Archeo(rapport247 HetarcheologischonderzoekindeOnze(Lieve(Vrouwkerkte Lieferinge VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2014 StudiebureauArcheologiebvba
Archeo(rapport247 HetarcheologischonderzoekindeOnze(Lieve(Vrouwkerkte Lieferinge VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2014 StudiebureauArcheologiebvba
Colofon Archeo(rapport247 HetarcheologischonderzoekindeOnze(Lieve(VrouwkerkteLieferinge Opdrachtgever: KerkfabriekOLVLichtmiskerkLieferinge DenysNV Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: VanessaVanderGinst Auteurs: VanessaVanderGinst MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2014/12.825/49 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselVLo www.studiebureauvarcheologie.be info@studiebureauvarcheologie.be tel:0474/58.77.85 fax:016/77.05.41 2014,StudiebureauArcheologiebvba
Administratievefiche Administratievegegevens Opdrachtgever KerkfabriekOLVLichtmiskerkLieferinge Lieferingeplaats1,Ninove Uitvoerder Studiebureauarcheologiebvba Vergunningshouder VanessaVanderGinst Beheerenplaatsopgravingsgegevens Deze gegevens werden na het onderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Beheerenplaatsvondstenenstalen Devondstenenstalenwerdennahetonderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Projectcode 2014/261 Vindplaatsnaam OnzeVLieveVVrouwkerk Locatie OostVVlaanderen,Ninove,Lieferingeplaats Kadasternummers Afdeling:6,Sectie:A,perceelsnummers:157a Lambertcoördinaat1 127655.6579;164665.6938;29.9569 Lambertcoördinaat2 127652.3830;164678.8732;30.0396 Lambertcoördinaat3 127682.0958;164692.7825;29.5004 Lambertcoördinaat4 127690.9395;164695.0357;29.2921 Kadasterplan Ziefig.1.2 Topografischplan Ziefig.1.1 Begindatumveldwerk 7juli2014 Einddatumveldwerk 3september2014 Onderzoeksopdracht VerwijzingBijzonderevoorwaarden Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeopgraving:onzevlievev VrouwkerkteLieferinge Archeologischeverwachtingen De ondergrond van een kerk bevat in potentie sporenvanouderefasen. Wetenschappelijkevraagstellingen V Indien er menselijke resten worden aangetroffen: welke aanwijzingen zijn er in verbandmetdeverspreidingendedensiteitvan begravingen binnen de kerk? Op welke diepte bevinden de resten zich? Wat is de bewaringstoestandvanhetskeletmateriaal? V Zijnersporenoflagenaangetroffendiemeer duidelijkheidgevenoverdebouwvandekerk? Zoja,welke? V Zijn er resten van oudere kerkfasen aangetroffen? Uit welke periode dateren deze en kunnen ze gelinkt worden aan een gekende kerkfase? V Zijn er archeologische sporen aangetroffen ouder dan de kerk? Wat is hun datering en interpretatie? Is er een relatie met de latere
Aardvandebedreiging Randvoorwaarden religieuzesite? Aanlegvloerverwarming Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeopgraving:onzevlievev VrouwkerkteLieferinge
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject p.3 1.1Inleiding p.3 1.2Beschrijvingvandevindplaats p.3 1.3Fysiografie p.5 1.3.1Lokaletopografieenhydrografie p.5 1.3.2Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen p.6 1.4Archeologischevoorkennis p.6 1.5Onderzoeksopdracht p.9 Hoofdstuk2 Werkwijzeenopgravingsstrategie p.11 Hoofdstuk3 Resultatenvanhetsporenbestand p.13 Hoofdstuk4 Besluit p.19 Bijlagen p.21 1
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge 2
