februari 2014 TOEKOMST PERSPECTIEF www.mariajohannes.nl
Parochie wordt geloofsgemeenschap nieuwe stijl Op eigen kracht De parochies zoals we die van oudsher kennen veranderen. Het worden geloofsgemeenschappen: netwerken van gelovige katholieken, allemaal lid van dezelfde Kerk, die samen komen om Eucharistie vieren, elkaar te bemoedigen en te ondersteunen. Van daaruit vinden we kracht om onze opdracht te vervullen: de liefde van Jezus Christus present te stellen. Dienstbaar aan anderen in de samenleving en gastvrij aan ieder die de gemeenschap komt bezoeken of er meer over het geloof wil leren. In onze geloofsgemeenschappen willen we oog hebben voor alle generaties van jong tot oud. Kinderen leren en vieren mee in de gemeenschap; jongeren worden aangesproken en betrokken bij het parochieleven; ouderen blijven deel uit maken van het leven in de gemeenschap, ook als zij slecht ter been of aan huis gebonden zijn. Ons geloof is overal hetzelfde en verbonden met katholieken elders. II
De toekomst is onzeker, maar we geloven dat we er de kracht voor hebben Onze pastorale eenheid H. Maria en H. Johannes zal vanaf 2015 geheel s-hertogenbosch, Empel en Rosmalen omvatten. In deze pastorale eenheid zullen vier kernen functioneren: Rosmalen, s-hertogenbosch-stad, s-hertogenbosch-noord, en -natuurlijk met een bijzondere positie- Sint Jan/ s-hertogenbosch-centrum. De pastorale eenheid wil zo perspectief bieden op vitale geloofsgemeenschappen waarin vieren, bidden, leren en dienen samen gaan. In die geest gaan we op eigen kracht de problemen van deze tijd te lijf. Er zijn in het najaar van 2012 drie gespreksavonden gehouden, georganiseerd voor de parochianen per voormalig parochiegebied. Daaraan hebben ongeveer 275 parochianen deelgenomen. Ook in de parochiegebieden Maaspoort (Willibrord), West (Emmaus) en Orthen (San Salvator) werd in de loop van 2013 met betrokken parochianen gesproken over vitalisering van de parochie en het samengaan met de H. Mariaparochie. In de gesprekken werd duidelijk dat zich rond de huidige kerkgebouwen hechte geloofsgemeenschappen hebben gevormd die hun eigen accenten en inspiraties hebben ontwikkeld. Waren mensen voorheen meestal aan de plaatselijke wijkparochie gebonden, nu kiezen zij vaker voor een gemeenschap waar de manier van vieren en leren aansluit bij de traditie en stijl van hun voorkeur of gewoonte. Zo komen mensen van binnen en buiten s-hertogenbosch naar de Sint Jan om de Hoogmis met klassieke zang op hoog niveau te vieren en kiezen parochianen met kleine kinderen vaak voor de gemeenschappen rond de Lucaskerk op Zuid of de Laurentiuskerk in Rosmalen. Vele anderen hechten nog sterk aan hun vertrouwde gemeenschap. Vanuit al deze eigenheden en inspiraties kunnen de nieuwe geloofsgemeenschappen van de pastorale eenheid doorgroeien, en kunnen parochianen zich aansluiten bij de gemeenschap met een profiel dat bij hen past. En ze zullen gevraagd worden zelf bij te dragen aan de ontwikkeling van deze nieuwe geloofsgemeenschappen. Profilering is geen verdeeldheid. Ons geloof is overal hetzelfde en verbonden met katholieken elders. Onze gemeenschappen zijn in principe ook niet aan een plaats of gebouw gekoppeld. Wel zijn de vier geloofsgemeenschappen voor de toekomst gespreid over de gemeentekaart van s-hertogenbosch, want ze moeten met blijvende binding naar de wijken, buurten en dorpen houden. Het is onvermijdelijk dat de huidige gemeenschappen worden vergroot, maar er moet géén vervreemding ontstaan met de samenleving waarin mensen elkaar kennen en ontmoeten. III
