Nota Universiteitsraad UR nummer Corsanummer 14.128 14.30421 Aan Van Opsteller Onderwerp Status : Universiteitsraad : College van Bestuur : Mirjam Bok : Stand van zaken honoursonderwijs, deelproject bama3.0 : ter bespreking Behandeling in : commissie O&O d.d. 03-11-14 Kern van de inhoud Een van de deelprojecten van het universiteitsbrede project BaMa 3.0 betreft het vernieuwen en verduurzamen van de honoursprogramma s. Honoursprogramma s maken deel uit van de prestatieafspraken t.a.v. bevordering van excellentie met het ministerie van OCW. In deze nota wordt de stand van zaken van het deelproject honoursonderwijs weergegeven aan de hand van de vier doelstellingen die zijn geformuleerd. Verzoek aan de universiteitsraad Het college bespreekt de voortgang van het deelproject graag met de raad. Blad 1 van 1
BaMa 3.0: Voortgang & planning implementatie Honoursprogramma s Inleiding Een van de deelprojecten van het universiteitsbrede project BaMa 3.0 betreft het vernieuwen en verduurzamen van de honoursprogramma s. Honoursprogramma s maken deel uit van de prestatieafspraken t.a.v. bevordering van excellentie met het ministerie van OCW. De universiteit heeft daarbij vastgelegd dat de deelname van studenten aan excellentietrajecten (facultaire en universitaire honoursprogramma s in bachelor en master, university colleges en researchmasters) toeneemt van 5% in 2006 via 9% in 2010 naar 13% in 2016. In deze nota wordt de stand van zaken van het deelproject honoursonderwijs weergegeven aan de hand van de vier doelstellingen die zijn geformuleerd, als ook een planning voor periode tot aan het einde van het project (september 2015). Honoursprogramma s dragen bij aan de ambitie van de Universiteit Utrecht om studenten uit te dagen het beste uit zichzelf en uit hun opleiding te halen. Honoursonderwijs biedt bovendien een experimenteerruimte voor innovaties in het onderwijs, met een spin-off naar het reguliere onderwijs, een kweekvijver voor excellente docent/onderzoekers, voldoening voor docenten, een netwerk van alumni die als ambassadeur voor de Universiteit Utrecht optreden en vaak ook bereid zijn iets terug te doen voor de UU. De afgelopen 15 jaar ruime ervaring opgedaan met honoursonderwijs, waarmee de universiteit studenten die extra uitdaging zoeken, ondersteunt en stimuleert. Doelstellingen van het Utrechts honoursonderwijs zijn: Extra uitdaging voor de beste studenten; Studenten verwerven een betere startpositie voor vervolgopleiding en arbeidsmarkt; Kweekvijver voor excellente docenten, onderzoekers en academische professionals; Experimenteerruimte voor onderwijs, zodat nieuwe ideeën kunnen doordringen naar regulier onderwijs; De positie van de UU als leidende researchuniversiteit versterken, aantrekkelijk voor talenten (docenten en studenten) uit binnen- en buitenland. Mede dankzij het Sirius Programma - waaruit de universiteit een subsidie verwierf van 4 miljoen in de bachelorfase plus 1 miljoen in de masterfase - zijn we er in geslaagd honoursonderwijs universiteitsbreed uit te bouwen en zijn er selectieve honoursprogramma s toegankelijk voor studenten vanuit alle bacheloropleidingen. In de masterfase bieden we honoursonderwijs in de vorm van het universiteitsbrede programma Young Leaders League aan, dat zich richt op leiderschap, ondernemerschap en moreel-ethische vorming, en onderzoeksmasters. In de richtlijn onderwijs is al in 2002 vastgelegd dat in het alfa/gamma-domein selectie plaatsvindt bij de onderzoeksmasters, wat betekent dat alleen uitstekende en gemotiveerde studenten zich kwalificeren. De Universiteit Utrecht beschouwt daarom ook onderzoeksmasterstudenten als excellente studenten. In de experimentele fase is een diversiteit aan honoursprogramma s ontstaan, met verschillende startmomenten en inhoudelijke accenten. In het BaMa 