juli 2017 - Mededelingenblad 06 jaargang 44 heemkundige kring De Oude Vrijheid Sint-Oedenrode Wij melden u het droevige nieuws dat op 31 mei 2017 is overleden heemlid Adrie Schepers Wij wensen zijn echtgenote Ria, kinderen en kleinkinderen alle kracht en sterkte om dit verlies te kunnen dragen Sterker dan de dood is de herinnering en die blijft
Avondwandeling door het Dommeldal in Nijnsel Op woensdag 05 juli as. houdt de heem-natuurgroep een avondwandeling door het Dommeldal vanaf landschapscamping 'De Graspol' in Nijnsel. De route loopt langs mooie Dommelmeanders en kruidenrijke graslanden. Zeldzame planten als lange ereprijs en grasklokje zijn hier nog te vinden. Ook vogels, zoals de bosrietzanger en ijsvogel, leven in dit gebied. We vertrekken om 19.00 uur vanaf de Markt en rijden carpoolend - naar de camping aan het Bakkerpad in Nijnsel. Aansluiten om 19.15 uur bij 'De Graspol' is ook mogelijk. Het meebrengen van een verrekijker en stevig schoeisel is zeker een aanrader. Iedereen die zin heeft in deze natuurwandeling is welkom! Deelname is gratis, aanmelden hoeft niet. lange ereprijs Bosrietzanger 2
Uilen in Sint-Oedenrode Leden van de heem-natuurgroep houden zich al vanaf het bestaan van de groep bezig met de uilen in Sint-Oedenrode. Zij hangen kasten op voor kerkuil, steenuil en bosuil en controleren deze jaarlijks op jongen en indien het nodig is, maken zij de kasten schoon in najaar en winter. foto: Bert Vervoort Met de ransuil hebben ze niet veel bemoeienis. Daarvan willen ze wel graag weten waar deze broedt en dat is veelal in een oud kraaiennest. Op dit moment worden er open nesten gevlochten voor deze vogels en wie weet is dit een nieuwe loot aan hun uilenbescherming. Dit jaar zijn de kerkuilenkasten vanaf 01 juni gecontroleerd. Deze kasten hangen tot aan alle grenzen met de buurdorpen. Vijfentwintig jonge kerkuilen van diverse grootte was het resultaat. Zo n tien minder dan vorig jaar, maar dat is een trend in de uilenwereld. Het is vanaf een topjaar meestal drie jaar minderen tot het volgende topjaar. Dit houdt verband met het op en neer gaan van de muizenstand. Heel belangrijk is de betrokkenheid van de eigenaren van de locatie waar de kast hangt. Er wordt dan ook veel tijd gestoken om deze mensen bij de controles te betrekken door ze op de hoogte te houden en de jonge 3
uiltjes te laten zien, evenals aan de kinderen in de nabije omgeving, zodat zij ooit dit werk willen voortzetten. Gelukkig zijn alle eigenaren in ons dorp heel trots en blij met hun 'kroost', ook al hebben ze weleens wat overlast van witte krijtstrepen! 4
Het netje Vanaf het begin van de poffer, toen er bloemetjes verschenen op de linten, werd er een netje over gedaan. Een misschien onbelangrijke bijzaak, maar toch de moeite waard om te beschrijven voordat de kennis hierover geheel verloren is gegaan. Bij de 19 e eeuwse poffers, dus van ongeveer 1870 tot 1900 zien we over de bloemen en soms verenversieringen een hoedennetje gespannen, wel bekend van de burgerhoeden. Dit was een vrij open netje met mouches (nopjes) ertussen, als kleine bolletjes. Deze konden wit, groen, rood of zwart zijn en misschien zijn er nog wel meer kleuren geweest, maar deze ben ik nog niet tegengekomen. De zwarte mouches waren uiteraard voor de rouw en werden soms ook gebruikt over het knipselwerk (veertjes) van de staartmutsen voor in de rouw. In de collectie van het museum hebben wij een rouwpoffer uit Veghel, welke met zo n netje met zwarte nopjes is overtrokken. 5
