Programma van Toetsing en Afsluiting 2013-2014 4 HAVO

Programma van Toetsing en Afsluiting 2013-2014 4 HAVO

Toelichting examenreglement In het examenreglement leest u over de rechten en plichten van de leerlingen en de school ten aanzien van het schoolexamen en het centraal examen. overzicht van de eisen per vak Op de volgende bladzijden wordt per vak aangegeven welke onderdelen van het schoolexamen er dit schooljaar op het programma staan en hoe die meetellen. Daarnaast worden er ook cijfers gegeven die alleen in het voortgangscijfer meetellen. voorbeeldvak schoolexamenonderdelen leerjaar onderdeel T1 T2 PO1 weging schoolexamen (%) 10% 15% 5% 2x 3x 1x methode waarnaar verwezen wordt: buitenland Dus T1 telt voor 10% mee in het schoolexamen. Dus T1 telt 2x mee in het voortgangscijfer. Hier staat de titel van het boek 2 T1 schriftelijk In de toetsweek van blok 2 wordt een schriftelijke toets 3 T2 schriftelijk (T1) afgenomen; onder omschrijving staat waar de toets over gaat. 5 PO1 Hier staat waar de praktische opdracht over gaat en in welk blok deze is geplaatst. opmerkingen: Hier kan een toelichting staan. rapportage van de resultaten De cijfers die de leerlingen in de loop van het schooljaar behalen worden na afloop van elk lesblok in een rapportage aan de leerlingen meegegeven. Dat gebeurt in de regel op de tweede dinsdag na een toetsweek. Alle leerlingen krijgen een afdruk van het examendossier, waarin de afzonderlijke cijfers voor de onderdelen van het schoolexamen en het gemiddelde per vak worden weergegeven. De leerlingen in de klassen 4H, 4V en 5V krijgen daarnaast een voortgangsrapport mee, waarin de stand van zaken in het schooljaar tot op dat moment wordt weergegeven in een voortschrijdend gemiddelde per vak. In dat cijfer zijn zowel de cijfers van het schoolexamen als andere cijfers opgenomen. Dit voorgangsrapport is bepalend voor de bevordering. De cijfers zijn ook in Magister te raadplegen.

Nederlands Algemeen Het vak Nederlands heeft een schoolexamen (SE) en een centraal examen (CE). Bij het centraal examen wordt de leesvaardigheid getoetst. Het CE bestaat uit een tekst met vragen en een samenvattingsopdracht. Bij het schoolexamen worden de spreekvaardigheid, de schrijfvaardigheid en de kennis van literatuur getoetst. Spreekvaardigheid Het onderdeel spreekvaardigheid (i.c. debatvaardigheid) van het SE wordt in 5 HAVO voorbereid en afgenomen. Het resultaat hiervan bepaalt voor 30% het eindcijfer van het SE. Elke leerling neemt deel aan drie debatten. Het eerste debat is een oefendebat ; het resultaat hiervan telt niet mee. Het tweede debat telt voor 10% mee; het derde debat telt voor 20% mee. Schrijfvaardigheid Het onderdeel schrijfvaardigheid van het SE wordt ook in 5 HAVO afgenomen. Een voorwaarde om aan het SE-onderdeel schrijfvaardigheid deel te nemen, is een afgerond schrijfdossier ( naar behoren ). Aan de samenstelling van dat schrijfdossier wordt al in de vierde klas begonnen. In de vierde klas moeten van de hoofdstukken Brieven, Informerende teksten en Overtuigende teksten de praktijkopdrachten in het schrijfdossier opgenomen worden. In de vijfde klas moeten daar de praktijkopdracht van Opiniërende teksten, een documentatiemap, te gebruiken bij het SE-examen Schrijfvaardigheid, nog bij komen. Bij het schrijfexamen krijgen de leerlingen vier uur de tijd om op basis van hun eigen documentatie een tekst te schrijven. Aan het begin van het examen krijgen de leerlingen de precieze opdracht, met daarin tekstsoort, publiek etc. gespecificeerd. Literatuur HAVO-leerlingen moeten in de vierde klas vier boeken lezen en in de vijfde klas nog eens vier. (Over de eisen ten aanzien van de te lezen boeken: zie paragraaf 3.) Over beide kwartetten doen de leerlingen een mondelinge examentoets. De mondelinge toets die over de eerste vier gelezen boeken gaat, vindt plaats in het vijfde blok van de vierde klas. Het cijfer dat daarvoor gehaald wordt, telt voor 10% mee. De tweede mondelinge toets is in de vijfde klas en gaat over het tweede viertal gelezen boeken. Het cijfer dat daarvoor gehaald wordt, telt voor 15% mee. onderdeel T1 T6 weging (%) 10 3 Alle Tekstbegrip, Samenvatten, Formuleren en Spellen tellen twee keer mee. Cijfers voor kleinere opdrachten zoals boekverslagen, spreekbeurten en bouwplannen tellen één keer mee (sommige tellen niet mee). Het cijfer voor de brief, het betoog en de uiteenzetting telt vijf keer mee. Het cijfer dat gehaald wordt voor het eerste mondeling literatuur telt vijf keer mee in het voortgangcijfer. blok onderdeel omschrijving 5 T1 mondeling literatuur 1 1 t/m 6 T6 schriftelijk deel handelingsgedeelte schrijfdossier ( naar behoren ): praktijkopdrachten opiniërende teksten en documentatiemap t.b.v. het schrijfexamen; 4 boekverslagen

