het bezwaar kan de kandidaat in beroep gaan bij het College van Beroep voor de Examens. Dit beroep moet worden ingediend bij het Loket Rechtsbescherming e-mail: loketrechtsbescherming@hhs.nl. De termijn voor het indienen van een beroep is 6 weken. Het beroep moet gemotiveerd zijn en een kopie van het besluit en van eventuele andere bewijsstukken dienen te worden meegestuurd. 13. Overmacht Wanneer een kandidaat door overmacht verhinderd is deel te nemen aan een van de onderdelen van het examen of aan het gehele examen, geeft dit geen recht op een extra herkansing. Buiten de aangeboden examenrondes worden er geen (her) examens afgenomen. Er is geen restitutie mogelijk van het examengeld ongeacht de reden van verhindering. 14. Regels tijdens afleggen van onderzoek I. De kandidaat dient op de aangegeven aanvangstijd van de toets in het toetslokaal aanwezig te zijn en plaatsgenomen te hebben op de hem toegewezen plaats. Indien de kandidaat na aanvang van de toets arriveert, wordt hem de toegang geweigerd. De hogeschool neemt geen verantwoordelijkheid voor overmachtsituaties waardoor de kandidaat niet tijdig bij de toets aanwezig kan zijn. Het is niet mogelijk om het examen op een ander moment dan de vastgestelde data af te leggen. II. Tijdens de eerste 15 minuten en de laatste 15 minuten van een toets mag de kandidaat het lokaal niet verlaten. III. Voortijdig verlaten van het toetslokaal is toegestaan met uitzondering van de in art. 14.II genoemde perioden, mits dit rustig gebeurt. De kandidaat mag na het verlaten van het toetslokaal niet meer terugkomen. Na het verlaten van het toetslokaal dient de kandidaat zich onmiddellijk buiten gehoorsafstand van het toetslokaal te begeven. IV. Toiletbezoek is toegestaan gedurende de volledige duur van de toets, met uitzondering van de periodes genoemd in artikel 14.II. Het toiletbezoek dient onder begeleiding van een surveillant plaats te vinden. De kandidaat dient zijn werk zodanig achter te laten dat het voor andere kandidaten niet mogelijk is dit werk in te zien. V. Jassen en tassen moeten op de daarvoor aangewezen plaats gedeponeerd worden. VI. Mobiele telefoons dienen tijdens het onderzoek uitgeschakeld te zijn. Het is niet toegestaan om tijdens de examens een horloge te dragen. Horloges en (uitgeschakelde) telefoons moeten in een tas zijn weggeborgen. Het dragen van petten is tijdens de examens niet toegestaan. VII. Er mag niets anders op de tafel liggen dan het uitgedeelde examenwerk (examenopgaven en tentamenpapier), de toegestane hulpmiddelen en een flesje drinken. VIII. Bij de aanvang van het onderzoek legt de kandidaat zijn/haar geldig legitimatiebewijs (paspoort, identiteitsbewijs, verblijfsdocument of Nederlands rijbewijs) voor de surveillant zichtbaar voor zich op tafel. IX. Vanaf het moment dat de toetsopgaven worden uitgedeeld, is het de kandidaat niet toegestaan op enigerlei wijze met anderen te communiceren of papier of hulpmiddelen uit te wisselen. X. De kandidaat mag de opgaven pas inzien wanneer de surveillant daartoe het sein heeft gegeven. 13

