De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een Vergelijking met Rusten in Liggende Positie The Effectiveness of a Mindfulness-based Body Scan: a Comparison with Quiet Rest in the Supine Position Lieuwe J. van der Veen Eerste begeleider: Tweede begeleider: Dr. A. Brouwers Dr. W. Tomic Maart 2010 Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Gezondheidspsychologie Open Universiteit Nederland
Inhoudsopgave Samenvatting. 2 Summary 4 Inleiding. 6 Methode. 9 Onderzoeksontwerp... 9 Deelnemers 10 Meetinstrumenten. 11 Procedure. 13 Manipulaties. 13 Resultaten. 15 Beschrijvende statistiek 15 Beantwoording van de onderzoeksvraag. 18 Discussie.. 20 Vergelijking met experimenteel onderzoek naar de lichaamsscan 20 Vergelijking met experimenteel onderzoek naar mindfulness-gebaseerde interventies 22 Beperkingen... 22 Conclusie... 24 Referentielijst 26 Bijlage... 30 1
De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een Vergelijking met Rusten in Liggende Positie Lieuwe J. van der Veen Samenvatting Achtergrond: Recent onderzoek toont aan dat Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) positieve effecten heeft op gezondheid. Omdat dit programma uit verschillende onderdelen bestaat is het niet duidelijk wat het relatieve aandeel is van elk van de onderdelen. Doel: Onderzoeken of toepassing van de lichaamsscan in liggende positie een toename van de mate van mindfulness en een afname van stress- en gezondheidsklachten laat zien. Deelnemers, procedure, onderzoeksontwerp: Eenenzestig personen die een re-integratietraject volgden bij een bedrijf in Noord-Nederland namen vrijwillig deel aan dit experimentele, dubbelblinde onderzoek. Van 25 personen (12 mannen en 13 vrouwen) die aan het volledige programma deelnamen zijn de scores van de metingen vooraf en direct na de interventies geanalyseerd. Na matching en randomisatie zijn de deelnemers over drie groepen verdeeld: een lichaamsscan-groep, een rust-groep en een wachtlijst-groep. Meetinstrumenten: Mindfulness is gemeten met de Five Facet Mindfulness Questionnaire (FFMQ; Baer, Smith, Hopkins, Krietemeyer, & Toney, 2006) en Stress is gemeten met de Perceived Stress Scale (PSS; Cohen, Kamarck, & Mermelstein, 1983). Resultaten: Het onderzoek heeft geen significante effecten laten zien tussen deelname aan een mindfulness-gebaseerde lichaamsscan, een rust- en een wachtlijst-groep op de mate van mindfulness, stress- en gezondheidsklachten. Conclusie: De belangstelling van de deelnemers voor dit onderzoek en hun bereidheid om thuis te oefenen vormt voldoende aanleiding om vervolgonderzoek naar de effectiviteit van de lichaamsscan te doen. Verder experimenteel onderzoek onder grotere groepen kan meer duidelijkheid geven over 2
de gezondheidseffecten van de lichaamsscan en de andere onderdelen van het MBSR-programma. Keywords: Body scan; Supine position; Mindfulness; Mindfulness based stress reduction. 3
The Effectiveness of a Mindfulness-based Body Scan: a Comparison with Quiet Rest in the Supine Position Lieuwe J. van der Veen Summary Background: Recent research indicates that Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) is effective for enhancing well-being. While this intervention includes different components, it is not clear what the relative importance of each component is. Aim: To examine the effects of the body scan in the supine position, on levels of mindfulness, stress and medical symptoms. Participants, procedure, design: Sixty-one adults on re-integration at a company in the Northern part of The Netherlands volunteerd to participate in this experimental, double-blind study. Pre- and post-intervention data from twenty-five people (12 men and 13 women) who completed the entire program were analyzed. The participants were matched and assigned randomly to either a body scan, quiet rest or control group. Measures: Data were collected by using the Five Facet Mindfulness Questionnaire (FFMQ; Baer, Smith, Hopkins, Krietemeyer, & Toney, 2006) and the Perceived Stress Scale (PSS; Cohen, Kamarck, & Mermelstein, 1983). Results: Results showed no statistically significant differences in mindfulness, perceived stress and well-being, between body scan, quiet rest and control group. Conclusion: The interest of the participants in this study and their willingness to practice at home gives rise to further research on the effect of the body scan. Future research with larger groups can deepen our understanding on the health benefits of the body scan and the different components of the MBSR-program. 4
Keywords: Body scan; Supine position; Mindfulness; Mindfulness based stress reduction. 5