REESTDAL: SCHANS & WATER

REESTDAL: SCHANS & WATER ROUTE 17 km Een afwisselend parcours door Ommerschans en Haardennen, over zand- /bos-/ruiter-paden en 'stepping stones'. Gebruik van een smartwatch wordt aanbevolen. Vanwege beperkte instructie, de routelijn goed blijven volgen. Informatie in de app is ook na of voor het trailrunnen te bekijken. Groep Trailrun Reestdal: Tineke Poortman in samenwerking met Landschap Overijssel en Patrick Bloemberg van Reestdal Outdoor. 20 17

Reestdal: Schans & Water 17 A31 A30 19 18 2120 A39 A38 A37 A34 16 A29 A28 15 A35 A25 1 A23 14 2 3 A18 A11 4 13A12 5 12 U44 6 11U43 U42 U40 7 10 9 U45 8 U46

Reestdal: Schans & Water Hoe kom ik bij het startpunt? Startpunt: Reestdal Outdoor, De Haar 5, 7707 PE Balkbrug. Parkeer de auto op het gras aan klinkerweg of op het terrein van Camping 't Reestdal. Receptie & kantine zijn geopend tijdens het campingseizoen. A25 Wandelknooppunt A25 A18 Wandelknooppunt A18 1 Geritsel in de struiken 4 De Dedemsvaart en tramlijn A23 Wandelknooppunt A23 A11 Wandelknooppunt A11 Kruis Hoofdweg, volg De Poele tot zijweg. Run linksaf over Vrieschedijk tot afslag. Run links over zandpad dat overgaat in Achterweg tot kruising. Koers rechtuit ruiterpad op tot kruising bospaden. Instructie Visvijver - Balkbrug. 5 Rijksmonumenten in Balkbrug U44 Wandelknooppunt U44 6 Historie Boskerk Op kruising rechtsaf en run 3/4 rond de visvijver tot bankje met zicht op de waterplas. Klim omhoog en na de robuuste voetgangerssluis rechts aanhouden tot bosrand. Wandelknooppunt 18. Sla rechtsaf. Run tot in Ommerschans U40. Instructie Ommerschans. 2 Zandafgraving, nu visvijver 3 Boomsoorten & struiken U42 U40 Wandelknooppunt U42 Wandelknooppunt U40 Bij U40 rechtuit langs verhalenpaal /verdedigingsschans. Na de dam kort links/rechts oude verdedigingswal op. Na dalende traptreden rechtuit. Voor het water rechtsaf. Run links over houten vonder. Volg weer het wandelnetwerk. Instructie StepStones.

vervolg route 7 Beleef oude vesting 8 Hist begraafplaats Ommerschans U46 Wandelknooppunt U46 U45 Wandelknooppunt U45 Op splitsing rechtsaf. Run links om weide tot A12. Sla rechtsaf, Korenmolen de Star. Volg het wandelnetwerk tot fietsverkeerslicht. Steek over en rechtsaf (LET OP) en fietspad volgen tot houten hek 'Eigen weg'. Run door hekje. Instructie Kategerbos. Bij bord Vechtdal Ommerschans linksaf. Na Stepping Stones voor brede gracht rechtsaf. Kies eerste pad rechts. In de sterpunt (Ravelijn) scherp links en voor gracht rechts tot T-splitsing. Run links tot U43. Volg het wandelnetwerk. Instructie Molen. 9 Mysterie Ommerschans ontrafeld 10 Een ravelijn A12 Wandelknooppunt A12 13 Korenmolen de Star Rechtsaf door voetgangerssluis. Volg de graspaden tot de keisteen 'Milan'. Naar links passeer je houten voetgangerssluis en kruist zandpad. Run tot na het Wandelknooppunt A30 bij het Bezoekerscentrum De Wheem. Instructie De Wheem De Haar. 14 Landgoed Kategerbos U43 Wandelknooppunt U43 A35 Wandelknooppunt A35 11 Oude verbindingsweg 15 Buurtschap Den Kaat 12 Koloniewijk en natuurbeheer A34 Wandelknooppunt A34 16 Verborgen plekjes

