Diaconale beleidsplan Geschreven: Diaken Peter Buijs Datum: 8 februari 2017
Inleiding In dit beleidsplan is het beleid voor de komende jaren vastgelegd. De totstandkoming ervan is een logisch uitvloeisel van de fusie van de 8 kerkgemeenschappen in de gemeente West Maas en Waal tot 1 nieuwe parochie; de Sint Christoffelparochie. De gemeenschappen stemmen hun taken en verantwoordelijkheden maximaal op elkaar af. Ze vergaderen samen, inzake het diaconaat en nemen gezamenlijke besluiten en stemmen collectedoelen op elkaar af, voor zover er niet wordt voorzien door het bisdom. Met name de financiële stromen zijn nog gescheiden. In 2016 is begonnen om een plan te maken voor het financieel samen gaan van de Caritasgroepen en andere groepen die zich bezighouden met caritas-achtige doelen. Uitgangspunt voor beleid Vanzelfsprekend sluit het pastoraal team alsmede het kerkbestuur aan bij het, in het beleidsplan van de parochie gestelde, dat de kern van ons christen-zijn is, ons geloof in de bevrijdende God van Israël door Jezus Christus. Wij willen, levend vanuit Gods Woord als bron, een open en vitale gemeenschap zijn. In ons belijden, zijn wij verbonden met het voorgeslacht. In viering en samenkomst ervaren wij Gods eindeloze liefde en vinden wij inspiratie tot een leven met toekomst. Dat leven met toekomst uit zich onder meer in omzien naar elkaar. Dit geldt zowel voor onze eigen parochie als voor de wereld om ons heen. Samengevat zet het geloof ons in beweging in: de dienst voor God; de dienst aan elkaar en de parochie; de dienst aan de samenleving in ruimere zin (de wereld om ons heen; Gods schepping -> mens, plant en dier.) Dienen De parochie is een diaconale gemeenschap. Zowel naar binnen als naar buiten, dichtbij en ver weg, in de kerk en in de wereld, is de parochie geroepen tot de dienst van barmhartigheid, gerechtigheid en wederkerigheid. Barmhartigheid, gerechtigheid en wederkerigheid horen onlosmakelijk bij elkaar. Zo leidt het omzien naar mensen die onrecht lijden naar aandacht voor de structuren die het onrecht in stand houden. De diaconale opdracht is niet alleen een zaak van diakens en priesters. Heel de parochie is in al haar leden geroepen om te delen wat haar aan gaven geschonken is, te helpen waar geen helper is en te getuigen van de gerechtigheid van God waar onrecht geschiedt. Dit houdt de gemeente op de weg in navolging van Christus. Het is de onvolprezen gave van Christus die de parochie gedenkt in de viering van de eucharistie. In deze delende levenshouding gaan de priesters, diakens de gemeenschap voor. Zo bereikt de liturgie de straat (het leven van alledag) in de dienst van de diaconie en realiseert zich de gemeenschap van Woord en Dienst, maar ook van de onderlinge verbondenheid in de Eucharistie.
Wat verstaan wij onder diaconaat Kernbegrippen van diaconaat zijn barmhartigheid, gerechtigheid en wederkerigheid. De werken van barmhartigheid zoals ze genoemd worden n.a.v. de evangelietekst Mattheus 25: 31-46, zijn afgeleid uit de toenmalige joodse traditie van zorg. Dat zijn gemiloet chassadim (van het Hebreeuwse chesed) of daden van barmhartigheid, het omzien naar elkaar. Daarnaast kent de joodse traditie de tsedaqa, de weldaden of daden van gerechtigheid of rechtvaardigheid. Hierin gaat het om goed doen en recht doen. Er is een samenhang met het Bijbelse woord recht (misjpat), een term die nadrukkelijk in relatie staat tot rechtspraak. In de huidige opvattingen over diaconaat spelen deze begrippen barmhartigheid en gerechtigheid een centrale rol. Wederkerigheid als kernwoord geeft aan zowel barmhartigheid als gerechtigheid een bepaalde kwaliteit. Daarnaast is er een verschuiving in taken en rollen van diakens die aansluit bij de opvatting dat diakens niet in de eerste plaats de ambtsdragers zijn die hulpverlenen en brood en wijn uitdelen, maar de bemiddelaars en gezanten zijn van de parochie in veel bredere zin. Zij representeren de samenleving in de kerk en omgekeerd het evangelie in de samenleving. Als wij hulpverlening of helpen waar geen helper is zien als de kern van barmhartigheid dan betekent wederkerigheid dat de hulpvrager mee bepaalt wat er gebeurt. Wederkerigheid betekent respect voor en acceptatie van elkaars positie, keuze en oplossingen. Diaconaat is echter niet alleen hulpverlening. Het