3.0-project is besloten daar meer uniformiteit in te brengen zodat Utrechtse honoursprogramma s aan een aantal gemeenschappelijke kenmerken voldoen, met ruimte voor het specifieke karakter van student en opleiding (waarbij bijvoorbeeld de focus soms meer op verdieping en soms meer op verbreding kan liggen): - in de bachelorfase zijn honoursprogramma s onderdeel van elke bacheloropleiding die onze beste studenten tot uitzonderlijke prestaties brengen een zodanige uitstraling op het reguliere onderwijs dat voor alle studenten een ambitieuzer studieklimaat wordt gerealiseerd. - studenten worden geselecteerd, in principe voor de start van het eerste jaar. Daarnaast is er nog een mogelijkheid voor zij-instroom in de loop van het eerste jaar. Er wordt gestreefd naar een instroom van 10% van de bachelorstudenten. - een Utrechts honoursprogramma kent zowel verdiepende als verbredende elementen, een deel van het programma wordt binnen de major gevolgd, een deel daarbuiten. - studenten nemen actief deel in de extracurriculaire activiteiten van de honourscommunity; de docent-coördinator van de honours community bespreekt met iedere student periodiek voortgang en verdere ambities. - een internationaal georiënteerde arbeidsmarkt vraag om academici en wereldburgers die in staat zijn over nationale en culturele grenzen te kijken en op internationaal niveau te functioneren. Honoursstudenten verblijven daarom een periode aan een buitenlandse universiteit of doen in elk geval enige vorm van internationale ervaring op in het buitenland. Bovengenoemde elementen geven het honoursonderwijs een helder Utrechts profiel. Om dit profiel te bewaken en een aantoonbaar hoger niveau van de honoursprogramma s te waarborgen, Blad 2 van 7
worden honoursprogramma die aan deze kenmerken voldoen, door het college van bestuur in 2014 en 2015 gecertificeerd. Flankerend onderzoek In het kader van het Sirius Programma heeft de Universiteit Utrecht onder leiding van prof.dr Theo Wubbels ook flankerend onderzoek gedaan gericht op de student, de leeromgeving en de didactiek, om de ontwikkeling van honoursonderwijs van een empirische basis te voorzien. De verschillende publicaties (inclusief twee promoties) die dit heeft opgeleverd, worden ingezet binnen de door het Center of Excellence in University Teaching ontwikkelde leergang Honours Teaching. Inmiddels hebben in vier leergangen in totaal zo n 60 deelnemers de leergang met succes afgerond, een vijfde volgt dit najaar. De universiteit bouwt zo aan een netwerk van docent-experts met een gemeenschappelijke visie op honoursonderwijs. Stand van zaken deelproject honoursprogramma s Als doelstellingen van het deelproject honoursprogramma s zijn geformuleerd: 1. alle faculteiten bieden uiterlijk 1 september 2015 gecertificeerde honoursprogramma s nieuwe stijl aan; 2. het honoursonderwijs is bekend bij aankomende studenten en werving is ingebed in de matchingsprocedure (uniforme uitstraling/marketing); 3. doelstellingen prestatieafspraken liggen op schema; 4. voor het honoursonderwijs is een duurzaam financieringsmodel ontwikkeld. Het college van bestuur heeft prof.dr. Rob van der Vaart aangesteld als Honours Dean om het deelproject honoursonderwijs samen met de zeven facultaire Honours Directors te implementeren. Het implementatietraject Honours 3.0 loopt van september 2012 tot september 2015. 