vervolg route A38 Wandelknooppunt A38 A29 Wandelknooppunt A29 A37 Wandelknooppunt A37 A28 Wandelknooppunt A28 A39 Wandelknooppunt A39 U43 Wandelknooppunt U43 17 Bruggetje van Bartje U45 Wandelknooppunt U45 A31 Wandelknooppunt A31 Eindpunt 18 Reestkerk 19 Boerderij De Wheem - Toen & Nu A30 Wandelknooppunt A30 Na Bezoekerscentrum De Wheem van Landschap Overijssel run je na de beukenhaag links en rechtsaf over parkeerplaats. Na Vlindermuur over vonder linksaf. Run rechts langs de poel tot bosrand. Volg links 't wandelnetwerk tot eindpunt Reestdal Outdoor. 20 Bezoekerscentrum De Wheem 21 Insectenhotel

Reestdal: Schans & Water 17 km 1 Geritsel in de struiken Geritsel en gekwetter Links en rechts van het pad bevinden zich allerlei verschillende soorten struiken, ook ter hoogte van de campings. Dat levert voedsel en schuilgelegenheid op voor allerlei vogels. Soorten Het zachte tikken van de roodborsten en winterkoninkjes, roepjes van allerlei mezensoorten. De alarmroep van de merels. Vaak zie je een eindje voor je op de paden troepjes vinken een kostje bij elkaar scharrelen. Bij deze locatie hoort een audiofragment. Luister dit af via de website of de mobiele app. 2 Zandafgraving, nu visvijver Zandafgraving Voor het dempen van het kanaal De Dedemsvaart, waarover nu de dubbele verkeersweg N377 ligt, werd uit de huidige visvijver zand gehaald. Nu is het een verpacht viswater waar het goed toeven is. Kanaal De Dedemsvaart

Voor 1967 zag de Zwolseweg (N377) er compleet anders uit. Toen voeren vele grote vrachtschepen, meestal geladen met turf, tussen Dedemsvaart en Hasselt over dit brede kanaal. Die moesten vaak wachten voor de brug in Balkbrug. (Archieffoto HVA) http://www.hvavereest.nl/pages/nl/home/ (Hist.Ver. Avereest) 3 Boomsoorten & struiken Boomsoorten & struiken In de omgeving van het bankje en rond de visvijver kun je naast de vele boomsoorten ook verschillende struiken ontdekken. In ieder seizoen weer een andere belevenis.

4 De Dedemsvaart en tramlijn Stoommonsters rond 1939 De aanleg van de tramlijn - Balkbrug / Meppel - verliep met de nodige strubbelingen. Enkele boeren stagneerden de plannen, met als gevolg dat de tramlijn ter plaatse moest worden omgeleid door de heidevelden van boeren in Oud-Avereest. Station Balkbrug was tevens postkantoor en café. Kanaal De Dedemsvaart De Dedemsvaart was de levensader van Balkbrug. Door de aanleg van het 40 km lange kanaal De Dedemsvaart tussen Hasselt en Ane ontstonden nieuwe nederzettingen aan het water. Zo ook het dorp Balkbrug met haar winkeltjes, scholen en monumentale panden van de wat rijkere mensen.

5 Rijksmonumenten in Balkbrug Historie Limiethuisjes Boslaan 92 laat het laatste zogeheten Limiethuisje van de kolonie Ommerschans zien, een Rijksmonument. 17 huisjes, bewoond door bewakers en hun gezinnen, die moesten voorkomen dat kolonisten konden ontsnappen. De Limiethuisjes stonden op strategische plekken( grens) in het 700 ha grote gebied. Rijksmonument Boslaan/Ommerweg Aan Boslaan 13-35 en Ommerweg 7-17 en 10-28 resteren nog een aantal zogeheten dienstwoningen voor medewerkers van Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht. Ze zijn ontworpen door gevangenisarchitect Metzelaar en gebouwd in de jaren 1910-1911. Boslaan 29,31,33,34 ontwerp Rijksgebouwendienst in 1913-1916.

Dronkemanslaantje Deze naam stamt uit de periode van de Maatschappij van Weldadigheid. Langs deze afgelegen weg gingen dronken kolonisten, na bezoek aan het café, terug naar de kolonie. Ondanks koloniegeld, alleen te gebruiken in de Ommerschans, lukte het sommigen toch om elders aan geld te komen voor drank. http://vakantieinhetreestdal.nl/index.php/myst eries-van-het-reestdal/historisch/dronkemans laan (Mysterie Dronkenmanslaantje) 6 Historie Boskerk Historie Boskerk Gebouwd in 1845 voor de protestantse bewoners van de bedelaarskolonie Ommerschans. Na sluiting van de kolonie werd het tot 1997 beurtelings gebruikt door de protestantse en katholieke bewoners van TBS kliniek Veldzicht. Sinds 2007 het 'Thomashuis', voor volwassenen met een verstandelijke beperking.