XI. Het ingeleverde werk dient met pen te zijn geschreven. Op de eerste pagina van het ingeleverde werk moet zijn aangegeven hoeveel pagina s dit omvat. Elke pagina dient een paginanummer en de naam en het studentnummer van de kandidaat en de naam van het examen te bevatten. XII. Alle antwoorden moeten op het tentamenpapier en indien bijgevoegd, een uitwerkbijlage worden geschreven. Antwoorden mogen niet op de opgaven worden geschreven. XIII. Indien het vermoeden bestaat dat een kandidaat zich tijdens het examen aan een onregelmatigheid of aan fraude schuldig maakt, maakt de surveillant of medewerker een aantekening op het door de kandidaat in te leveren werk en neemt eventuele bewijsstukken in. De kandidaat wordt in de gelegenheid gesteld om het examen af te maken. Onder fraude wordt verstaan: het handelen door de kandidaat of het nalaten van een handeling door de kandidaat, dat er op gericht is het vormen van een juist oordeel over kennis, inzicht en vaardigheden van betrokkene en/of medekandidaat geheel of gedeeltelijk te belemmeren of onmogelijk te maken. Onder onregelmatigheid wordt verstaan: het handelen van de kandidaat in afwijking van de toetsregels. De surveillant of medewerker maakt proces-verbaal op, waarin ten minste wordt vastgelegd wat de surveillant of medewerker heeft waargenomen en op grond waarvan het vermoeden van fraude/onregelmatigheid is ontstaan. De surveillant of medewerker stelt de Commissie Toelating op de hoogte van het vermoeden van fraude/onregelmatigheid en overlegt daarbij het proces-verbaal. Binnen vijftien werkdagen na ontvangst van de melding stelt de Commissie Toelating vast of er sprake is van fraude en stelt de Commissie Toelating de kandidaat in de gelegenheid om te worden gehoord. Indien nader onderzoek nodig is, kan de Commissie Toelating beslissen de termijn van vijftien werkdagen te verlengen en stelt zij de kandidaat hiervan tijdig op de hoogte; de beslissing wordt tezamen met de eventueel opgelegde sancties schriftelijk aan de kandidaat medegedeeld. Indien de fraude of onregelmatigheid pas na afloop van het onderzoek wordt ontdekt, kan de Commissie Toelating de kandidaat de verklaring van toelaatbaarheid onthouden of deze verklaring intrekken, dan wel bepalen dat aan de kandidaat de verklaring slechts kan worden uitgereikt na een hernieuwd onderzoek in de door de Commissie Toelating aan te wijzen onderdelen op een door de Commissie Toelating te bepalen wijze. De docent en/of surveillant deelt de onregelmatigheid/ het vermoeden van fraude schriftelijk mee aan de Commissie Toelating. Het werk van de kandidaat wordt niet beoordeeld. Er vindt een gesprek plaats waarin de kandidaat na het vernemen van het opgestelde rapport zijn/haar kant van het verhaal kan aangeven. De Commissie Toelating neemt een besluit en stelt dit op schrift. De kandidaat wordt van dit besluit op de hoogte gebracht. Afhankelijk van de ernst van de gepleegde fraude, herhaalde fraude daaronder begrepen, kan de Commissie Toelating de volgende sancties opleggen: a. ongeldig verklaren van (een gedeelte van) het betreffende examen; b. uitsluiting van het betreffende examen tot een maximum van een jaar; c. uitsluiting van meer, door de Commissie Toelating aan te wijzen examens tot een maximum van een jaar; d. een combinatie van bovengenoemde maatregelen. XIV. Bij inlevering van het examenwerk tekent de kandidaat het deelnameformulier en toont zijn/haar legitimatiebewijs. 14