1. alle faculteiten bieden uiterlijk 1 september 2015 gecertificeerde honoursprogramma s nieuwe stijl aan. De universiteit kent een systeem van interne certificering voor het starten van nieuwe opleidingen en programma s, om de onderwijsvisie te borgen en te kunnen sturen op kwaliteit. In dat kader is afgesproken ook de honoursprogramma s door het college van bestuur te laten certificeren. Hiertoe wordt een commissie van experts op het gebied van honoursonderwijs ingesteld, die het college van bestuur adviseert over certificering van de honoursprogramma s. De commissie bestaat uit Barbara Oomen (vz), Marca Wolfensberger, een honours dean van een andere universiteit (Groningen of Leiden) en een alumnus. De programma s voldoen aan de volgende gemeenschappelijke kenmerken 1 : - selectie voor of gedurende het eerste jaar (en dus ook starten in het eerste jaar) - tenminste 25% van de bachelor (equivalent van zes cursussen = 45 EC) gevolgd op honoursniveau; minimaal 15 en maximaal 30 EC binnen de major (verdiepend) en minimaal 15 en maximaal 30 EC buiten de major (verbredend); - een honoursthesis maakt deel uit van het programma; - honoursstudenten doen internationale ervaring op; - nemen actief deel aan de honourscommunity; - en blijven ook tijdens de opleiding voldoen aan minimale eisen zoals een hoog gemiddeld cijfer en lopen geen studievertraging op. In de bijlage zijn de criteria verder uitgewerkt in een certificeringsformat. De commissie stelt zich op als critical friend (vergelijkbaar met de sirius-audits). indienen bezoek CvB commissie 1 e ronde GEO, BMW, SW 28/05/14 juni 2014 26/08/14 2 e ronde BÈTA, GW, ULC, UCU, B&O 14/11/14 nov 2014 16/12/14 3 e ronde DGK, GNK, ECO 22/05/15 juni 2015 30/06/15 Stand van zaken Voor de honoursprogramma s wordt gestreefd naar een instroom van 10% van de studenten 2. 1 dit model is gebaseerd op criteria die in de Verenigde Staten gebruikelijk zijn voor honoursprogramma s. 2 15% is het streefcijfer voor een honoursprogramma binnen een reguliere bacheloropleiding. Voor de prestatieafspraken geldt een percentage van 13% voor deelname aan excellentietrajecten, voor bachelor en master samen. Hiervoor worden de twee University Colleges volledig meegeteld, als ook de researchmasters in het alfa/gamma-domein. Blad 3 van 7
- Bètawetenschappen (1000 1 e -jaars) biedt per opleiding een honoursprogramma aan met daarnaast gezamenlijke, interdisciplinaire activiteiten. Dit jaar zijn 95 eerstejaars gestart met een honoursprogramma (+ 83 studenten die een dubbele major volgen, de zogeheten TWINopleiding, meestal een combinatie van Wis- en Natuurkunde. De faculteit rekent deze studenten ook onder honoursstudenten, maar tellen niet mee voor de prestatieafspraken). - Diergeneeskunde (225 1 e -jaars) heeft een nieuw honoursprogramma ontwikkeld en is in het tweede semester van dit collegejaar van start gegaan met het oriëntatieprogramma voor eerstejaars studenten, waarvoor zich 18 studenten hebben aangemeld. Het streven is deelname van zo n 25 studenten (10%). - Geesteswetenschappen (1300 1 e -jaars) biedt een facultair programma aan binnen vier domeinen. In het eerste jaar zijn drie instroommomenten, de laatste op 15 april. Inmiddels nemen 47 studenten deel aan de honoursactiviteiten, gestreefd wordt naar zo n 60 deelnemers. - Geneeskunde (304 1 e -jaars) biedt momenteel een honoursprogramma voor 2 e en 3 e jaarsstudenten en start met een nieuw programma parallel aan de invoering van het nieuwe CRU-curriculum in september 2015 en streeft dan naar een instroom van 10%. BMW (175 1 e jaars): biedt momenteel een honoursprogramma voor 2 e en 3 e jaarsstudenten en start in 2014 met een oriëntatiecursus voor eerstejaars in blok 3. BMW streeft naar een instroom van 8% van de studenten. - Geowetenschappen (540 1 e -jaars) heeft een faculteitsbreed honourscollege ingericht. Er is veel geïnvesteerd in werving tijdens de matching en selectie voor de poort, in september zijn 43 studenten gestart en in januari nog eens 16. Inmiddels zijn 10 studenten weer gestopt. GEO wijt dit o.a. aan het feit dat aanvankelijk geprobeerd is een community te vormen met alle cohorten (ook voorgaande jaren), waardoor een te grote groep ontstond. Dit leent zich niet goed voor interactie, studenten