Andrologisch onderzoek Inspectie -In de pubisstreek: kijken naar beharingspatroon, krabeffecten en zwellingen -Controle liezen: littekens, zwellingen in rust of tijdens persen Beoordeling penis: Stand Zwellingen Preputium Preputium (terug) laten schuiven Pijn Smegma Ulceraties Roodheid -Bij glans kijken naar meatus -Aan de onderkant penis: plasbuis -Voorhuid bevestigd aan glans via frenulum -Aan dorsale zijde beide zwellichamen -Glans vastpakken tussen duim en wijsvinger en penis wat strekken -Vanaf de basis wordt de penis gepalpeerd, letten op litteken. Zwellichaam loopt tot in glans palpatie alleen bij indicatie Scrotum -inspectie: roodheid, zwellingen huid -Inhoud: hoogte en grootte zowel links als rechts. -Funiculus vanuit lies naar testikel (beide zijden, hierin loopt ductus deferens en bloedvaten) -Fixatie testikel via een handen en vervolgens vanuit lies palpatie funiculus tussen beide vingers. (ductus deferens ongekookte spaghettistructuur, loopt door naar epididymus, zit aan achterkant testikel) -Palpatie epididymus en testikel (beide kante) Testikel: onregelmatigheden, drukpijnlijkheid, weerstanden en harde stukken testiscarcinoom -Palpatie naar aanwezigheid gestuwde venen (varicocèle, meestal links), handigst staand te onderzoeken
Rectaal toucher -Patient gaat liggen op rug, benen iets uit elkaar. Voldoende vaseline op handschoen -Met dominante hand toucheren, andere kant optillen scrotum -Vinger wordt plat op het perineum gelegd in lengterichting -Andere hand van het scrotum halen en op buik leggen -Via een rectaal toucher kan de prostaat aan de ventrale zijde gepalpeerd worden waarbij op de volgende dingen word gelet: Grootte: ongeveer 25mm Vorm (symmetrie): kastanjevorm Consistentie: vast-elastisch Drukpijnlijkheid -Kijken naar restanten op de handschoen als vinger eruit gehaald wordt Rectaal toucher: bij verdenking op prostaatvergroting, plasklachten. Prostatis: warme prostaat, veel pijnklachten.
Mogelijke bevindingen: -voorhuid kan niet over glans worden geschoven phimosis, tot 10 jaar normaal en later meestal een infectieuze oorzaak -Voorhuid wordt niet teruggetrokken paraphimosis = spaanse kraag (kan ontstaan) -Meatus (urinae) bevindt zich aan ventrale zijde penis hypospadie andere vorm: meatus aan dorsale zijde = epispadie -Kromstand penis onderontwikkeling corpora cavernosa of ziekte van Peyronie, bij stijf worden trekt penis krom. Ontstaat meestal op latere leeftijd. Littekens op zwellichamen goed te palperen bij ziekte van Peyronie -Zwelling scrotum kan wijzen op testistumor, hydrokèle, varicokèle of spermatokèle -pijnloze tumor = testiscarcinoom -hydrokèle= vochtophoping tussen dubbelblad tunica vaginalis, bilateraal, testes niet meer te palperen -spermatokèle= benigne cysteuze pijnloze zwelling bij epididymus -varikocèle= soort spatader funiculus, meestal pijnloos, bij palpatie een comprimeerbare massa boven of bij de testes. -Bij palpatie een fibrotische plaque ziekte van Peyronie -kleine testes gevonden (prader-snoer) congenitaal testiculair dysgeniesyndroom (TDS) Bij rectaal toucher: -Vaak sulcus niet meer te voelen bij prostaathyperplasie -Asymmetrisch aanvoelen prostaat verhoogde kans op prostaatkanker (2-3% mannen >50jaar) -Diafanie: doorlichten zwelling in scrotum, voor onderscheid tussen structuren die licht tegenhouden tumor, hernia of bloed en die licht doorlaten hydrokèle en spermatokèle -Neurologisch onderzoek: rijbroekgebied testen -Bulbuscavernosusreflex: in glans knijpen, samentrekken anale externe sfincter -Acute scrotum: torsio testis, torsio appendix testis of een epididymitis. Torsio testis: meestal bij kinderen en adolescenten, acuut hevige pijn, palpatie: testis iets hoger en is zeer gevoelig spoedoperatie Torsio appendix: hydatide van Morgagni, pijn en zwelling boven testis Epididymitis: mildere vorm torsio testis, oorzaak vaak UWI -Pasgeboren kinderen: controle indaling testes
