ALGEMEEN DEEL VAN HET PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING

ALGEMEEN DEEL VAN HET PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING Havo/Atheneum cursus 2015-2016

Algemeen deel voor bovenbouw havo en atheneum Onderdelen 2 Het Examen 4 Het Examendossier 4 Het PTA 4 Het Profielwerkstuk 4 Het combinatiecijfer 4 Slaag- zakregeling 5 Cursusjaar 5 Herkansingen 5 Overgangsnormen 6 Te laat 6 Niet gemaakt werk 6 Vrijstellingen 6 Tekst PTA en examenreglement 7 Vakken en examen 9 Belangrijke data examenjaar Havo/Atheneum 10 Toegestane hulpmiddelen bij examens 11 ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 1

Algemeen deel van het PTA Havo/Atheneum Op het Havo en het Atheneum bestaat het totale onderwijspakket uit de volgende vaste onderdelen: een gemeenschappelijk deel een profieldeel een vrij deel een (schoolgebonden) gemeenschappelijk deel Het gemeenschappelijk deel is voor alle leerlingen hetzelfde, ongeacht hun profielkeuze, en neemt ongeveer de helft van de studietijd in beslag. Het gemeenschappelijk deel voor het Havo is, wat de vakken betreft, niet helemaal gelijk aan het gemeenschappelijk deel voor het Atheneum. Havo Atheneum Vak Studielast Vak studielast Godsdienst (vrij deel) 80 Godsdienst (vrij deel) 120 Nederlandse taal en literatuur 400 Nederlandse taal en literatuur 480 Engelse taal en literatuur 360 Engelse taal en literatuur 400 Culturele en Kunstzinnige Vorming 120 Franse taal en literatuur of Duitse Maatschappijleer 160 Taal en literatuur Lichamelijke opvoeding 120 Algemene Natuur- Rekenen 40 Wetenschappen (ex t/m 2017) 480 120 Culturele en Kunstzinnige Vorming 160 Maatschappijleer 120 Lichamelijke opvoeding 160 Rekenen 40 Totaal 1280 Totaal 2080 profieldeel Naast het gemeenschappelijk deel staat het profieldeel, een samenhangend geheel van vakken die specifiek zijn voor het betreffende profiel. Het profieldeel vraagt ongeveer een derde van de studietijd. Hieronder wordt per profiel aangegeven welke vakken het betreft. Ook hier geldt weer: de namen van de profielen zijn voor het Havo en voor het Atheneum hetzelfde, maar de inhoud is verschillend. Cultuur en Maatschappij Havo Atheneum Vak Studielast Vak studielast Geschiedenis 320 Geschiedenis 480 Duitse taal en literatuur of Franse taal en literatuur Cultuurprofielvak: tekenen of Duitse taal en literatuur of Franse taal en literatuur Maatschappijprofielvak: Aardrijkskunde, maatschappij- Wetenschappen of economie 400 Wiskunde A, B of C 520, 600 of 480 320 400 400 320 400 Cultuurprofielvak: tekenen of Duitse taal en literatuur of Franse taal en literatuur Maatschappijprofielvak: Aardrijkskunde, maatschappij- Wetenschappen of economie 480 440 of 480 Totaal 1440/1520 Totaal 1880/2040 ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 2

Havo Economie en Maatschappij Atheneum Vak Studielast Vak studielast Economie 400 Economie 440 Wiskunde A of B 320 of 360 Wiskunde A of B 520 of 600 Geschiedenis 320 Geschiedenis 480 Profielkeuzevak: management en organisatie of maatschappijwetenschappen of aardrijkskunde of Duitse taal en literatuur of Franse taal en literatuur 320 of 400 Profielkeuzevak: management en organisatie of maatschappijwetenschappen of aardrijkskunde of Duitse taal en literatuur of Franse taal en literatuur 440 of 480 Totaal 1400/1480 Totaal 1880/2000 Natuur en Gezondheid Biologie 400 Biologie 480 Scheikunde 320 Scheikunde 440 Wiskunde A of B 320 of 360 Wiskunde A of B 520 of 600 Profielkeuzevak: natuurkunde of natuur, leven en techniek of aardrijkskunde 400 of 320 Profielkeuzevak: natuurkunde of natuur, leven en techniek of aardrijkskunde 480 of 440 Totaal 1360/1480 Totaal 1880/2000 Havo Natuur en Techniek Atheneum Vak Studielast Vak studielast Natuurkunde 400 Natuurkunde 480 Scheikunde 320 Scheikunde 440 Wiskunde B 360 