Roundtable Internet of things reikt verder dan IT Imtech ICT Technical Systems, Rivium Boulevard 41 2909 LK Capelle a/d IJssel T +31 88 988 96 00, info.ts@imtech.nl, www.imtech.nl/ts
Internet of things reikt verder dan IT Hoe groot is de impact van het internet of things? Afgaand op de soms hoogdravende berichten uit de media lijkt het er op dat bedrijven en instellingen nog even achterover kunnen leunen. Maar schijn bedriegt: alleen toekijken levert het risico op van een achterstand. De impact is al volop merkbaar en de uitdagingen blijven niet beperkt tot de whizzkids van IT, maar beïnvloeden de gehele organisatie. Wat betekent het internet of things voor onze organisatie en hoe kunnen we het zinvol integreren in onze processen? Het internet of things, of liever gezegd het internet of everything, gaat over sensors, netwerken, de verwerking en opslag van data, applicaties en beveiliging. Het is geen hype meer, zo blijkt uit de voorbeelden van bedrijven die zich voorbereiden op een nieuwe toekomst. Die voorbereiding vergt niet alleen een brede blik wat staat er voor ons op het spel? maar ook een transformatie van de complete organisatie. Het internet of things is meer dan het aan elkaar knopen van enerzijds objecten en anderzijds IT. Tijdens de tweede Imtech ICT-rondetafeldiscussie onder leiding van Marco Gianotten met als thema het internet of things werd duidelijk: steeds meer bedrijven praten niet alleen over het internet of things, maar implementeren op dit moment concrete toepassingen. Zo heeft Imtech ICT onlangs een luchtmeetnetwerk gelanceerd in Eindhoven, waarbij data over luchtkwaliteit gecombineerd worden met lokaal gezondheidsonderzoek, zodat er stappen kunnen worden gezet in het vergroten van de leefbaarheid van steden. Een ander voorbeeld: Philips heeft met ondersteuning van onder meer Imtech ICT het nieuwe kantoorgebouw van Deloitte in Amsterdam voorzien van innovatieve en intelligente verlichting: in iedere ruimte worden LED-verlichtingsunits zowel gevoed als aangestuurd door netwerkkabels. De units zijn voorzien van sensoren, die data genereren over het gebruik, licht, luchtkwaliteit, warmte en koeling van de ruimte. Kantoorbewoners kunnen licht en temperatuur per ruimte regelen via hun smartphone. Op basis van deze systemen kan tot 70 procent worden bespaard op het totale energieverbruik van het gebouw; ze dragen aanzienlijk bij aan het reduceren van facilitaire kosten. De wereld verandert snel Er zijn meer bedrijven die forse stappen zetten met het internet of things. Ook Alliander, één van de netwerkbeheerders in ons land, stond voor twee vragen: wat betekent het internet of things voor onze organisatie en hoe kunnen we het zinvol integreren in onze processen? Als netbeheerder doen wij ons werk al honderd jaar op dezelfde manier en dat gaat zeker nog zo n honderd jaar verder, illustreert Robbert-Jan Stegeman, CIO van Alliander (Liander, Liandon en Endinet) met een knipoog. Hij legde daarna uit dat de wereld van energiebeheerders niet langer simpel en overzichtelijk is. Schaliegas en decentrale opwekking zorgen voor dui- Imtech ICT Technical Systems Round Table Internet of things T +31 88 988 96 00, E info.ts@imtech.nl, W www.imtech-ict.nl/ts 2