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject 1.1Inleiding Naaraanleidingvandeaanlegvaneenvloerverwarminginde OnzeVLieveVVrouwkerk telieferinge werd door Onroerend Erfgoed een archeologische opgraving van de bedreigde zones opgelegd (2014/261). Het onderzoek werd door hoofdaannemer Denys NV aan Studiebureau Archeologie bvba toevertrouwd.hetterreinwerkwerdgefaseerduitgevoerdtussen7julien3september2014. 1.2Beschrijvingvandevindplaats DeparochiekerkOnzeVLieveVVrouwligtinhetnoordwestenvandeLieferingeplaats (fig.1.1 en fig. 1.2).Binnendearcheoregio s(fig.1.3)ishetprojectgebiedgesitueerdinde(zand)leemstreek. Fig.1.1:Topografischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 1. 1 www.agiv.be 3
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.1.2:Kadasterkaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 2. Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s 3. 2 www.minfin.fgov.be 3 https://onderzoeksbalans.onroerenderfgoed.be/onderzoeksbalans/archeologie 4
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge 1.3Fysiografie 1.3.1Lokaletopografieenhydrografie Het onderzoeksgebied ligt op een hoogte tussen 29 en 32 m TAW. Het oppervlak helt naar het zuidoosten toe (fig. 1.4). Ten noorden van de kerk ligt de Wolfputbeek; ten zuiden de Papenmeersbeek(fig.1.5).BeidebekenbehorentothetDenderbekken. Fig.1.4:Lengteprofielvanhetoppervlakendehellinginhetprojectgebied 4. 4 ProjectieviaGoogleEarth. 5
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.1.5:Topografieenhydrografierondhetaangeduideonderzoeksgebied 5. 1.3.2Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen Hetprojectgebiedligtineenbebouwdezone(OB)enisbijgevolgnietgekarteerd(fig.1.6). Indebuurtvanhetprojectgebiedkomenleembodemsvoor:eennatteleembodemzonderprofiel (Aep),eenmatigdrogeleembodemzonderprofiel(Acp),eenuiterstnatteleembodemzonderprofiel (Agp);eendrogeleembodemzonderprofiel(Abp)eneendrogeleembodemzonderprofiel(Abp(c)). 1.4Archeologischevoorkennis Op de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) (fig. 1.7) zijn in de directe omgeving van het projectgebiedenkelegekendearcheologischevindplaatsengeregistreerd. DelocatieCAI30675iseenlaatmiddeleeuwsesitemetwalgracht.Verderzijnerindebuurtenkele losse vondsten geregistreerd: op locatie CAI 152696 is een kling en aardewerk en mogelijk bouwmateriaalgevonden;opcai152695eenspitsenwitbakkend,gladwandigaardewerkenopcai 152720eenafslag. Op de Ferrariskaart (1771V1778) (fig. 1.8) is de OnzeVLieveVVrouwkerk weergegeven als een kruisvormigekerkbinneneenrond,ommuurdkerkhof. OpdeAtlasderBuurtwegen(fig.1.9)staateenwellichtdriebeukigekerkafgebeeldmeteenondiep transept,eenrechthoekigkooreneenkapelindezuidokselvanhetkoorenhettransept. 5 www.agiv.be 6
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.1.6:Overzichtvanhetbodemlandschapmetaanduidingvanhetonderzoeksgebied 6. Fig.1.7:UittrekseluitdeCAImetsitueringvanhetprojectgebied 7. 6 www.agiv.be 7 www.agiv.be 7
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.1.8:UittrekseluitdeFerrariskaartrondhetprojectgebied 8. Fig.1.9:UittrekseluitdeAtlasderBuurtwegenrondhetprojectgebied 9. 8 www.kbr.be 9 http://www.gisoost.be/atlasbw/ 8
