TOELICHTING MET BETREKKING TOT DE NIEUWE EUROPESE RICHTLIJN Bouwproducten 89/106/EEC Deze informatie wordt u aangeboden door: Belangrijk! Deze toelichting omvat niet de volledige inhoud van de richtlijn Bouwproducten. Ze bevat enkel een selectie van specifieke voorbeelden. Er mag dan ook in geen enkel geval verondersteld worden dat deze toelichting de richtlijn op zich vervangt. 1
INLEIDING EDSF heeft via nationale ledenverenigingen en via rechtstreekse relaties met de comités CEN en CENELEC de voorbereiding ondersteund van Europese standaarden voor alle soorten van poortproducten. De standaarden voor poorten en luiken komen in de eerste plaats tegemoet aan de vereisten inzake gezondheid en veiligheid die geïdentificeerd werden in de Bouwproductenrichtlijn. Waar nodig werd ook aandacht geschonken aan de specifieke vereisten met betrekking tot automatisch aangestuurde producten in de Machinerichtlijn, de Richtlijn Laagspanning en de Richtlijn betreffende Elektromagnetische Compatibiliteit. De eerste productnorm - hen 13241-1 - met betrekking tot industriële, commerciële en garagedeuren & poorten, met uitzondering van brand- en rookwerende producten, is in april 2003 ter stemming gebracht. Op 17 juli 2003 is het definitieve document beschikbaar gesteld door de Commissie voor Europese Normen. De beschikbaarheid van de EN 13241-1 maakt, CE-markering op industriële en garagepoorten volgens de Construction Products Directive (Richtlijn Bouwproducten) mogelijk vanaf 30 april 2004. En zal 12 maanden later op 30 april 2005 verplicht zijn! EDSF wil de invoering en het gebruik van deze norm ondersteunen en heeft van deze gelegenheid gebruikgemaakt om in deze sectie rond de veiligheidsrichtlijnen een van de belangrijkste veiligheidsaspecten samen te vatten die aan bod komen in de normen. Op sommige afbeeldingen worden gevaren geïdentificeerd die zich kunnen voordoen als bepaalde vereisten van de normen niet nageleefd worden. In Sectie A komen de elementaire veiligheidsvereisten voor alle types van industriële, commerciële en garagedeuren & -poorten aan bod, ongeacht of het gaat om manueel of elektrisch bediende deuren en poorten. In Sectie B komen een aantal bijkomende elementaire veiligheidsvereisten aan bod die specifiek zijn voor elektrisch bediende poorten. In deze veiligheidstoelichting wordt niet ingegaan op de belangrijke milieuaspecten die wel geïdentificeerd zijn in de Bouwproductenrichtlijn maar niet specifiek verband houden met de veiligheid. 2
INHOUD Index, pagina A. Elementaire veiligheidsvereisten Algemeen: Manueel en automatisch bediende poorten 4 B. Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten. 5 3
A. Elementaire veiligheidsvereisten Algemeen: Manueel en automatisch bediende poorten pagina A.1 Vrijwaring tegen het vallen van verticaal bewegende poortpanelen 7 A.2 Weerstand tegen windbelasting 8 A.3 Gevaarlijke stoffen 9 A.4 Ongecontroleerde bewegingen van verticaal bewegende poortpanelen.10 A.5 Onbedoelde bewegingen wegens de wind 11 A.6 Verpletteren, snijden, knellen 12 A.7 Voorzorgen voor transparante oppervlakken 13 A.8 Installatie en gebruik 14 4
B. Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten pagina B.1 Druk-, knel- en duwpunten, impact.. 15 B.2 Mensen optillen 16 B.3 Energiebron.. 17 B.4 Overmatige uitloop.. 18 B.5 Overschakeling op manuele bediening 19 B.6 Vastzitten. 20 B.7 Loopdeuren.. 21 5
