Gebruik van een poortkatheter Inhoud 1. Waarom heb ik een poortkatheter nodig? 2. Wat is een poortkatheter? 3. Hoe gebeurt de plaatsing van een poortkatheter? 4. Het gebruik van een poortkatheter 4.1. Het aanprikken van een poortkatheter 4.2. Gebruik van een verdovende crème 4.3. Mijn behandeling via de poortkatheter 4.4. Wat als mijn behandeling afgelopen is? -1-
1 Waarom heb ik een poortkatheter nodig? De dokter heeft u een behandeling voorgeschreven waarbij het nodig is om regelmatig medicatie of andere vloeistoffen direct in een bloedvat toe te dienen (= een intraveneuze behandeling). Een poortkatheter is voor u de meest geschikte toegangsweg tot de bloedbaan. Door de toediening van vaak irriterende producten kunnen uw bloedvaten veel schade ondervinden door ontstekingen, verhardingen en verstoppingen van de bloedvaten. Een poortkatheter voorkomt dat u regelmatig in de armen geprikt moet worden voor een bloedafname of voor het plaatsen van een infuus (ook baxter genoemd). Een poortkatheter kan omwille van technische beperkingen echter niet gebruikt worden bij een CT-scan met contrastvloeistof. Voor dit onderzoek zal de verpleegkundige u dus wel in de arm aanprikken. Voordelen De poort belemmert u niet in uw dagelijkse bezigheden. U kan douchen, zwemmen en alle andere activiteiten doen die u altijd gedaan heeft. De poort is moeilijk te zien. Het ziet eruit als een klein onderhuids bobbeltje. at is een poortkatheter? poortkatheter is een volledig toedieningsysteem dat onderhuids bij u atst wordt. De chirurg plaatst de poortkatheter op een weinig opvallende onder uw huid, 2 Wat bijvoorbeeld is een poortkatheter? ter hoogte van uw borst of arm. De katheter e poort komt terecht in een groot bloedvat. Zo kunnen medicijnen en toffen makkelijk toegediend worden. Een poortkatheter is een volledig toedieningsysteem dat onderhuids bij u geplaatst wordt. De chirurg plaatst de poortkatheter op een weinig opvallende plaats onder uw huid, bijvoorbeeld ter hoogte van uw borst of arm. De katheter van de poort komt terecht in een groot bloedvat. Zo kunnen medicijnen en vloeistoffen makkelijk toegediend worden. De poortkatheter bestaat uit twee belangrijke onderdelen: een reservoir of een kleine injectiekamer: dit deeltje wordt onderhuids geplaatst. een katheter of een leiding: deze dunne infuusleiding bevindt zich in een groot bloedvat. ortkatheter bestaat uit twee belangrijke onderdelen: n reservoir of een kleine injectiekamer: t deeltje wordt onderhuids geplaatst. n katheter of een leiding: ze dunne infuusleiding vindt zich in een groot oedvat. delen Voordelen De poort belemmert u niet in uw dagelijkse bezigheden. U kan douchen, zwemmen en alle andere activiteiten doen die u altijd gedaan heeft. De poort is moeilijk te zien. Het ziet eruit als een klein onderhuids bobbeltje. ort belemmert u niet in uw dagelijkse bezigheden. U kan douchen, zwemn alle andere activiteiten doen die u altijd gedaan heeft. De poort is moeilijk -2-. Het ziet eruit als een klein onderhuids bobbeltje.
