VEELGESTELDE VRAGEN (en antwoorden) Zonnescholen Datum: februari 2017 Versie: 2 Voor: Bestuurders en schooldirecteuren Van: Team Hotze Voor het Project Zonnescholen ontvangen we uiteenlopende vragen van de deelnemers. Dit zijn vaak zeer terechte en logische vragen, die een duidelijk antwoord vergen. Hieronder hebben treft u een inventarisatie van deze vragen aan, inclusief een antwoord. Deze lijst is niet uitputtend, en neem gerust contact op, indien u nog vragen heeft, of als er iets onduidelijk is. Deze lijst wordt periodiek bijgewerkt. 1. TECHNISCHE VRAGEN 1 2. FINANCIËLE KWESTIES 3 3. HET EDUCATIEVE PAKKET 4 4. PLANNING 5 1. TECHNISCHE VRAGEN 1.1 Hoe werkt een zonnepaneel? Op zonnepanelen zitten laagjes silicium. Zonlicht wekt elektrische spanning op tussen die laagjes. Dat heet een fotovoltaïsche reactie. Deze (gelijk)spanning wordt door een omvormer omgezet in wisselstroom, zodat deze geschikt is voor bijvoorbeeld huishoudelijke apparaten en verlichting, zoals we allen dagelijks gebruiken. De opbrengst van een paneel is natuurlijk het grootst op zonnige dagen, maar ook op bewolkte dagen wordt elektriciteit opgewekt. Het vermogen in volle zon wordt het piekvermogen genoemd, uitgedrukt in Watt-piek (Wp). De meeste zonnepanelen hebben tegenwoordig een vermogen van 250-270Wp. De zonnepanelen, de omvormer, het montagemateriaal en de benodigde bekabeling vormen samen een zonnestroominstallatie (ook wel PV-systeem of PV-installatie genoemd waarin PV staat voor photovoltaic ). 1.2 Levert de zonnestroominstallatie ook stroom als de zon niet schijnt? Ja. Een zonnepaneel produceert ook elektriciteit als het bewolkt is, want het systeem werkt zowel op rechtstreeks als op diffuus zonlicht (zoals bijvoorbeeld indirect zonlicht dat de aarde bereikt door de bewolking heen). De opbrengst van zonnepanelen ligt natuurlijk hoger als ze in de volle zon staan. s Nachts produceren zonnepanelen geen elektriciteit, ook niet bij volle maan. 1.3 Wat is het verschil tussen zwarte en donkerblauwe zonnepanelen? Het enige wezenlijke verschil tussen poly- en mono-kristallijne panelen is dat de zwarte mono-kristallijne zonnepanelen een iets hogere efficiëntie hebben dan de blauwe polykristallijne zonnepanelen. Dit houdt in dat de zwarte zonnepanelen in principe in staat zijn om een hogere opbrengst per vierkante meter te halen. Echter, dit is alleen het geval op niet te warme zonnige dagen, oftewel dagen met hoge zonneinstraling. Op de overige dagen, warme zonnige dagen en bewolkte dagen, zullen de polykristallijne beter presteren. Aangezien we in Nederland vrij weinig dagen hebben met volle zonne-instraling zien we dat de verschillen in opbrengst tussen poly- en mono-kristallijne panelen over het jaar gemeten klein zijn. Monokristallijne (zwarte) panelen zijn iets duurder dan (blauwe) polykristallijne. Esthetische overwegingen kunnen de doorslag geven. Voor het Zonnescholen-project werken we standaard met een donkerblauw paneel met een zwarte rand van 280 Wp. Desgewenst kan een zwart paneel tegen een kleine meerprijs worden geleverd.