Engels onderdeel T7 weging (%) 5 werkjes tellen 1x, voortgangs 2x, proefwerken en presentations 3x mee voor het voortgangscijfer. 5-6 T7 mondeling literatuur (10 min) gesprek over 3 goedgekeurde boeken handelingsopdrachten literatuur (T7): ): de leerling leest drie door de leerkracht goedgekeurde literaire boeken en maakt van deze boeken een verslag op de boekbeschrijvingsformulieren. tijdpad: Vóór 1 november moet het eerste boekverslag worden ingeleverd bij Simone Vóór 1 februari moet het tweede boekverslag worden ingeleverd bij Simone. Vóór 1 april moet het derde boekverslag worden ingeleverd bij Simone Als het boekverslag niet op of vóór deze data wordt ingeleverd, zal van het mondeling literatuurexamen 1 punt worden afgetrokken. Duits onderdeel T1 T2 T3 T4 weging schoolexamen (%) 10 10 10 5 4x 4x 4x methode waarnaar verwezen wordt: Na Klar 4 T1 luisteren deel Cito-luistertoets 5 of 6 T2 mondeling gesprek leraar-leerling over boek en enkele opdrachten 5 of 6 T3 schriftelijk informele brief 1-6 T4 divers voortgangscijfer havo 4 handelingsopdrachten 3 boek boekverslag en/of boektoets

Aardrijkskunde onderdeel T1 T2 T3 PO1 PO2 weging schoolexamen (%) 10 15 15 5 5 2x 3x 3x 1x 1x methode waarnaar verwezen wordt: buitenland 2 T1 schriftelijk hfst.1: wereld, wereldbeeld 3(of 4) T2 schriftelijk hfst.2: aarde, klimaatzones en landschappen 6 T3 schriftelijk hfst.4: Nederland, wateroverlast 2 PO1 een schriftelijke opdracht over het Middellandse Zeegebied ( in het kader van het onderwerp aarde ). 4 PO2 in samenwerking met EC, GS, MA en CKV; onderwerp: havenstad Antwerpen ; in de studiewijzer staat het uiterste inlevertijdstip opmerkingen: - de praktische opdrachten moeten ingeleverd worden uiterlijk op de (deadline)data genoemd in de studiewijzers. Is er niets ingeleverd, dan is het resultaat automatisch een 1. - huiswerkcontrole kan onderdeel zijn van het voortgangscijfer! Geschiedenis onderdeel T1 T2 T3 T4 T5 T6 PO1 weging schoolexamen (%) 5 10 5 10 5 10 5 1 3 1 3 1 3 1 methode waarnaar verwezen wordt: geschiedeniswerkplaats tweede fase blok onderdeel omschrijving 1 T1 schriftelijk domein C: evolutie van de mens (thema 1) 2 T2 schriftelijk domein B: oriëntatiekennis- prehistorie en oudheid (H1&2) 3 T3 schriftelijk verslag domein C: Griekse filosofie (thema 2) 4 T4 schriftelijk domein B: oriëntatiekennis- middeleeuwen (H3&4) 5 T5 schriftelijk verslag 6 T6 schriftelijk domein C: christendom (thema 3) domein D: geschiedenis van de rechtsstaat en parlementaire democratie 4 PO1 in samenwerking met EC, AK, MA en CKV; onderwerp: havenstad Antwerpen ; in de studiewijzer staat het uiterste inlevertijdstip

