RK basisschool Achthoeven Perweide 5 5071 AC Udenhout Telefoon: 013-5112085 info@achthoeven.nl www.achthoeven.nl directeur René Los:rene.Los@tangent.nl MELDCODE BIJ SIGNALEN VAN HUISELIJK GEWELD EN KINDERMISHANDELING Basisschool Achthoeven (Stichting Tangent) Overwegende dat basisschool Achthoeven verantwoordelijk is voor een goede kwaliteit van de dienstverlening aan de klant (ouders/verzorgers/kinderen) en dat deze verantwoordelijkheid zeker ook aan de orde is in geval van dienstverlening aan klanten, die (vermoedelijk) te maken hebben met huiselijk geweld of kindermishandeling; dat van de beroepskrachten, die werkzaam zijn op basisschool Achthoeven op basis van deze verantwoordelijkheid wordt verwacht dat zij in alle contacten met klanten attent zijn op signalen die kunnen duiden op huiselijk geweld of kindermishandeling en dat zij effectief reageren op deze signalen; dat basisschool Achthoeven een meldcode wenst vast te stellen zodat de beroepskrachten die binnen de school werkzaam zijn weten welke stappen van hen worden verwacht bij signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling; dat basisschool Achthoeven (Stichting Tangent) in deze code ook vastlegt op welke wijze zij de beroepskrachten bij deze stappen ondersteunt; dat onder huiselijk geweld wordt verstaan: (dreigen met) geweld, op enigerlei locatie, door iemand uit de huiselijke kring, waarbij onder geweld wordt verstaan: de fysieke, seksuele of psychische aantasting van de persoonlijke integriteit van het slachtoffer, daaronder ook begrepen ouderenmishandeling en eergerelateerd geweld. Tot de huiselijke kring van het slachtoffer behoren: (ex) partners, gezinsleden, familieleden en huisgenoten; dat onder kindermishandeling wordt verstaan: iedere vorm van een voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend, of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel, daaronder ook begrepen eergerelateerd geweld en vrouwelijke genitale verminking; 1
dat onder beroepskracht in deze code wordt verstaan: de beroepskracht die voor basisschool Achthoeven (Stichting Tangent) werkzaam is en die in dit verband aan cliënten van de organisatie zorg, begeleiding, onderwijs, of een andere wijze van ondersteuning biedt; dat onder cliënt in deze code wordt verstaan: iedere persoon aan wie de beroepskracht zijn professionele diensten verleent In aanmerking nemende de Wet bescherming persoonsgegevens; de Wet op de jeugdzorg; de Wet maatschappelijke ondersteuning Stelt basisschool Achthoeven voor zijn school de volgende Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling vast. Noodsituaties Bij signalen die wijzen op acuut en zodanig ernstig geweld dat een kind daartegen onmiddellijk moet worden beschermd, kunt u meteen advies vragen aan het Advies en Meldpunt Kindermishandeling of aan het Steunpunt Huiselijk Geweld. Komt men daar, op basis van de signalen, tot het oordeel dat onmiddellijke actie is geboden, dan kunt u zonodig in hetzelfde gesprek een melding doen zodat op korte termijn de noodzakelijke acties in gang kunnen worden gezet. In noodsituaties kunt u overigens ook contact zoeken met de Raad voor de Kinderbescherming of met de crisisdienst van het Bureau Jeugdzorg en/of de politie vragen om hulp te bieden. A. Stappenplan bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling Stap 1: In kaart brengen van signalen We brengen de signalen, die een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling bevestigen of ontkrachten in kaart en leggen deze vast. Deze taak ligt in eerste instantie bij de leerkracht. Leerkracht zorgt voor verwerking in het logboek. We leggen alle contacten over de signalen vast, evenals de stappen die worden gezet en de besluiten die worden genomen. In eerste instantie gebeurt dit door de leerkracht, die daarbij ondersteund kan worden door de IVP-er/IB-er en/of. Deze neemt daar waar nodig de situatie over evt. daar waar nodig met externe ondersteuning. We beschrijven de signalen zo feitelijk mogelijk. Worden ook hypothesen en veronderstellingen vastgelegd, vermeld dan uitdrukkelijk dat het gaat om een hypothese of veronderstelling. We maken een vervolgaantekening als een hypothese of veronderstelling later wordt bevestigd of ontkracht. We leggen ook de signalen vast, die we niet direct uit eerste hand hebben over de situatie waarin deze kinderen zich mogelijkerwijs bevinden, als de toestand van het kind daar aanleiding toe geeft. 2