is ook de inspanning om tot een rechtvaardige, vreedzame en duurzame samenleving te komen. Kerntaken van het diaconaat Het diaconale werk is veelzijdig. Diakens geven leiding aan het diaconaat in de parochie. Zij behoeven niet alles zelf te doen, maar kunnen waar mogelijk parochianen inschakelen. Wij kunnen zelf keuzes maken wat we belangrijk vinden, ten principale gelden de taken die de kerk toewijst voor alle diakens. Samengevat zijn deze taken onder te verdelen in: Voorbereiding, assistentie en deelname aan de Eredienst De parochie toerusten Helpen en doorverwijzen Maatschappelijk welzijn en sociale vraagstukken Inzamelen en besteden diaconale gelden Door alle onderdelen van de liturgie loopt de rode draad van het diaconaat. Dit komt extra tot uitdrukking in de viering van de Eucharistie. De inbreng van de diakens heeft als doel de parochie te laten beseffen dat iedereen moet opkomen voor een barmhartige en rechtvaardige samenleving: dichtbij en ver weg. Wij brengen dit in praktijk, onder meer door het toelichten van collectes en collectedoelen. Middels vooraankondigingen maken wij ook gebruik van ons kerkblad, onze website en de beamer. De beamer geeft bovendien extra mogelijkheden door voor aanvang van de dienst en/of tijdens de collecte foto- en/of filmmateriaal te laten zien. Het is onze
wens om (vaker dan tot nu toe) te komen tot een nadrukkelijker aanwezigheid in- en deelname aan de Eucharistie door middel van duidelijke en heldere diaconale thema s. De parochie toerusten Diakens kunnen niet alles zelf. Er zijn ook veel parochianen als vrijwilligers betrokken bij diaconaal werk, zonder dat zelf door te hebben. Het is belangrijk om dat als diaconie in beeld te hebben, deze mensen bij het werk te betrekken en dat door te laten werken in het diaconale beleid. Wij zijn van mening dat het toerusten van de parochie vanuit de diaconie meer aandacht behoeft. Veel zaken gebeuren te veel ad hoc, te weinig structureel. Samen willen we een plan maken hoe we hieraan voor de toekomst vorm en inhoud kunnen geven. Om de parochie te kunnen toerusten zullen ook de diakens met enige regelmaat zelf toegerust moeten worden. Dit gebeurt o.a. door tijdens de vergaderingen en eventuele andere bijeenkomsten elkaar te inspireren, de landelijke diaconale dag(en) te bezoeken. Helpen en doorverwijzen Diakens en gelovigen hebben de mogelijkheid om mensen die elkaar kunnen helpen met elkaar in contact te brengen. Bijvoorbeeld via lotgenotencontacten, zoals ouders van drugsverslaafden, familieleden van psychisch zieken of parochianen en asielzoekers. Maar ook in situaties van ziekte en/of ander ongemak. Met een goede sociale kaart kan de diaconie mensen verwijzen naar hulpverleningsinstanties in de omgeving, bijvoorbeeld naar de sociale dienst, de sociaal raadsvrouw, of een project voor huiswerkbegeleiding. Diakens kunnen zelf hulp geven en een beroep doen op parochianen. We zijn immers allen "de parochie in al haar leden geroepen is tot de dienst der barmhartigheid". Diakens mogen/kunnen daarom ook een beroep doen op parochianen en ze betrekken bij bepaalde diaconale activiteiten. Het is onze wens om te komen tot een meer gestructureerde invulling van hetgeen hierboven is vermeld. Bijvoorbeeld door het opzetten van "een kring van vrijwilligers" vanuit alle locaties om (soms direct) te kunnen bijspringen. Te denken valt dan aan het doen van boodschappen, eenvoudige klusjes van allerlei aard, helpen met het invullen van formulieren. Voorts zouden we, meer dan tot nu toe, kennis moeten krijgen van hulpvragen die er in onze omgeving leven. Vrijwilligers dienen te proberen, als deelnemer in het diaconale team, hier meer zicht op te krijgen en dienovereenkomstig te handelen. Ook het diaconale team als geheel heeft hierin een functie. De bovengenoemde activiteiten dienen zich bij voorkeur niet te beperken tot ons eigen kerkelijk erf. Maatschappelijk welzijn en sociale vraagstukken Sociale vraagstukken over armoede, vluchtelingen en zorg zijn al langer een centraal aandachtspunt voor diakens. De afgelopen jaren zijn de pluriforme samenleving en de heelheid van de schepping belangrijke nieuwe aandachtspunten geworden. In het moderne diaconaat is helder dat van individuele barmhartigheid geen sprake kan zijn zonder sociale gerechtigheid.
