Pestprotocol Basisschool De Peddepoel
Pestprotocol basisschool de Peddepoel Inhoudsopgave: 1. Waarom een pestprotocol? 2. Wat is pesten? 3. Hoe wordt er gepest? 4. Verschil tussen plagen en pesten 5. De gepeste leerling 6. De pester 7. De meelopers 8. De preventieve aanpak 9. De 5 sporenaanpak 10. Plan van aanpak in geval van pesten 11. De 10 pestregels 12. Bijlagen 1
1. Waarom een pestprotocol? Dit is het pestprotocol van basisschool de Peddepoel. Enerzijds bevat het richtlijnen bij geconstateerd pestgedrag, anderzijds staan er ook voorwaarden en activiteiten in die pesten kunnen voorkomen. Wij maken een pestprotocol omdat pesten helaas overal gebeurt. Het is belangrijk een duidelijk en helder beleid te hebben, waar alle betrokkenen op kunnen terugvallen in voorkomende gevallen. Natuurlijk is het beter om het pesten te proberen te voorkomen door scheppen van een goed pedagogisch klimaat. Hier werken wij ook goed aan. 2. Wat is pesten? We spreken van pestgedrag als dezelfde leerling regelmatig en systematisch bedreigd en geïntimideerd wordt. Pesten is een vorm van geweld en daarmee grensoverschrijdend en zeer bedreigend. Over de redenen waarom mensen zich agressief gedragen, bestaan allerlei theorieën. Volgens de ene theorie is geweld een onontkoombaar verschijnsel, dat op zijn best op een acceptabele wijze kan worden gekanaliseerd, volgens een andere theorie komt geweld voort uit frustratie en kan dit worden voorkomen door ontevredenheid weg te nemen, de agressie opwekkende omgeving om te vormen en reflectie op het gedrag te stimuleren. Een klimaat waarin gepest wordt, tast iedereen aan. In een klas waar gepest wordt, kunnen alle leerlingen slachtoffer worden. Pestgedrag moet dan ook door iedereen serieus worden genomen. Het lastige is dat veel pestgedrag zich in het verborgene afspeelt, zodat het moeilijk is om er greep op te krijgen. En zelfs als het pestgedrag wordt opgemerkt, weten leerkrachten en anderen niet altijd hoe ze ermee om kunnen gaan. Docenten en onderwijsondersteunend personeel hebben echter een taak (samen met de ouders en de leerlingen zelf) bij het tegengaan van pesten. 2
Leerlingen moeten weten dat ze hulp kunnen krijgen van volwassenen in de school en hierom durven vragen. Volwassenen dienen oog te hebben voor de signalen van leerlingen. Ze dienen interesse te tonen en te luisteren naar wat de leerlingen te vertellen hebben. Voor mentoren betekent het dat ze groepsgesprekken houden, aandacht hebben voor de groepssfeer en het functioneren van individuele leerlingen in de groep. Ze maken afspraken met de klas en zorgen ervoor dat deze afspraken nagekomen worden. 3. Hoe wordt er gepest? Met woorden: Lichamelijk: Achtervolgen: Uitsluiting: Stelen en vernielen: Afpersing: vernederen, belachelijk maken, schelden, dreigen, met bijnamen aanspreken, gemene briefjes, mailtjes, sms-jes schrijven trekken aan kleding, duwen en sjorren, schoppen en slaan, krabben en aan haren trekken, wapens gebruiken opjagen en achterna lopen, in de val laten lopen, klem zetten of rijden, opsluiten doodzwijgen en negeren, uitsluiten van feestjes of bij groepsopdrachten afpakken van kledingstukken, schooltas, schoolspullen, kliederen op boeken, banden lek prikken, fiets beschadigen dwingen om geld of spullen af te geven, het afdwingen om iets voor de pestende leerling te doen. 3