3 Hoe wordt een poortkatheter geplaatst? 3 Hoe wordt een poortkatheter geplaatst? Voor de plaatsing van een poortkatheter is een korte operatie nodig. Voor de plaatsing van een poortkatheter U kan kiezen voor is een een lichte korte algemene operatie verdoving of voor lokale verdoving. nodig. U kan kiezen voor een lichte algemene Lichte algemene verdoving verdoving of voor lokale verdoving. Bij deze zogenaamde monitored anesthesia care brengt de anesthesist u in een Lichte algemene verdoving lichte slaap. De verdovingsproducten worden Bij deze zogenaamde monitored meestal anesthesia via een infuus toegediend. care brengt Dat infuus de wordt vooraf in een ader ingebracht. anesthesist u in een lichte slaap. De verdovingsproducten worden meestal via een infuus toegediend. Dat infuus wordt vooraf in een ader ingebracht. Bij deze verdoving bent u niet meer bij bewustzijn. Bron: PAS-port, Deltec De anesthesist blijft gedurende de operatie in de operatiezaal om de vitale functies meer (hartritme, bij bewustzijn. bloeddruk, zuurstofgehalte in het bloed ) te bewaken via de Bij deze verdoving bent u niet monitor. Vaak krijgt u een buisje net boven de stembanden om uw ademhaling De anesthesist blijft gedurende te ondersteunen. de operatie Na in de de ingreep operatiezaal gaat u naar om de de ontwaakzaal vitale functies tot u volledig (hartritme, bloeddruk, zuurstofgehalte bewustzijn in het bent bloed ) en de pijn te voldoende bewaken onder via controle de monitor. is. Vaak krijgt u bij een buisje net boven de stembanden om uw ademhaling te ondersteunen. Na de ingreep Lokale verdoving gaat u naar de ontwaakzaal tot u volledig bij bewustzijn bent en de pijn voldoende onder controle is. De lokale verdoving wordt ingespoten ter hoogte van de operatieplaats. Meestal doet de chirurg dit. Deze verdoving is te vergelijken met een plaatselijke verdoving bij de tandarts. Bij deze vorm van verdoving is er geen anesthesist aanwezig Lokale verdoving in de operatiezaal. De lokale verdoving wordt ingespoten ter hoogte van de operatieplaats. Meestal doet de chirurg dit. Deze verdoving is Nuchter vergelijken zijn met een plaatselijke verdoving bij de tandarts. Bij deze vorm van verdoving Bij is er beide geen vormen anesthesist van verdoving aanwezig moet u nuchter in de zijn. operatiezaal. Dit betekent dat u tot zes uur voor de operatie een lichte maaltijd mag eten en dat u tot twee uur voor de Nuchter zijn operatie heldere vloeistoffen mag drinken zoals water, koolzuurhoudende dranken (bv. cola), koffie en thee (zonder melk of suiker). Als u medicatie inneemt, Bij beide vormen van verdoving vraag moet dan aan u uw nuchter behandelende zijn. Dit arts betekent of u deze medicatie dat u tot verder zes mag uur innemen. voor de operatie een lichte maaltijd Als mag dat zo eten is, mag en u deze dat medicatie u tot twee met een uur klein voor slokje de water operatie innemen. heldere vloeistoffen mag drinken zoals water, koolzuurhoudende dranken (bv. cola), koffie en thee (zonder melk of suiker). Als u medicatie inneemt, vraag dan aan uw behandelende arts of u deze medicatie verder mag innemen. Als dat zo is, mag u deze medicatie met een klein 4 Gebruik van een poortkatheter slokje water innemen. Plaatsing Om de poortkatheter te plaatsen, maakt de chirurg een kleine snede van ongeveer 5 cm. De leiding wordt in een bloedvat geschoven totdat het uiteinde zich net boven het hart bevindt. Tenslotte maakt de chirurg de poort vast in het vetweefsel. Na de operatie kan de operatieplaats nog wat pijnlijk aanvoelen en kan ze wat gezwollen zijn. Dit is volledig normaal. Als de arts wil dat uw behandeling onmiddellijk start, kan de poort onmiddellijk gebruikt worden. Tijdens de operatie zal de chirurg dan meteen een naald in de poortkatheter plaatsen. In de andere gevallen wachten we enkele dagen, zodat alles eerst kan genezen. De operatie duurt ongeveer één uur. Het is normaal dat u de dag na de operatie wat pijn voelt ter hoogte van de operatiestreek. Deze pijn moet dag na dag afnemen. Als dat niet het geval is, of u voelt juist méér pijn, raadpleeg dan uw arts. Plaa Om d veer 5 net bo weefs ze wa Als de gebru poort alles e Het is opera u voe U hoe worde tingen verba met w Als u kan u weken bewe 4 H 4.1 Een p steed poort keer d prikt w De v specia Bron: p -3-