Spookpastorie Voor de katholieken duurde het tot 1869 voordat zij gebruik konden maken van een eigen kerk met pastorie. Het verhaal hierover staat te lezen op het bordje aan Balkerweg 75, recht tegenover de voormalige school in Ommerschans. De kolonie Ommerschans was ooit een parochie binnen parochie Avereest. http://vakantieinhetreestdal.nl/index.php/mysteries-van-het-reestdal/sagen/spookpastorie (Mysteries van het Reestdal) 7 Beleef oude vesting Historie verdedigingsschans Wat begon als een geheel omsloten aarden veldschans, werd later uitgebreid met bastions, ravelijnen en bijbehorende grachten. Een deel van het verdedigingswerk is op deze plek opnieuw aangelegd. Rond 1819 is op het middenterrein het grote bedelaarsgesticht gebouwd met binnenterrein in carré-vorm.

8 Hist begraafplaats Ommerschans Historische begraafplaats De begraafplaats van bedelaarskolonie Ommerschans is in 1821 in gebruik genomen. Het voorste gedeelte is de laatste rustplaats van de ambtenaren van de kolonie, het achterste gedeelte was voor de kolonisten. De witte kruizen zijn geplaatst op de graven van overledenen van kliniek Veldzicht. Informatiehut Ommerschans Met het plaatsen van een hekwerk en informatie-hut, is het visieplan Ommerschans uitgevoerd. De realisatie is in handen van "stichting participatieproject De Ommerschans".

9 Mysterie Ommerschans ontrafeld Mysterie Ommerschans ontrafeld Met het uitdiepen van grachten, herstel ravelijn, plaatsen van verhaalpalen en 'stepping stones' in de gracht werd het visiedocument "het mysterie van de Ommerschans" gerealiseerd. In de punt van het ravelijn is het verhaal te beluisteren. 10 Een ravelijn Oude ravelijn in ere hersteld In ere hersteld, de oude ravelijn uit de achttiende eeuw. Deze ravelijn, een driehoekig buitenwerk van de vesting, heeft een licht oplopend vlak waarachter de manschappen beschermd stonden opgesteld en het is omgeven door een ravelijnsgracht. Trap op 't pedaal voor de geschiedenis 'Ommerschans'. 11 Oude verbindingsweg Oude Schansweg Rond 1740 vond er uitbreiding plaats van de verdedigingsschans tot een van de grotere munitieopslagplaats van Nederland. De doorgaande route van het zuiden naar het noorden van Nederland loopt nu om de schans heen. In 1832 was de oude verbindingsweg wat nu, het zandpad, Schansweg is.

12 Koloniewijk en natuurbeheer Koloniewijk De naam herinnert aan de kolonie 'Ommerschans' van de Maatschappij van Weldadigheid. Nu is het een afwateringssloot. Natuurbeheer landschap Landschap Overijssel beheert de kleinschalige bosjes en graslanden rond korenmolen de Star (op de kaart geel gemarkeerd). Door gegevens te verzamelen over de grondwaterstanden en de aanwezige flora & fauna kun je, op een positieve manier, invloed uitoefenen op de natuur. 13 Korenmolen de Star Historie molen de Star De molen, aan de Koloniewijk, een zijwijk van kanaal De Dedemsvaart, is gebouwd in 1848. Vanaf de kruising Balkbrug had je zicht op de molen. Om graan te lossen kon men met een puntertje tot in de molen varen. In 1974 is de molen verplaatst naar de huidige locatie. http://www.molendestar.nl/~wp-molendestar/ (Korenmolen de Star)