4. Het verschil tussen pesten en plagen. Plagen mag wel, pesten niet. Maar wanneer is het nog plagen en wanneer wordt het pesten? Wat is plagen? Plagen gebeurt vaak spontaan, het duurt niet lang en is onregelmatig. Bij plagen zijn de kinderen gelijk aan elkaar; er is geen machtsverhouding. De rollen liggen niet vast: de ene keer plaagt de één, de andere keer plaagt de ander. Plagen gebeurt zonder kwade bijbedoelingen en is daarom vaak leuk, plezierig en grappig voor beide. Plagen kan omslaan in pesten als één van de partijen het niet meer leuk vindt. Wat is pesten? Bij pesten is het ene kind sterker en het andere kind zwakker. Het is steeds hetzelfde kind dat wint en hetzelfde kind dat verliest. Vaak meer tegen één. Vaak gebeurt pesten niet één keer, maar is het gepeste kind is steeds weer de klos. Het sterkere kind; de pester, heeft een grotere mond en anderen kijken tegen hem of haar op. De pestkop heeft geen positieve bedoelingen; wil pijn doen, vernielen of kwetsen. Het gepeste kind voelt zich eenzaam en verdrietig, hij of zij is onzeker en bang. Overeenkomsten bij pesterijen De daders zijn sterker, ouder of met meer. Het pesten is tegen je zin, maar je kunt het niet stoppen. Het gebeurt vaker dan één keer, soms weken of maanden lang Het gebeurt meestal zo dat volwassenen het niet merken. Je hebt verdriet en pijn, het pesten maakt je angstig of bang. 4
5. De gepeste leerling Sommige leerlingen lopen meer kans gepest te worden dan anderen. Dat kan met hun uiterlijk, gedrag, gevoelens en sociale uitingsvormen te maken hebben. Bovendien worden kinderen pas gepest in situaties, waarin pesters de kans krijgen om een slachtoffer te pakken te nemen, dus in onveilige situaties. Leerlingen die gepest worden doen vaak andere dingen of hebben iets wat anders is dan de meeste van hun leeftijdgenoten: ze bespelen een ander instrument, doen een andere sport, zijn heel goed in bepaalde vakken of juist niet of ze spreken AN in plaats van de streektaal. Een kind dat wordt gepest, praat er thuis niet altijd over. Redenen hiervoor kunnen zijn: schaamte angst dat de ouders met de school of met de pester gaan praten en dat het pesten dan nog erger wordt het probleem lijkt onoplosbaar het idee dat het niet mag klikken. Veel kinderen die worden gepest hebben moeite om zichzelf te verdedigen. Ze voelen zich machteloos tegenover de pestkoppen. Vaak zijn ze angstig en onzeker in een groep, ze durven niks te zeggen omdat ze bang zijn om uitgelachen te worden. Deze angst en onzekerheid worden versterkt door het pesten. Pesters hebben snel in de gaten welke kinderen kwetsbaar (gemakkelijk aan het huilen te brengen) zijn. Gepeste kinderen voelen zich vaak eenzaam, hebben geen vrienden om op straat te spelen, geen vast clubje in de klas. Soms kunnen ze beter met volwassenen opschieten dan met leeftijdgenoten. 5
6. De pester Pesters zijn vaak de sterkeren in hun groep. Zij zijn of lijken populair maar zijn dat uiteindelijk niet. Ze dwingen hun populariteit af door stoer en onkwetsbaar gedrag. Van binnen zijn ze vaak onzeker en ze proberen zichzelf groter te maken door een ander kleiner te maken. Pesters krijgen vaak andere kinderen mee, want wie meedoet, loopt zelf de minste kans om slachtoffer te worden. Doorgaans voelen pesters zich niet schuldig want het slachtoffer vraagt er immers om, om gepest te worden. Pestgedrag kan een aantal dieper liggende oorzaken hebben: Een problematische thuissituatie Een vaak gevoelde anonimiteit (ik besta niet); als een pester zich verloren voelt binnen een grote groep, kan hij zich belangrijker maken door een ander omlaag te drukken. Het moeten spelen van een niet-passende rol. Een voortdurende strijd om de macht in de klas Een niet-democratisch leefmilieu binnen de school; een docent is