Voorbereiden op het 21+ Toelatingsonderzoek Om een zo goed mogelijk resultaat te behalen voor de examens, raden wij je aan om van tevoren voldoende tijd te nemen om de lesstof te bestuderen. Hierbij kun je gebruikmaken van het lesmateriaal dat door uitgeverijen wordt uitgebracht in zogenaamde methoden. Voor ieder examenvak zijn suggesties opgenomen van een aantal veel gebruikte methoden. De examens zijn gebaseerd op havo-eindexamens uit voorgaande jaren. Onder Aanbevolen lesmateriaal vind je een literatuurlijst, inclusief links naar handige websites waarop je oude havo-examens kunt oefenen. Zo kun je in de voorbereiding al vertrouwd raken met de tijdsduur, het taalgebruik en de opbouw van de examenopgaven. De Haagse Hogeschool geeft geen cursussen ter voorbereiding op de Toelatingsonderzoeken. Tips in de voorbereiding en tijdens het toelatingsonderzoek Voor de examens: Begin op tijd met studeren. Maak gebruik van de aanbevolen literatuur en websites in deze brochure. Oefen met oude examens. Dit is de beste voorbereiding op het 21+ Toelatingsonderzoek. Op deze manier kan je al vertrouwd raken met de tijdsduur, het taalgebruik en de opbouw van de examenopgaven. Tijdens de examens: Lees de opgaven goed door! Het is zonde om punten mis te lopen doordat je de opdracht niet goed hebt gelezen. In de examens staat aangegeven als er een maximum aantal woorden gebruikt mag worden. Als er staat: geef twee voorbeelden noteer er dan twee, niet drie of vier. Raak niet in paniek als je een opgave even niet meer weet. Los deze vraag later op en ga door naar de volgende vraag. Vul bij meerkeuzevragen altijd iets in, ook als je het antwoord niet zeker weet. Let op de tijd! Als je eerst je antwoorden in klad schrijft, zorg er dan voor dat je voldoende tijd hebt om alles over te schrijven in het net. Wees netjes. Zorg er voor dat het voor de docent duidelijk is welk antwoord bij welke vraag hoort. Denk hierbij aan een duidelijke nummering van de antwoorden en streep door wat niet nagekeken moet worden. Aanbevolen lesmateriaal Per examenvak is het aanbevolen lesmateriaal opgenomen. Deze lesmaterialen kun je desgewenst zelf aanschaffen bij (online) boekhandels. Zorg ervoor dat je de meest recente versie van het studiemateriaal aanschaft, tenzij expliciet een andere druk staat aangegeven. Zie voor de beschikbaarheid van het lesmateriaal en de dichtstbijzijnde filialen bijvoorbeeld de volgende websites: Bol.com (www.bol.com) Boekhandel Van Dijk (www.vandijk.nl) Studieboekhandel Study Store (www.studystore.nl) Johanna Westerdijkplein 111, 2521 EN Den Haag Op internet is meer informatie te vinden over hoe je je kan voorbereiden en waar je oude havo-examens en uitwerkingen kan vinden om mee te oefenen, bijvoorbeeld op de site www.examenbundel.nl of www.examenblad.nl. Wij raden je aan om dit materiaal te gebruiken bij je voorbereiding. 15

Informatie over het examen Nederlands Het examen toetst of je in staat bent een langere tekst in een beperkte tijdspanne te begrijpen en of je in staat bent de informatie uit deze tekst op verschillende manieren te verwerken Het examen Nederlands bestaat uit drie of vier teksten met open en gesloten vragen. Alles wat je moet weten om de vragen te kunnen beantwoorden staat in de tekst. Voor het begrijpen van de tekst is geen speciale kennis nodig. De taal van de voorgelegde tekst lijkt, wat niveau betreft, op die van de landelijke dagbladen als de Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw. Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen tijdens de voorbereiding met het maken van open en gesloten vragen en lees regelmatig artikelen in de landelijke dagbladen. Aanbevolen voorbereiding: Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Oefenexamens zijn ook te vinden in het boek Examenbundel havo Nederlands. Let op: voor 2015 kwam er een samenvattingsopdracht in het examen voor. Deze opdracht maakt geen deel meer uit van het toelatingsexamen. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Nederlands: Woordenboek Nederlands (het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan). In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Informatie over het examen Engels Tijdens het examen krijg je meerdere Engelse teksten voorgelegd. Over die teksten beantwoord je een aantal multiple choice en open vragen. In de examenopgave staat aangegeven of je open vragen in het Nederlands of Engels moet beantwoorden. Alles wat je moet weten om de vragen te kunnen beantwoorden en de opdracht te kunnen maken, staat in de tekst. Voor het inhoudelijk begrijpen van de teksten is geen speciale vakkennis nodig. De taal van de voorgelegde tekst lijkt, wat niveau betreft, op die van kranten en tijdschriften als The Wall Street Journal, The Daily Telegraph en The Guardian. Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen met het lezen van teksten en het maken van bijbehorende vragen uit oude examens. Aanbevolen lesmateriaal: Wij bevelen aan om bij de voorbereiding gebruik te maken kranten en tijdschriften zoals The Wall Street Journal, The Daily Telegraph, The Times and The Guardian. Ook belangrijk bij de voorbereiding is IELTS reading practice exams, te vinden op bijvoorbeeld: http://www.ielts.org/test_takers_information/test_sample.aspx en http://www.examenglish.com/ielts. Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Examenbundel Havo Engels (Auteur: G.P.H. Cook-Bodegom) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Engels: Woordenboek Nederlands (het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan). In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Woordenboek Nederlands-Engels en Engels-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks-Duits en Duits-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. 16