Het Magazijn Het Magazijn is oorspronkelijk gebruikt als opslagplaats voor onderhoudsmaterialen voor kanaal De Dedemsvaart, en stond dichtbij de molen. Na het dempen van het kanaal is het Magazijn verplaatst, en in 2002 naar de huidige locatie. Het Magazijn en korenmolen de Star zijn industriële monumenten. Hedendaagse bedrijvigheid... Vrijwilligers van Molen de Star en hun vrienden houden de geschiedenis levend en regelmatig laat men van zich horen middels verschillende evenementen. Natuurlijk wordt er op de landelijke monumenten ook het een en ander georganiseerd. Fiets mee & Proef het Reestdal Landschap Overijssel organiseert Fiets mee & Proef 't Reestdal tijdens het Smaakmakersfestival (laatste weekend in september). Een prachtige (gezins) fietsroute door het Reestdal, waarin ingrediënten verzameld kunnen worden voor brood & pannenkoeken. http://www.landschapoverijssel.nl/ (Info Landschap Overijssel)

14 Landgoed Kategerbos Kategerbos, nieuwe natuur Met subsidies werd het voor boeren mogelijk gemaakt om hun landerijen terug te geven aan de natuur. Dit bos is aangeplant in 2005. De keien verwijzen naar de kleinkinderen van voormalig grondeigenaar ten Kate. Het oude cultuurbos is in beheer van Landschap Overijssel. http://www.landschapoverijssel.nl/ (Landschap Overijssel) 15 Buurtschap Den Kaat Zandhoogte Den Kaat Als je kijkt naar de zijkanten van deze weg, dan zie je dat het hoger ligt dan de omgeving. Deze weg ligt namelijk op een natuurlijke zandhoogte. Dit soort zandhoogten zorgden vroeger voor een goede verbinding tussen Ommen, Balkbrug en Ommerschans richting Zuidwolde. Brug en Molen Ten noordoosten van buurtschap Den Kaat kruist deze eeuwenoude weg het riviertje de Reest. Al sinds begin 1600 was hier een brug. In de 17e eeuw stond hier ook de Katingermolen, een zogeheten 'standerdmolen'. Een van de eerste molentypen in Nederland.

16 Verborgen plekjes Wat is hier te zien Wanneer je goed om je heen kijkt, zie je vele omgevallen bomen liggen. Sommigen zijn al behoorlijk aan het rotten en lijken wel dood, maar het bruist nog van leven. Zelfs paddenstoelen voelen zich hier thuis. Turend door de bosrand kun je een aantal verscholen poelen zien. Een vreemde poelgast De Boomkikker, gifgroen met zuignapjes aan zijn pootjes, is wel een heel vreemde gast. Wordt er een nieuwe poel aangelegd met braamstruiken er-om-heen (liefhebber van ruig) dan is ie er als de kippen bij. Veranderen de leefomstandigheden, dan gaat deze kikker er snel van door.

17 Bruggetje van Bartje Over de Reest Het kronkelige riviertje De Reest vormt over enkele tientallen kilometers de grens tussen Overijssel en Drenthe. Niet alleen heeft het Reestdal haar naam aan dit riviertje te danken, maar ook het kleinschalige landschap in deze regio met de oogstrelende natuur. Rechte sloot? Diverse keren bogen de bestuurders van beide provincies zich over de vraag hoe ze van het kronkelige riviertje een rechte sloot konden maken. Dat kon natuurlijk alleen als er aan weerszijden van De Reest stukjes grond van provincie zouden wisselen. Gelukkig zijn ze daar nooit uitgekomen. Bartje en de bok Het bruggetje hier over De Reest wordt ook wel het bruggetje van Bartje genoemd. In de vroegere TV serie Bartje probeerde het ondeugende jongetje hier een eigenwijze bok de brug te laten oversteken. Het was de slotscene van de film. Hierna trok Bartje samen met zijn bok de wijde wereld in!