U hoeft zich geen zorgen te maken over de draadjes. Ze moeten niet verwijderd worden, omdat ze vanzelf verdwijnen (de chirurg gebruikt resorbeerbare hechtingen). De dag na de operatie ontsmet u best de wonde en brengt u een nieuw verband aan. Als de wonde volledig genezen is, kan u de huid gewoon wassen met water en zeep. Er is geen verband meer nodig. Als u merkt dat er na twee weken nog restjes van de hechtingen zichtbaar zijn, kan u aan de verpleegkundige vragen om ze te verwijderen. De eerste drie weken na de operatie let u best op met bepaalde bewegingen. Vermijd bruuske bewegingen met uw arm en til geen zware lasten. 4 Het gebruik van de poortkatheter 4.1 Het aanprikken van de poortkatheter Een poortkatheter zorgt ervoor dat u niet steeds geprikt wordt in uw armen. De poort kan gemakkelijk meer dan 3000 keer door de een verpleegkundige aangeprikt worden. De verpleegkundige gebruikt daarvoor speciale naalden. 4.2 Gebruik van een verdovende crème Het aanprikken van de poort verloopt doorgaans vlot, maar u kan toch wat pijn ondervinden bij het aanprikken. Indien u dit wenst, kan u een verdovende zalf gebruiken (Emla crème). De Emla -crème kan u in uw apotheek kopen of op sommige afdelingen in het ziekenhuis. De crème kost 4,11 euro en wordt bij bestelling in het ziekenhuis op uw eerstvolgende factuur ingebracht. Wenst u de crème in uw apotheek af te halen, dan heeft u wel een voorschrift van de arts nodig. U kan dit vragen aan uw arts in het ziekenhuis of aan uw huisarts. Hoe gebruikt u deze crème? U brengt de Emla -crème aan ter hoogte van de prikplaats van uw poortkatheter. U doet dit 1 à 2 uur voor het aanprikken. In vele gevallen kan u dit dus thuis al doen. Na het aanbrengen van de crème brengt u een afsluitend verband aan, zodat de crème goed op de huid kan inwerken. Gebruik hiervoor liefst een afsluitende folie die te koop is in de apotheek. U mag de crème niet inmasseren en het verband moet minimum 1 uur ter plaatse blijven. Na een uur begint de Emla -crème gedurende 2 uur te werken. De verpleegkundige zal voor het aanprikken van de poort het verband verwijderen en de huid reinigen. Zijn er mogelijke bijwerkingen? De belangrijkste bijwerkingen zijn irritatie en overgevoeligheid van de huid. Raadpleeg uw arts indien deze bijwerking voorkomt. De Emla -crème kan u gerust samen met andere geneesmiddelen gebruiken. Bij het gebruik ervan mag u autorijden, alles eten en alcohol (met mate) drinken. Hoe bewaar ik best deze crème? De Emla -crème bewaart u best op kamertemperatuur. Sluit de tube crème goed na elk gebruik. -4-
4.3 Mijn behandeling via de poortkatheter Indien voor uw behandeling gedurende een paar dagen een infuus noodzakelijk is, blijft de naald in de poort zitten tot de behandeling ten einde is. De naald hoeft dus niet iedere dag vervangen te worden. Om infecties en verstoppingen te vermijden, zal de naald wel wekelijks vervangen worden. Na de behandeling wordt de poort steeds goed gespoeld met een fysiologische oplossing en spuit de verpleegkundige een antistollingsmiddel (heparine) in uw poort. Dit voorkomt dat uw poort en de leiding dichtslibben. Wanneer u het ziekenhuis verlaat, wordt de naald verwijderd. 4.4 Wat als mijn behandeling afgelopen is? Indien uw poort niet regelmatig aangeprikt wordt, moet uw poort om de 6 tot 8 weken gespoeld worden. U kan dit in het ziekenhuis of door uw huisarts laten uitvoeren. In het ziekenhuis ontvangt u hiervoor een afsprakenkaartje. Als de poort niet meer nodig is, kan ze verwijderd worden. Soms beslist de arts om ze toch te laten zitten, zodat de poort in de toekomst opnieuw gebruikt kan worden. Bij koorts, pijn, roodheid en een zwelling ter hoogte van uw poort, aarzel niet om uw verpleegkundige of arts hiervan op de hoogte te brengen. Blijf niet met uw vragen zitten, stel ze gerust aan uw verpleegkundige of arts. Oncologie/0107 Klinisch Referentiecentrum Poortkatheters UZ Gent Verpleegkundig Consulent Poortkatheterzorg Tel. 09 332 24 17-5-