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Lieferinge zou in 1126 voor het eerst vermeld zijn als Leffrengem en in 1215 als Lifrengem 10. LieferingewasoorspronkelijkbeheerddoordeGravenvanVlaanderenendaarnadoorhetcollegiaal kapittelvankamerijk 11.Inhetmiddenvande14 de eeuwwerdhetafgestaanalsleenaanhetgeslacht vanmassemen.vervolgensveranderdehetenkelekerenvaneigenaar. De OnzeVLieveVVrouwkerk is beschermd als monument sinds 28 januari 1937 12. De dorpskom van Lieferingeissinds1981beschermdalsdorpsgezicht. DehuidigeparochiekerkvanOnzeVLieveVVrouwissamengestelduitdiversevolumesenisomringd dooreenommuurdkerkhof. Deplattegrondtoonteenvierkantewesttorenmethalfrondenoordelijketraptoren,eendriebeukig schipvandrietraveeën,eenlichtuitspringendtransepteneenkoormettweerechtetraveeënmet eenvlakkekoorsluitingendaarachtereensacristievantweetraveeëneneenzuidsacristieindeoksel vandedwarsarmenhetkoor 13. DekernvandekerkzouvroegVgotischzijnmeteenbewaardewestgevelenwesttoren,eentransept, hetkoor en dezuidsacristie 14. Deoostsacristie dateertuitde tweede helft van de 17 de eeuw. Het schip werd verbouwd in de tweede helft van de 18 de eeuw. Mogelijk gebeurde dit samen met de verbouwingvandeoostsacristievan1775,hetjaartalaangebrachtondebovendorpelvandedeurin denoordgevel.deoudstedelenvandekerkzijnopgetrokkeninnatuursteen(breuksteenbouw),met zandsteen in de oostsacristie. Het schip is gebouwd met baksteen op een zandstenen plint met gebruik van arduin. Het heeft een leien zadeldak. De westgevel met de ingebouwde westtoren vertoonteenovergangvanbreuksteenbouwnaareengroterenregelmatigerzandstenenparement. 1.5Onderzoeksopdracht Hetdoelvandezeopgravingisdearcheologischrelevanterestenteregistrerenalvorenszevernield worden.hierbijmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: VIndienermenselijkerestenwordenaangetroffen:welkeaanwijzingenzijnerinverbandmet deverspreidingendedensiteitvanbegravingenbinnendekerk?opwelkedieptebevinden derestenzich?watisdebewaringstoestandvanhetskeletmateriaal? V Zijn er sporen of lagen aangetroffen die meer duidelijkheid geven over de bouw van de kerk?zoja,welke? V Zijn er resten van oudere kerkfasen aangetroffen? Uit welke periode dateren deze en kunnenzegelinktwordenaaneengekendekerkfase? V Zijn er archeologische sporen aangetroffen ouder dan de kerk? Wat is hun datering en interpretatie?isereenrelatiemetdelaterereligieuzesite? 10 http://www.wulfila.be/tw/ 11 https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/20781 12 https://beschermingen.onroerenderfgoed.be/object/id/oo002012/ 13 https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/9399 14 https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/9399 9
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge 10
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Hoofdstuk2 Werkwijzeenopgravingsstrategie In het kader van de aanleg van een vloerverwarming dienden 6 putten (ca. 2,30 x 1,30 m) uitgegraventeworden,4symmetrischt.o.v.elkaaropdeovergangvanzijbeuknaarschipen2inhet koor (fig. 2.1 en fig. 2.2). Daarnaast dienden deze putten onderling ook met een smalle sleuf verbondentewordenvoordeplaatsingvanleidingen. Initieel moest het vlak in de putten en in de verbindingssleuven slechts tot op 30 cm onder het maaivelduitgegraventeworden.ineenlaterefasewerdbeslistomenkelindeputtenbijkomend15 cmteverdiepeninfunctievandeplaatsingvandeverwarmingselementenenomeenextrasleufte graveninhetkoor(werkput9).bijdezelatereuitgravingwerdindebeideputteninhetkooraande westzijde de resten van een grafkelder vrij gelegd. Om deze in situ te bewaren, werd de put iets meernaarhetoostentoeuitgebreid. Indeputtenwerdentweevlakkenaangelegd,namelijkopV30cmenopV45cmonderhethuidige vloerniveau. Op sommige plaatsen werd tijdens het verdiepen beperkt een tussenvlakje opgeschoond en gefotografeerd omdat een aanwezig vloerniveau (S 5) plaatselijk dikker bewaard