misten de kleinschaligheid en voelden zich bovendien niet echt speciaal. Er wordt nu gedacht over een indeling in sub-communities. - Sociale Wetenschappen (1200 1 e -jaars) biedt dit jaar voor het eerst in het eerste jaar oriënterende activiteiten, waaraan 50 studenten deelnemen. Definitieve selectie vindt plaats aan het einde van het eerste jaar. SW geeft aan dat veel studenten eerst willen aanzien of ze de studie zelf wel aankunnen, alvorens ze zich aanmelden voor een honoursprogramma. - REBO Rechtsgeleerdheid (700 1 e -jaars): twee Law Colleges met een instroom van 165. Economie (350 1 e jaars) gaat per september 2014 van start met colleges naar model van het ULC, en streeft naar een instroom van 60-90 studenten. B&O (90 1 e -jaars) wil meer differentiëren binnen de geselecteerde studentenpopulatie en ontwikkelt een honoursprogramma binnen de opleiding. - University College Utrecht (250 1 e jaars) UCU is in overleg met andere selectieve opleidingen (B&O en de Law Colleges) om te bezien op welk wijze studenten kunnen voldoen aan de UUhonours eisen op basis van een portfolio of vergelijkbaar instrument. De verwachting is dat het percentage studenten dat zich weet te kwalificeren ver boven de 10% zal liggen. Descartes College Het Descartes College biedt momenteel vier interdisciplinaire honourscursussen aan, met gastcolleges van topwetenschappers en maatschappelijk vooraanstaande sprekers. Studenten leren in een breed kader na te denken over wetenschap en over hun eigen rol als wetenschapper. Jaarlijks worden uit zo n 200 aanmeldingen vanuit alle faculteiten 100 studenten (twee groepen van 50) geselecteerd. Het Descartes College was oorspronkelijk een zelfstandig honoursprogramma, maar wordt nu universiteitsbreed (verbredings-)aanbod dat studenten van alle opleidingen kunnen inpassen in hun honoursprogramma. Het is dan ook de bedoeling dat in het vervolg onder eerstejaars honoursstudenten geworven wordt voor deze cursussen. Aangezien er op dit moment nog te weinig eerstejaarsstudenten deelnemen aan honoursprogramma s, wordt voor komend collegejaar nog eenmaal onder alle bachelorstudenten geworven die gemiddeld een 7,5 of hoger hebben behaald. Honoursprogramma s in de masterfase De honoursprogramma s in de master vallen buiten de scope van het BaMa 3.0-project. Op 1 januari 2015 loopt formeel het Sirius Programma af, en in oktober daaraan voorafgaand vindt de laatste audit plaats. Dan moet duidelijk zijn op welke manier verduurzaming van het honoursprogramma Young Leaders League vorm krijgt. Er zijn vergevorderde plannen om het programma per 1 september 2015 onder te brengen bij het strategische thema Institutions, dat op zoek is naar profilering van het thema in het onderwijs. In dat geval wordt het programma formeel ondergebracht bij een van de participerende faculteiten. Daarnaast bieden verschillende masters eigen honoursprogramma s aan: Rechtsgeleerdheid, Geneeskunde, Biomedische wetenschappen. Hiervoor zijn nog geen universiteitsbrede criteria Blad 4 van 7
vastgesteld. De honoursacitiviteiten in de master worden per september 2015 onder regie van de Honours Dean gebracht. 2. Het honoursonderwijs is bekend bij aankomende studenten en werving is ingebed in de matchingsprocedure (uniforme uitstraling/marketing). Werving/attendering t.a.v. honoursonderwijs is ingebed in de matchingsprocedure: via het matchingsformulier geven studenten aan of ze geïnteresseerd zijn en tijdens de matchingsdagen wordt hierover informatie gegeven. De directie C&M heeft in het kader van BaMa 3.0 een honoursmarketingplan opgesteld waarmee honoursonderwijs wordt opgenomen in alle marketingmiddelen en -activiteiten, gericht op studiekiezers. Naast studiekiezers, richt dit plan zich ook duidelijk op eerstejaars bachelorstudenten die mogelijk gedurende