Wiskunde B 600 Profielkeuzevak: biologie of natuur, leven en techniek 400 of 320 Profielkeuzevak: biologie of natuur, leven en techniek 480 of 440 Totaal 1400/1480 Totaal 1960/2000 vrije deel Het vrije deel beslaat de rest van de studietijd. In dit vrije deel kun je zelf een aantal keuzes maken: je volgt vakken uit een ander profiel dan het profiel dat je zelf gekozen hebt. ook kan jouw keus voor vakken in de vrije ruimte je een diploma voor twee profielen opleveren. Door zo'n keuze vergroot je de doorstroommogelijkheden naar het vervolgonderwijs. Zowel voor het Havo als voor het Atheneum moet je in elk geval één vak in de vrije ruimte kiezen. Je mag natuurlijk meer vakken kiezen, zolang dit binnen het rooster te realiseren is. ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 3

Het Examen Het examen valt uiteen in een landelijk centraal examen (CE) en een deel dat de school organiseert, het zogenaamde schoolexamen (SE). Niet alle vakken kennen zowel een SE als een CE. De bijlage geeft een volledig overzicht per vak. Een aantal vakken uit het gemeenschappelijk deel wordt niet in het laatste schooljaar afgesloten, maar eerder. Je hebt voor deze vakken dus uitsluitend een SE-afsluiting. Het centraal (landelijk) examen vindt wel volledig in het laatste schooljaar plaats. Je moet alle onderdelen van het schoolexamen hebben afgerond, voordat je aan het centraal examen mag deelnemen. Bij de vakken met een centraal examen bepaalt het schoolexamen de ene helft van het uiteindelijke examencijfer en het centraal examen de andere helft. Het Examendossier Alle resultaten en activiteiten van het schoolexamen worden samengevoegd tot een zogenaamd examendossier. Sommige beoordelingen die je in de loop van 4 en 5 Havo of van 4, 5 en 6 Atheneum krijgt, maken deel uit van je examendossier. Dat betekent dat je het eindcijfer dan heel geleidelijk opbouwt: het cijfer dat je bijvoorbeeld in januari in klas 4 haalt, kan al meetellen voor het eindcijfer van je examen 5 Havo of 6 Atheneum. Het programma van Toetsing en Afsluiting (PTA): toetsen, praktische opdrachten, handelingsdeel Aan het begin van elk jaar krijg je een Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA). Daarin staat voor elk vak precies wat je dat jaar moet doen voor het SE, welke toetsen en opdrachten er zijn en hoe ze meetellen voor het eindcijfer Schoolexamen. Het PTA in de voorexamenklassen geeft (onder voorbehoud) een totaal overzicht van elk vak. Een toets bestaat uit een aantal open en/of gesloten vragen en wordt altijd beoordeeld met een cijfer. Ook een praktische opdracht wordt beoordeeld met een cijfer. De cijfers van enkele kleine opdrachten kunnen worden gecombineerd tot één opdrachtcijfer. Onderdelen die niet met een cijfer worden afgesloten, horen bij het zogenaamde handelingsdeel. Opdrachten van het handelingsdeel moeten naar behoren zijn afgerond. Is dit niet het geval, dan moet de opdracht overgedaan worden tot deze naar het oordeel van je docent wel naar behoren is vervuld. In het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) staat voor elk vak bij elke SE-toets hoe zwaar de toets meetelt bij de berekening van het SE-cijfer. De beschrijving van de toetsen in het PTA houdt in, dat de verwijzing naar een specifiek hoofdstuk of deel van de methode, ook de bijbehorende aantekeningen of uitgereikt materiaal omvat. Het profielwerkstuk Het profielwerkstuk is een uitgebreide praktische opdracht, waarbij minimaal één groot vak uit het vakkenpakket is betrokken. Je maakt dit PWS in principe samen met een medeleerling. In de laatste periode van de voorexamenklas krijg je een uitgebreide instructie over het maken van het profielwerkstuk. De studielast van het profielwerkstuk bedraagt voor zowel Havo als Atheneum 80 uur per persoon. Fraude bij het maken van