bleekzoalsindemeestoostelijkenvzvgeoriënteerdesleufinhetschipofomeenlemenvloerniveau (S21)inhetvlakteregistrerenindeNVZVgeoriënteerdesleuftenoostenvanwerkput5en6. Alle vlakken en profielen werden opgeschoond en geregistreerd. De sleuven en sporen werden digitaaltopografischingemeten.aangezienerbuitendebruineleemlagens7ens22geensporen werden aangetroffen op het eerste aangelegde vlak in de putten, werd enkel het tweede vlak weergegevenophetplan. Hetvloerniveauinmortel(S5)werdbemonsterd. Fig.2.1:Deuitgravinginhetzuidenvanhetschip. 11
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.2.2:Planvandekerkmetaanduidingvandegegravenwerkputtenensleuven. 12
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Hoofdstuk3 Resultatenvanhetsporenbestand Inde4aangelegdeputteninhetkerkschipenindeuitgegravensleuventussendezeputteninhet schip werd in het profiel van de uitgegraven 45 cm onder de huidige vloer vrijwel dezelfde bodemopbouwgeregistreerd(fig.3.1). Onder de huidige vloer (S 1) bevond zich een laagje donkergeel zand (S 2) van ca. 5 cm, met daarondereenlaagjegroengrijzezandleem(s3),eenlaagbruinezandleem(s4)eneenvloerniveau indevormvaneenlichtgrijsgelekalkmortellaag(s5). Onderditvloerniveaulageenlaagbruingrijzezandleemmetgrijzemortelbrokken(S6)entenslotte eenlaagbruinezandleem(s7).onderdezelaags7werdbijhetverdiepenindetweedefasenog eenvasterelaaglichtbruinvdonkergelezandleemaangetroffen(s23). BijhetverdiepenindetweedefasewerdopdeovergangvanlaagS7naarS23inwerkput1drie schervenvaneendoorboordesteelvaneensteelpaningrijsaardewerkeneenwandscherfingrijs aardewerkgevonden. Hetca.2cmdikkevloerniveauS5bevondzichopca.12cmonderdehuidigekerkvloerenbestond uit een laag gele tot grijze kalkmortel. De onderliggende laag S 6 was niet overal aanwezig. De samenstellingvandezelaagvarieerdeookvanzandleemmetgrijzemorteltoteenmeermortelrijke laag.dezelaagismogelijkteinterpreterenalseenegalisatielaagonderdemortellaag. IndemeestoostelijkeNVZVgeoriënteerdesleufinhetschip(tussendewerkputten3en4)konden tegelafdrukken(28x28cm)inruitpatroonwordenopgemerktindemortellaag.(s5)(fig.3.2).op andereplaatsenwarendezeafdrukkennietbewaardofnietaanwezig.opdeovergangvanhetschip naarhetkoorbleefindezemortellaageenfragmentvaneentegelinnatuursteenbewaard. Fig.3.1:Debodemopbouwinhetzuidprofielindezuidoostputinhetschip(WP4). 13
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.3.2:DetegelafdrukkenindemortellaagS5. Hetvloerniveaulagoverentegendefunderingenvandezuilen(S9)enpijlers(S10)inhetschipen vandepijlersopdeovergangtussenschipenkoor(s15). Onderdehuidigezuileninhetschipenop10,5cmonderdehuidigevloerbevondenzichvierkante (1,10x1,10m)funderingen(S9),opgebouwduitblokkengekaptenatuursteen(fig.3.3).Onderde pijlersaandewestzijdevanhetschipbevondzicheengelijkaardigemaarbrederefundering(s10) (fig.3.4).opca.40tot45cmonderhethuidigevloerniveauwerdhetverstekvandefunderingen aangetroffen.aandeoostzijdevanwerkput2werddeinsteek(s25)vanhetverstekgevonden.deze gaatdoordeondersteaangetroffenzandleemlaags23. Defunderingvandepijlers(S15)opdeovergangvankoorenschipbestaatuitrechthoekigegekapte blokken natuursteen. In de fundering van de noordelijke pijler werd eveneens baksteen aangetroffen. In de werkputten 5 en 6 in het koor werd de oostmuur en een gedeelte van het gewelf van een grafkelderaangetroffen(fig.3.5en3.6).hetbetrefteen0,25mbrede,nvzvgeoriënteerdebakstenen (23,5 x 11 x 5,5 cm) muur en een bakstenen gewelf. In de NVZVgeoriënteerde smalle sleuf op de