Enthousiast voor kinderactiviteiten Het parochieel gezins- en kinderwerk in de geloofsgemeenschap van Rosmalen is een voorbeeld van een sterk netwerk: alle werkgroepen werken nauw samen in het Kinderteam. Joline van der Heiden is betrokken bij de Communievoorbereiding, en samen met Susanne Rodenburg vormt zij de redactie van 'Kidsflits', een magazine voor de kinderen en hun ouders. Joline: "In het Kinderteam houden we elkaar op de hoogte van onze activiteiten, we stemmen die op elkaar af en we ondersteunen elkaar. Het Kidsflits-magazine is een podium voor gezinnen en kinderen in en buiten Rosmalen. We willen de mensen enthousiast maken en laten zien wat we nog meer voor hun kind te bieden hebben, na de doop of de eerste Communie. Zorg om elkaar Ik kom veel eenzaamheid tegen. Mensen vinden het dan fijn dat de Kerk aandacht voor hen heeft. Na haar pensionering als verpleegkundige op de Intensive Care-afdeling, nu zo n vijf jaar gelden, bezoekt Trix Coerts nabestaanden in de binnenstad van s-hertogenbosch. Ik wilde met mijn ervaring en als lid van de orde van de Camillianen iets in de parochie doen. In overleg met de plebaan werd dat bezoek aan nabestaanden. Het is zo belangrijk dat de Kerk niet alleen naar binnen is gekeerd, maar naar buiten treedt. We moeten als parochie laten zien dat we een God hebben van mededogen, tederheid en zorg om mensen. Het gaat erom dat we, juist ook in deze tijd, oog hebben voor elkaar en iets willen doen voor elkaar. IV
Meer uit mensen dan uit stenen De aanleiding voor een nieuw beleid is financieel en pastoraal. De financiën van onze pastorale eenheid staan zwaar onder druk. In sommige kerken is de situatie ronduit zorgelijk. Voor de pastorale eenheid als geheel geldt dat nu maatregelen genomen moeten worden om die ene kerkgemeenschap, die we samen als geloofsgemeenschappen in de gemeente s-hertogenbosch vormen, voor de toekomst veilig te stellen. Ook pastoraal moet er iets gebeuren. De betrokken parochianen per kerk verouderen en de vrijwilligers zijn minder talrijk geworden. In de komende jaren zullen er ook minder priesters beschikbaar zijn. Kortom, in de toekomst zullen we met minder mensen zijn, maar we willen niet met minder energie en middelen kerk zijn. Daarom moeten we nu keuzes maken en krachten bundelen. Er is gekozen voor vooralsnog vier hoofdkerken, geselecteerd op grond van spreiding, beschermde status van gebouwen, en mogelijkheid tot herbestemming. De afweging is lastig geweest, omdat monumentaliteit van gebouwen de mogelijkheden beperkt terwijl herbestembaarheid juist mogelijkheden schept. Alles overziend kiezen bestuur en pastores, in overleg met het bisdom, als kerken waarop we ons gaan concentreren de Sint Jan ( s-hertogenbosch-centrum), Sint Cathrien ( s-hertogenbosch-stad), Sint Lambertus (Rosmalen en Hintham) en Willibrordkerk (Maaspoort). In deze kerken wordt wekelijks eucharistie gevierd en komt de geloofsgemeenschap samen. Omdat nog nader moet worden bezien hoe de Sint-Cathrien deze rol zal kunnen gaan vervullen, zal de Sint- Lucaskerk ( s-hertogenbosch-zuid) voorlopig nog de functie van hoofdkerk vervullen, tot de Sint Cathrien deze kan overnemen. Alle overige kerken worden bestempeld tot kapelkerken. Voor deze gebouwen wordt in de komende jaren gezocht naar mogelijkheden van andere functies en herbestemming. Dat kan snel gaan, maar ook een tijd duren. Wekelijkse eucharistievieringen op zaterdagavond of zondag zijn in deze kapelkerken vooralsnog wel mogelijk, maar kunnen niet langer worden gegarandeerd, ook gezien de beperkte capaciteit van het pastorale team. Parochianen zullen betrokken worden bij dit overgangsproces; hun bijdrage aan de vorming van de geloofsgemeenschappen is essentieel. We zullen ons accent moeten verleggen van gebouwen naar mensen; gemeenschappen