Elementaire veiligheidsvereisten A.1 Vrijwaring tegen het vallen van verticaal bewegende poortpanelen Ingeval van verticaal openende poortpanelen zal men ervoor zorgen dat de panelen niet kunnen vallen of uit evenwicht kunnen geraken ingeval van een defect aan een enkele component van de ophanging of de balanceersystemen. EN 12604 clausule 4.3.4 Men kan voorkomen dat de poortpanelen vallen door componenten te integreren die het vallen tegengaan of door andere elementen te integreren in het ophangingsysteem van de poort (zie EN 12604). De veren zullen zo geordend worden dat een defect aan één veer niet kan leiden tot de verkeerde werking van een andere veer. De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 6
Elementaire veiligheidsvereisten A.2 Weerstand tegen windbelasting De weerstand tegen windbelasting van een bepaalde klasse betekent dat de poort bij een voorgeschreven belasting niet instort, geen tekenen van blijvende vervorming vertoont, ontspoort enz. waardoor de functionele prestaties en de veiligheid beïnvloed kunnen worden. hen 13241-1 Annex C EN 12424 EN 12444 EN 12604 clausule 4.2.2 De weerstand tegen de windbelasting wordt bepaald op basis van een test op ware schaal, een modeltest, een componenttest of een berekening in overeenstemming met EN 12444, behalve indien geen prestatievermogen bepaald moet worden aangegeven. De resultaten van tests of berekeningen die veiligheidsfactoren omvatten zoals bepaald in hen 13241-1 en EN 12444 tonen aan dat de poort bestand is tegen de referentie-windbelasting van de desbetreffende klasse die vermeld is in EN 12424, behalve indien geen prestatievermogen bepaald wordt aangegeven. Zuigkracht of een belasting in de tegenovergestelde richting zal gespecificeerd worden als een negatieve klasse. De evaluatie van de conformiteit zal gebaseerd zijn op een initiële typetest die door een aangemelde instantie uitgevoerd wordt voor de fabrikant. 7
Elementaire veiligheidsvereisten A.3 Gevaarlijke stoffen Stoffen in producten die gevaarlijke stoffen vrijgeven, mogen de maximum toegestane niveaus die vermeld zijn in de desbetreffende Europese materiaalstandaard en/of de nationale reguleringen, niet overschrijden. hen 13241-1 clausule 4.1.8 De bestaande nationale reguleringen moeten individueel gecontroleerd worden voor elk land. (te controleren voor elke lidstaat): De overeenstemming met de nationale reguleringen met betrekking tot gevaarlijke stoffen zal gebaseerd zijn op een initiële typetest die door een aangemelde instantie wordt uitgevoerd voor de fabrikant of zijn materiaalleverancier. 8
Elementaire veiligheidsvereisten A.4 Ongecontroleerde bewegingen van verticaal bewegende poortpanelen Verticaal openende poortpanelen mogen niet op een ongecontroleerde of gevaarlijke manier bewegen. De poortbeweging moet bij normaal gebruik in elke positie gestopt kunnen worden. EN 12604 clausule 4.3.3 Om de vereisten na te leven, beschrijft EN 12604 de volgende voorbeelden van mogelijke oplossingen: Een operationeel remsysteem dat automatisch in werking wordt gesteld als de poortbeweging gestopt wordt in eender welke positie. Een balanceersysteem dat het poortpaneel in eender welke positie in evenwicht houdt (niet alleen in de eindposities). Een balanceersysteem dat het poortpaneel enkel in evenwicht houdt in een tussenstand of als de poort volledig open is. De onevenwichtige staat in de andere posities moet zoveel mogelijk beperkt worden maar mag in geen geval aan de primaire sluitrand van de poort een kracht genereren die meer bedraagt dan 150N. Een zelfsmerende overbrenging die het poortblad stopt en stevig vasthoudt in elke positie. De conformiteit wordt geëvalueerd onder de verantwoordelijkheid 9
