De Invloed van Werk- en Persoonskenmerken op het Welbevinden van Werknemers The Influence of Job and Personality Characteristics on Employee Well-being Drs. P.E. Gouw Eerste begeleider: Dr. S. van Hooren Tweede begeleider: Dr. J. van Ruysseveldt 15 september 2008 Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Gezondheidspsychologie Open Universiteit Nederland
Invloed Werk- en Persoonskenmerken 1 Inhoudsopgave Samenvatting 2 Summary 4 1. Inleiding 6 1.1 Vitaminemodel 6 1.2 Werkkenmerken in het Vitaminemodel 7 1.3 Empirische toetsing van het Vitaminemodel 8 1.4 Invloed van persoonskenmerken 9 1.5 Doel van deze studie 12 1.6 Hypotheses 12 1.7 Onderzoeksmodel 13 2. Methode 14 2.1 Dataverzameling en onderzoeksgroep 14 2.2 Meetinstrumenten 15 2.3 Data analyse 18 3. Resultaten 19 3.1 Correlatiematrices 19 3.2 Analyse relatie werk- en persoonskenmerken en welbevinden 20 3.3 Analyse relatie demografische persoonskenmerken en welbevinden 24 4. Discussie, beperkingen en aanbevelingen 24 4.1 Discussie 24 4.2 Methodologische beperkingen en aanbevelingen 27 Literatuurlijst 29
Invloed Werk- en Persoonskenmerken 2 De invloed van werk- en persoonskenmerken op het welbevinden van werknemers: empirische toetsing van het Vitaminemodel van Warr Drs. P.E. Gouw Samenvatting Achtergrond: het Vitaminemodel van Warr (1987) beschrijft, in tegenstelling tot vele andere modellen, de relatie tussen werkkenmerken en welbevinden als curvelineair. In het Vitaminemodel kunnen persoonskenmerken het welbevinden zowel direct als indirect beïnvloeden. Doel: het doel van deze studie was het empirisch toetsen van het Vitaminemodel van Warr. In andere woorden: is er empirisch bewijs voor de curvelineaire relatie tussen werkkenmerken en welbevinden en de directe en modererende effecten van persoonskenmerken. Deelnemers en onderzoeksontwerp: de data in deze studie waren afkomstig van de crosssectionele Maastricht Ageing Study (MAAS). In deze studie is een steekproef van 872 werknemers (met meer dan 12 arbeidsuren per week) in de leeftijd van 30 64 jaar geanalyseerd. Meetinstrumenten: in de MAAS zijn verschillende bestaande vragenlijsten (deels) opgenomen. Bekende vragenlijsten die in deze studie werden gebruikt zijn: Satisfaction of life scale (Pavot, Diener, Randall Colvin & Sandvik, 1991), Loneliness Questionary (De Jong-Gierveld & Kamphuls, 1986), Groningen Intelligentie Test (GIT, Luteijn & Van der Ploeg, 1983), EPQ-vragenlijst (Eysenck & Eysenck, 1985) en schaal van Rotter (Rotter, 1966). Voor het toetsen van de relatie tussen werkkenmerken en welbevinden en voor het directe en modererende effect van persoonskenmerken en voor de relatie tussen leeftijd en welbevinden is gebruik gemaakt van de Multipele hiërarchische regressieanalyse. Met een onafhankelijke t toets is het verschil in welbevinden tussen mannen / vrouwen en alleenstaanden / samenwonenden getoetst.
Invloed Werk- en Persoonskenmerken 3 Resultaten en conclusie: in deze studie is voor een aantal curvelineaire relaties tussen werkkenmerken (voor sociale steun, vaardigheidsbenutting en inkomen) en welbevinden en lineaire relaties tussen persoonskenmerken en welbevinden steun gevonden. Het verwachte modererende effect van persoonskenmerken op de relatie tussen werkkenmerken en het welbevinden werd door deze studie niet ondersteund. In deze studie is niet gekeken naar verschillen in welbevinden tussen werknemers die werkzaam zijn in diverse sectoren. Aanbevolen wordt hier in toekomstig onderzoek aandacht aan te besteden. Trefwoorden: welbevinden; Vitaminemodel; werknemers; werkkenmerken; persoonskenmerken
Invloed Werk- en Persoonskenmerken 4 The influence of job and personality characteristics on employee well-being: testing Warr s Vitamin Model empirically. Drs. P.E. Gouw Summary Background. Warr's (1987) Vitamin Model describes, in contrast with other models, relationships between job characteristics and employee well-being as curvilinear. In Warr s Vitamin Model personality characteristics can influence well-being directly, but can also have a moderating effect on the relationship between job characteristics and well-being. Aim. The purpose of this study was to test Warr's comprehensive Vitamin Model empirically. In other words: is there empirical evidence for the curvilinear relationships between job characteristics and well-being and the direct and moderating effect of personality characteristics. Participants and design In this study the data from the cross sectional Maastricht Ageing Study (MAAS) were used. A sample of 872 Dutch employees (with 12 of more working hours a week), aged 30 64, is investigated in this study. Measures: a lot of different questionnaires are (partly) integrated in the Maastricht Ageing Study. Well known questionnaires used in this study are Satisfaction of life scale (Pavot, Diener, Randall Colvin & Sandvik, 1991), Loneliness Questionary (De Jong-Gierveld & Kamphuls, 1986), Groningen Intelligence Test (GIT, Luteijn & Van der Ploeg, 1983), EPQ-questionnaire (Eysenck & Eysenck, 1985) and scale of Rotter (Rotter, 1966). For the analyses of the relationships between job and personality characteristics and
Invloed Werk- en Persoonskenmerken 5 well-being Multiple regression analyses were used. An independent one-tailed t test is used to investigated the differences in well-being between men and women and marital status. Results and conclusion: This study found partly evidence for the curvilinear relationship between job characteristics (social support, use of skills and income) and well-being. Also partly evidence was found for the linear relationship between personality characteristics and well-being. No evidence could be found for the moderating effect of personality characteristics on the relation between job characteristics and well-being. This study didn t pay attention to the differences in well-being between employees in different branches. More research is advised. Keywords: well-being; Vitamin Model; employees; job characteristics; personality characteristics