autoritair en laat op een onprettige wijze blijken dat hij de baas is. Dergelijke spanningen kunnen op een zondebok worden afgereageerd. Een gevoel van incompetentie op school (slechte cijfers of een laag niveau) Een zwak gevoel van autonomie (te weinig zelfstandigheid en verantwoordelijkheid) 7. De meelopers en andere leerlingen Meelopers zijn leerlingen die incidenteel meedoen met het pesten. Dit gebeurt meestal uit angst om zelf in de slachtofferrol terecht te komen, maar het kan ook zo zijn dat meelopers stoer gedrag wel interessant vinden en dat ze denken in populariteit mee te liften met de pester. Verder kunnen leerlingen meelopen uit angst vrienden of vriendinnen te verliezen. De meeste leerlingen houden zich afzijdig als er wordt gepest. Ze voelen zich wel vaak schuldig over het feit dat ze niet in de bres springen voor het slachtoffer of hulp 6
inschakelen. 8. De preventieve aanpak. Wij werken op de Peddepoel met de methode Leefstijl. Deze werkt aan de sociaal emotionele ontwikkeling van de kinderen. Ook werken we met het observatie instrument OPSEO. Zowel de kinderen als de leerkracht vullen hier lijsten voor in. Van hieruit werken wij om een goed pedagogisch klimaat te scheppen in de klas. Verder kun je, om te voorkomen dat er in jouw klas gepest wordt, meerdere dingen doen. Hier vind je een aantal voorbeelden van maatregelen die je kunt nemen om een goed klimaat te scheppen. Sommige maatregelen kun je koppelen aan leefstijl. Klassenprotocol Maak klassenregels hoe de leerlingen omgaan met elkaar. De leerlingen moeten dan zelf een aantal afspraken bedenken hoe zij met elkaar willen omgaan. Bijvoorbeeld: 1) Respect: Ik behandel anderen met respect. 2) Niet over de streep: ik let erop dat ik anderen niet hinder of pijn doe. 3) Zonder geweld: Ik gebruik geen geweld om mijn zin te krijgen en mijn ruzies op te lossen. 4) Aanspreekbaar: Als een ander 'NEE' of 'STOP' zegt, dan stop ik ook echt of ik doe een stap terug. 5) wij lenen alleen spullen van elkaar als de ander dat goed vindt (i.p.v. van elkaar afpakken). Wij weigeren ook niet zonder reden. Ook kunnen de kinderen zelf de consequenties verzinnen bij het overtreden van de regels, en mogen ze elkaar er ook aan herinneren om zich volgens de regels te gedragen. Na een discussie met de klas en de leerkracht kunnen de beste regels worden gekozen en opgeschreven, die vervolgens door alle leerlingen én de leerkracht kunnen worden ondertekend. Klassengesprekken Houd in de klas algemene gesprekken over pesten, wat is pesten, hoe ontstaat pesten, wat zijn de gevolgen van pesten en wat kun je als klasgenoot doen om te helpen? Vergelijkbare thema s als kindermishandeling, geweld en oorlog kunnen gebruikt worden om een discussie te starten en een bewustwordingsproces op gang te brengen. 7
Voorafgaande aan het klassengesprek kun je een film kijken of een boek lezen met de klas. Sociogram Een sociogram geeft inzicht in de plaats van een leerling in de klas en de groepsstructuur. Die maakt het mogelijk sociale verbindingen en relaties die in een groep of klas spelen zichtbaar te maken. Wie zijn populair in de groep, wie vallen buiten de groep? Het resultaat is een overzichtelijk beeld van de relaties en interacties in de klas. Op basis van de weergegeven patronen kan de leraar of groepsleider de groepsdynamiek beïnvloeden en over langere tijd zien of de invloed heeft gewerkt. Groepssamenstelling Als het nodig is, zet dan kinderen op een andere plaats in de klas. Beïnvloed de groepssamenstelling zodat de kans op negatieve interacties zo klein