Votum / zegengroet 17 8-2014 (16.30) Kompas Gezang 175b GKB Openingslied Liedboek 95 : 1 Gebed om opening Gods Woord 1e schriftlezing Efeze 3 : 3-12 Lied na de schriftlezing 1 Liedboek 95 : 2 2e schriftlezing Efeze 3 : 14-20 Lied na de schriftlezing 2 Liedboek 95 : 3 Tekst HC v/a 13-19, 20, 21, 60, 64 Preek Amenlied na de Preek GKB 141 Geloofsbelijdenis Gezongen belijdenis Collecten Gebed over Preek en Voorbeden Slotzang GKB 95 Zegen Intro: Ellende en dan...? We zijn in deze maand als gemeente bezig aan een de serie "De Catechismus in 4 Zondagen" Twee week geleden spraken we over onze enige Troost in Leven en sterven. Die troost bestaat hierin dat we door God zijn gekocht en betaald. We zijn voor onze redding niet aangewezen op onszelf en op onze goede daden of religieuze rituelen, maar op God, die ons bevrijdt. Hij verlost ons uit onze ellende. Welke ellende? De ellende dat we kennis hebben van goed en kwaad, en dat we dat goede ook wel zouden willen doen, maar dat niet meer voor elkaar krijgen. Onze kwade of egoïstische neigingen winnen het voortdurend. En dat maakt de kloof tussen ons en onze medemensen, maar bovenal de afstand tussen God en ons, groter en groter. We zakken als mens, maar ook als mensheid, steeds verder weg, en kunnen onszelf niet aan onze haren uit dit moeras omhoogtrekken. En daar komt dan nog bij dat we die ellende zelf over ons hebben afgeroepen. We lieten ons door Satan verleiden om ons tegen God te keren. De eeuwige en rechtvaardige God die ons had gemaakt en die ons liefhad. En dan? Laat God dit gebeuren? God, die tot het diepst van zijn ziel gekrenkt is, door onze ontrouw, laat hij de mensheid aan zijn lot over? Laat hij jou en mij verloren gaan? Dat zou gekund hebben, en dan had God volkomen in zijn recht gestaan. Maar dat doet God niet. Want God wil niet dat we er aan gaan met zijn allen, maar dat we gered worden. Want hij houdt nog steeds van ons. En hoe zit het dan met Gods oneindige rechtvaardigheid? 1 van 6
Daar kan God toch niet aan voorbij gaan? Wij kunnen het als mensen al niet of nauwelijks opbrengen om weer oprecht te houden van een partner die ons heeft laten vallen voor een ander. "Ik heb ook nog mijn eergevoel", zeggen we dan, verongelijkt. Laat staan God. Met zijn oneindige liefde en zijn Goddelijke eergevoel. Zou hij Satan die lol gunnen? Dat hij God, de bedrogen echtgenoot, achter zijn rug uitlacht. God is toch geen sukkel, broeders en zusters? Nee, God is geen sukkel. En dus kunnen wij alleen aan de straf ontkomen, en weer in genade worden aangenomen wanneer aan Gods gerechtigheid wordt voldaan. En daarom moeten of wijzelf, of desnoods iemand anders, volkomen betalen. Dat staat in v/a 12 van de Catechismus. Daarmee opent het deel over de Verlossing, en daarmee zijn meteen de randvoorwaarden gesteld. God heeft de wereld intens lief, maar hij kan en wil niet schipperen met zijn rechtvaardigheid. Lezen v/a 13-19 Christus verlost de mensheid volkomen Ik hoop dat het je, bij het lezen van deze vragen, lukt om je adem als het ware in te houden. Het eisenpakket waaraan de verlosser moet voldoen wordt steeds groter en moeilijker, en net wanneer je als mens alle hoop op het vinden van een Middelaar dreigt te verliezen, wordt het verlossende woord gesproken in antwoord 18. Ik leerde deze vragen voor het eerst in de vijfde klas van de lagere school. Groep 7 zeg maar. En ik had daarbij het grote geluk dat we en schoolmeester hadden met een diep doorleefd geloof. Wanneer hij aankwam bij antwoord 18, was de intense blijdschap en opluchting bij hem voelbaar. En wij maakten het als leerlingen mee. En we zongen: "Daar juicht een toon, daar klinkt een stem, die klinkt door heel Jeruzalem. Nu jaagt de dood geen angst meer aan, want alles alles is voldaan." Geweldig. En ik zou iedereen toewensen om dit deel van de catechismus zo te lezen, en het zo in je hart op te slaan. Dan lees je de catechismus zoals hij bedoeld is, als een boek van troost, in dagen dat de twijfel je aanvliegt. Maar, niet iedereen maakt dit mee. En je kunt ook wel wat vreemd aankijken tegen deze stapsgewijze redenering. Alsof wij, als mensheid, door kundig redeneren bij Jezus uitkomen. En warempel, dan