1.4 Hoeveel kwh levert een zonnepaneel? Een standaard zonnepaneel met een vermogen van 280 watt-piek (Wp) produceert in Nederland schaduwvrij en op het zuiden gericht ongeveer 250 kilowattuur (kwh) per jaar. Om te weten hoeveel zonnepanelen nodig zijn om het eigen verbruik van de school te dekken, moet dus het gemiddelde jaarverbruik van de school gedeeld worden door 250 kwh. Een school met een verbruik van 15.000 kwh per jaar heeft uitgaande van die regel ongeveer 60 zonnepanelen nodig. 1.5 Is een vergunning nodig? Plaatsing van zonnepanelen op daken is onder voorwaarden vergunningsvrij. Voor plaatsing op de grond, op een monument of in of aan een door het Rijk aangewezen beschermd stads- of dorpsgezicht moet wel een vergunning worden aangevraagd. Voor het Zonneschoen-project zijn alleen vergunningen nodig voor de Mgr. Zwijsenschool in Kampen en de Titus Brandsma school in Nagele. 1.6 Heeft de school een nieuwe elektriciteitsmeter nodig? Nee, dat is feitelijk niet nodig, maar in de meeste gevallen wordt door de netwerkbeheerder wel een zogenaamde slimme meter gemonteerd, als deze nog niet aanwezig is. Alleen met een slimme meter is de opbrengst en de teruglevering goed in beeld te brengen. Het hangt dus af van het soort elektriciteitsmeter dat nu in de school aanwezig is. Op termijn worden alle elektriciteitsmeters in Nederland vervangen door deze slimme meters. Dat is een digitale kwh-meter die het verbruik, maar ook de teruglevering kan bijhouden, en deze via een GPRS-verbinding aan het netwerkbedrijf doorgeeft (draadloos internet). Alle aan het project deelnemende scholen krijgen alvast een slimme meter, waarmee de opbrengst van de zonnepanelen straks goed inzichtelijk kan worden gemaakt. 1.7 Heeft een zonnestroominstallatie onderhoud nodig? In principe hebben zonnepanelen bijna geen onderhoud nodig. Er zitten geen bewegende delen in, en vervuiling is meestal geen probleem doordat ze schuin worden geplaatst. De hellingshoek zorgt ervoor dat bij iedere regenbui de zonnepanelen weer schoonspoelen. Een jaarlijkse eenvoudige reiniging is voldoende schoon te maken met kalkvrij water en een zachte spons. Voor objecten die dicht bij een drukke weg of zware industrie staan, kan het nuttig zijn om de panelen vaker schoon te maken. Dit hoeft echter alleen wanneer de opbrengst substantieel terugloopt in bijvoorbeeld lange droge periodes. Gebruik voor het schoonmaken nooit zeep, bijtende schoonmaakmiddelen, schuurspons of hogedrukreiniger. Dit kan de vuilafstotende laag van de zonnepanelen aantasten. Voor het Project Zonnescholen is rekening gehouden met een periodieke reinigingsbeurt door de leverancier, afhankelijk van de gemeten vervuiling. 1.8 Wat gebeurt er met de zonnestroominstallatie als wij gaan verhuizen? Een zonnestroomsysteem is meestal demontabel en kan in principe worden meeverhuisd. Om het grote risico op beschadiging te voorkomen is demontage, verpakken, transport en montage erg arbeidsintensief en dus kostbaar. Bovendien vervalt de fabrieksgarantie op de panelen. Van verhuizing van een zonnestroomsysteem wordt daarom in de praktijk meestal afgezien. De panelen zorgen voor een hogere boekwaarde van het pand, waardoor het logisch is de panelen met het pand te verkopen aan de nieuwe eigenaar. 