overgang van koor naar schip werd allicht eveneens een deel van deze grafkelder gevonden. De groottevandegrafkelderzoualdusminimaal3,8bij2,7mbedragen. Inhetkoor,tenoostenvandefundering(S15)vandepijlersopdeovergangvankoorenschip,was debodemopbouwinhetprofielnagenoegidentiekaandezeinhetschip.ookhierbevondzicheen vloerniveau in de vorm van een dunne mortellaag (S 18) op 15 cm onder de huidige vloer. Hoogstwaarschijnlijkbetrefthetdezelfdevloerlaagalsinhetschip(S5). Het vloerniveau S 18 lijkt halverwege het koor te stoppen (fig. 3.7). Ten oosten van en onder de plaatswaarvloers18stopt,werdeenlagergelegenlemenvloerniveau(s21)aangetroffenopeen dieptetussen18cminhetoostenenzakkendtot32cmonderdevloerinhetwesten. 14
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Hetvloerniveaukonbeperktinhetvlakwordenvrijgelegdbijdeverbredingvandewerkputten5en 6 naar het oosten toe. Lokaal lijkt de vloer verbrand te zijn. De vloer wordt verstoord door de aanwezigheidvandebakstenengrafkelder. De relatie tussen vloer S 21 en de oostmuur van het koor (S 16) is niet vast te stellen door een verstoring. De oostmuur van het koor (S 16) is opgebouwd uit een parement van gekapte natuurstenenblokkenmeteenvullingvanbrokkennatuursteenenbruinrozekalkzandmortel. Mogelijkwerdhetlemenvloerniveau(S21)ookgevondenindeOVWVgeoriënteerdesleuf(werkput 9)inhetkoortegendenoordmuur(S27)vanhetkooraan.Tegendezenoordmuur,opgebouwdmet blokkennatuursteenwerdeenpleisterlaag(s28)opgemerktdiestratigrafischondervloers18zaten totopeendieptevanv26cmonderdehuidigevloerreikt(fig.3.8). In werkput 6 ten oosten van de grafkelder en stratigrafisch onder vloerniveau S 21, werd een rechthoekigspoormetafgerondehoekgedeeltelijkindeputaangetroffen(s30).devullingbevatte vrijveelhoutskoolenverbrandeleem.opbasisvandevormvanhetspoorendeoriëntatieervan(ov W)lijkthetmogelijkomeengraftegaan.Dediffuseaflijninganderzijdslijktdezeinterpretatieeerder tegentespreken.aangeziendevereistedieptebereiktwas,werdditspoornietnaderonderzocht. Aandeoostzijdevandesleuflangsdenoordmuurvanhetkoor(werkput9)werdeenfundering(S 29)gevondenindevormvanslordiggemetseldebakstenenmeteenhardelichtgrijzekalkmortel.Op basisvandegeringeafmetingenvandesleufishetmoeilijkomdezeteduiden. Desleufindesacristieleverdegeensporenopenbleekgevuldmeteenzeerpuinigelaag(S13). Fig.3.3:Funderingonderhuidigezuil. 15
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.3.4:Zuidwestpijler. Fig.3.5:Debakstenenmuurvandegrafkelder. 16
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.3.6:Degrafkelderinwerkput5. Fig.3.7:DelemenvloerS21(links)endestratigrafischrecenteremortelvloerS18(rechts). 17
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Fig.3.8:Restenvanpleister(S28)tegendenoordmuurvanhetkoor(S27)enondervloerniveauS18 (geel). 18
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Hoofdstuk4 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S.15.09.1993),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S.08.06.1999),28februari 2003 (B.S. 24.03.2003), 10 maart 2006 (B.S. 7.6.2006), 27 maart 2009 (B.S. 15.5.2009) en 18 november2011(b.s.13.12.2011)zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. InhetkadervandeaanlegvaneenvloerverwarmingindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferingewerd dooronroerenderfgoedeenarcheologischeopgravingvandebedreigdezonesopgelegd(2014/261). HetonderzoekwerddoorhoofdaannemerDenysaanStudiebureauArcheologiebvbatoevertrouwd. Hetterreinwerkwerdgefaseerduitgevoerdtussen7julien3september2014. In