blijkt in vraag 19 ook nog eens dat onze logica en het getuigenis van het evangelie precies op hetzelfde punt uitkomen. Deze serie vragen doet inderdaad een appél op ons vermogen om logisch te redeneren. De bedoeling van de HC is om aan te geven dat we niet zomaar wat geloven, of dat God zomaar wat doet, maar dat Gods reddingsplan inderdaad weloverwogen is. En je komt het redeneren ook in de Bijbel tegen. Jezus b.v. legt zijn leerlingen uit waarom de Heiland moest lijden. En Paulus "toont aan" dat Jezus de Christus is. Maar de schaduwzijde van al te veel logica in de geloofsleer is natuurlijk, dat we blokkeren als daar dingen in staan die we helemaal niet zo goed kunnen begrijpen, omdat ze ons verstand grotendeels te boven gaan. En die zijn er genoeg. Deze serie vragen is niet alleen heel logisch opgezet, ze leggen ook een heel sterk accent op betalen. Jezus verlossingswerk wordt heel nadrukkelijk gepresenteerd als de betaling van een schuld. Dat is een Bijbels verantwoorde keus, maar je moet je er wel van bewust zijn, dat het maar één manier is om tegen Christus werk aan te kijken. 2 van 6
Mensen die deze denkwijze in hun eigen geloof een centrale plaats geven, hoor je soms zeggen: ik geloof dat Jezus "voor mijn zonden betaald heeft", of "voor mijn zonden gestorven is". Daarmee loop je het risico dat je Christus verlossingswerk te veel ziet als een transactie, die jouw als het ware uit de rode cijfers haalt, zonder dat dit leidt tot een relatie tussen jou en Christus. En dat is niet de bedoeling. De kern van ons geloof immers, onze enige troost, is niet dat Christus voor ons betaald heeft, maar dat hij onszelf gekocht heeft. Een laatste opmerking bij deze vragen. Merk op dat ze -heel bewust- geschreven zijn in het meervoud. Niet ikzelf ben hier aan het woord maar een soort onpersoonlijke "wij". Wij, als mensheid, moesten "een Verlosser en middelaar zoeken", enz. En daarbij wordt in het midden gehouden of ik ook persoonlijk iets heb aan het verlossende werk van Christus. En daarmee zijn we aangeland in vraag 20. Lezen v/a 20, 21 en 60 maar hoe ben ik rechtvaardig voor God De HC had al het punt gemaakt dat "aan Gods gerechtigheid voldaan moest worden" en bovendien ontdekt dat Christus "ons" door God geschonken wordt als een volkomen verlossing. Dan ligt vraag 20 enorm voor de hand. Er is betaald, de verlossing is geregeld, God kan dus zonder gezichtsverlies de complete mensheid weer gaan omarmen. Toch? Nee, zegt antwoord 20. Zo werkt het niet. Het heil moet jou persoonlijk eigendom worden. En dat gaat via de weg van het persoonlijk geloof. Niet de kerk of de priester kunnen voor jou geloven, nee, dat moet je zelf doen. Wat een persoonlijk geloof inhoudt, wordt uitgelegd in Vraag 21 en Vraag 60. Samengevat komt het hier op neer: Mijn geloof begint met kennis, die aan Gods Woord ontleend is. Daar lees ik over God als schepper en de mens die hem ontrouw werd. Daar lees ik over een God die dat niet over zijn kant liet gaan, maar die toch een reddingsplan in gang zette. En over Jezus, die de lang verwachte verlossing bracht. Als ik Gods Woord niet zou kennen, dan zou ik al deze dingen niet weten. Dan zou ik over mijn oorsprong en doel grotendeels in het duister tasten. Maar er is meer: ik neem niet alleen kennis van de inhoud van de Bijbel, ik kom ook tot het besef: Ja dit is waar. De God die in dit boek beschreven wordt, maakt zijn woorden waar. Wat Hij belooft heeft, dat gebeurt. En die Jezus, die in dit boek aan het woord is, doet dat ook. Dan moet hij dus echt degene zijn die hij claimt te zijn. Namelijk, God, die als een mens naar de aarde is gekomen, om zelf de mensheid van de ondergang te redden. En, dit gaat ook over mij. Hier wordt mijn ellende beschreven, maar ook mijn verlossing. En de beloften die deze Jezus doet, die doet hij ook aan mij. Ook ik mag me geroepen weten, ook ik mag met al mijn moeiten en zorgen, ja zelfs met mijn zonden, naar deze Jezus toegaan. En hij zal me rust geven. En dat niet alleen, ik krijg ook de moed om volledig af te zien van mijn eigen reddingsplannetjes, die op niets uit lopen. En ik geloof zelfs dat onvoorstelbare, dat ik, ellendig mens, volkomen wordt vernieuwd, zo volkomen, alsof ik zelf alle gehoorzaamheid had volbracht, die God van me eist. Alsof ik nooit zondig was geweest. God doet het niet voor minder. Dat is een waar geloof. Daarmee krijg ik deel aan al Gods weldaden. 3 van 6