zijn niet per definitie aan een bepaalde locatie gebonden. Maar het kan wel verdrietig zijn om afscheid te moeten nemen van vertrouwde gebouwen en wennen om samen te gaan met andere lokale gemeenschappen. Daarom moeten we juist nu omzien naar elkaar en samen optrekken. Het bestuur wil open communiceren over het toekomstperspectief en de overwegingen die daaraan ten grondslag hebben gelegen. De Sint Jan is niet alleen parochiekerk, ze is ook bisschopskerk en pelgrimsoord voor de Zoete Moeder van s-hertogenbosch. De kathedraal zal ook in de toekomst de centrale kerk in de stad en in de regio blijven. Voor belangrijke vieringen zoals het Vormsel, voor de verering van Maria en voor gebeurtenissen die het hele bisdom aangaan, zal de Sint Jan ook de plaats zijn waar gelovigen vanuit de hele pastorale eenheid of zelfs het hele bisdom samenkomen. V
Kerk zijn we samen Het opbouwen van de geloofsgemeenschappen van de toekomst gaat niet van zelf, weet bestuurslid Jan Jansen. Nieuwe uitdagingen worden aangegaan, maar er moeten ook impopulaire maatregelen worden genomen. Het zal pijnlijk zijn als parochianen hun vertrouwde kerkgebouw kapelkerk zien worden, ook al weten we dat gemeenschappen niet rond stenen zijn opgebouwd. Maar hij benadrukt, dat de toekomstvisie van de pastorale eenheid gebaseerd is op het streven om, ondanks de noodzakelijke bundeling, de gemeenschappen uiteindelijk krachtiger te maken. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, legt hij uit, voor het bestuur van de parochie, voor het pastorale team, maar ook voor de parochianen. Kerk zijn we samen! Dat is waarom de opbouw van de toekomstige geloofsgemeenschappen niet zonder contactgroepen kan. Een contactgroep is een groep betrokken parochianen die zich richt op de organisatie en de vitalisering van de geloofsgemeenschap. Samen met pastor en bestuur zal deze groep inhoud moeten geven aan versterking van het profiel van de geloofsgemeenschap. Elke van de vier geloofsgemeenschappen zal straks zo n contactgroep hebben. Jansen voert namens het bestuur gesprekken met het bisdom en ook met de gemeente. Want ook de gemeente is een partij in het proces van de herbestemming van de kerkgebouwen. Dit proces moet in 2018 voltooid worden. Besluiten, zegt Jansen, worden genomen kijkend naar het geheel van de pastorale eenheid en mede op basis van de financiële situatie van een gebouw en het aantal betrokken parochianen dat nodig is om het gebouw open en vitaal te houden. Als de financiële situatie daartoe noodzaakt of er voor een kerkgebouw een goede herbestemming gevonden is, wordt het aan de eredienst onttrokken. Het streven is dat er steeds een kleine stilteplaats van verering, bv. een Mariakapel, wordt overgehouden in het gebouw of in de nabije omgeving daarvan. Een contactgroep is een groep betrokken parochianen die zich richt op de organisatie en de vitalisering van de geloofsgemeenschap. VI
Vitaliteit, financiële gezondheid en sacramentele bediening In een snel veranderende samenleving is ook de Kerk in beweging. De tijd dat het aantal kerkbezoekers op zondag zo groot was, dat iedere wijk zijn eigen kerkgebouw kon hebben, is voorbij. Ook de centrale rol van het katholieke geloof in de opbouw van de Brabantse samenleving is verdwenen. We leven inmiddels in een open en pluriforme wereld, waarin we op een nieuwe wijze gestalte zullen moeten geven aan de geloofsvorming van mensen tot een kerkbetrokken Christen-zijn. De geloofsgemeenschappen van de toekomst zullen netwerken zijn van gelovige katholieken die samen Eucharistie vieren, elkaar bemoedigen en ondersteunen, en zo de kracht vinden om hun opdracht te vervullen: de liefde van Jezus Christus