Elementaire veiligheidsvereisten A.5 Onbedoelde bewegingen wegens de wind enz. Een poort van een type dat letsels of schade kan aanbrengen als de poort beweegt onder invloed van de wind of gelijkaardige externe krachten, moet vastgezet kunnen worden in de eindpositie. EN 12604 clausule 4.3.2 Dergelijke poorttypes bevatten componenten om dergelijke beweging te voorkomen. Dergelijke componenten moeten automatisch doeltreffend zijn in de eindposities. De conformiteit wordt geëvalueerd onder de verantwoordelijkheid 10
Elementaire veiligheidsvereisten A.6 Verpletteren, snijden, knellen Sluitingsopeningen die toegankelijk zijn tijdens de paneelbeweging moeten voorkomen worden of beschermd worden tot op een hoogte van 2,5 m boven de vloer of een ander permanent toegangsniveau. MR, Machinerichtlijn EN 12604 clausule 4.5.1 De mechanische functies van een poort moeten zo ontworpen worden dat het risico dat de bediener en omstaande personen verpletterd worden, zich snijden of gekneld geraken, maximaal beperkt wordt. Dit gebeurt voornamelijk op basis van het poortontwerp, door de nodige tussenruimte en bescherming te voorzien. Er worden voorbeelden gegeven in EN 12604 Annex C. Indien deze actie niet alle risico s voorkomt, zullen geschikte waarschuwingsborden geplaatst worden. De conformiteit wordt geëvalueerd onder de verantwoordelijkheid 11
Elementaire veiligheidsvereisten A.7 Voorzorgen voor transparante oppervlakken Transparante elementen in panelen moeten zo ontworpen worden dat ze volledig blijven vastzitten in normale gebruiksomstandigheden. Er zullen geen scherpe splinters, scherpe randen of andere gevaarlijke delen bloot komen mocht het transparant materiaal breken. hen 13241-1 clausule 4.1.4 EN 12604 clausule 4.2.5 Transparante panelen mogen niet uit hun omkadering vallen. Gebroken transparante elementen mogen niet resulteren in scherpe randen. Men moet tegemoetkomen aan de vereisten van klasse 1 van EN 12600. Als het transparante oppervlak van het testobject kleiner is dan de afmetingen vermeld in EN 12600, dan moet het oppervlak ingebouwd worden in een representatief poortpaneelsegment en getest worden. De volledige impact moet gecentreerd worden in het midden van het transparante element. De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 12
Elementaire veiligheidsvereisten A.8 Installatie en gebruik Een poort moet zo geïnstalleerd en onderhouden kunnen worden dat ze naar behoren en veilig werkt in de beoogde situatie en in de verwachte gebruiksomstandigheden. MR, Machinerichtlijn EN 12635 hen 13241-1 Behalve wanneer de installatie gebeurt door de fabrikant, zal de fabrikant voor elk product installatie-instructies meedelen die stap voor stap uitleggen in welke volgorde de vereiste acties moeten worden uitgevoerd om het product correct te installeren. De volgende documentatie wordt na afloop van de installatie overhandigd aan de gebruiker: Instructies voor gebruik en onderhoud Onderhouds- en proeftesthandleiding voor andere automatisch bediende poorten dan poorten voor individuele woninggarages. Conformiteitverklaring indien van toepassing. De poort zal gelabeld worden volgens de productstandaard hen 13241-1. De instructies voor gebruik en onderhoud zullen minstens: Duidelijk de juiste poortbedieningsmethode vermelden. Waarschuwen voor tussenkomst door niet-gespecialiseerde personen en wijzen op cruciale elementen die gevaarlijk kunnen zijn voor een niet-opgeleide persoon. De minimumfrequentie en het type van onderhoud voor de poort vermelden (inclusief controles van de operationele veiligheid) om te garanderen dat het product de levensduur haalt die verwacht wordt van de productclassificatie. De gebruiker wijzen op het belang van het bijhouden van onderhoudsnotities. Richtlijnen bevatten voor de veilige ontmanteling van de poort. De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 13
Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten B.1 Druk-, knel- en duwpunten, impact Krachten die uitgeoefend worden door het poortpaneel van automatisch bediende poorten zullen op een niveau worden gehouden dat veilig is voor de gebruiker. Druk-, knel- en duwpunten die tijdens het normale gebruik gegenereerd worden door het poortpaneel, zullen beperkt of beschermd worden. MR, Machinerichtlijn hen 13241-1 clausule 4.2.1 en 4.2.2 EN 12453 clausule 5.1.1, 5.1.3, 5.5.1 en normatieve Annex A. Op poorten die niet bediend worden in de hold to run bedieningswijze worden de krachten onder de maximaal aanvaardbare niveaus (zie EN 12453 clausule 5.1.1 en Annex A) gehouden of garanderen specifieke voorzieningen dat niemand geraakt kan worden door de bewegende poort (zie EN 12453 clausule 1.5.3). Als aan het bovenstaande wordt tegemoetgekomen via veiligheidsapparatuur, zal deze apparatuur geen gevaar inhouden ingeval van een enkelvoudig foutdefect (zie EN 12453 clausule 5.1.1.6). Het gevaar van de knel- en duwpunten kan niet alleen voorkomen of beperkt worden door de kracht te beperken. Er zijn andere veiligheidsmaatregelen vereist, zoals veiligheidsafstanden (zie EN 12453 clausule 5.1.1.5). De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 14
Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten B.2 Mensen optillen Poorten die opwaarts openen en die niet bediend worden in de hold to run bedieningswijze mogen een volwassene of een kind niet op gevaarlijke wijze kunnen optillen. MR, Machinerichtlijn EN 12453 clausules 5.1.1.6 en 5.1.2 EN 12445 clausules 4.1.2 en 7.4 Om te voorkomen dat personen opgetild worden, mag het poortpaneel geen gaten of uitstekende delen hebben of mag de poort geen testbelasting van 20 kg kunnen optillen. Als de poort de testbelasting kan optillen, moet die belasting gedetecteerd worden door een gevoelig beschermingsapparaat alvorens in contact te komen met een hard onderdeel van de omlijsting zoals de lateibalk (zie EN 12445 clausule 4.1.2). De gevoelige beschermingsapparatuur mag niet falen en leiden tot gevaar in geval van een enkelvoudig foutdefect (zie EN 12453 clausule 5.1.1.6). De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 15
Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende deuren B.3 Energiebron Alle gevaren die voortvloeien uit de energiebron die gebruikt wordt voor de automatische bediening, moeten voorkomen of beperkt worden. Zo moeten meer bepaald elektrische schokken, brand wegens oververhitting of breuken wegens hydraulische of pneumatische overdruk, zowel in normale gebruiksomstandigheden als in te voorziene gevallen van verkeerd gebruik, voorkomen of beperkt worden. MR, Machinerichtlijn RLS, Richtlijn laagspanning hen 13241-1 clausule 4.2.3 EN 12453 clausule 5.2 Elektrische aandrijfeenheden moeten voldoen aan de specifieke vereisten van EN 60335-1 die geïdentificeerd zijn in clausule 5.2.1 van EN 12453 en pren 60335-2-103. De elektrische apparatuur buiten de aandrijfeenheid moet voldoen aan de vereisten van EN 60204-1 (zie EN 12453 clausule 5.2.2). Hydraulische aandrijfsystemen moeten voldoen aan de vereisten van EN 982. Ze moeten meer bepaald gevrijwaard worden tegen overdruk en ze moeten 3 keer de werkdruk kunnen weerstaan (zie EN 12543 clausule 5.2.3). Pneumatische aandrijfsystemen moeten voldoen aan de vereisten van EN 983. Ze mogen meer bepaald niet in staat zijn om te werken bij een werkdruk van meer dan 1,2 mpa en ze moeten 3 keer de werkdruk kunnen weerstaan (zie EN 12453 clausule 5.2.4). De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 16
Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten B.4 Overmatige uitloop De poort moet automatisch stoppen in de eindposities en in een veilige toestand blijven. Ook de poortbeweging moet stoppen en de aandrijving moet uitgeschakeld worden zodra iemand op stop drukt. MR, Machinerichtlijn EN 12453 clausules 5.2.7 en 5.4.3 De poorten moeten altijd in staat zijn om de beweging te stoppen (zie EN 12453 clausule 5.2.7). Als er op stop wordt gedrukt, zal de poort stoppen binnen een uitloopafstand die minder bedraagt dan of gelijk is aan 50mm als de opening minder bedraagt dan of gelijk is aan 500mm en binnen een uitloopafstand die niet meer bedraagt dan 100mm als de opening meer bedraagt dan 500 mm (zie EN 12453 clausules 5.1.1.4 en 5.2.7). De poorten mogen niet verder kunnen uitlopen dan de eindposities (zie EN 12453 clausule 5.4.3). De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 17
Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten B.5 Overschakeling op manuele bediening Als er een manuele bediening beschikbaar is op een automatisch bediende poort, moet de manuele bediening zo ontworpen zijn dat ze zonder risico kan worden uitgevoerd. MR, Machinerichtlijn EN 12453 clausules 5.3 en 5.4.4 De manuele bediening moet mogelijk zijn met een redelijke fysieke inspanning (zie EN 12453 clausule 5.3.5). De apparatuur voor de manuele bediening wordt voorzien. Die apparatuur mag zich niet in de buurt van gevaarpunten bevinden. Een krukhendel mag niet kunnen terugkeren en mag niet loskomen (zie EN 12453 clausules 5.3.2 tot 5.3.4). De manuele bediening mag de automatische bediening niet hinderen (zie EN 12453 clausule 5.3.1). Als voor de manuele bediening de aandrijving uitgeschakeld wordt, mag dat niet leiden tot een gevaarlijke situatie wegens een onverwachte beweging. Vooral bij verticaal bewegende poorten moet voorkomen worden dat de poort terugvalt ingeval van een defect van het ophangingsysteem (zie EN 12453 clausule 5.4.4). De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 18
Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten B.6 Vastzitten Personen mogen niet vast komen te zitten in zones waar een automatisch bediende poort de enige uitgangsmogelijkheid biedt, zelfs ingeval van een defect aan de aandrijving of ingeval van een stroomonderbreking. MR, Machinerichtlijn EN 12453 clausule 5.4.2 Er wordt altijd aanbevolen om automatisch bediende poorten te installeren in lokalen waar nog andere uitgangen zijn die los staan van de automatisch bediende poorten. Als er geen andere uitgang is dan via de automatisch bediende poort, dan moet deze poort voorzien zijn van een manuele bediening of een loopdeur. De gebruikers moeten er zich bewust van zijn dat de manuele bediening mogelijk niet zal werken ingeval van een defect aan het ophangingsysteem bovenop het defect aan de aandrijving of een stroomonderbreking. De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 19
Bijkomende elementaire veiligheidsvereisten voor automatisch bediende poorten B.7 Doorgangsdeuren Als een loopdeur voorzien is in een automatisch bediende poort, mag de poort niet kunnen bewegen als de loopdeur niet vergrendeld is. MR, Machinerichtlijn EN 12453 clausule 5.4.1 Een component zal de beweging van de aandrijving voorkomen als de loopdeur niet volledig gesloten is of zal de beweging stoppen als de loopdeur geopend wordt. Dergelijke componenten mogen niet falen in geval van gevaar. De conformiteit zal geëvalueerd worden onder de verantwoordelijkheid 20