1.9 Wie is verantwoordelijk voor het verzekeren van de zonnestroominstallatie? In de meeste gevallen is dat de gemeente. Hoewel de wetswijziging per 1 januari 2015 tot gevolg heeft dat de gemeentelijke zorgplicht voor onderhoud en aanpassing van schoolgebouwen primair en (voortgezet) speciaal onderwijs vervalt (WPO artikel 92 lid 1 onder b en WEC artikel 90 lid 1 onder b), blijft de gemeente, als economisch eigenaar, verantwoordelijk voor de verzekering van schoolgebouwen. Zie voor andere ties: https://vng.nl/onderwerpenindex/onderwijs/onderwijshuisvesting/nieuws/gemeente-blijftverantwoordelijk-voor-verzekering-ozb-en-gymlokalen-schoolgebouwen. De economisch eigenaar van schoolgebouw en dat is meestal de gemeente wordt (in principe) automatisch door natrekking (art 5:20 BW) ook economisch eigenaar van de zonnestroominstallatie, omdat het systeem duurzaam met het gebouw is verenigd. Ook verzekeraars zien een zonnestroominstallatie als een aard en nagelvast met de opstal verbonden deel; ook als de panelen niet aan het dak zijn vastgeschroefd, zoals bijvoorbeeld bij een plat dak het geval is. Voor verzekeraars is voldoende dat de bekabe-
ling van het zonnestroomsysteem is verbonden met de elektrische bekabeling in het gebouw. Een van de gevolgen daarvan is dat de gemeente en niet het schoolbestuur, de zonnestroominstallatie moet meeverzekeren en van het bestaan daarvan de verzekeringsmaatschappij in kennis moeten stellen. De gemeenten worden hierover door Team Hotze geïnformeerd. De afspraken die we hierover maken, worden toegevoegd aan de map met documenten voor het bestuur, 1.10 Welke garantie krijgt de school op de zonnestroominstallatie? Te onderscheiden zijn opbrengstgarantie en productgarantie. De geselecteerde leverancier, Tenten Solar, levert een volledige product- en prestatiegarantie gedurende 15 jaar. Te verlengen tot 20 jaar. Het bedrijf volgt continu de opwek van de zonnestroominstallaties, en bij geconstateerde gebreken wordt een reparatie uitgevoerd. De productgarantie kan per merk en soort zonnepanelen verschillen. In ons geval bedraagt de productgarantie 15 jaar voor het PV-systeem. Productgarantie gaat bijvoorbeeld over gebreken veroorzaakt door ondeugdelijk materiaal of een gebrekkige afwerking of constructie. Voor overige onderdelen van het PVsysteem, zoals de omvormer en bevestigingsmaterialen, is de productgarantie meestal hetzelfde. Voor het Project Zonnescholen hebben we een afspraak met de leverancier gemaakt voor een garantietermijn van 15 jaar. 1.11 Is een zonnestroominstallatie een risico bij brand? Altijd zal de brandweer vóór het blussen van een brand, de elektriciteit willen uitschakelen, maar een zonnestroominstallatie blijft dan gewoon doorproduceren (als de zon schijnt). De spanning op de bekabeling en de omvormers kan voor de brandweerlieden gevaar opleveren bij het blussen. Met een zogenaamde brandweerknop is in één keer zowel de netspanning als de omvormerspanning uit te schakelen. 1.12 Loopt de school met een zonnepaneel op het dak meer kans op blikseminslag? Nee. Onderzoek heeft aangetoond dat de kans op een blikseminslag niet toeneemt na de installatie van een zonnepaneel. 1.13 Kan ik een zonnepaneel aanraken zonder gevaar voor elektrocutie? Ja, de zonnepanelen zelf staan niet onder stroom. De bekabeling van panelen naar omvormers is natuurlijk wel (gelijk)stroomvoerend. Kabels en aansluitingen voldoen aan strenge veiligheidsnormen. Omdat scholen bevolkt worden door nieuwsgierige kinderen, wordt in het project veel aandacht besteed het onbereikbaar maken van de stroomvoerende delen van de installaties. 