Economie onderdeel T1 T2 T3 T4 T5 T6 PO1 PO2 weging schoolexamen (%) 5 5 5 5 5 5 5 5 2x 2x 2x 2x 2x 2x 2x 2x methode waarnaar verwezen wordt: ThiemeMeulenhoff, Index, economie voor de tweede fase, 2 e druk niet-ptaonderdelen tellen steeds 1x mee 1 T1 schriftelijk de Nederlandse economie, hst. 1 en 2: produceren, inkomen, koopkracht, bedrijven, markten 2 T2 schriftelijk de Nederlandse economie, hst. 3 en 4: overheid en internationale handel 3 T3 schriftelijk markten en welvaart, hst. 1: consumenten: gedrag, prijsgevoeligheid; producenten: omzet en kosten 4 T4 schriftelijk markten en welvaart, hst. 2: producenten: concurrentieverhoudingen 5 T5 schriftelijk markten en welvaart, hst. 3: producenten, consumenten, welvaart werk en inkomen, hst. 1 sociale zekerheid, conjunctuur 6 T6 schriftelijk werk en inkomen, hst. 2 en 3: arbeidsmarkt, werkloosheid 3 PO1 uitwerking klassenexperiment 4 PO2 in samenwerking met AK, GS, MA en CKV; onderwerp: havenstad Antwerpen ; in de studiewijzer staat het uiterste inlevertijdstip Wiskunde A onderdeel T1 T2 PO1 weging 10 10 5 schoolexamen (%) proefwerken tellen 1 keer mee voor het voortgangscijfer, 2 2 1 werkjes en huiswerkopdrachten voor 0,5 keer. methode waarnaar verwezen wordt: Moderne wiskunde havo deel 1 4 T1 schriftelijk WA deel1 H 1,2,5 en 6 algebra 6 T2 schriftelijk WA deel1 H 4 kans berekenen en H 8 normale verdeling 5 PO1 onderzoek + verwerking hoofdstuk 7 - niet herkansbaar!

Wiskunde B onderdeel T1 T2 weging schoolexamen (%) 10 10 2 2 alle in de proefwerkweken die geen PTA zijn hebben een van 1 3 T1 schriftelijk analyse : hoofdstuk 1 t/m 4 4 T2 schriftelijk meetkunde : hoofdstuk 5 en 6 Biologie onderdeel T1 T2 T3 T4 T5 T6 PO1 weging schoolexamen (%) 5 10 5 5 5 10 5 3x 3x 3x 3x 3x 3x 2x voor het voortgangscijfer telt per blok het gemaakte huiswerk, indien ingenomen of beoordeeld, 1x mee methode waarnaar verwezen wordt: Nectar derde editie 4 havo blok onderdeel omschrijving 1 T1 schriftelijk hfst 1: gedrag 2 T2 schriftelijk hfst 2: soorten en relaties + hfst 3: cellen 3 T3 schriftelijk hfst 4: voortplanting en seksualiteit 4 T4 schriftelijk hfst 5: voeding en energie 5 T5 schriftelijk hfst 6: voeding en vertering 6 T6 schriftelijk hfst 7: onderzoek doen + hfst 8: ecosysteem en evenwicht praktische opdrachten (PO 1) alle PO1 verzamelcijfer over het hele schooljaar bestaande uit praktische opdrachten, tekeningen, presentaties, beoordeelde practica etc. Voor informatie over inhoud, beoordeling en deadline; zie studiewijzer opmerkingen indien te laat ingeleverd (werk en PO): per schooldag 1 punt aftrek.

Natuurkunde onderdeel T1 T2 PO1 daarnaast nog de VT1 VT2 VT3 VT4 weging volgende 15 10 10 schoolexamen (%) voortgangs: 3 2 2 1 1 1 1 methode waarnaar verwezen wordt: Systematische Natuurkunde, basisboek havo4 (8 e druk) blok onderdeel 1 VT1 2 VT2 3 VT3 4 T1 5 VT4 6 T2 Omschrijving H1: Basisvaardigheden H2: Beweging H3: Krachten in evenwicht H1: Basisvaardigheden H2: Beweging H3: Krachten in evenwicht H4: Krachtwetten H5: Materie en warmte H5: Materie en warmte H6: Elektriciteit blok onderdeel Omschrijving 1-6 PO1 Serie van practica, gedurende het hele schooljaar, o.a. gebaseerd op de theorie van H7: Onderzoeken en ontwerpen