Als de signalen betrekking hebben op huiselijk geweld of kindermishandeling gepleegd door een beroepskracht, dan melden we de signalen indien mogelijk bij de directie, en/of anders bij de IVP-er. In dat geval is dit stappenplan niet van toepassing. In deze fase vindt er een eerste gesprek plaats met de betrokken ouder/verzorger. Stap 2: Collegiale consultatie en zonodig raadplegen van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld De leerkracht bespreekt inden nodig de signalen met een deskundige collega, de IVPer/IB-er/. Indien nodig vragen we ook advies aan het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of aan het Steunpunt Huiselijk Geweld. Stap 3: Gesprek met de cliënt We bespreken de signalen met de cliënt. Dit kan gebeuren door de IVP-er, IB-er of directie. Afhankelijk van de aard van het signaal en de herkomst van het signaal kiezen we voor één van deze mensen. We zullen per geval moeten overwegen welke van deze personen op dat moment en in die situatie de juiste persoon is om dit gesprek aan te gaan. Dit kan o.a. te maken hebben met de basis van vertrouwen. Zaken die in het verleden gespeeld hebben kunnen dit vertrouwen beschadigd hebben of het is gezien de toekomst juist belangrijk om het vertrouwen niet te beschadigen. Belangrijk hierbij is dat de leerkracht hier buiten te houden om het vertrouwen van de band tussen de leerkracht en de cliënt niet te beschadigen. Indien nodig raadplegen we een externe deskundige collega. Bijvoorbeeld vanuit het zorgteam van de school en/of het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld. Stappen gesprek 1. IVP-er/IB-er/ legt de cliënt het doel uit van het gesprek; 2. IVP-er/IB-er/ beschrijft de feiten die zijn vastgesteld en de waarnemingen die zijn gedaan; 3. IVP-er/IB-er/ nodigt de cliënt uit om een reactie hierop te geven; 4. De IVP-er/IB-er/ komt pas na deze reactie zonodig en zo mogelijk met een interpretatie van hetgeen er gezien en/of gehoord is. Het doen van een melding zonder dat de signalen zijn besproken met de cliënt, is alleen mogelijk als: de veiligheid van de cliënt, die van u zelf, of die van een ander in het geding is; als u goede redenen hebt om te veronderstellen dat de klant door dit gesprek het contact met u zal verbreken. Stap 4: Weeg de aard en de ernst van het huiselijk geweld of de kindermishandeling We wegen op basis van de signalen, van het ingewonnen advies en van het gesprek met de klant het risico op huiselijk geweld of kindermishandeling. We wegen eveneens de aard en de ernst van het huiselijk geweld of de kindermishandeling. Mogelijk wordt hierbij gebruik gemaakt van de veiligheidscheck. Stap 5: Beslissen: zelf hulp organiseren of melden 3
Hulp organiseren en effecten volgen Indien we na de afweging in stap 4 menen dat we de klant en zijn gezin voldoende tegen het risico op huiselijk geweld of op kindermishandeling kunnen beschermen: dan organiseren we zelf de noodzakelijke hulp; dan volgen we de effecten van deze hulp binnen het zorgteam van de school; (zorgteam zorgt voor de sociale kaart) dan doen we alsnog een melding als er signalen zijn dat het huiselijk geweld en/of de kindermishandeling niet stopt of opnieuw begint. Melden en bespreken met de klant Indien we de cliënt niet voldoende tegen het risico op huiselijk geweld of op kindermishandeling beschermen of indien we twijfelen dat we voldoende bescherming hiertegen kunt bieden: dan melden onze vermoedens bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of bij het Steunpunt Huiselijk Geweld; dan sluiten we zoveel mogelijk aan bij feiten en gebeurtenissen en geven dan geven we duidelijk aan, wanneer de informatie die we melden (ook) van anderen afkomstig is; dan overleggen we na melding bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld wat we als school na de melding, binnen de grenzen van onze gebruikelijke werkzaamheden, zelf nog kunnen doen om de cliënt en zijn gezinsleden tegen het risico op huiselijk geweld of op mishandeling te beschermen. We bespreken het feit dat we een melding gaan doen vooraf met de cliënt om hem/haar hier op voor te berieden en de ruimte te geven hierop te anticiperen. Stappen 1. We leggen uit waarom