Gynaecologisch onderzoek Inspectie -Inspectie buik: striae littekens en andere afwijkingen. Bij littekens operatie uitvragen. Slanke vrouw buikhuid egaal: vergroting uterus of vleesbomen (kun je zien) -Spreiden liezen en inspectie: kleur en conditie van huid en huidleaesies (krabeffecten, ulcera, vesiculae, eczeem) -Inspectie uitwendige genitaliën: zeg dat je patient aan gaat raken, leg hand op lies. -Let op: beharingspatroon, verhouding binnenste en buitenste schaamlippen. Andere structuren die je kunt zien: preputium, clitoris, urethra, kliertjes van skene (para-urethrale klieren), commissura posterior = achterwand vagina, hymen= maagdenvlies, (klier van bartholini) Spreiding -Duim en wijsvinger tussen kleine schaamlippen zetten, naar buiten en boven bewegen Of met beide wijsvingers naar buiten bewegen Palpatie (bij aanwijzing voor zwelling) -schaamlip wordt vastgepakt met de rechterhand en gepalpeerd, rollende beweging van boven naar beneden (palperen hele schaamlip) -Schaamlippen (binnen en buiten) kunnen los van elkaar gevoeld worden Speculum -ingebracht in hoek van 45 graden, vaginale as moet gevormd worden en loopt richting sacraal. Ingebracht in zelfde lijn benen. Glijmiddel aangebracht op speculum, scherpe randjes voelen en vertellen wat er gebeurd. -Spreiden schaamlippen en inbrengen speculum volgens lijn bovenbenen. Weerstand = portio, op slot, in midden ostium -Ontspanning belangrijk: anders moeilijker in te brengen. Buik en benen ontspannen -Verwijderen speculum: geopend, afgedraaid en vervolgens in hoek van 45 graden verwijderen Bimanueel onderzoek/vaginaal toucher -Voelen portio, uterus, adnexen. -Vinger laten leunen op commisura posterior. Voelen bekkenbodemspanning, hierna inbrengen tweede vinger. Duim weg van clitoris -De middelvinger en wijsvinger in vagina in de lijn van benen. Op laatste moment pols omlaag op zelfde hoogte. -Voelen portio, klein deukje in midden = ostium Beoordeling van de portio -stand van de cervix uteri in relatie tot de vaginale as -vorm en grootte van ostium externum cervicis -oppervlakte portio: let op verhevenheden -consistentie portio: normaal is dit vast elastisch
Beoordeling fornices -vorm -diepte -pijnlijkheid -weerstandvaten -kloppende vaten Opstootpijn: inwendig vingers op ostium cervix gezet en vervolgens omhoog duwen. (cavum douglasi aan de achterkant waar rek komt) Slingerpijn: portio tussen vingers vastgepakt en vervolgens een slingerbeweging naar links en rechts Palperen uterus -Uitwendige hand op buik leggen en andere hand zit in de achterste fornix. Palpatie uterus tussen beide handen. Beoordeling op: -Ligging (AVF, strekstand, RVF) -mobiliteit -consistentie -vorm -oppervlakte -grootte Beoordelen adnexen -Inwendige vingers zo hoog mogelijk in de laterale fornix, andere hand bij spina iliaca adnexen liggen er dan tussenin. Gelet wordt op: -ovariumligging, grootte, bewegelijkheid ten opzichte van de uterus en pijnlijkheid -tuba (normaal niet te voelen) -parametriaconsistentia, eventuele weerstanden Vaginawanden -Palpatie -let hierbij op: oppervlak, weerstanden, pijnlijkheid, uitstulpingen van voor- of achterwand en of er een cystokèle of rectokèle ontstaat bij persen -Letten op bloed op handschoenen bij vingers naar buiten
Mogelijke bevindingen: -Lichte atrofie, minder gevulde schaamlippen lichen sclerosis -Cyste van Bartholine bij voelen schaamlippen -Ingegroeid haartje kan gepalpeerd worden -Spataderen kan leiden tot vergroting van binnenste, buitenste schaamlippen -Cyste van nuk: buikvlies loopt door in schaamlip -Opstootpijn: peritioneale prikkeling -PID kan leiden tot ontstekingsvocht in cavum douglasi -Slingerpijn: bij aandoening aan adnexen -Zowel slingerpijn als opstootpijn: appendicitis, EUG. verdenking EUG niet getoucheerd maar echto -Uitstulpingen voor/achterwand vagina bij persen cystokèle of rectokèle -Bobbel tussen fornix posterior en rectumwand (cavum douglasi) kan wijzen op endometriose -Toucheren: prolaps van rectum of blaas kan gevoeld worden