Inzamelen en besteden diaconale gelden De diaconie wil alert zijn op eventuele gevolgen van de problematiek van de sociale wetgeving voor mensen binnen de gemeenschap van West Maas en Waal. Ook de mogelijke gevolgen van de individualisering van de maatschappij blijven de aandacht houden. In nauwe samenwerking met de priester, diaken en contactpersonen bekijken we ook nu al waar de diaconie daadwerkelijk kan bijdragen, in welke vorm dan ook. Een voorbeeld hiervan kan zijn het verzorgen van de Kerstgroet, Fruitmandje naar de zieken die de Ziekencommunie ontvangen of anderszins. De diaconie heeft een eigen begroting en een financieel verslag, werft gelden en verricht betalingen. Diakens dragen er zorg voor dat diaconaal geld op een diaconaal verantwoorde wijze wordt beheerd en besteed. Het diaconale team legt jaarlijks verantwoording af aan het kerkbestuur en eventueel aan de gemeente, indien er subsidiegelden ter beschikking worden gesteld door de gemeente, door het opstellen van een jaarrekening en de begroting voor het daaropvolgende jaar. De diaconale middelen komen hoofdzakelijk uit de vaste vrijwillige bijdragen en de collectes. Alle geoormerkte collectes zijn te bestempelen als doelcollectes en worden direct naar het betreffende doel doorgestort. Alle niet-geoormerkte diaconale collectes krijgen vooraf een bestemming, welke in de diaconievergadering wordt vastgesteld. Uit de vaste vrijwillige bijdragen worden de diaconale quota betaald. Hetgeen resteert wordt, middels onze, mogelijk nader in te voeren eindejaar giften, bestemd voor een aantal diaconale doelen, deels via Kerk in Actie. Behoudens een kleine reserve voor onverwachte uitgaven, bouwen wij geen vermogen op. Met betrekking tot onze eindejaar giften kunnen wij een traject starten waarbij we het aantal doelen in twee jaar met de helft hebben terugbrengen. Ook voor de toekomst zullen we hier kritisch mee blijven omgaan, om zodoende versnippering van diaconale gelden te voorkomen. Voorts hebben wij een voorkeur voor organisaties die werken vanuit een christelijke traditie. Criteria bij de beoordeling van aanvragen diaconale ondersteuning Hieronder vermelden wij de acht criteria waaraan activiteiten moeten voldoen om in aanmerking te komen voor diaconale activiteiten en gelden. 1. De activiteiten hebben een diaconale doelstelling. De activiteiten hebben een expliciete diaconale doelstelling ten behoeve van mensen in knelsituaties. Of initiatieven die te maken hebben met het bevorderen van een duurzame samenleving in sociaal en/of ecologisch opzicht. Er is onderzocht of inmiddels aangetoond dat er behoefte is aan deze activiteiten. Ondersteuning van diaconale activiteiten in missionaire projecten kan alleen als deze in de begroting en werkplannen apart verwoord staan en er gewaarborgd wordt dat het diaconale geld aan deze activiteiten besteed wordt.
2. De activiteiten kenmerken zich door diaconale uitgangspunten. Bij de uitvoering van activiteiten wordt naast het oplossen van problemen tegelijkertijd aandacht besteed aan de bestrijding van de oorzaken samen met andere organisaties en belangengroepen. Tijdens de opzet en uitvoering van activiteiten wordt samengewerkt met ervaringsdeskundigen uit de doelgroep zodat er iets van wederkerigheid kan ontstaan van hulpgevers en hulpontvangers. 3. De activiteiten zijn te verbinden aan de identiteit van de parochie. Er zijn vele maatschappelijke organisaties die een beroep doen op fondsen, bedrijven, particulieren en ook diaconieën voor ondersteuning. Om visies goed op elkaar aan te laten sluiten en het creëren van draagvlak voor ondersteuning vanuit de kerkelijke gemeente kan een diaconie ervoor kiezen prioriteit te geven aan identiteitsgebonden organisaties. 4. De activiteiten zijn beleidsmatig doordacht. De activiteiten worden verricht op basis van een visie, die aanhaakt bij actuele maatschappelijke ontwikkelingen. Er is beleid ontwikkeld en sprake van een werkplan, waarin de beoogde resultaten van de activiteiten vermeld staan. Er is ook gedacht aan een financieel en publicitair beleid. 5. De activiteiten lenen zich voor inzet van parochianen als vrijwilliger. Als het mogelijk is dat parochianen niet alleen financieel geven maar zich kunnen inzetten voor bestuurstaken of uitvoeringstaken krijgt de diaconale ondersteuning een belangrijke meerwaarde. Het geheel kan dan een meer vormend en bewust wordend effect hebben op betrokkenen als op de parochie in zijn geheel. 