Informatie over het examen Duits Tijdens het examen krijg je meerdere Duitse teksten voorgelegd. Over die teksten beantwoord je een aantal multiple choice en open vragen. In de examenopgave staat aangegeven of je open vragen in het Nederlands of Duits moet beantwoorden. Alles wat je moet weten om de vragen te kunnen beantwoorden en de opdracht te kunnen maken, staat in de tekst. Voor het begrijpen van de tekst is geen speciale kennis nodig. De taal van de voorgelegde tekst lijkt, wat niveau betreft, op die van de landelijke dagbladen en tijdschriften als Der Spiegel, Focus Magazin en Die Welt. Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen met het lezen van teksten en het maken van bijbehorende vragen uit oude examens. Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website TrabiTour Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Neue Kontakte Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Ausblick Thieme Meulenhoff www.thiememeulenhoff.nl Na klar! Malmberg www.malmberg.nl Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Examenbundel Havo Duits (Auteur: R.G. Russchen & Milou van Rossum) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Duits: Woordenboek Nederlands (het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan). In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Woordenboek Nederlands-Duits en Duits-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks-Duits en Duits-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Informatie over het examen Economie Het toelatingsonderzoek is gebaseerd op het nieuwe examenprogramma - sinds 2012 - van het landelijk havo-eindexamen, zie http://www.examenblad.nl/examen/economie-havo-2/2012/havo?topparent=vg41h1h4i9qd Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen met het lezen van teksten en het maken van bijbehorende vragen uit oude examens. 17

Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website Pincode Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Percent Thieme Meulenhoff www.thiememeulenhoff.nl Praktische economie Malmberg www.malmberg.nl Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Let er bij de examens van vóór 2012 goed op, dat sommige onderwerpen wél behoren tot het nieuwe examenprogramma, en andere niet. Examenbundel Havo Economie (Auteur: J.P.M. Blaas) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Economie: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). (Gewone) rekenmachine Informatie over het examen Frans Tijdens het examen krijg je meerdere Franse teksten voorgelegd. Over die teksten beantwoord je een aantal multiple choice en open vragen. In de examenopgave staat aangegeven of je open vragen in het Nederlands of Frans moet beantwoorden. Alles wat je moet weten om de vragen te kunnen beantwoorden en de opdracht te kunnen maken, staat in de tekst. Voor het begrijpen van de tekst is geen speciale kennis nodig. De taal van de voorgelegde tekst lijkt, wat niveau betreft, op die van de landelijke dagbladen en tijdschriften als Le Monde, L Actu en Phospore. Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen met het lezen van teksten en het maken van bijbehorende vragen uit oude examens. Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website Grandes Lignes Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Libre service Thieme Meulenhoff www.thiememeulenhoff.nl D accord! Malmberg www.malmberg.nl Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Examenbundel Havo Frans (Auteur: H.M.J. Vogelpoel) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Frans: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Woordenboek Nederlands-Frans en Frans-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks-Frans en Frans-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. 18

Informatie over het examen Maatschappijwetenschappen De examens zijn gebaseerd op oude havo centraal schriftelijk examens. De domeinen Politiek en Criminaliteit zullen aan bod komen. Er worden geen vragen gesteld die letterlijk uit het boek Thema s Maatschappijleer komen. Het boek Thema s Maatschappijleer is wel zeer geschikt om de termen te bestuderen. Tijdens het examen krijg je meerdere teksten voorgelegd. LET OP: De vragen die je naar aanleiding van de teksten krijgt, zijn GEEN tekstverklarende vragen. De antwoorden vereisen parate kennis uit de domeinen Politiek en Criminaliteit. Zorg voor een goede parate kennis door de stof goed te leren en veel te oefenen met oude examens. Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen met het lezen van teksten en het maken van bijbehorende vragen uit oude examens. Aanbevolen lesmateriaal: Boek Thema s Maatschappijleer HAVO (Auteur: B. Schuijt, T. Schuurman, M. Meijer, T. Rijpkema) wordt uitgegeven door Uitgeverij Essener B.V. De examenkaternen van het boek Thema s Maatschappijleer worden ook aanbevolen Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Examenbundel Havo Maatschappijwetenschappen (Auteur: Jan Vis) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Maatschappijwetenschappen: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Informatie over het examen Management en Organisatie Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen met het lezen van teksten en het maken van bijbehorende vragen uit oude examens. Deze kun je vinden op www.examenblad.nl en op http://www.alleexamens.nl/alleexamens/havo/?vak=management+en+organisatie. Hier staan zowel het complete examen als het antwoordmodel. Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website M & O in Balans Thieme Meulenhoff www.thiememeulenhoff.nl Boek Samengevat/ Havo/ deel Management & Organisatie (Auteur: A. Maurer) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Examenbundel Havo Management & Organisatie (Auteur: A. Maurer) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. (voor hardcopy / op papier). Toegestane hulpmiddelen bij het examen Management en Organisatie: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). (Grafische) rekenmachine. Zorg ervoor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. 19