de 45 cm die afgegraven werd in de 6 putten en de 30 cm in de verbindingssleuven werd een oudervloerniveau(s5inhetschipens18inhetkoor)aangetroffenindevormvaneenzeerdunne mortellaagmetplaatselijkeenietsdikkereopbouwmetbewaardetegelafdrukken.devloerlagtegen defunderingvandehuidigezuilenaangesmeerd.hetniveauvandehuidigekerkvloerligtca.12cm hoger dan dit oudere vloerniveau. In het oosten van het koor werd nog een tweede lemen vloerniveau(s21)gevonden,datstratigrafischouderisdandemortellaag(s5inhetschip,s18in hetkoor). Tussendehuidigezuileninhetkerkschipwerdengeenkettingmurenaangetroffen.Mogelijkbetrof het een oorspronkelijk reeds driebeukige kerk met een zeer ondiep transept en een rechthoekig koor.desacristieinhetoostenenindezuidokselvantranseptenkoorzijnwellichtlaterbijgebouwd. Inhetkoorwerdeenbakstenengrafkeldergedeeltelijkblootgelegd. Bijhetarcheologischonderzoekmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: Indien& er& menselijke& resten& worden& aangetroffen:& welke& aanwijzingen& zijn& er& in& verband& met& de& verspreiding& en& de& densiteit& van& begravingen& binnen& de& kerk?& Op& welke& diepte& bevinden& de& resten& zich?&wat&is&de&bewaringstoestand&van&het&skeletmateriaal?& Erwerdengeenmenselijkeresteninsituaangetroffen.& Zijn&er&sporen&of&lagen&aangetroffen&die&meer&duidelijkheid&geven&over&de&bouw&van&de&kerk?&Zo&ja,& welke?& Indebeperkteoppervlaktediezeerondiepuitgegravenwerd,zijngeensporenoflagenaangetroffen die meer duidelijkheid geven over de bouw van de kerk. Wel werden 2 oudere vloerniveaus aangetroffen. Zijn& er& resten& van& oudere& kerkfasen& aangetroffen?& Uit& welke& periode& dateren& deze& en& kunnen& ze& gelinkt&worden&aan&een&gekende&kerkfase?& Erzijnenkeltweeouderevloerniveausaangetroffen.Inde45cmdieafgegravenwerdinde6putten ende30cmindeverbindingssleuvenwerdeenoudervloerniveauaangetroffenindevormvaneen zeer dunne mortellaag met plaatselijk een iets dikkere opbouwmetbewaardetegelafdrukken.de vloerlagtegendefunderingvandehuidigezuilenaangesmeerd.hetniveauvandehuidigekerkvloer ligtca.12cmhogerdanditouderevloerniveau.inhetoostenvanhetkoorwerdnogeentweede lemenvloerniveau(s21)gevonden,datstratigrafischouderisdandemortellaag(s5inhetschip,s 18inhetkoor). 19
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Zijn&er&archeologische&sporen&aangetroffen&ouder&dan&de&kerk?&Wat&is&hun&datering&en&interpretatie?& Is&er&een&relatie&met&de&latere&religieuze&site? Erwerdengeensporenaangetroffendieouderzijndandekerk. HetofficieelvrijgevenvanhetterreingebeurtdoorOnroerendErfgoed. Ondankshetvrijgevenvanhetterreinblijvendealgemenebepalingendievoorzienzijnin: Vhetdecreetvan30juni1993houdendebeschermingvanhetarcheologischpatrimonium, gewijzigdbijdedecretenvan18mei1999,28februari2003,10maart2006,27maart2009 en18november2011(bs08.06.1999,24.03.2003,07.06.2006,15.5.2009en13.12.2011) VenhetbesluitvandeVlaamseregeringvan20april1994totuitvoeringvanhetdecreetvan 30 juni 1993 houdende de bescherming van het archeologisch patrimonium, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 12 december 2003, 23 juni 2006, 9 mei 2008, 4 december2009,1april2011en10juni2011 van toepassing, meer bepaald voor de bepalingen over de meldingsplicht van eventuele toevalsvondstentijdenshetverdereverloopvandewerken. 20
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge Bijlagen 21
HetarcheologischonderzoekindeOnzeVLieveVVrouwkerkteLieferinge 22