Scheikunde onderdeel T1 T2 PO1 weging schoolexamen (%) 10 10 5 4x 4x 2x methode waarnaar verwezen wordt: Chemie overal 4 havo 1 schriftelijk proefwerk H1 2 schriftelijk proefwerk H2 + H3 3 T1 schriftelijk H1 t/m H4 4 schriftelijk proefwerk H5 5 T2 schriftelijk H5 en H6 6 schriftelijk proefwerk H7 van de niet-pta-onderdelen tellen de proefwerken 2x mee en werkjes 1x - verzamelcijfer voor alle practica en verslagen met een beoordeling - van een aantal uren gedurende het schooljaar in de lessen en/of in een 1-6 PO1 toetsweek - meer informatie in de studiewijzer

Informatica onderdeel T1 T2 T3 T4 T5 PO1 PO2 weging schoolexamen %) 6 6 6 6 6 10 10 1 1 1 1 1 1 1 methode waarnaar verwezen wordt: fundament Informatica, ICT voor de tweede fase, module I t/m V blok onderdeel 1 T1 2 T2 3 T3 4 T4 5 T5 omschrijving module I: informatica hfst 1: het belang van Informatie hfst 2: inleiding informatiesystemen hfst 3: de andere kant van ICT module II: hardware hfst 1: geschiedenis en soorten computers hfst 2: randapparatuur hfst 3: opbouw en werking van de computer module III: software hfst 1: applicatiesoftware hfst 2: systeemsoftware fysische informatica module IV: datacommunicatie en netwerken hfst 1: toepassingen van datacommunicatie hfst 2: technische aspecten van datacommunicatie sociale media module V: programmeren hfst 1: programmeertalen hfst 2: van probleem naar programma 1 t/m gemiddelde van de ingeleverde korte opdrachten, praktijkopdrachten en PO1 5 eventuele projectopdracht zoals in de studiewijzer vermeld is 6 PO2 programmeeropdracht

Maatschappijleer onderdeel T1 T2 T3 T4 T5 T6 PO1 PO2 PO3 weging schoolexamen (%) 10 12 12 12 12 12 5 20 5 2 2 2 2 2 2 2 3 2 methode waarnaar verwezen wordt: Seneca Maatschappijleer HAVO/VWO 1 T1 schriftelijk het waarom van maatschappelijk problemen 2 T2 schriftelijk groepen actoren en maatschappelijke problemen 3 T3 schriftelijk inrichting van een samenleving 4 T4 schriftelijk nederlandse uitkomst en dilemma s 5 T5 schriftelijk nederlandse uitkomst en dilemma s 6 T6 schriftelijk Europa en het soevereiniteitsdilemma 4 PO 1 in samenwerking met AK, GS, EC en CKV; onderwerp havenstad Antwerpen ; in de studiewijzer staat het uiterste inlevertijdstip 1 t/m 6 2 t/m 6 PO 3 PO 2 deelonderwerpen vormen gezamenlijk het cijfer van PO3 De deelonderwerpen hebben betrekking op huiswerkopdrachten en eventuele verslagen zie studiewijzer en uitleg docent, verrichten in tweetallen, presentatievorm: geschreven verslag en mondeling betoog opmerkingen PO 1: uitleg hierover volgt tijdens de lessen van de deelnemende vakken PO 2: wordt na bespreking in de les wekelijks uitgevoerd door een team van twee leerlingen. De sanctie voor het niet tijdig inleveren van het bijbehorende schriftelijk deel (tevens van de overige in te leveren opdrachten) is aftrek van punten, na een week volgt weigering van het werkstuk. Hierbij geldt dat bijzondere omstandigheden eventueel uitstel mogelijk maken. Dit ter beoordeling van de docent.

Beeldende vormgeving onderdeel PO1 T1 PO2 T2 weging schoolexamen (%) weging voortgang 20 5 20 5 2x 1x 2x 1x methode waarnaar verwezen wordt: De Bespiegeling/ Kunst op Niveau blok onderdeel omschrijving de overige voor kunst algemeen tellen alleen mee voor het voortgangscijfer, en de weging is 1x voor elke toets. 4 T1 schriftelijk domein A; examenonderwerp / cultuur van het moderne 5 T2 schriftelijk domein A ; kunstanalyse 4/5 PO1 beeldende verwerking van een kunstwerk 5/6 PO2 nieuwe media opmerkingen: De PO s bevatten een praktisch en een theoretisch component. Domein A2 + A3. Voor informatie over de inhoud, beoordeling en deadline zie studiewijzer; indien te laat ingeleverd (werk, PO, presentatie) wordt een punt per week in mindering gebracht.