1.14 Waar worden de omvormers geplaatst? Dit is afhankelijk van de omvang van de installatie, en de plek in de school. De voorkeur gaat uit naar plaatsing in de meterkast. Een andere goede mogelijkheid is plaatsing op het dak, bij de panelen. Op basis van de schouw wordt hiervoor een concreet voorstel gedaan voor iedere school. 1.15 Worden zonnepanelen nog efficiënter de komende jaren? Ongetwijfeld. Dit is een doorgaande ontwikkeling. Het duurt echter een aantal jaren voordat nieuwe uitvindingen hun weg vinden naar panelen die voor de consument tegen reguliere prijzen te verkrijgen zijn. Naar verwachting neemt het vermogen van een standaard-paneel de komende jaren toe van 270Wp naar maximaal 320Wp. In de aanbesteding wordt in overleg met u de afweging gemaakt m.b.t. de gunstigste verhouding tussen prijs en vermogen. Voor het Zonnescholen-project worden panelen van 270Wp gebruikt. 2. FINANCIËLE KWESTIES 2.1 Hoe lang is de terugverdientijd? Een zonnestroominstallatie is voor kleinverbruikers binnen 10 jaar of korter terug te verdienen, doordat saldering met de energierekening mogelijk is. Team Hotze heeft een rekenmodel ontwikkeld, waarmee de verwachte terugverdientijd kan worden berekend. Voor alle deelnemende scholen is de verwachte terugverdientijd conservatief geraamd, en in de factsheets per school op genomen. Wilt u voor een andere
school de verwachte opbrengst, rendement en terugverdientijd weten? Neem contact op met hotze@zonnescholen.nl. 2.2 Hoe werkt salderen? Met de door de zonnestroominstallatie opgewekte elektriciteit wordt de stroomvraag van school gedekt. Op momenten dat uw zonnepanelen meer energie opwekken dan nodig is, wordt dat aan het netwerk geleverd. De elektriciteitsmeter registreert de levering aan het net. Aan het eind van het jaar wordt de afgenomen stroom verrekend met de stroom die aan het net is geleverd. Deze verrekening heet salderen. Uitsluitend over het per saldo afgenomen verbruik worden de stroomprijs, energiebelasting en leveringskosten in rekening gebracht. Het vastrecht, dat niet afhankelijk is van het verbruik, blijft overigens even hoog. Salderen houdt dus in dat de productie van de zonnestroominstallatie met het eigen gebruik wordt verrekend tegen het leveringstarief van de stroomleverancier. Zelf opgewekte elektriciteit is dus net zoveel waard geleverde elektriciteit. Energieleveranciers zijn verplicht om bij kleinverbruikers (meterkast aansluitingen < 3 x 80 Ampère) minimaal te salderen tot 5.000 kilowattuur (kwh) per jaar (basisscholen zijn meestal kleinverbruikers). De meeste energieleveranciers staan een grotere saldering toe. Als de levering aan het net het eigen verbruik overtreft wordt een teruglevertarief toegepast dat een stuk lager is dan het salderingstarief. 2.3 Gaat het salderen na 2020 verdwijnen? Minister Kamp van Economische Zaken heeft aangegeven dat de huidige regeling voor saldering in 2017 wordt geëvalueerd en dat een mogelijke nieuwe regeling vanaf 2020 gaat gelden. Hoe deze regeling eruit ziet is onbekend. Verwacht wordt dat een zekere versobering wordt doorgevoerd. Daarnaast ligt het voor de hand uit te gaan van een overgangsregeling voor bestaande gebruikers, en dat de regeling niet geheel wordt afgeschaft. 2.4 Is subsidie voor zonnestroominstallaties mogelijk? Voor duurzame energieprojecten bestaat een subsidieregeling, de zgn. SDE+-regeling. Uitsluitend zonnestroominstallaties voor grootverbruikers met een grootverbruiksaansluiting van meer dan 3 x 80 Ampère en groter van 15.000Wp zijn subsidiabel. De subsidie wordt per opgewekte kwh verstrekt. Grootverbruikers kunnen geen gebruik maken van saldering. 