In deze stijl worden (in de vragen tussen 20 en 60 in) dan ook de geloofsartikelen besproken. Die laten we vanmiddag buiten beschouwing. Maar ze hebben allemaal dezelfde strekking: weten waar je het over hebt (wat is, wat verstaat u onder) en weten wat je er aan hebt (wat baat mij..) Door het geloof krijg ik deel aan Christus en al zijn schatten (v/a 64) We worden uit pure genade gered, en eigenen ons deze redding toe door geloof. Aan onze verlossing kunnen onze eigen daden, hoe goed of goedbedoeld ook, niets toevoegen. Dat wordt in de catechismus en in de hele gereformeerde geloofsleer heel zwaar aangezet. Je hoeft er niets voor te doen, sterker nog, je kunt er niets voor doen. Dan zou je Christus hinderlijk voor de voeten lopen. En wij moeten Christus niet voor de voeten lopen, wij moeten hem navolgen. Die leer is voluit Bijbels maar heeft toch steeds opnieuw voor verwarring gezorgd. Als genade helemaal gratis is, en als je gedrag niets toevoegt aan je heil, ga je er dan niet heel slordig mee om? Dat is ook de strekking van v/a 64. Lezen v/a 64 Als je verstandelijk en en afstandelijk met het geloof omgaat, dat is deze vraag volkomen terecht. Ik wees er zonet al op dat in de vragen 12 t/m 19 heel vaak wordt gesproken over betalen. Als je niet oppast lijkt Jezus daardoor een verlosser die jou openstaande rekeningen heeft voldaan. Nou, dat is dan heel vriendelijk, en je bent zo iemand natuurlijk dankbaar, maar dat is het dan ook. Hij kiest er tenslotte zelf voor om zo gul te zijn. En als je nog even doorrekent dan zeg je: "Weet je wat Jezus? Kun je ook gewoon pas aan het eind van mijn leven betalen? Dan laat ik de schuld voorlopig nog even lekker oplopen, en dat sta ik op mijn sterfbed tenminste weer quitte. Kan ik zo doorlopen de hemel in. Is dat ook een optie, Jezus?" Nee zegt vraag 64, het kan niet anders of ieder die door een waar geloof in Christus is ingeplant, brengt vruchten van dankbaarheid voort. En we kwamen het ook al tegen in vraag 20. "alleen zij ontvangen door Christus het heil, die door waar geloof bij hem worden ingelijfd." Ik wil dat deze middag graag benadrukken. De essentie van het christelijke geloof is niet dat Jezus voor mij betaalt, maar dat hij mij heeft gekocht en dat ik niet langer van mijzelf ben maar van hem. Ik krijg, met andere woorden deel aan Christus, en op die manier aan al zijn gaven en schatten. Paulus benadrukt dat in zijn brief aan de Efeziërs: door uw geloof "gaat Christus wonen in uw hart". En ook zegt hij dat het mysterie van Christus is dat alle gelovigen samen een lichaam vormen waarvan Christus het hoofd is. Hoofd en lichaam worden daarbij verbonden door een en dezelfde Heilige Geest. Dat is inderdaad een mysterie, dat ons verstand grotendeels te boven gaat. Maar we mogen het, net als de rest van de Bijbel, voor waarachtig houden en er op vertrouwen. En we mogen ons er door laten leiden in ons denken. We gaan met Christus niet calculerend om, en we rekenen al helemaal niet naar onszelf toe, maar we zijn er op uit om, samen met alle heiligen de lengte, breedte, hoogte en diepte van Christus liefde te leren kennen, die inderdaad alle verstand te boven gaat. Hoe kom ik dan aan dat geloof? (v/a 65) 4 van 6
Het geloof is in voor onze verlossing dus van levensbelang. Door ons geloof krijgen we deel aan Christus zelf. Welnu, als dat geloof zo intens belangrijk is dan ligt de vraag natuurlijk voor de hand, hoe je er aan komt. Die vraag is niet alleen logisch op dit punt in het betoog. Het is ook een vraag met een diepe pastorale betekenis. Voor jezelf of voor mensen waarmee je spreekt over het geloof. Hoe kom ik aan dat persoonlijk geloof? Of aan een sterker geloof? Die vragen staan centraal in het laatste stuk van Deel II. Lezen v/a 65 Het is heel troostrijk om te zien hoe in dit antwoord God en mens naar elkaar toekomen. God heeft het eerste woord. Want het geloof komt van God de Heilige geest. Die werkt het in ons hart. Maar hij schakelt daarbij