het eerste jaar kunnen instromen in een honoursprogramma. Honoursonderwijs heeft een prominente plaats op de bachelorsite gekregen. Vanuit deze homepage kunnen aankomend studenten informatie over het honoursprogramma van elke bacheloropleiding vinden. T.a.v. de uniforme uitstraling is nog de vraag of er meer uniformiteit gewenst is in de naamgeving. De naamgeving is op dit moment niet uniform. Deze discussie is uitvoerig gevoerd in het overleg van de honours dean met de facultaire honours directors. In december 2011 nam het college van bestuur het besluit om in iedere faculteit een herkenbaar honourscollege in te richten. Het succes van de University Colleges en het Utrecht Law College kreeg op deze manier navolging binnen elke faculteit. - De faculteiten Geowetenschappen en Sociale wetenschappen hebben dat op deze manier vormgegeven en de naam Honours College Geowetenschappen resp. Sociale Wetenschappen genoemd. - Binnen REBO bestaat het Utrecht Law College als gevestigd merk, in navolging daarvan is bij Economie ook een College in ontwikkeling. B&O ontwikkelt een honoursprogramma binnen de opleiding. - Binnen de faculteiten Bètawetenschappen, Diergeneeskunde en Geneeskunde is sprake van honoursprogramma s per opleiding, waarbij de faculteit Bètawetenschappen de gezamenlijke activiteiten heeft ondergebracht in de Science Honours Academy. Deze faculteiten vinden dat het predikaat college alleen past bij honoursopleidingen met een eigen fysieke locatie, vergelijk het internationaal gebruik van een college. - De faculteit Geesteswetenschappen spreekt van het Humanities Honours Programme, met daarbinnen vier domeinen. De meeste opleidingen hebben een te lage instroom om per opleiding een apart programma/college in te richten. Samengevat: BÈTA - Honoursprogramma s per opleiding, gezamenlijke activiteiten vinden plaats binnen de Science Honours Academy - College of Pharmaceutical Sciences - TWIN DGK - Facultair honoursprogramma bachelor GW - Humanities Honours Programme GNK - Honoursprogramma CRU2006-bachelor - Honoursprogramma Biomedische Wetenschappen GEO - Honours College Geowetenschappen REBO - Honours Programme Economics and Business Economics - Utrecht Law College - Honours programma B&O SW - Honours College Sociale Wetenschappen Nederland en daarbuiten Ook binnen Nederland wordt een diversiteit aan namen gehanteerd: Leiden, Groningen en een aantal hogescholen gebruiken Honours College als overkoepelende naam, met daarbinnen honoursprogramma s. Maastricht, Tilburg, Rotterdam, VU en UvA kennen een Honours Programma (al dan niet in het Engels) en Nijmegen heeft de Radboud Honours Academy met daarbinnen honoursprogramma s. In Vlaanderen komen ook honours colleges voor. Internationaal wordt doorgaans gesproken van Honours Programme. Een college is een onderwijsinstelling. Visie honours dean: - colleges bieden kleinschalig en intensief onderwijs waarmee studenten tot een hoger niveau worden gebracht. Een substantieel deel (zo n 40%) zal voldoen aan de UU -honours eisen en studeert af met een honourscertificaat. Colleges hebben een eigen fysieke locatie (gebouw, Blad 5 van 7
zalen). Voor deze colleges vraagt de UU het bijzonder kenmerk kleinschalig en intensief onderwijs aan, waarmee onder bepaalde voorwaarden studenten geselecteerd mogen worden en in combinatie daarmee een hoger collegegeld gevraagd kan dan het wettelijk collegegeld. Studenten krijgen hiervoor aantoonbaar extra faciliteiten aangeboden. Binnen de UU geldt dit al voor de University Colleges. De faculteit REBO bereidt momenteel een aanvraag voor het bijzonder kenmerk voor t.b.v. de opleiding Bestuurs- en Organisatiewetenschap en is dat op termijn ook van plan voor het Utrecht Law College en het College of Economics. - honoursprogramma s zijn een apart traject binnen een reguliere opleiding waarbinnen studenten extra uitgedaagd worden een hoger niveau te behalen. Deze studenten studeren af met een honourscertificaat (indien voldaan aan UU-honours eisen). Voor deze trajecten vindt selectie plaats, maar wordt geen hoger collegegeld gevraagd. Een eigen bijdrage voor studiereizen etc. behoort uiteraard wel tot de mogelijkheden. 