een PWS (zoals het geheel of gedeeltelijk overnemen van bestaande teksten) kan ernstige gevolgen hebben (zie ook het examenreglement). In de eerdergenoemde instructie PWS staan alle relevante regels en data genoemd. Het combinatiecijfer De cijfers van maatschappijleer, algemene natuurwetenschappen (alleen bij Atheneum tot examen 2017) en je profielwerkstuk worden gemiddeld en vormen zo het combinatiecijfer. Het cijfer van elk van deze onderdelen wordt afgerond op 0 decimalen en vervolgens wordt het combinatiecijfer bepaald. Op de cijferlijst van je diploma staan alle vakken met het eindcijfer dat je ervoor behaald hebt, ook de afzonderlijke vakken van het combinatiecijfer. Het combinatiecijfer telt als volwaardig vak mee bij de bepaling van de examenuitslag. (ook voor de compensatie!!) ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 4

Slaag-/zakregeling (2016) Deze slaag-/zakregeling voor zowel Atheneum als Havo is als volgt: De kandidaat die eindexamen vwo of havo heeft afgelegd, is geslaagd indien: a.het rekenkundig gemiddelde van zijn bij het centraal examen behaalde cijfers ten minste 5,5 is; b.hij voor: 1.één van de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en voor zover van toepassing wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C als eindcijfer 5 of meer heeft behaald en hij voor de rekentoets en het andere vak dan wel vakken, genoemd in dit subonderdeel als eindcijfer 6 of meer heeft behaald; of voor 2.de rekentoets als eindcijfer 5 heeft behaald en voor de vakken Nederlandse taal en literatuur, Engelse taal en literatuur en voor zover van toepassing wiskunde A, wiskunde B of wiskunde C als eindcijfer 6 of meer heeft behaald; c.hij onverminderd onderdeel b: 1.voor één van zijn vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld, als eindcijfer 5 of meer en voor de overige vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld, als eindcijfer 6 of meer heeft behaald; 2.voor één van zijn vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld, als eindcijfer 4 en voor de overige vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld, als eindcijfer 6 of meer heeft behaald, en het gemiddelde van de eindcijfers ten minste 6,0 bedraagt; 3.voor twee van zijn vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld, als eindcijfer 5 heeft behaald en voor de overige vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld, als eindcijfer 6 of meer heeft behaald, en het gemiddelde van de eindcijfers ten minste 6,0 bedraagt; of 4.voor één van de vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld als eindcijfer 4 en voor één van deze vakken als eindcijfer 5 heeft behaald en voor de overige vakken waarvoor een eindcijfer is vastgesteld, als eindcijfer 6 of meer heeft behaald, en het gemiddelde van de eindcijfers ten minste 6,0 bedraagt; d.hij voor geen van de onderdelen, genoemd in het tweede lid, lager dan het eindcijfer 4 heeft behaald; en e.hij voor de vakken culturele en kunstzinnige vorming en lichamelijke opvoeding van het gemeenschappelijk deel van elk profiel, de kwalificatie «voldoende» of «goed» heeft behaald. Het cursusjaar Wij verdelen het jaar in A4, H4 en A5 in 4 periodes van elk ongeveer 9 lesweken. In deze klassen wordt elke periode van het jaar afgesloten met een toetsweek. In het examenjaar zijn er drie perioden les (van ongeveer 9 weken) afgesloten met een toetsweek, daarna volgt de centraal examenperiode. In je Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) en de studiewijzers kun je zien voor welke vakken er een SE-toets is en over welke leerstof de toets gaat. Herkansingen van SE-onderdelen Na elke SE periode heeft een leerling uit H5 of A6 de mogelijkheid om één SE onderdeel uit die periode te herkansen. De leerling mag zelf kiezen voor welk vak hij/zij