18 Reestkerk Geschiedenis Oud-Avereest De kerk van het buurtschap (gehucht, streekdorp) Avereest kent een lange geschiedenis. Het is in de 12e eeuw ontstaan op een hoge zandrug door ontginningen van de woeste gronden langs het riviertje de Reest. Tegenwoordig hoort Oud Avereest bij de plaats Balkbrug, gemeente Hardenberg. Parochie Oud-Avereest De parochie Avereest omvatte buurtschappen aan beide zijden van de Reest, zowel in Drenthe als Overijssel. Aan het begin van de 17e eeuw werd de kerk protestants. Doordat de kerk o.a. onderdak bood aan soldaten, werd het gebouw er niet beter op. Het gebouw stortte in 1635 in, maar werd vernieuwd. Kerk Oud-Avereest 19e eeuw In de 19e eeuw was er weer sprake van verval. Na veel gesteggel werd rond 1851 uiteindelijk besloten tot nieuwbouw en wel op de huidige plek. De Reestkerk van nu kreeg in 1852 een torentje. Het kerkorgel kwam later, in 1866. De boer van De Weeme was toen tevens de dominee. St. Vrienden van de Reestkerk Om de Reestkerk te behouden, is in het voorjaar van 2010 de stichting 'Vrienden van de Reestkerk' in het leven geroepen. De stichting heeft als voornaamste doel om de kerk, inmiddels een Rijksmonument, in stand te houden. In de kerk zijn van september-april ook concerten te horen. http://www.vriendenvandereestkerk.nl/ (Concerten in de reestkerk)

19 Boerderij De Wheem - Toen & Nu Boerderij De Wheem - Toen Vroeger, toen monniken het kerkje in Oud Avereest stichtten, kreeg de pastoor een boerderij met grond erbij. Dit erf werd 'De Weeme' genoemd. In de 18e/19de eeuw was De Weeme in gebruik als boerderij en herberg. Op zondag werden hier na kerktijd de laatste nieuwtjes uitgewisseld en mysteries. http://vakantieinhetreestdal.nl/index.php/mysteries-van-het-reestdal/anekdotes/zwartepaar d (Mysterie van het zwarte paard) De Wheem - Nu Boerderij De Wheem is nu ingericht als bezoekerscentrum van Landschap Overijssel. Het is een zogenaamd 'Hallenhuis'. Hij had vroeger een heel andere functie. Wat is een Hallenhuis? Bekijk je dit boerderijtype Hallenhuis vanaf de voorkant naar achteren, dan zie je een lange zijgevel en een laag aflopend dak. Sta je binnen, dan zie je dikke balken (gebinten) op de grond staan die het dak op zijn plaats houden. Kun je ook zien of er spijkers in die balken gebruikt zijn? Wat betekent een Levensboom? Heb je al de 'levensboom' boven de voordeuren in Oud Avereest gezien? Deze witte boom, gemaakt van gietijzer, heeft een symbolische functie. Met zijn wortels in de bodem en takken gericht naar boven, kan hij worden gezien als een verbinding tussen hemel en aarde; het geeft geluk. Rijksmonument Oud Avereest 22 Vroeger stonden er twee boerderijen naast elkaar, tegenover de kerk en de pastorie. De Wheem (nr 22) is nu een Rijksmonument. Voor zover bekend is deze boerderij bewoond geweest door een boerengezin tot 1967. Het pand naast de kerk was al die tijd pastorie.

20 Bezoekerscentrum De Wheem Bezoekerscentrum De Wheem Bezoekerscentrum 'De Wheem' van Landschap Overijssel is een goed begin- of eindpunt van een middagje Reestdal. In deze fraaie boerderij, midden in het Reestdal, is van alles te beleven. Behalve mooie exposities vind je er een leuke winkel en kun je er terecht voor een kopje koffie met wat lekkers. Reestdal havermout-appeltaart Een specialiteit van De Wheem is deze heerlijke taart. Speelnatuur Kinderen kunnen zich hier vermaken in de dassenburcht of op het spannende Speelnatuurpad achter De Wheem. Regelmatig zijn er bij De Wheem leuke (kinder) activiteiten! http://www.landschapoverijssel.nl/bezoekerscentrum-de-wheem2 (Openingstijden De Wheem)

21 Insectenhotel Wie logeren er in het insectenhotel? Dit 'hotel' is speciaal gebouwd voor insecten. Doordat er verschillende materialen zijn gebruikt, kunnen lieveheersbeestjes, vlinders, oorwormen en pissebedden hier prima logeren. Soms zitten er ook bijen en wespen. Beschutte plaats Doel van dit hotel is het bieden van een warme en beschutte plek, waardoor insecten hier goed kunnen schuilen. En het is een leuk 'gebouw' om naar te kijken: het is zo gemaakt dat je de insecten goed ziet, maar van binnen is het donker genoeg voor de insecten om zich er prettig te voelen. Gemaakt met routemaker.nl