Culturele en kunstzinnige vorming (CKV) Algemeen Het vak CKV wordt in 4Havo in één jaar afgesloten. Het programma bevat de volgende domeinen: domein A deelname aan culturele activiteiten domein B kennis van kunst en cultuur domein C praktische activiteiten op het gebied van meerdere kunstdisciplines domein D kunstdossier en reflectie Culturele activiteiten (domein A) en verplichte lesstof (domein B en C) De leerling moet actief hebben deelgenomen aan 6 culturele activiteiten. De verslagen van deze activiteiten worden gemaakt a.d.h.v. de aan de leerlingen uitgereikte modelwijzers. De lesstof wordt per blok aangeboden en gekozen uit de kunstdisciplines Theater, Film, Muziek, Beeldende Kunst, Architectuur, Design, Literatuur en Erfgoed. De kunstdisciplines die behandeld worden zijn bedoeld als ondersteuning voor de culturele activiteiten en vormen de theoretische basis van het vak. Afhankelijk van de vastgestelde kunstdisciplines maakt de leerling daarnaast een aantal blokopdrachten en heeft de keuze uit praktische activiteiten. Deze praktische activiteiten stimuleren het opdoen van ervaringen op cultureel en kunstzinnig gebied en de ontwikkeling van de eigen smaak. Gebruikt wordt de methode CKV voor de 2 e fase Palet.(Deze worden zo nodig aangevuld met extra informatie). In blok 4 wordt samengewerkt met de vakken geschiedenis, maatschappijleer, economie en aardrijkskunde aan een gemeenschappelijk thema. De leerlingen werken in groepjes aan een praktische opdracht. Het cijfer voor het PO telt mee voor alle deelnemende vakken. Kunstdossier (domein D) Het kunstdossier is de plaats waar alles wat er binnen CKV gebeurt wordt gedocumenteerd. In het kunstdossier moet de leerling vastleggen wat hij/zij heeft beleefd, ervaren en gedaan en geleerd. Onderdelen van het kunstdossier zijn o.a.: de kunstautobiografie de praktische opdrachten uit de behandelde kunstdisciplines relevante informatie verzameling een overzicht van de ondernomen culturele activiteiten het eindverslag met een terugblik op de CKV ervaringen Om examen te mogen doen dient het vak te worden afgesloten met een voldoende (of goed). De uiterlijke verzorging van het kunstdossier wordt meegenomen in de beoordeling. onderdeel T1 T2 T3 T4 T5 T6 PO 1 t/m 6 PO7 weging (%) 5 10 15 15 10 10 elk 5 5 Alle blokonderdelen tellen één keer mee, alle ondernomen culturele activiteiten tellen één keer mee Toetsen (T..) en PO blok onderdeel 1 t/m 6 T1 t/m 6 1 t/m 6 PO1 t/m 6 dossier beoordeling dossier beoordeling omschrijving Aangeboden lesstof uit de verschillende kunstdisciplines zelfstandig ondernomen activiteiten gekozen uit de verschillende kunstdisciplines 4 PO7 in samenwerking met AK, GS, EC, MA: onderwerp havenstad Antwerpen Voor informatie over de blokspecifieke inhoud van de aangeboden lesstof, beoordeling en deadline zie studiewijzer. Bij te laat ingeleverd werk, PO, presentatie etc. wordt een punt per week in mindering gebracht.

Lichamelijke opvoeding Het vak dient voor de overgang te worden afgesloten met tenminste een voldoende eindcijfer. blok onderdeel omschrijving 1 tm 6 H1 tm H3 praktijk spel (buiten en binnen). 1 tm 6 H4 tm H6 praktijk turnen; zwaaien, springen, balanceren. 1 tm 6 H7 praktijk 1 tm 6 H8 tm H10 praktijk 1 tm 6 H11 praktijk 1 tm 6 H12 praktijk lesgeefvaardigheden. bewegen op muziek; maak een dans op een zelf gekozen thema atletiek; loopvormen, looptesten (Tijdloop, Shuttle Run, Coopertest), springnummers, werpen. zelfverdediging; keuze uit stoei-, trefspelen, preventie van geweld. 1 tm 6 H13 praktijk dossiercijfer; inzet, motivatie; sociale aspecten, dragen van sportkleding, aanwezigheid en meedoen/prestatie. opmerkingen: de docent maakt afhankelijk van het weer en de accommodatie een keuze binnen de onderdelen. alle onderdelen dienen met minimaal een voldoende te worden afgesloten. binnen de blokken bepalen onderdelen H1 t/m H12 één derde van de beoordeling en H13 voor twee derde. de beoordelingen komen te vervallen wanneer leerlingen blijven zitten.