3. Doelstellingen prestatieafspraken liggen op schema: redelijkerwijs mag worden aangenomen dat deze behaald worden op grond van de huidige instroom. Prestatie-afspraak: de deelname van studenten aan honoursonderwijs (facultaire en universitaire honoursprogramma s in bachelor en master, University Colleges en researchmasters) neemt toe van 5% in 2006 via 9% in 2010 naar 13% in 2016. Voor registratie van honoursstudenten zijn uniforme afspraken gemaakt. Voor alle honoursprogramma s wordt een apart examenprogramma ingericht en de OSIRIS-code van het examenprogramma begint altijd met de letters HP, zodat de examenprogramma s en daarmee de honoursstudenten door O&O identificeerbaar zijn. Inmiddels is de bouwer van OSIRIS (CACI) bovendien gevraagd om een aanpassing in OSIRIS waarbij een student kan worden aangemerkt als honoursstudent. In het kader van het jaarverslag 2014 vindt een midterm meting plaats t.a.v. de prestatieafspraken. Doelstelling is dat het percentage eerstejaarsstudenten dat deelneemt aan honoursonderwijs dan tenminste 12% bedraagt, zodat een groei naar deelname van 13% in 2015 haalbaar is. In de bijlage is de huidige stand van zaken opgenomen. Planning honours 3.0 tot september 2015 2014 september Eerste ronde interne certificering honoursprogramma s Oktober Afsluitende audit Sirius Master (Young Leaders League) december Tweede ronde interne certificering honoursprogramma s 2015 Juni Derde ronde interne certificering honoursprogramma s September Einde deelproject Honours 3.0, doelstellingen behaald September Young Leaders League ondergebracht bij Institutions 4. Voor het honoursonderwijs is een duurzaam financieringsmodel ontwikkeld. De Universiteit Utrecht wil zich profileren als excellente universiteit en heeft ambities t.a.v. het honoursonderwijs vastgelegd in de prestatieafspraken met het ministerie van OCW. Begeleiding van honoursstudenten kost extra tijd, daarvoor waren tot dusver echter nauwelijks extra middelen beschikbaar in facultaire begrotingen, behalve extra inkomsten uit de Siriussubsidie. Extra middelen die bestemd zijn voor bevordering van excellentie vanuit de prestatieafspraken zijn weliswaar toegevoegd aan het Universitair Verdeelmodel (UVM), maar het tarief per studiepunt is ongeveer gelijk gebleven (omdat er in totaal meer studiepunten in het UVM omgaan). In het strategisch plan heeft de universiteit vastgelegd extra kosten voor honoursonderwijs te financieren uit verhoging van het collegegeld voor hononoursstudenten. De door de minister eerder aangekondigde experimenteerruimte voor verhoging van collegegeld voor de honoursprogramma s ligt echter politiek gevoelig en is voorlopig van de baan. Voor kleinschalig en intensief onderwijs, waarvoor een NVAO-predikaat wordt verleend, bestaat wel de mogelijkheid om collegegelddifferentiatie toe te passen. De universiteit utrecht past dit tot op heden, met toestemming van de minister van OCW, toe voor de twee university colleges. Om het honoursonderwijs de komende jaren goed neer te zetten, is extra financiering noodzakelijk. Dit is berekend op zo n 500 per student per jaar. In overleg met decanen heeft het college van bestuur besloten om vanaf 2015 met 1 miljoen euro te Blad 6 van 7
investeren. Hiermee ontstaat er extra ruimte om honoursonderwijs te financieren en onze ambities waar te kunnen maken, maar tegelijkertijd gaat het niet ten koste van het overige onderwijs binnen de universiteit. Blad 7 van 7