2.5 Komen scholen in aanmerking voor verrekening van betaalde omzetbelasting (btw)? Ja. Een schoolvereniging of stichting is voor zijn wettelijke onderwijsactiviteiten géén BTW-ondernemer, maar wordt dat wel door het produceren en leveren van stroom aan het net en het produceren van stroom voor eigen gebruik. De vereniging of stichting moet als ondernemer periodiek aangifte omzetbelasting doen. De 21% btw die drukt op de aanschaf van de zonnestroominstallatie is als voorbelasting verrekenbaar (terug te vorderen) met de fiscus. Over de opgewekte stroom moet btw worden afgedragen. De administrateur (of accountant) van de school (via de stichting of de vereniging) kan voor bovenstaande zorgdragen, in overleg met Team Hotze. Dit onderwerp is voor het onderwijs nog niet eerder uitgezocht in Nederland. Team Hotze maakt afspraken met de belastingdienst voor een zo gunstig mogelijke regeling van aangifte en afdracht. 3. HET EDUCATIEVE PAKKET 3.1 Wat houdt het educatieve pakket in? Vanuit Van Zon Krijg Je Energie van netbeheerder Enexis is een lespakket ontwikkeld over zonne-energie voor groep 1 t/m 8. In de link vind u informatie en een voorbeeldopdracht zoals deze op het digibord zichtbaar is via www.vanzonkrijgjeenergie.nl. Aan de opdrachten gaat een filmpje vooraf, om hier een beeld van te krijgen kun je het filmpje op de onderstaande link bekijken. Dit is het eerste stuk van het filmpje voor groep 4 t/m 6. https://vimeo.com/75007276. 3.2 Hoeveel tijd kost het educatieve pakket per klas? Ongeveer 1 uur per klas. Het pakket is gratis en zo vaak te gebruiken als u wilt. 3.3 Voor hoeveel jaar wordt het educatieve pakket beschikbaar gesteld?
Minimaal voor 3 jaar; zo kan een leerling in groep 3 ook nog het onderwerp in groep 5 kan volgen met een andere opdracht etc. 3.4 Hoe ziet de begeleiding vanuit Enexis/Fudura eruit? Enexis/Fudura leveren het pakket; dit wordt beschikbaar gesteld via internet, en wordt op smartboards of een ander scherm in de klas vertoond. Indien er sprake wordt van een full pakket (inclusief visualisering monitoring), dan organiseert Fudura de plaatsing van de hardware. Verder wijst het pakket zichzelf. Daarnaast kunnen leerkrachten de les voorbereiden m.b.v. beschikbaar gestelde handleidingen onder de knop Docenten in het pakket. Dit geldt voor alle deelnemende scholen in Enexis-gebied. De andere scholen (in Friesland en Flevoland), krijgen het light pakket. 3.5 Wat wordt er in de school geplaatst? Light pakket: Niets, het is namelijk webbased, oftewel via internet beschikbaar. De deelnemende school ontvangt inlogcodes. Full pakket: Het leveren van: - 1 SMART TV, LED, merk Samsung 32 inch, kleur zwart, - 1 eenvoudige muurbeugels tbv ophangen SMART TV, - 1 3 fase kwh-meter (belastbaar tot max. 100A), - 1 Icare premium 36 mnd databox, - 1 maal onderhoud, update, service webservice voor 3 jaar tbv de Icare. - 1 mini toetsenbord incl. touchpad 3.6 Kan de school het light pakket upgraden en wat kost dat? Enexis kan hiervoor een offerte toesturen. De hardware kost 700,00 excl. BTW, excl. installatie. Dit is niet van toepassing op een grootverbruiksituatie. Hier is maatwerk noodzakelijk en kan Team Hotze advies uitbrengen. We vragen Tenten Solar een alternatieve aanbieding te doen en leggen dit aan betreffende schoolbesturen voor. 4. PLANNING 4.1 Wat is de planning? Zie daarvoor onze website www.zonnescholen.nl: http://zonnescholen.nl/?page_id=1398