Binnenland 25 oktober 2014 IN OEKRAÏNE LIGGEN BEZITTINGEN EN WELLICHT STOFFELIJKE RESTEN, NEDERLAND DOET NIETS NABESTAANDEN ZIJN HET GEDRAAL EN DE HAAGSE STILTE NA RAMP MET MH17 ZAT Nationale schande Grabovo, Oost-Oekraïne, vlak na de terreuraanslag van 17 juli: overal stoffelijke resten en persoonlijke eigendommen. foto: epa Radiostilte, gebrek aan daadkracht, ogenschijnlijke angst om op te treden. Het frustreert steeds meer: Nederland staat werkeloos aan de zijlijn in het drama dat donderdag 17 juli de wereld schokte. Grote woorden en fraaie beloften van het kabinet kort na de crash van vlucht MH17 ten spijt; ruim drie maanden later is van zichtbaar optreden geen sprake. De richting rampplek gestuurde onderzoekers, marechaussees en politiemensen werden na enkele granaatinslagen halsoverkop gerepatrieerd. Net als ingevlogen ambulances, verbindingsapparatuur en noodrantsoenen: vijftig keer pendelden een Nederlandse Hercules en een Australische C-17 van en naar Charkov om al dat materieel eerst te brengen en luttele weken later weer http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7ej/8sr2s 1/6
terug te halen. Op de desolate akkers rond Grabovo, Oost-Oekraïne, dwarrelen de eerste sneeuwvlokken neer tussen de aluminium wrakstukken van vlucht MH17, tussen de laatst overgebleven bezittingen ook van Nederlandse staatsburgers. In dit niemandsland aan de grens van Oekraïne met de Russische Federatie vertelde Andreij Tjserenko kort na de crash van de Malaysia Airlines Boeing 777 tegenover De Telegraaf het uiterst vreemd te vinden dat de Nederlanders hun doden maar niet komen ophalen. De akkerbouwer, drie maanden later, vanuit datzelfde Grabovo: Te gevaarlijk? Tja, het is hier oorlog en dan is het per definitie niet veilig. Maar wij, gewone burgers van Oekraïne, hebben wél stoffelijke resten geborgen. Ondanks kogels en mortiervuur. Omdat we verder moeten en het respectloos is de doden te laten liggen. Het geeft te denken dat uitgerekend het land met de meeste slachtoffers niet thuis geeft! Want ze zagen recent Australiërs langskomen, Maleisiërs ook. Zelfs een enkele nabestaande, wanhopig op zoek naar de laatste bezittingen van geliefden. Maar de Nederlandse autoriteiten beperken zich tot coördinerend werk op grote afstand. Vanuit de veilige steden Kiev en Charkov, waar teams de situatie monitoren. En natuurlijk vanuit Den Haag. Na een reeks pogingen het gebied te bereiken, werd daar kort na de ramp welgeteld twee dagen lang door onze onderzoekers gewerkt. Sinds hun terugkeer naar Nederland is er absolute radiostilte. Terwijl de hele wereld weet dat vlucht MH17 vanaf de grond werd neergeschoten en buitenlandse inlichtingendiensten schermen met satellietbeelden, wil het kabinet zelfs het woord raket niet in de mond nemen. Of wij ook over die beelden beschikken? Het Openbaar Ministerie zegt van niet, Buitenlandse Zaken aanvankelijk van wel. En nu wordt er door alle partijen weer gezwegen. In tegenstelling tot kort na de terreuraanslag, toen premier Rutte op 21 juli verklaarde: Onze veiligheidsdiensten hebben sterke aanwijzingen over de toedracht van de ramp. Drie dagen later, 24 juli: De verontwaardiging is des te groter nu de aanwijzingen zich opstapelen dat het vliegtuig met een raket is neergehaald. Maar die ferme taal is verdwenen, nu wordt slechts verwezen naar het eerste en nietszeggende rapport van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid. Dat liet begin september de schuldvraag onbeantwoord en sprak van objecten die met grote http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7ej/8sr2s 2/6