Informatie over het examen Natuurkunde Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Maak ter voorbereiding op de examens de op de hieronder vermelde websites beschikbare oefensommen en sommen van havo-examens uit voorgaande jaren. Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website Newton Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Systematische Natuurkunde Thieme Meulenhoff www.thiememeulenhoff.nl Nova Malmberg www.malmberg.nl Boek Samengevat Havo/ deel Natuurkunde (Auteur: A.P.J. Thijssen) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Examenbundel Havo Natuurkunde (Auteur: A.P.J. Thijssen) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Natuurkunde: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Grafische rekenmachine. Zorg ervoor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. BINAS 5 e druk Informatie over het examen PABO Rekenvaardigheid Voor het examen PABO Rekenvaardigheid is een brochure beschikbaar met uitgebreide uitleg over de onderwerpen die in het examen terug zullen komen, voorbeeldopgaven en een oefentoets met uitwerkingen. Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 1,5 uur beschikbaar. LET OP: Tijdens het examen is het gebruik van een rekenmachine niet toegestaan. Je mag wel een geo-driehoek gebruiken. Aanbevolen lesmateriaal: Brochure: Informatie PABO 21+. De brochure is te downloaden van www.dehaagsehogeschool.nl/21plus en is niet in de winkel te koop. Toegestane hulpmiddelen bij het examen PABO Rekenvaardigheid: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Geometrische driehoek. Tijdens dit examen mag er geen gebruik gemaakt worden van een rekenmachine. 20

Informatie over het examen Spaans Tijdens het examen krijg je meerdere Spaanse teksten voorgelegd. Over die teksten beantwoord je een aantal multiple choice en open vragen. In de examenopgave staat aangegeven of je open vragen in het Nederlands of Spaans moet beantwoorden. Alles wat je moet weten om de vragen te kunnen beantwoorden en de opdracht te kunnen maken, staat in de tekst. Voor het begrijpen van de tekst is geen speciale kennis nodig. De taal van de voorgelegde tekst lijkt, wat niveau betreft, op die van de landelijke dagbladen en tijdschriften als El Mundo en El País. Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Oefen met het lezen van teksten en het maken van bijbehorende vragen uit oude examens. Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website Paso Adelante Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Boek: Aula internacional 1 en Aula internacional 2, verkrijgbaar via www.intertaal.nl. Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Een andere handige website is http://www.profedeele.es. Toegestane hulpmiddelen bij het examen Spaans: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Woordenboek Nederlands-Spaans en Spaans-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks-Spaans en Spaans-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan Informatie over het examen Wiskunde A Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Maak ter voorbereiding op de examens de op de website http://havoa.getalenruimte.epn.nl/ beschikbare oefensommen en sommen van havo-examens uit voorgaande jaren. Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website Getal en ruimte HAVO A Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Moderne wiskunde HAVO A Noordhoff www.noordhoffuitgevers.nl Boek Samengevat/ Havo/ deel Wiskunde A (Auteur: F.C. Luijbe) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Op de website www.examenbundel.nl en op www.examenblad.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Op de website www.wiskunde-examens.nl kun je oefenen op onderwerp. Examenbundel Havo Wiskunde A (Auteur: N.C. Keemink) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. 21