we van plan zijn een melding te gaan doen en wat het doel daarvan is; 2. We vragen de cliënt uitdrukkelijk om een reactie; 3. In geval van bezwaren van de cliënt, overleggen we op welke wijze we tegemoet kunnen komen aan deze bezwaren; 4. Indien dit niet mogelijk is, wegen we de bezwaren af tegen de noodzaak om de cliënt of zijn gezinslid te beschermen tegen het geweld of de kindermishandeling. We betrekken in onze afweging de aard en de ernst van het geweld en de noodzaak om de cliënt of zijn gezinslid door het doen van een melding daartegen te beschermen; 5. We doen een melding indien naar ons oordeel de bescherming van de cliënt of zijn gezinslid de doorslag moet geven. Van contacten met de cliënt over de melding kunnen we afzien: 4
als de veiligheid van de cliënt, die van onszelf, of die van een ander in het geding is; als we goede redenen hebben om te veronderstellen dat de cliënt daardoor het contact met ons zal verbreken. B. Verantwoordelijkheden van bs Achthoeven voor het scheppen van een randvoorwaarden voor een veilig werk- en meldklimaat Om het voor beroepskrachten mogelijk te maken om in een veilig werkklimaat huiselijk geweld en kindermishandeling te signaleren en om de stappen van de meldcode te zetten, draagt bs Achthoeven er zorg voor dat: binnen de organisatie en in de kring van klanten bekendheid wordt gegeven aan het doel en de inhoud van de meldcode; regelmatig een aanbod wordt gedaan van trainingen en andere vormen van deskundigheidsbevordering zodat beroepskrachten voldoende kennis en vaardigheden ontwikkelen en ook op peil houden voor het signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling en voor het zetten van de stappen van de code; er voldoende deskundigen beschikbaar zijn die de beroepskrachten kunnen ondersteunen bij het signaleren en het zetten van de stappen van de code; de meldcode aansluit op de werkprocessen binnen de organisatie; de werking van de meldcode regelmatig wordt geëvalueerd en dat zonodig acties in gang worden gezet om de toepassing van de meldcode te optimaliseren; afspraken worden gemaakt over de wijze waarop bs Achthoeven zijn beroepskrachten zal ondersteunen als zij door cliënten in of buiten rechte worden aangesproken op de wijze waarop zij de meldcode toepassen. In de onderstaande bijlagen geven we het stroomschema weer van de meldcode (Bijlage 1) en een begrippenkader met betrekking tot dit onderwerp (Bijlage 2) 5
Bijlage 1 Stap Beschrijving Betrokkene(n) Stap 1 In kaart brengen van signalen: leerkracht Stap 2 Stap 3 Maak onderscheid tussen feiten en hypotheses of veronderstellingen Gebruik indien gewenst gebruik van signaleringslijst huiselijk geweld en kindermishandeling Eerste oriënterend gesprek Situatie acuut onveilig: Direct melden bij Politie of AMK/SHG Collegiale consultatie: Bespreek de signalen met deskundige collega Vraag zo nodig advies bij AMK of Steunpunt huiselijk geweld Gesprek met de leerling (en de ouders): Vraag eventueel hulp bij de aandachtsfunctionaris Gebruik de aandachtspunten die genoemd zijn: o Leg ouders en leerling doel uit van gesprek o Beschrijf feiten en waarnemingen o Nodig ouders en leerling uit reactie hierop te geven o Geef na reactie zo nodig een interpretatie van de feiten Leerkracht Leerkracht IVP IB IVP IB Stap 4 Weging van de aard en de ernst IVP IB Stap 5 Beslissing vervolg: Geen melding doen bij AMK o Organiseer de hulp en leg vast in dossier o Volg effect van hulp en leg vast in dossier o Bespreek met aandachtsfunctionaris alsnog een melding als signalen blijven Wel melding doen bij AMK o Bespreek de leerling in zorgoverleg o Bespreek (doel van de) melding met ouders en leerling o Doe (ev via aandachtscoördinator) melding bij AMK o Communiceer met hen feiten en constateringen o Overleg met hen wat zelf nog gedaan kan worden o Blijf in contact met leerling leerkracht IB 6