snelheid de Boeing 777 doorboorden. Enige nieuws van het Nederlandse front was deze maand het toekennen van een herinneringspenning aan hulpverleners, vooral ook Oekraïners, die wél bergingswerkzaamheden verrichtten op de rampplek. In de Kamer trots verkondigd door minister Opstelten (Veiligheid). Of onder die onverschrokken lokale bergers wellicht ook separatisten waren, die nu met zo n Nederlandse ereteken rondlopen? De bewindsman had geen idee, net als andere leden van het kabinet louter ontwijkend antwoorden op prangender vragen. Nationale schande, zegt Bob van der Goen van het gelijknamige advocatenkantoor in Soest. Sinds de ramp meldden zich elf nabestaanden bij hem, dat aantal groeit wekelijks. Van der Goen, gepokt en gemazeld na letselschadezaken voor familieleden van passagiers die omkwamen tijdens vliegrampen op Tenerife en in Faro. En opkomend voor bewoners van de Bijlmer, na de crash van El Al vlucht 1862. Hoe kun je als land nou toch zo n brevet van onvermogen afgeven?, vraagt hij zich af. Israëliërs, Britten en Amerikanen hadden hun doden zeker zoveel als wij te betreuren hebben opgehaald. Beschermd door hun special forces, al dan niet bewapend. Maar wij kunnen dat blijkbaar niet. Leading nation, premier Rutte? We zijn het lachertje van de wereld. Want, zo vervolgt Van der Goen: Wat dit kabinet ook zegt, Nederland heeft geen grote staatslieden die internationaal respect afdwingen, zoals in het verleden Max van der Stoel. Premier Rutte had de separatisten, president Petro Porosjenko van Oekraine en ook Vladimir Poetin een ultimatum moeten stellen. Dat wij daar op die crashsite veilig zouden kunnen werken. Nu is het resultaat van drie maanden leading nation spelen nihil! Nederlandse nabestaanden van de 196 doden zijn verdeeld in twee kampen. Zij die vertrouwen hebben in de absolute radiostilte van dit kabinet, omdat er politiek voorzichtig moet worden gemanoeuvreerd vanwege alle internationale gevoeligheden. En zij die het gedraal en de inmiddels beruchte stille Haagse diplomatie spuugzat zijn. Annelies is één van hen. Vanwege de verschillende meningen onder de nabestaanden wil ze voorlopig anoniem blijven. Maar ze meldde zich bij Van der Goen, uit pure frustratie. Omdat er zo lang na de vreselijke terreurdaad nog steeds geen enkel antwoord is. Omdat Nederland zich verschuilt achter een onderzoek naar de schuldvraag door wel 200 rechercheurs. http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7ej/8sr2s 3/6
Maar wat doen die dan eigenlijk en waarom mogen wij daar niets van weten?, vraagt ze. Afgelopen week werd duidelijk dat de Bundesnachrichtendienst het parlement in Berlijn op de hoogte stelde van eigen onderzoek, van satellietbeelden, van aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat een door pro-russische separatisten afgeschoten luchtdoelraket vlucht MH17 vernietigde. En wéér zwijgen Rutte en co. Onbegrijpelijk, ook volgens een andere nabestaande die zich tot Van der Goen wendde. Zij verloor haar dochter op vlucht MH17, eigenlijk zou het meisje met Singapore Airlines naar het Verre Oosten reizen. Maar omdat Malaysia er anderhalf uur korter over deed niet wetende dat de reden daarvoor was dat de maatschappij pal over het oorlogsgebied in Oost-Oekraïne zou koersen werd daarvoor gekozen. De hele wereld weet wie de schuldigen zijn, alleen Nederland zwijgt, zegt ze. Het liefste jongetje van de klas is ook bang, laf zelfs. Natuurlijk kun je in een conflictsituatie als rond Donetsk mensen verliezen. Maar is dat reden om die plek dan maar te mijden? We hebben toch een leger, met beroepsmilitairen. Die wagen wél hun leven in verre buitenlanden als Mali en Afghanistan. Er liggen in Grabovo nog spullen, wellicht zelfs stoffelijke resten. Van eigen onderdanen! Ik heb er geen woorden meer voor. Bob van der Goen stuurde twee brieven naar premier Rutte. Op zijn eerste schrijven kwam een nietszeggend standaard antwoord van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Na