Toegestane hulpmiddelen bij het examen Wiskunde A: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). (Grafische) rekenmachine. Zorg er voor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. Formulekaart (wordt tijdens het examen uitgedeeld) Geometrische driehoek Informatie over het examen Wiskunde B Duur: Voor het toelatingsonderzoek heb je maximaal 3 uur beschikbaar. Tip: Maak ter voorbereiding op de examens sommen van havo-pilot examens uit voorgaande jaren Aanbevolen lesmateriaal: Bij het onderwijs op de HAVO wordt vaak gebruik gemaakt van onderstaande lesmethoden: Methode Uitgeverij Website Getal en ruimte HAVO B Noordhoff 11 e editie; niet de 10e editie, want die is voor het oude examenprogramma Moderne wiskunde HAVO B Noordhoff 11 e editie; niet de 10e editie, want die is voor het oude examenprogramma Boek Samengevat/Havo/deel Wiskunde B (Auteur: N.C. Keemink) wordt uitgegeven door Uitgeverij Thieme Meulenhoff bv. Op de website www.alleexamens.nl staan oude havo-examens en de uitwerkingen om mee te oefenen. Het is zeer aan te raden om deze website te gebruiken bij je voorbereiding. Op de website www.wiskunde-examens.nl kun je oefenen op onderwerp. Je wordt getoetst volgens de normen van het nieuwe examenprogramma. De pilot-examens van 2011 t/m 2016 en de examens van 2017 sluiten hier het beste op aan! Toegestane hulpmiddelen bij het examen Wiskunde B: Woordenboek Nederlands. Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Grafische rekenmachine. Zorg ervoor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. Passer Geometrische driehoek 22

Lijst met toegestane hulpmiddelen Er mag tijdens de examens niets onderling tussen kandidaten geleend worden. Grafische rekenmachines mogen tijdens het examen niet op het lichtnet worden aangesloten of met andere apparatuur worden verbonden. Tijdens de examens is het toegestaan om bepaalde hulpmiddelen te gebruiken. In onderstaande tabel vind je een overzicht van de toegestane hulpmiddelen bij alle examenvakken. Examenvak Hulpmiddelen Opmerkingen Alle examenvakken Woordenboek Nederlands Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. In plaats van een eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld Nederlands-Turks, maar niet Turks-Nederlands). Naast het gebruik van een woordenboek Nederlands en schrijfmateriaal, is het bij een aantal examenvakken toegestaan om ook andere hulpmiddelen te gebruiken. In de tabel hieronder zie je per examenvak wat deze hulpmiddelen precies zijn. Examenvak Hulpmiddelen Opmerkingen Duits Woordenboek naar en vanuit de vreemde taal Nederlands-Duits en Duits-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks- Duits en Duits-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Economie (Gewone) rekenmachine Engels Frans Management & Organisatie Natuurkunde PABO rekenvaardigheid Spaans Wiskunde A Wiskunde B Woordenboek naar en vanuit de vreemde taal Woordenboek naar en vanuit de vreemde taal (Grafische) rekenmachine Grafische rekenmachine BINAS 5e druk Geometrische driehoek Woordenboek naar en vanuit de vreemde taal (Grafische) rekenmachine Formulekaart Geometrische driehoek Grafische rekenmachine Passer Geometrische driehoek Nederlands-Engels en Engels-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks- Engels en Engels-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Nederlands-Frans en Frans-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks- Frans en Frans-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Zorg ervoor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. Zorg ervoor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. Tijdens dit examen mag er geen gebruik gemaakt worden van een rekenmachine. Nederlands-Spaans en Spaans-Nederlands. In plaats hiervan mogen meertalige kandidaten gebruik maken van woordenboeken naar en vanuit hun moedertaal (bijvoorbeeld Turks- Spaans en Spaans-Turks). Het gebruik van een digitaal woordenboek is niet toegestaan. De formulekaart en tabellen zullen tijdens het examen uitgedeeld worden. Zorg er voor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. Zorg ervoor dat de batterijen van de rekenmachine zijn opgeladen aangezien opladen niet mogelijk is tijdens het examen. 23

Bijzondere Instroom en Toelating (BIT) www.hhs.nl/21plus bit@hhs.nl 070-445 8585 Balie: Ovaal 1.02, op werkdagen geopend tussen 11.00 15.00 uur De Haagse Hogeschool Johanna Westerdijkplein 75 2521 EN Den Haag November 2017