mogelijk wordt. Toezicht Pesten komt veel voor op plekken buiten het klaslokaal. Daar is toezicht heel belangrijk. Wij houden dan ook toezicht s morgens en s middags voor schooltijd en in alle school pauze s. Samenwerkend /coöperatief leren. Het gebruik van andere pedagogisch-didactische werkvormen werkt stimulerend op het vertonen van positief, sociaal gedrag en attitudes van leerlingen. Samenwerkend leren en coöperatief leren zijn voorbeelden van werkvormen waarbij sociale verantwoordelijkheid bevorderd wordt. Hier werken wij op basisschool de Peddepoel aan. We hebben ook studiedagen over coöperatieve werkvormen gevolgd. 8
9. De 5 sporen aanpak De vijfsporenaanpak Deze aanpak is gericht op de verschillende partijen die betrokken zijn bij pesten: het gepeste kind, de pester, de ouders, de klasgenoten en de leerkrachten. De algemene verantwoordelijkheid van de school: De school zorgt dat de directie, de mentoren en de docenten voldoende informatie hebben over pesten in het algemeen en het aanpakken van pesten in de eigen groep en de eigen school. De school werkt aan een goed beleid rond pesten en veiligheid van leerlingen waar de hele school bij betrokken is. Spoor 1 Steun bieden aan het kind dat gepest wordt: We tonen medeleven en luisteren en vragen hoe en door wie er wordt gepest. We gaan na hoe de leerling zelf reageert, wat doet hij/zij voor tijdens en na het pesten. We laten de leerling inzien dat je soms ook op een andere manier kunt reageren. We gaan na welke oplossing het kind zelf wil. We benadrukken de sterke kanten van het kind. We stimuleren het dat de leerling zich anders/beter opstelt. We praten met de ouders van het kind (en de ouders van de pester). We plaatsen het kind niet in een uitzonderingspositie door het over te beschermen. We schakelen indien nodig, in overleg met de ouders, hulp in zoals: sociale vaardigheidstrainingen, Jeugdgezondheidszorg, huisarts, GGD. Je kunt met de gespeste leerling ook werken aan het voor jezelf opkomen. Op de site www.pestweb.nl staan tips en handreikingen bij het onderdeel ik word gepest. Spoor 2 Steun bieden aan het kind dat zelf pest: We praten met de pester en we zoeken naar de reden van het pesten. We laten inzien wat het effect van zijn/ haar gedrag is voor de gepeste. We laten inzien welke positieve kanten de gepeste heeft We schakelen indien nodig, in overleg met de ouders, hulp in zoals: sociale vaardigheidstrainingen, Jeugdgezondheidszorg, huisarts, GGD. We laten excuses aanbieden. We spreken bij herhaling de pester er weer op aan. Het kind helpen om op een positieve manier relaties te onderhouden met andere kinderen. Het kind helpen om zich aan regels en afspraken te houden. 9
Zorgen dat het kind zich veilig voelt; uitleggen wat jij als leerkracht gaat doen om het pesten te stoppen. Spoor 3 De middengroep (de rest van de klas) betrekken bij de oplossingen van het pestprobleem: We maken het probleem bespreekbaar in de groep. We stimuleren dat de kinderen een eigen standpunt innemen en eventueel partij trekken voor de gepeste leerling. We bespreken met de leerlingen dat meedoen met de pester meestal kan leiden tot verergering van het probleem. We laten inzien wat het effect van zijn/ haar gedrag is voor de gepeste. We laten inzien welke positieve kanten de gepeste heeft We schakelen indien nodig, in overleg met de ouders, hulp in zoals: sociale vaardigheidstrainingen, Jeugdgezondheidszorg, huisarts, GGD. Spoor 4 Wat kunnen ouders doen? Adviezen aan De ouders van de gepeste kinderen: Houdt de communicatie met uw kind open, blijf