delijk merkbare veranderingen: zo zijn de koersen van de Duitse energiereuzen in anderhalf jaar tijd gehalveerd. Ook de netbeheerders krijgen te maken met grote veranderingen. De geleidelijke overgang naar steeds meer elektrisch vervoer zorgt voor andere verbruikspatronen, smart homes zorgen voor andere gegevensstromen, het energienet kan met behulp van sensoren slimmer en vooral goedkoper worden beheerd. Consumenten en bedrijven zullen steeds meer de energie gaan gebruiken op het moment dat de energie beschikbaar is, ofwel wanneer het waait of wanneer de zon schijnt. Uitdaging is hoe het gedrag kan worden aangepast zonder dat comfort wordt ingeleverd. De focus verandert van alleen technisch beheer naar data en security aspecten Wat is real time? De consequenties van al deze ontwikkelingen voor Alliander zijn dat de organisatie wordt opgeschud en dat is met name merkbaar in hoe er met de energie-it-infrastructuur wordt omgegaan. Voorheen functioneerden operationele techniek (OT) en informatietechnologie (IT) tot op zekere hoogte onafhankelijk van elkaar, maar met de komst van het internet of things schuiven deze twee processen volledig ineen. Geografische informatiesystemen zijn niet langer alleen leidingenregistratiesystemen, maar worden gebruikt voor het weergeven van allerlei analyses waardoor onderhoud veel effectiever kan worden ingepland en installaties efficiënter kunnen worden gebruikt. Daarbij verandert de focus: in plaats van hoofdzakelijk technisch beheer van de energienetten komen er aspecten als data en security bij. Het bedrijf moet daarom sterk investeren in intelligentie. Dat vraagt om andere mensen, een andere cultuur en het opnieuw gezamenlijk afstemmen van werkmethoden bijvoorbeeld op het vlak van governance en definiëren van begrippen. Real time was voor de beheerteams van operationele technologiebeheertak van Alliander synoniem voor 1/50e seconde want dat is de tijd waarin bijvoorbeeld een transformator defect kan gaan als gevolg van kortsluiting. Voor IT is real time echter een doorlopend proces, waarbij moet worden geregeld dat de organisatie Imtech ICT Technical Systems Round Table Internet of things T +31 88 988 96 00, E info.ts@imtech.nl, W www.imtech-ict.nl/ts 4
goed kan omgaan met allerlei nieuwe informatiebronnen. Voor de netbeheerder is IT een wezenlijke, maar nieuwe partij om de gehele organisatie naar de volgende fase te brengen. Het opeisen van die nieuwe rol gaat echter niet vanzelf in een bedrijf dat voorheen niet gewend was aan innovatie en verandering. Het aantal mogelijke nieuwe relaties tussen dingen en de digitale wereld is enorm. Connected things Wouter Leibbrandt is Senior Director en Manager Advanced Applications Lab bij NXP. Het lab van NXP richt zich op het begrip en de creatie van toekomstige applicaties en systemen voor de technologie van NXP. Toepassingen en concepten worden onder meer gepresenteerd in het NXP Next Experience Lab, gevestigd op de High Tech Campus in Eindhoven. In de visie van NXP komt er geen eind aan connectiviteit : het aantal mogelijke nieuwe relaties tussen de dingen en de digitale wereld is enorm en loopt uiteen van gebouwen, tot industriële en agrarische processen en automotive. De schattingen lopen uiteen, maar in 2030 zullen er honderden miljarden devices connected zijn. Het internet of things gaat er voor zorgen dat er een nieuwe laag op veelal oude bestaande infrastructuren komt te liggen, zoals ook duidelijk blijkt uit het voorbeeld van netwerkbeheerder Alliander. Cultuurverschillen Leibbrandt stelt dat het internet of things drie belangrijke uitdagingen met zich mee brengt. Op de eerste plaats moeten sensoren langdurig zelfstandig kunnen functioneren (meten en/of regelen en connectiviteit bieden); dat stelt eisen aan het energieverbruik. Ook het uitrollen en beheer van het internet of things roept vragen op: hoe beheer je die enorme aantallen connected apparaten? En op de laatste plaats wordt beveiliging een belangrijk thema. Ook NXP heeft, net als Alliander, in samenwerkingsprojecten gezien dat culturen van partners uiteen kunnen