Bijlage 2 Kindermishandeling Kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch geweld 1. AMK Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) is een onderdeel van het Bureau Jeugdzorg en de centrale instantie voor het vragen van advies over of het melden van kindermishandeling. Het AMK adviseert en ondersteunt onder meer bij: het maken van een inschatting van de problemen van het kind; hoe vermoedens van kindermishandeling met de ouders te bespreken; welke hulp aan het kind of de ouders geboden kan worden. Geheimhoudingplicht Artikel 7:457 BW legt de instelling waar een hulpverlener werkzaam is de zorgplicht op om het geheim van de patiënt te beschermen. Het medisch beroepsgeheim houdt in dat een hulpverlener geen gegevens van een patiënt aan derden mag verstrekken. Doorbreking van het medisch beroepsgeheim kan als sprake is van: toestemming van de patiënt, informatie-uitwisseling met degenen die direct bij de behandeling zijn betrokken, wettelijk voorschrift of conflict van plichten. Meldrecht Onder bepaalde omstandigheden is doorbreking van het medisch beroepsgeheim wettelijk toegestaan zonder voorafgaande toestemming 2. Dit meldrecht is een lex specialis ten opzichte van de WGBO, de Wet BIG en het Wetboek van Strafrecht en geldt ten opzichte van het AMK en de Raad voor de Kinderbescherming. In contacten met politie/justitie bewaart de arts in beginsel zijn beroepsgeheim en beroept zich op zijn verschoningsrecht. Waarheidsvinding alleen is onvoldoende grond voor doorbreking van het beroepsgeheim, niet tijdens opsporingsonderzoek, niet tijdens een gerechtelijk vooronderzoek en niet ter terechtzitting. Het beroepsgeheim kan in de richting van politie/justitie alleen doorbroken worden indien en voorzover dat noodzakelijk is om gevaar voor de veiligheid van een kind af te wenden (zie onder: conflict van plichten). Conflict van plichten Het medisch beroepsgeheim van een hulpverlener kan doorbroken worden als sprake is van een conflict van plichten. Een conflict van plichten kan zich voordoen wanneer een zwaarwegend belang van de patiënt of een ander dan de patiënt de doorbreking van de geheimhoudingsplicht rechtvaardigt, omdat het bewaren van het geheim voor de patiënt of een ander ernstig nadeel of gevaar oplevert. Van een conflict van plichten kan bijvoorbeeld sprake zijn ingeval van (een vermoeden van) kindermishandeling. De hulpverlener heeft al het mogelijke geprobeerd om zonder doorbreking van de geheimhoudingsplicht het probleem op te lossen. Er zijn situaties denkbaar dat er reëel gezien geen andere mogelijkheid bestaat dan doorbreking van het medisch beroepsgeheim. Het gaat dan om 7
het afwenden van gevaar voor het betrokken kind (en/of andere kinderen in het gezin). Deze zorgvuldige afweging dient de hulpverlener zelf te maken. De hulpverlener moet nadien kunnen verantwoorden waarom inbreuk gemaakt is op de geheimhoudingsplicht die hij tegenover zijn patiënt heeft. Van deze afweging dient de hulpverlener (zorgvuldig en objectief) aantekening te maken in het medisch dossier. Medische gegevens worden aan politie/justitie indirect, via een daartoe benoemde onafhankelijk medisch deskundige verschaft, dan wel via een forensisch arts 3. Gebleken/vermoeden van kindermishandeling In dit document wordt in de stroomschema s onderscheid gemaakt tussen gebleken en vermoeden van (kinder)mishandeling. Het is van belang dat deze afweging zeer zorgvuldig gemaakt wordt. Indien er ruimte is voor de minste twijfel over kindermishandeling wordt gekozen voor de terminologie het vermoeden van kindermishandeling. Huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat gepleegd wordt door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer, dat wil zeggen (ex-)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Het begrip huiselijk geweld heeft expliciet te maken met de relatie tussen pleger en slachtoffer en niet met de plaats van het geweld. Onder geweld wordt verstaan de aantasting van de persoonlijke integriteit. Het kan daarbij gaan om lichamelijk geweld (mishandeling), psychisch of emotioneel geweld (uitschelden, treiteren, kleineren, bedreiging, stalking), ongewenste seksuele toenadering of seksueel misbruik. Risicotaxatie Met risicotaxatie wordt in dit document bedoeld: de klinische inschatting die de hulpverlener verricht om de mate van gevaar voor de betreffende patiënt in de gegeven situatie te bepalen. Bestaande of nog te ontwikkelen risicotaxatie instrumenten kunnen de hulpverlener hierbij behulpzaam zijn. Aan de hand van de gemaakte risicotaxatie zal de hulpverlener bepalen welke wijze van hulpverlening (monitoring dan wel melding) het meest aangewezen is. Ingeval van kindermishandeling zal altijd anoniem advies van de AMK ingewonnen worden. 8