in gesprek met uw kind. Pesten kunt u het beste direct met de leerkracht bespreken. Steun uw kind in het idee dat er een einde aan het pesten komt. Stimuleer de leerling om naar de leerkracht te gaan. De ouders van pesters: Neem het probleem van uw kind serieus. Probeer achter de mogelijke oorzaak te komen. Maak uw kind gevoelig voor wat het anderen aandoet. Corrigeer ongewenst gedrag en benoem het goede gedrag van uw kind. Maak uw kind duidelijk dat u achter de beslissing van school staat. Raak niet in paniek: elk kind loopt kans pester te worden. De ouders van alle kinderen: Neem de ouders van het gepeste kind serieus. Houdt rekening met de gevoelens van de ouders van zowel het gepeste kind als ook de gevoelens van de pester. Stimuleer uw kind om op een goede manier met andere kinderen om te gaan. Corrigeer uw kind bij ongewenst gedrag en benoem goed gedrag. Geef zelf het goede voorbeeld. Leer uw kind voor anderen op te komen. 10
Leer uw kind voor zichzelf op te komen Ouders die zich zorgen maken over pesten worden serieus genomen. Informatie en advies geven over pesten en de manieren waarop pesten kan worden aangepakt. In samenwerking tussen school en ouders het pestprobleem aanpakken. Zonodig ouders doorverwijzen naar deskundige ondersteuning. Het is niet prettig om als ouders te merken dat uw dochter of zoon wordt gepest. Veel ouders hebben de neiging om hun kind dan extra te gaan beschermen. Ze maken het hun zoon thuis extra gezellig en gaan vaker de stad in met hun dochter. Dat is een begrijpelijke reactie. Het is immers goed dat kinderen zich bij hun ouders veilig kunnen voelen. Daarnaast is het belangrijk uw kind te helpen bij het opbouwen van zelfvertrouwen. Uw kind moet (opnieuw) leren om contacten te leggen en te onderhouden met leeftijdgenoten. Als hij of zij zich vrijer gaat voelen in de omgang met leeftijdgenoten, wordt ook het zelfvertrouwen groter. Praat er met uw dochter of zoon over hoe zij of hij dat zou kunnen aanpakken. Misschien wil uw dochter dat aardige meisje uit haar koor eens mee naar huis te nemen. En wil uw zoon niet graag actiever meewerken aan het krantje van de tennisclub? Het zelfvertrouwen van uw kinderen wordt ook bevorderd als u hen stimuleert om zelfstandig iets te ondernemen. Geef hen inspraak waar dat kan, bijvoorbeeld bij de inrichting van hun kamer of het bepalen van de vakantiebestemming. U helpt uw kinderen ook als u ze de kans geeft om over de gang van zaken in het gezin hun zegje te doen. Wat zit ze dwars? Wat vinden ze oneerlijk? Hoe kan het volgens hen beter? Zonder dat ze altijd hun zin zullen krijgen, traint u uw kinderen op deze manier om beter voor zichzelf op te komen. 11
Spoor 5 De leerkrachten : Wat doen we als Er gesignaleerd wordt (door gepeste leerling zelf, ouders, andere leerling of leerkracht) dat een leerling wordt gepest? Indien er signalen van pesten zijn worden achtereenvolgens de volgende stappen ondernomen: Leerkrachten gaan extra letten op de pester en de gepeste. Indien zij pestgedrag constateren wordt de pester er meteen op gewezen en er zal zo spoedig mogelijk een gesprek tussen de leerkracht en de pester volgen. De leerkracht zal in dit gesprek de mogelijke oorzaken van het pesten proberen te achterhalen. Mocht het bovengenoemde gesprek geen resultaat opleveren en wordt er binnen een maand opnieuw pestgedrag geconstateerd dan volgt een gesprek met IB-er of directeur. Mocht dit niet het gewenste gedrag opleveren en wordt er binnen een maand weer pestgedrag geconstateerd dan volgt een gesprek met de ouders door de directeur. De pester krijgt vervolgens een alternatieve straf opgelegd door de directeur. Mocht na deze maatregelen het pesten toch doorgaan dan neemt de directeur verdergaande maatregel conform de binnen Dynamiek Scholengroep opgestelde mogelijkheden. 12