deze herkansing doet. In het geval van een schriftelijke herkansing vindt deze plaats op de aangegeven data. Betreft het een mondelinge herkansing, dan vindt deze herkansing plaats na overleg met de docent. Een leerling moet een week voor de herkansing aangeven of hij/zij een vak wil herkansen en welk vak hij/zij wil herkansen. Aanmelden voor een herkansing gebeurt digitaal. Elke leerling is zelf verantwoordelijk voor een tijdige aanmelding. Niet tijdig aangemeld betekent geen recht op een herkansing. Indien een leerling het profielwerkstuk op 7 januari 2016 nog niet heeft ingeleverd, krijgt hij/zij een 1,0 en kost het automatisch de herkansing van de laatste periode. Het recht op herkansing vervalt ook indien voordat de laatste SE periode start, PO s dan wel handelingsdelen nog niet zijn afgerond (behalve bij te, na, sk en bi). Van de SE toetsen die in A4, H4 of A5 worden afgenomen, mogen in de laatste schoolweek van het betreffende leerjaar twee toetsen worden herkanst. Deze herkansing beïnvloedt het overgangscijfer niet, maar kan het gemiddeld examencijfer van dat vak wel veranderen. ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 5

(Voor A6 van cursus 2015-2016 Van alle SE toetsen (uitgezonderd luistertoetsen) die in A4 zijn gemaakt voor een vak dat ook met een centraal examen wordt afgesloten, mag een leerling maximaal per vak één toets herkansen. De docent bepaalt de te herkansen lesstof. Het nieuwe resultaat mag gebruikt worden ter vervanging van het laagste resultaat (met de bijbehorende wegingsfactor) van een SE-onderdeel voor dat vak in A4. Deze herkansing vindt plaats in oktober van het eindexamenjaar) Opmerkingen: Als een leerling op het moment van herkansen (zonder geldige redenen) zich niet heeft gehouden aan de inleverdatum van een handelingsdeel en/of praktische opdracht van het vak dat hij/zij wil herkansen, vervalt het recht op herkansing. Na een herkansing telt het hoogste cijfer. Als een leerling t.g.v. ziekte of een andere geldige oorzaak, één of meer SE onderdelen heeft gemist wordt zo spoedig mogelijk het inhaalmoment in overleg tussen afdelingsleider en leerling vastgesteld. Een door ziekte gemist SE onderdeel wordt ingehaald, maar kan niet worden herkanst. Een door ziekte (of anderszins) gemiste herkansing kan niet worden ingehaald. Practica en PO s, die meetellen voor het examencijfer, kunnen niet herkanst worden. Overgangsnormen klas h4, a4 en a5 Voor 1 november vind je de overgangsnormen op de website van de Noordgouw. Te laat of afwezig bij SE toetsen Als je meer dan 30 minuten te laat bent bij een toets, dan word je in het algemeen niet meer toegelaten. De eindtijd blijft voor alle leerlingen hetzelfde. Ben je meer dan een half uur te laat, dan word je direct doorverwezen naar je afdelingsleider. In dat geval en bij ongeoorloofde afwezigheid ben je verplicht de herkansing voor dat vak te gebruiken. De absentie wordt verwerkt in de verzuimadministratie. Niet gemaakt/ingeleverd werk (niet SE) Aan niet-gemaakte schriftelijke en mondelinge toetsen of niet-ingeleverd werk (PO s etc.) wordt het cijfer 1 toegekend. Leerlingen zijn zelf verantwoordelijk voor het maken van eventuele nieuwe afspraken. De afdelingsleider bepaalt de manier waarop het uiteindelijke cijfer wordt bepaald. Ook hier wordt de absentie verwerkt in de verzuimadministratie. Vrijstellingen Wanneer je een klas doubleert, doe je in principe alle vakken opnieuw en vervallen alle cijfers. Voor een paar vakken of onderdelen van vakken gelden andere afspraken. Havo 4/5, Atheneum 4/6. Wanneer CKV met een voldoende of goed is afgesloten, hoeft dit vak niet opnieuw gevolgd te worden in de te doubleren klas. Wanneer het vak maatschappijleer met minimaal een 7 is afgesloten, hoeft dit vak niet opnieuw gevolgd te worden in de te doubleren