6. De activiteiten hebben een open uitnodigend karakter. De activiteiten kunnen zich weliswaar richten op een specifieke doelgroep, bijvoorbeeld familieleden van (ex)psychisch zieken, maar het geheel heeft een uitnodigend open karakter zodat er geen sprake is van uitsluiting op grond van afkomst, religie, etc. Omgekeerd: de activiteiten hebben bijvoorbeeld een positief effect op de leefbaarheid van de buurt. Er wordt ingezet op samenwerking met andere organisaties die dezelfde doelen nastreven. 7. De activiteiten worden plaatselijk of regionaal uitgevoerd. Een diaconie is primair verantwoordelijk voor de ondersteuning van plaatselijk/regionaal diaconaal werk. Deze organisaties zijn aangewezen op regionale ondersteuning. Dit biedt de beste condities voor het creëren van inhoudelijke betrokkenheid. 8. De activiteiten zijn afhankelijk van diaconale middelen en inzet van vrijwilligers. De organisatie kan geen of nauwelijks een beroep doen op reguliere instanties en voorzieningen of fondsen. Gezien de beperkte middelen draaien de werkzaamheden
geheel of gedeeltelijk op vrijwilligers. Belangrijk aandachtspunt is of er vrijwilligersbeleid is. Jaarproject Door de jaren heen zijn wij op een bijzondere manier betrokken (geweest) bij een aantal projecten. Zo kiezen wij elk jaar een jaarproject. Een diaconaal doel dat we extra in de schijnwerpers willen zetten. Zending Zending is de opdracht aan kerken en christenen om de Bijbelse boodschap door te geven en zichtbaar te maken voor alle mensen. Vanaf het begin ging dat samen met medische zorg en onderwijs voor mensen waarmee men in contact kwam. Werelddiaconaat is een kerkelijk antwoord op de nood van de wereld. Veelal betekent dit acute noodhulp verlenen bij rampen. Dit werk is gebundeld onder de noemer Kerk in Actie. Ontwikkelingssamenwerking is het aanpakken van de oorzaken die armoede en onrechtvaardige structuren in stand houden. We kunnen op plaatselijk niveau ondersteunen door: Het houden van thema-avonden In de 40 dagen tijd aandacht schenken aan de nood van onze naaste ver weg, bijvoorbeeld door uitvoering te geven aan o Landelijke actie van Kerk in Actie, alsmede het organiseren en meewerken aan sobere maaltijden in/voor de eigen gemeente(s) o Distributie van de missie-zendingskalender. Kiezen van een jaarproject Fondswerving in de parochie ter ondersteuning van het gekozen project of doel De gemeente op verschillende manieren informeren over bovengenoemde activiteiten. Jeugddiaconaat Wij willen, bij voorkeur nog in 2017, komen tot de instelling van jeugddiaconaat in onze parochie. De plaats die jeugddiaconaat in toenemende mate inneemt binnen de kerken, is van groot belang. Jeugdwerkers en pastoraal team kunnen een belangrijke rol vervullen in het contact naar jongeren, maar zeker ook t.a.v. probleemsignalering van velerlei aard, binnen de lokale gemeenschap. Zeker zo belangrijk is het betrekken van onze jongeren bij (kleinschalige), meestal lokale initiatieven met een diaconaal karakter. Dit is eerder getracht middels M-25 maar hiervoor was vanuit de parochie weinig draagvlak aanwezig.
De praktijk Om de onderlinge verbondenheid tussen de 8 kerkdorpen te vergroten adviseren we om: Iedere woensdagmiddag een drietal mensen te bezoeken. Hiervoor worden via de administratie van de parochie de afspraken ingepland, in overleg voor het pastoraal team. De agenda wordt maandelijks ververst. In het kader van de Caritas kunnen ook mensen bezocht worden op verzoek van de parochianen zelf en/of door het aanreiken van de leden van de betreffende Caritasvereniging. Er vindt eens in de drie jaar een Sint Christoffelfeest plaats voorafgaande aan de (zomer)vakantie. Hiervoor kunnen de parochianen zich inschrijven. Er worden mensen geworven per kerkdorp die de noden onder de dorpsgenoten doorgeven aan het pastoraal team of diaken. Dit kan telefonisch of via de mail. Jongeren worden uitgenodigd om vette en coole activiteiten bij te wonen waarin een evangelische boodschap zit verweven. (Wildwater raften, lasergames, BBQ, enz.) Scholen worden van de activiteiten op de hoogte gebracht en er worden vieringen georganiseerd waarin jongeren (0-18 jaar) en gezinnen met kinderen centraal komen te staan. Aansluitend is er een hapje en een drankje mogelijk. Voor ouderen is het wellicht een mogelijkheid om naast de ziekencommunie ook filmavond te organiseren over vroeger, een liedjesavond, enz. Een typische gezinsactiviteit is bijvoorbeeld omstreeks Pinksteren een picknick Dutch treat dus iedereen neemt iets mee wat hij of zij lekker of leuk vindt.