Spoor 5, vervolg Indien ouders of kinderen pestgedrag op school of buiten schooltijd signaleren, wordt dit doorgegeven aan de leerkracht. Belangrijk is om aan te geven: wie, wat, waar en wanneer. De leerkracht maakt een aantekening in het pestlogboek. Indien een leerkracht signalen opvangt die mogelijk wijzen op pestgedrag noteert hij dat ook in het pestlogboek In het kader van privacy is het pestlogboek alleen toegankelijk voor leerkrachten IB en directie. De naam van ouder of het kind wordt nooit gegeven aan pester of ouders van de pester. De leerkracht voert een gesprek met de pester. Indien binnen afzienbare tijd de pester weer gaat pesten zal de leerkracht contact opnemen met de ouders van de pester en hen verzoeken om een gesprek met de pester te houden. De ouders van het gepeste kind worden tegelijkertijd op de hoogte gesteld van de genomen stap. De leerkrachten gaan extra letten op de pester en de gepeste. Indien zij weer pestgedrag constateren volgt zo spoedig mogelijk een gesprek met directeur. Mocht daarna toch weer pestgedrag geconstateerd worden neemt de directeur contact op met de ouders. Mocht ook dit niet helpen dan neemt de directeur verdergaande maatregelen conform de binnen de stichting Dynamiek Scholengroep opgestelde mogelijkheden. 13
10. Plan van aanpak in geval van pesten Basisschool de Peddepoel Gouverneur Houbenstraat 55 5861 CC Wanssum Tel: 0478-531714 Plan van aanpak van Basisschool de Peddepoel (behorend bij het onderwijsprotocol tegen pesten) Indien er signalen van pesten zijn dan worden achtereenvolgens de volgende stappen ondernomen: Leerkrachten gaan extra letten op de pester en de gepeste. Indien zij pestgedrag constateren wordt de pester er meteen op gewezen en er zal zo spoedig mogelijk een gesprek tussen de leerkracht en de pester volgen. De leerkracht zal in dit gesprek de mogelijke oorzaken van het pesten proberen te achterhalen Mocht het bovengenoemde gesprek geen resultaat opleveren en wordt er binnen een maand opnieuw pestgedrag geconstateerd dan volgt een gesprek met IB-er of directeur. Mocht dit niet het gewenste gedrag opleveren en wordt er binnen een maand weer pestgedrag geconstateerd dan volgt een gesprek met de ouders door de directeur. De pester krijgt vervolgens een alternatieve straf opgelegd door de directeur. Mocht na deze maatregelen het pesten toch doorgaan dan neemt de directeur verdergaande maatregelen conform de binnen Dynamiek Scholengroep opgestelde mogelijkheden. 14
11.De regels gelden op school en daarbuiten De regels gelden op school en daarbuiten 1) Voor groot en klein zullen we aardig zijn. 2) De school is van binnen een wandelgebied en buiten hoeft dat lekker niet. 3) We zullen goed voor de spullen zorgen, dan zijn ze weer te gebruiken morgen. 4) Praat zacht en op een rustige manier, dan kan iedereen werken met plezier. 15
12. Bijlagen: De pestkrant voor ouders in het primair en voortgezet onderwijs. Pestschrift voor het basisonderwijs met de handleiding.: Wat je pest ben jezelf. Boekenlijst van boeken die allemaal gaan over pesten. Deze zijn om voor te lezen en om zelf te lezen. Websites waar je meer informatie kunt lezen over het thema: pesten. www.sjn.nl/pesten/ www.pesten.net www.pestweb.nl www.pesten.startpagina.nl www.omgaanmetpesten.nl www.pesten.startkabel.nl 16