Vaak zijn bij restauratie deze netjes eraf gehaald, soms vind je nog een klein restant terug tussen de bloemen. Op de website 'Geheugen van Nederland' wordt gesuggereerd dat deze netjes eroverheen gedaan werden als de poffer enigszins versleten was, maar dit moet ik ernstig tegenspreken. Wij hebben een - door de laatste mutsenmaakster van Den Dungen - gemaakte poffer, welke nooit is gedragen en er wel een netje overheen heeft. Het kan zijn dat sommige vrouwen het niet mooi vonden, zo n netje, en het er daarom niet op lieten doen door de mutsenmaakster. Na 1900 zien we de dunne zijden tule verschijnen, die je mooi over de poffer kon spannen en die de bloemen en blaadjes goed zichtbaar liet. Helaas was dit een kwetsbare stof en we zien de restanten met gaten of nog als een klein propje tussen de oude poffers zitten. Door de 1 e wereldoorlog werd de aanvoer van diverse benodigdheden voor de poffer moeilijk en moest men soms uitwijken naar andere bronnen. De katoenen tule kwam ook in de mode en die had je in dikke 6
en dunnere kwaliteit. Bij de dunne waren de bloemen nog steeds zichtbaar, maar bij de dikkere viel de bloementooi geheel uit het zicht. Bovendien kon men de katoenen tule niet zo mooi erover trekken, zodat er hier en daar plooien ontstonden, wat het aanzien niet verbeterde. Toen zelfs de katoenen tule na de laatste wereldoorlog moeilijk te krijgen was, namen de laatste mutsenmaaksters hun toevlucht tot nylon tule. Dit nylon is te dik en gaat er helemaal als een onwillig ding overheen, met veel plooien. In sommige dorpen werd er een netje van gaas overheen gezet, wat ook mooi doorzichtig was, maar ook kwetsbaar. We hebben nog een mooie poffer uit Lierop, die nog een vrij gaaf netje van gaas op de poffer heeft. Verder zijn mij deze gazen netjes nog bekend uit Bakel en Oirschot en misschien kom ik er door de jaren nog wel meer tegen. De poffer uit Lierop moet nog worden gerestaureerd, dus is deze nog niet te zien in het museum. w.g. Willem van Liempt, conservator De werkgroep archeologie is wekelijks op donderdag tussen 20.00 en 22.00 uur aanwezig in het heemhuis. U bent te allen tijde welkom! Inlichtingen activiteiten werkgroep archeologie: dhr. Hans Hendriks, t: 0413 473 529 e: hanshendriks.a371@kpnmail.nl Inlichtingen lezingen/activiteiten heem-natuurgroep: mw. Jeanne Soetens, t: 0413 474 486 e: jeannesoetens49@hetnet.nl en dhr. Bert Vervoort, t: 0413-475 114 e: l.vervoort3@chello.nl Inlichtingen secretariaat/lezingen heem: mw. Tilly van den Tillaar, t: 0413-477 253 e: tillyvandentillaar@hetnet.nl en voor activiteiten heem dhr. Bert de Graaf, t: 0413-473 549 / e: bertduvel13@gmail.com Alle lezingen zijn vrij toegankelijk voor heemleden en -gezinsleden. Aan introducees en belangstellenden wordt een bijdrage van 2,00 gevraagd. 7
Vooruitblik voor: Z O M E R V A K A N T I E zondag 03 september: zondag 10 september: dinsdag 19 september: óók voor de redactie! heem-natuur heem grote excursie heem Het bestuur (en ook de redactie) wenst alle leden en heem-relaties een fijne zomervakantie Graag tot ziens in 't seizoen 2017-2018 Postadres: Kerkdijk-Noord 4, 5491 AR Sint-Oedenrode w: www.oudevrijheid.nl / e: secretariaat@oudevrijheid.nl redactie med.blad: mw. A. van den Brand, t: 0413-420 758 Penningmeester: dhr. Johan van Bakel, t: 0413-475 288 e: j.bakel11@upcmail.nl Rabobank Hart van De Meierij: rek.no. IBAN: NL07 RABO 0138 2887 55 of ING-bank: rek.no. IBAN: NL86 INGB 0003 2320 64 t.n.v. penningmeester hk.k. De Oude Vrijheid ISSN: 1384-8801 Inschrijving K.v.K. s-hertogenbosch onder nummer 40215667 8