klas. Wanneer voor de rekentoets minimaal een 6 is behaald, hoeft dit vak niet opnieuw gevolgd te worden. Het profielwerkstuk hoeft niet opnieuw gedaan te worden als dat met minimaal een 7,0 (onafgerond na beoordeling) is afgesloten. Of de resultaten van handelingsdelen en praktische opdrachten mogen blijven staan, is ter beoordeling van de sectie. Bij grotere praktische opdrachten is er sprake van een vervangende opdracht, die opnieuw becijferd wordt. Overgang van H5 naar A5/A6 In de wet is vastgelegd dat een leerling bij de overgang van H5 naar A5 of A6 voor de volgende vakken een vrijstelling heeft: Algemene natuurwetenschappen, rekentoets, maatschappijleer en CKV. ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 6

Tekst PTA en Examenreglement De volledige tekst van alle vak PTA s (planning van alle toetsen) en het examenreglement vind je achter de inlog op de website. Je gaat na het inloggen naar leerlingen, dan naar je afdeling en daar vind je de bedoelde documenten. De officiële tekst uit het examenreglement voor de regeling van het SE. De complete tekst van het examenreglement is beschikbaar op de website van de school Hoofdstuk 2 Schoolexamen 2.1 Algemeen 2.1.1 Een docent kan een kandidaat de gelegenheid geven een onderdeel van het SE zoals een mondelinge toets af te leggen vóór een bepaalde SE-periode. Een kandidaat kan van dat aanbod gebruik maken. Er is in deze geen sprake van verplichting of recht. 2.1.2 Deelname aan het CE is pas mogelijk, als zowel de becijferde als niet-becijferde onderdelen van alle vakken zijn afgerond. Het hele handelingsdeel moet zijn afgevinkt en het kunstvak uit het gemeenschappelijk deel en de vakken CKV en LO in het gemeenschappelijk deel moeten zijn beoordeeld als voldoende of goed. 2.1.3 Wanneer een leerling een toets gemaakt heeft, is het vastgestelde resultaat definitief, behoudens het recht op herkansing. 2.1.4 Wanneer een leerling tijdens het maken van een toets onwel wordt, kan een time-uot worden aangeboden ter beoordeling van de afdelingsleider of diens vervanger. dan wordt een time-out aangeboden. Kan een leerling de toets niet afmaken dan wordt hij voor dat vak verwezen naar de herkansing. 2.2 Gang van zaken 2.2.1 De kandidaten dienen bij het SE minstens 5 minuten voor de aanvang van de zitting aanwezig te zijn in het examenlokaal. 2.2.2 Een kandidaat die te laat komt, mag tot uiterlijk 30 minuten na aanvang van de zitting worden toegelaten. Hij levert zijn werk echter gelijktijdig in met de andere kandidaten. 2.2.3 Tenzij anders vermeld moet het examenwerk met een blauw of zwart schrijvende pen of balpen worden gemaakt. Er wordt slechts geschreven op door de school verstrekt papier. Het gebruik van correctielak is niet toegestaan. 2.2.4 De school stelt Binas, Biodata of atlassen voor de betreffende vakken beschikbaar tijdens het schoolexamen. Woordenboeken en rekenmachines - voor zover het gebruik daarvan is toegestaan - worden door de kandidaat zelf meegenomen. In het PTA is een lijst met per vak toegestane hulpmiddelen opgenomen. 2.3 Verhindering 2.3.1 Als een kandidaat door ziekte of buitengewone omstandigheden dan wel overmacht niet in staat is aan een onderdeel van het SE deel te nemen, moet dat vóór de aanvang van de SE-zitting aan de afdelingsleider worden gemeld. 2.3.2. Zodra een kandidaat die door ziekte of anderszins een onderdeel van het SE heeft verzuimd weer op school komt, dient hij/zij een verklaring - bij minderjarigheid getekend door ouders/verzorgers - in te leveren bij de afdelingsleider. In deze verklaring moet zijn vermeld: de reden van het verzuim, de bijzondere omstandigheden of - bij ziekte - de aard van de ziekteverschijnselen en zo mogelijk de naam en het adres van de geraadpleegde arts. 2.3.3. Een kandidaat die in gebreke blijft bovengenoemde verklaring in te leveren, wordt aangemerkt als ongeoorloofd afwezig te zijn geweest. 