lopen. De bouwsector bijvoorbeeld kan veel baat hebben bij het internet of things, maar hanteert nog traditionele tijdslijnen als het gaat om de levensduur van gebouwen. Dat staat het denken over flexibiliteit en tussentijdse vernieuwing in de weg. Ook rondom het smart grid zullen nieuwe business modellen ontstaan: denk aan een huishoudelijk apparaat dat pas inschakelt als de energieprijs beneden een bepaald niveau is gezakt. En bij de connected car moet op een andere manier worden nagedacht over traditionele dataconcepten op het gebied van beveiliging: de situatie bepaalt hoe moet worden omgegaan met facetten als betrouwbaarheid, integriteit en herkomst van data. Nieuwe business modellen Ook voor Philips is de impact van het internet der dingen zonneklaar: als het gaat om licht, verschuift het bedrijf van een maker van producten naar een producent van diensten rondom licht. Het internet of things leidt voor bedrijven tot meerdere innovaties tegelijk. Veel innovaties hebben daarbij het latente vermogen om ontwrichtende effecten te krijgen. Sensoren zullen er voor zorgen dat verdienmodellen meer data-gestuurd worden. Een connected CV-ketel heeft een grote Imtech ICT Technical Systems Round Table Internet of things T +31 88 988 96 00, E info.ts@imtech.nl, W www.imtech-ict.nl/ts 6
invloed op het business model van installateurs die tot nu toe het onderhoud verzorgen. Kunnen CV-monteurs nog op dezelfde wijze hun service contracten blijven aanbieden als er iets stuk gaat, komen ze het repareren of slagen ze er in om in te spelen op bijvoorbeeld planbaar onderhoud? De groei van het aantal connected apparaten maakt het mogelijk om altijd de beschikking te hebben over informatie over systemen op alle plaatsen in de wereld. Daarmee ontstaat een nieuw level playing field rondom informatie, zo is de verwachting. Duurzaamheid Als het internet of things wil bijdragen aan oplossingen voor duurzaamheid blijft een business case relevant; aan de andere kant constateert Alliander-CIO Stegeman dat er ruimte nodig is om vernieuwing te kunnen realiseren. Als er een business case is die duidelijk maakt dat je over tien jaar kunt gaan besparen, vergt dat leiderschap, bijvoorbeeld door het idee van korte termijn rendement en aandeelhouderswaarde los te laten en te durven anticiperen op ontwikkelingen. Het vraagt ook om medewerkers die gebruik maken van de regelruimte binnen hun functie. Het internet of things heeft de mogelijkheid om afhankelijkheid te veranderen in verbondenheid. Die verbondenheid zal ook tot uiting komen in hoe organisaties opereren. Men zal silo-gerichte KPI s achter zich moeten laten en meer moeten gaan denken en doen in waardeketens. Dat betekent dat organisaties in staat moeten zijn te kantelen. Ook Leibbrandt onderschrijft dat bedrijven anders zullen gaan functioneren en dat voor sommige vernieuwingen een lange adem nodig zal zijn. Maar boven alles blijft het belangrijk om tijdig in te spelen op kansen en daarbij over de juiste medewerkers te beschikken. Imtech ICT Technical Systems Round Table Internet of things T +31 88 988 96 00, E info.ts@imtech.nl, W www.imtech-ict.nl/ts 7
Imtech ICT Technical Systems Rivium Boulevard 41, 2909 LK Capelle aan den IJssel Postbus 8706, 3009 AS Rotterdam T +31 88 988 96 00 E info.ts@imtech.nl www.imtech-ict.nl/ts Dit is een verslag van de rondetafeldiscussie die plaatsvond op 21 november 2013. Het initiatief lag bij Imtech ICT, de gespreksleiding was in handen van Marco Gianotten, directeur van Giarte. Het verslag is opgesteld door Erik Bouwer. Deelnemers waren afkomstig uit onder meer de energie- en innovatiesector, retail, de installatiebranche en ICT.