mensen in. Mensen die het evangelie verkondigen, en de kerk het woord en de sacramenten bedient. Het is een heel goede greep van de HC om op dit punt van de geloofsleer in te gaan op de betekenis van de gemeente en de kerk voor het geloof. Na een sterk accent op persoonlijk geloof, zou je ook kunnen denken: prima, daar kom ik dan in mijn eentje wel uit. Ik, met Christus natuurlijk, maar voor de rest hebben we daar niemand bij nodig. In de tijd dat de HC geschreven werd was het hard nodig om het persoonlijke te benadrukken, in onze tijd dreigen we door te slaan naar een sterk individuele geloofsbeleving. En dan mogen we er gelukkig mee zijn dat ook deze vragen over woord en sacramenten in de gereformeerde geloofsleer staan. Ze zijn geheel in lijn met de belijdenis dat we door ons geloof deel krijgen aan Christus. En Christus lichaam op deze aarde, dat is de kerk. Heel concreet: de gemeente waarvan wij lid zijn. Dat is de plaats en dat is het middel dat Christus gebruikt om ons geloof te versterken. Daar worden we ontdekt aan onszelf, en aan onze onvolkomenheid. Daar worden we vermaand wanneer we in zonde vallen. Maar we worden er ook getroost, omdat de beloften van het evangelie ons steeds opnieuw worden voorgehouden. Daar worden we voortdurend aangespoord om die beloften te geloven en ons het heil op die manier eigen te maken. In de kerk is Christus ook aanwezig in de sacramenten. Over de sacramenten en de sacramentsleer is veel te zeggen, maar ik zal het heel kort houden. Kortgeleden heb ik een serie gehouden over de sacramenten, en daar verwijs ik bij dezen naar. Wel wil ik jullie vanmiddag op een ding wijzen, namelijk dat ook de sacramenten heel sterk benadrukken dat we het heil ontvangen doordat we bij Christus worden ingelijfd. Door de doop worden we met Christus begraven. En we staan met hem op tot een nieuw leven, samen met al die anderen die door hun doop verenigd zijn met Christus. En ook het avondmaal benadrukt dat we samen deel hebben aan dat ene lichaam en dat we ook samen een lichaam zijn. We hebben immers allen deel aan het ene brood. En dat alles gebruikt Christus om ons geloof te versterken. Net zoals de lichamelijke gemeenschap in een huwelijk niet alleen bedoeld is als een uiting van liefde, maar die 5 van 6
liefde ook kan versterken, zo wil Christus ons geloof versterken door gemeenschap met ons te hebben. Wees daar zuinig op en verlang daar vurig naar En beschouw elke viering als een tastbaar bewijs, dat Christus van je houdt en om je geeft. Dat hij voor jou zijn leven heeft ingezet. Dat is even zeker als dat ik het brood en de wijn uit de hand van de dienaar ontvang en met de mond geniet. Amen Verwerkingsvragen 1. Algemeen Bespreek in algemene zin wat je van de preek vond, wat je is opgevallen of bijgebleven. Wat deed de preek met je? Hoe helpt deze preek je in je persoonlijke geloofsontwikkeling? En zet hij ook aan tot acties of daden, of goede voornemens? 2. Ik noem (na een persoonlijke herinnering) de catechismus een boek van troost, in dagen dat de twijfel je aanvliegt. Ga in de kring eens na of je dat herkent, en welke gedeelten uit de HC je in het bijzonder als troostrijk hebt ervaren. 3. "De kern van ons geloof immers, onze enige troost, is niet dat Christus voor ons betaald heeft, maar dat hij onszelf gekocht heeft." Het denken in termen van "voor ons betalen" kan een verknipt beeld van onze verlossing opleveren, zoals ook verderop in de preek wordt besproken/ "Jezus kunt u vlak voor mijn door even terugkomen, a.u.b.?" Is die "goddeloze en zorgeloze" manier van spreken en denken over de genade herkenbaar voor je? En wat kun je doen om er aan te ontkomen? 4. "Net zoals de lichamelijke gemeenschap in een huwelijk niet alleen bedoeld is als een uiting van liefde, maar die liefde ook kan versterken, zo wil Christus ons geloof versterken door gemeenschap met ons te hebben. Wees daar zuinig op en verlang daar vurig naar" zeg ik in de preek over het Avondmaal. Leef je zo toe naar het avondmaal? Of ben je bang dat je het allemaal wat gewoon gaat vinden wanneer je het te vaak doet. (Dat hoor ik namelijk wel eens als argument tegen het maandelijks vieren van het Avondmaal) 6 van 6