2.3.4 Indien een kandidaat om een geldige reden - ter beoordeling van de afdelingsleider - is verhinderd bij een of meer toetsen aanwezig te zijn, wordt hem op een later tijdstip gelegenheid gegeven deze gemiste toets in te halen overeenkomstig wat is vastgelegd in het Algemeen deel van het PTA. 2.3.5 Ongeoorloofd verzuim bij een onderdeel van het SE kan leiden tot uitsluiting van verdere deelname aan het SE, zulks ter beoordeling van de locatiedirecteur, nadat de kandidaat gehoord is. In een dergelijk geval wordt de procedure gevolgd zoals beschreven in 1.3.3. ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 7

2.4 Beoordeling 2.4.1 Elk onderdeel van het SE wordt beoordeeld door de examinator; als een gecommitteerde aanwezig is, dan wordt het onderzoek beoordeeld in onderling overleg tussen examinator en gecommitteerde. De examinator drukt zijn oordeel over een toets of praktische opdracht van een kandidaat uit in een score uit de schaal lopende van 1,0 tot en met 10,0, afgerond op 1 decimaal. 2.4.2 De examinator deelt de kandidaten de beoordeling mee. 2.4.3 De examinator geeft de kandidaten gelegenheid tot inzage en bespreking van de gemaakte toets of praktische opdracht. 2.4.4 Bijzondere omstandigheden kunnen examencommissie en examinator in gezamenlijk overleg doen besluiten tot herhaling van een toets. Hierbij wordt betrokkenen tevoren meegedeeld welk gewicht aan een cijfer dat bij de nieuwe toets wordt behaald, wordt toegekend. 2.4.5 De berekening van het eindcijfer van het SE is per vak vastgelegd in het PTA. Het eindcijfer voor het SE wordt afgerond op één decimaal. 2.4.6 De examinator levert de eindcijfers voor het SE voor een vastgestelde datum in bij de locatiedirecteur. 2.4.7 De kandidaat ontvangt schriftelijk zijn eindcijfers van het SE en controleert deze, voordat zij naar DUO worden verzonden en het CE begint. Hij moet bij fouten op de dag van ontvangst reclameren. ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 8

BIJLAGE Overzicht van examenvakken Havo en Atheneum Vakken Examen Havo Atheneum gemeenschappelijk deel, profieldeel CE SE CE SE dus verplicht dus keuze Nederlandse taal en literatuur X X X X Engelse taal en literatuur X X X X Franse taal en literatuur of Duitse taal en literatuur Algemene Natuurwetenschappen* (tot examen 2017) Maatschappijleer* X X Culturele Kunstzinnige Vorming X X Lichamelijke opvoeding X X Godsdienst X X Cultuur en Maatschappij: Franse taal en literatuur X X X X Duitse taal en literatuur X X X X Wiskunde A, B of C X X Economie X X X X Maatschappijwetenschappen X X X X Tekenen X X X X Aardrijkskunde X X X X Economie en Maatschappij: Economie X X X X Wiskunde A of B X X X X Aardrijkskunde X X X X Geschiedenis X X X X Franse taal en literatuur X X X X Duitse taal en literatuur X X X X Management en Organisatie X X X X Natuurkunde en Gezondheid: Biologie X X X X Natuurkunde X X X X Scheikunde X X X X Wiskunde A of B X X X X Natuur, leven en techniek X X Aardrijkskunde X X X X Natuur en Techniek: Natuurkunde X X X X Scheikunde X X X X Wiskunde B X X X X Biologie X X X X Natuur, leven en techniek X X Rekenen kent een afsluiting door een landelijk examen * Tellen samen met het cijfer voor het profielwerkstuk voor het combinatiecijfer. X X X ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 9