aanwezig stellen in dienstbaarheid aan anderen in de samenleving. Voor het geheel van de katholieke geloofsgemeenschap van s-hertogenbosch (inclusief Rosmalen en Empel) zal er één pastoraal team werkzaam zijn, o.l.v. de pastoor/teamleider. De pastorale zorg voor de diverse gemeenschappen en taakvelden worden over de priesters en diakens verdeeld. Naast de benoemde pastores zijn er ook nog enkele emeritus-priesters, die het team ondersteunen. Wat geldt voor de samenwerking tussen de pastores geldt ook voor de samenwerking binnen de beoogde geloofsgemeenschappen en tussen die gemeenschappen onderling. Deze samenwerking wordt door het pastorale team gecoördineerd. De pastores worden ondersteund door de contactgroepen, één vanuit elke geloofsgemeenschap. Dit hele proces van samenwerking en ontwikkeling van nieuwe initiatieven zal niet altijd gemakkelijk zijn en soms veel van ons vragen. Maar we mogen daarbij vertrouwen op de Heer, die zijn volk voorgaat en, zoals overal en in alle tijden, inspireert met zijn Geest. Laten we samen hoopvol bidden en werken ten bate van een nieuwe vitaliteit in onze kerkgemeenschap, zodat die ook in de toekomst voor velen een plaats van inspiratie en vorming, van verbondenheid en dienstbaarheid mag zijn. Geertjan van Rossem, plebaan/teamleider pastores VII
Wat verder weg, maar thuis Godeliva Coppens woont in Oss. Samen met haar man, die voordien in Rosmalen woonde, en hun drie kinderen kerkt zij in de Bossche Lucasgemeenschap. Ze voelen zich er op hun plaats. Godeliva illustreert dit aan de hand van wat steekwoorden die haar oudste dochter ze is 16 jaar op papier heeft gezet. Waarom voelen zij zich daar op hun plek? Levendig, jeugdig, geloofsfamilie, vernieuwend, vrienden van eigen leeftijd, nooit saai, leuke liedjes. Zoals Godeliva en haar gezin zijn er meer die zondags zo gek zijn om op een doordeweeks tijdstip hun bed uit te komen en naar Den Bosch te rijden, glimlacht ze. Het gezin heeft er het wekelijkse ritje voor over, want bij deze geloofsgemeenschap voelen zij zich thuis, opgenomen in een familie. En na het Ite missa est aan het einde van de zondagsviering, nemen zij die opdracht mee terug naar Oss. Communicatie De komende weken zullen leden van het pastoresteam en het parochiebestuur in gesprek gaan met vrijwilligers van de kerken in de pastorale eenheid. Zo wordt een begin gemaakt met de vorming van de contactgroepen van de toekomstige geloofsgemeenschappen. Ook in de nabije toekomst is veel communicatie nodig over de verdere ontwikkeling van de geloofsgemeenschappen en aan hun werk van vorming, diaconie en gastvrijheid. We doen dit via parochieblad Kerkvenster, de wekelijkse nieuwsbrief in de kerken, de parochie-website en sociale media. Via de website www.mariajohannes.nl blijft u op de hoogte. Tekst: bestuur en pastoresteam MariaJohannes, 10 februari 2014. Fotografie: Brigitte van Heck, Hélène van Renterghem, Wim Koopmans en Jaap van Eeden. Secretariaat Pastorale eenheid MariaJohannes, 073-6130314, www.mariajohannes.nl Tot de Pastorale eenheid H. Maria en H. Johannes Evangelist behoren vanaf 1 januari 2015: Sint Jan Torenstraat 18 5211 KK Sint Lucas Zuiderparkweg 303 5216 HB Sint Anna Hintham 43 5246 AC Rosmalen (Hintham) Sint Lambertus Torenstraat 1 5241 VG Rosmalen Sint Landelinus Proosdijstraat 14 5236 AT Empel San Salvator Schaarhuisplein 14 5213 PV s-hertogenbosch Sint Cathrien Kruisbroedershof 6 5211 GX H. Sacramentskerk Sonniusstraat 1G 5212 AJ HH. Harten Rubensstraat 62 5213 BJ Sint Laurentius Oude Baan 1 5242 HT Rosmalen Emmaus (Sint Anna-West) Boschmeersingel 26 5223 HJ s-hertogenbosch Sint Willibrord (Maaspoort) Kwartierenlaan 90 5235 JB s-hertogenbosch