zijn tweede brief, waarin hij namens een cliënte aankondigde Nederland aansprakelijk te stellen voor alle schade en leed door het lakse optreden, bleef het stil. Het BND-rapport was het zoveelste hoofdstuk in dit boek dat slechts vragen opriep, aldus Van der Goen. Eerder hadden we al het tenenkrommende optreden van minister Timmermans. In plaats van eindelijk concrete stappen aan te kondigen, moest hij zo nodig beginnen over een zuurstofmasker dat één van de slachtoffers droeg. Mensen zijn opgezadeld met steeds meer vragen over de laatste levensfase van hun dierbaren. Onethisch en onvergefelijk. Inwoners van Donetsk, moe van de burgeroorlog in hun regio, zeggen dat zo n zuurstofmasker heel eenvoudig door een separatist op het gezicht van één van de MH17 doden kan zijn geplaatst. Want jullie Nederlanders waren er niet, kort na de ramp, aldus Vadim Zjoeganov. Er is toen veel goed werk gedaan door onze eigen Oekraïnse hulpverleners. Maar de mannen van kolonel Igor Strelkov waren er ook. Die hebben donderdagmiddag 17 juli en in de dagen daarna van alles uitgespookt op http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7ej/8sr2s 4/6
de crashsite. Met de bedoeling sporen te wissen of juist dwaalsporen te leggen. Want het zuurstofmasker zou moeten bewijzen dat vlucht MH17 niet door een raket vanaf de grond, maar door Soekhoi straaljagers van de Oekraïnse luchtmacht zou zijn neergeschoten. Militaire luchtvaartexperts wijzen die lezing, mede op grond van foto s van de wrakstukken, resoluut van de hand. Complottheorieën en rookgordijnen. Bob van der Goen stelt dat het anders en beter had gekund. De grote spelers moeten samenwerken in een internationaal tribunaal, of een commissie. Rusland, Oekraïne, de separatisten, wellicht ook Amerika. Alleen dan kan de veiligheid op de crashsite worden gegarandeerd en is eindelijk onafhankelijk onderzoek mogelijk. Nederland heeft er als leading nation in elk geval niets van gebakken, meent de letselschade expert. Dit kabinet wacht op een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Te maken op Haagse burelen en halverwege 2015 misschien eens klaar. Surrealistisch. Als dit zo verder doormoddert, hebben we over een paar jaar een parlementaire enquête. Met stilzitten en retoriek lossen we niets op. Werd door Nederland kort na donderdag 17 juli serieus overwogen. Commando s van het KCT waren in burger al afgereisd naar Charkov, 300 kilometer van de rampplek. Manschappen van 11 Luchtmobiele Brigade werden teruggeroepen van verlof en stonden in de kazernes van Schaarsbergen en Assen klaar om naar Oekraïne uit te rukken. Brigadegeneraal Nico Geerts, prees hen op Facebook voor de onvoorwaardelijke bereidheid te helpen bij het beveiligen van de MH17- crashsite. Maar het kabinet koos voor de zachte aanpak, ook uit angst voor Russisch ingrijpen. Als leading nation werd door Nederland tot op heden niets bereikt. Toverwoord van Nederland als het om gevoelig buitenlands beleid gaat. Zo werd stille diplomatie gevoerd, kort na de arrestatie van drugssmokkelaar Johannes van Damme in Singapore. Om te voorkomen dat hij zou worden geëxecuteerd. Na drie jaar radiostilte was het resultaat dat Van Damme 23 september 1994 werd opgehangen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zwijgt ook over de sinds 25 november 2011 door Al Qaeda gegijzelde machinist Sjaak Rijke. Publiciteit zou zijn zaak schaden, zijn familie uit Woerden wordt sterk afgeraden naar buiten te treden. Ook in de nasleep van MH17 is stilte tot beleid geworden. Slechts geschonden door oud-minister Frans Timmermans. Hij moest zo nodig onthullen dat één van de omgekomen passagiers een zuurstofmasker droeg. http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7ej/8sr2s 5/6