Belangrijke data examenjaar Havo/Atheneum PWS coaching gesprek donderdag 24 september 2015 Herkansingen SE A4 donderdag 15 oktober 2015 Eerste toetsweek vanaf maandag 2 november 2015 PWS coaching gesprek woensdag 18 november 2015 Herkansingen SE eerste periode woensdag 25 november 2015 Inleveren concept PWS dinsdag 8 december 2015 Inleveren PWS vóór 12.00 uur donderdag 7 januari 2016 Tweede toetsweek vanaf maandag 18 januari 2016 Bespreking PWS vanaf maandag 25 januari 2016 Herkansingen SE tweede periode donderdag 11 februari 2016 PWS presentatieavond woensdag 17 februari 2016 Derde toetsweek vanaf maandag 21 maart 2016 Herkansingen SE derde periode donderdag 14 april 2016 Controle eindcijfers SE woensdag 20 april 2016 Proefexamens woensdag 20 april en donderdag 21 april 2016 CE 1ste tijdvak vanaf donderdag 12 mei 2016 Uitslag examens donderdag 16 juni 2016 CE 2de tijdvak vanaf dinsdag 21 juni 2016 Uitslag 2de tijdvak vrijdag 1 juli 2016 Diploma-uitreiking woensdag 6 juli 2016 Examenrooster Havo en Atheneum, 1e tijdvak 2016 Havo Atheneum Datum Tijd Vak Tijd Vak Do 12 mei 9.00-12.00 Mij.wetenschappen 13.30-16.30 natuurkunde 13.30-16.30 Nederlands Vr 13 mei 9.00-12.00 aardrijkskunde 13.30-16.30 Nederlands 13.30-16.30 scheikunde Di 17 mei 9.00-12.00 geschiedenis 9.00-12.00 geschiedenis 13.30-16.00 Frans 13.30-16.00 Engels Wo 18 mei 9.00-12.00 9.00-11.30 tekenen 13.30-16.30 m&o 13.30-16.30 wiskunde A, B en C Do 19 mei 13.30-16.00 Engels 13.30-16.30 economie Vr 20 mei 9.00-11.30 Duits 9.00-12.00 Mij.wetenschappen 13.30-16.30 biologie 13.30-16.30 natuurkunde Ma 23 mei 9.00-12.00 9.00-11.30 Duits 13.30-16.30 wiskunde A, B 13.30-16.30 m&o Di 24 mei 13.30-16.30 economie 13.30-16.30 biologie Wo 25 mei 13.30-16.30 scheikunde 13.30-16.00 Frans Do 26 mei 13.30-16.00 tekenen 13.30-16.30 aardrijkskunde ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 10

Toegestane hulpmiddelen bij de examens HAVO en VWO 2016 Vak havo en vwo alle vakken basispakket (zie 3.3) alle schriftelijke examens woordenboek Nederlands (zie 3.1) moderne vreemde talen woordenboek naar en van de doeltaal (zie 3.2) wiskunde A, B, C grafische rekenmachine (zie 3.4) natuurkunde, scheikunde, biologie Binas 6 de druk aardrijkskunde Grote Bosatlas 54 ste druk NB Bij SE toetsen kan het gebruik van genoemde hulpmiddelen niet zijn toegestaan gezien de specifieke aard van de toets. In dat geval wordt dit door de docent expliciet aangegeven. 3. Toelichting 3.1. woordenboek Nederlands Een eendelig verklarend woordenboek Nederlands is toegestaan bij alle schriftelijke examens. In plaats van het eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek van Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld naar de thuistaal van de kandidaat). Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. 3.2. woordenboek bij de moderne vreemde talen Bij de moderne vreemde talen is een woordenboek vanuit én een woordenboek naar de moderne vreemde taal toegestaan, in één band of in twee afzonderlijke delen. Bij Engels is een woordenboek Engels-Engels toegestaan in plaats van Engels-Nederlands. Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. 3.3. basispakket Het standaard basispakket bij alle centrale examens bevat: - schrijfmateriaal inclusief millimeterpapier - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geometrische driehoek - vlakgum - elektronisch rekenapparaat Bij de vakken zonder grafische rekenmachine is een machine met de basisbewerkingen voldoende. Meer bewerkingen zijn toegestaan, maar niet toegestaan is het gebruik van apparaten die: a. op het lichtnet aangesloten moeten worden b. tijdens het examen opgeladen moeten worden c. geluidsoverlast bezorgen d. zijn voorzien van een schrijfrol, alarminstallatie, dan wel zend- en/of ontvangstmogelijkheden e. alfanumeriek zijn f. grafieken kunnen weergeven in het afleesvenster 3.4 de grafische rekenmachine Uitsluitend de door de docent goedgekeurde machines. Tijdens de centrale examens wiskunde A, B en C van 2016 dient het geheugen van de grafische rekenmachine te zijn geblokkeerd door een examenstand, dan wel te zijn gewist door een reset van de gehele machine. ALGEMEEN DEEL van het PTA 2015-2016 Havo en Atheneum 11