Regioprofiel Noord-Holland Servicetechnicus Elektrotechniek, niveau 4 16 januari 2013 Regioprofiel Op 31 mei 2012 hebben de MBO-instellingen, de technische installatiebranche en de Metaalbranche in Noord- Holland een convenant gesloten. Binnen dit convenant werken de vijf ROC s, RBPI Noord Holland, Kenteq, UNETO-VNI, OTIB, opleidingsbedrijven en bedrijven in de technische installatiebranche samen aan de verbetering van de kwaliteit van opleidingen, beroepspraktijkvorming en examinering. Eén van de activiteiten van het project is het uitwerken van zogenoemde regioprofielen 1. Een regioprofiel is de concretisering van een uitstroomprofiel van de Kwalificatiedossiers Installeren. Het regioprofiel bevat: De context van de functie; Beroepshouding en verantwoordelijkheden; De complexiteit van de functie; De beroepshandelingen/werkprocessen en de daarbij gewenste resultaten; De kennis en vaardigheden die nodig zijn om de beroepshandelingen/werkprocessen uit te kunnen voeren. Bij de beroepshandelingen is het gewenste resultaat vermeld. Vervolgens wordt daaronder schematisch aangegeven welke beheersing van kennis en vaardigheden nodig is om deze beroepshandelingen uit te voeren. Hierbij is voorzien in een basispakket dat breed opleidt voor de regio en dat specifiek kan worden aangevuld met wat voor een individuele bedrijf / deelnemer van belang is. Ook bij de theorie is het mogelijk om bovenop het vereiste minimum extra onderwerpen aan te bieden, mocht dat nodig zijn. 2 Werkwijze Als beginpunt zijn de regioprofielen van het RBPI Gelderland Overijssel genomen. Deze zijn opgesteld door het RBPI Gelderland Overijssel, waarbij men als basis van het kwalificatiedossier heeft aangehouden en het onderwijs dat daarbij is ontwikkeld door de regionale werkgroep Elektrotechniek. Op het format van de regioprofielen van Gelderland Overijssel hebben we enkele aanpassingen aangebracht, en conceptregioprofielen voor de regio Noord Holland gemaakt. Deze zijn op 8 november 2012 besproken met een groep van 25 bedrijven. Naar aanleiding van deze bespreking zijn de profielen verder aangepast tot het voor u liggende profiel. De context en complexiteit van het beroep De Servicetechnicus Elektrotechniek werkt bij productie-, installatie- en servicebedrijven. Hij verhelpt storingen aan elektrotechnische apparatuur en installaties zoals: - (productie)machines - Consumentenelektronica - Kantoormachines - Elektrotechnische verbruiksgoederen. Machines kennen doorgaans een combinatie van elektrotechnische, mechanische, besturingstechnische en communicatieve functies. Voorbeelden zijn: - Liftinstallaties - Productiemachines - Railvoertuigen Wanneer een servicetechnicus aan alle functies van zo n machine werkt, wordt in het kwalificatiedossier gesproken van context Mechatronica. Wanneer de servicetechnicus werkt aan elektro-, meet- en regeltechnische installaties in de industrie dan wordt gesproken van de context instrumentatie. 1 Het Regioprofiel beschrijft het wat van het onderwijs en doet geen uitspraken over het hoe van het onderwijs. 2 De landelijke examinering voor rekenen en taal en het programma Loopbaan en Burgerschap zijn als bijlagen van toepassing. 1
Wanneer de servicetechnicus werkt aan inspectie, onderhoud en in bedrijf stellen van voedende elektrotechnische installaties wordt gesproken van de context voedende elektrotechnische installaties. Beroepshouding en verantwoordelijkheden De Servicetechnicus Elektrotechniek is uitvoerend en adviserend en verricht vooral specialistisch werk. Hij overlegt met zijn leidinggevende over de uit te voeren werkzaamheden, de veiligheidsaspecten daarvan en bij afwijkende situaties. Hij speelt in op wisselende en onverwachte omstandigheden tijdens de uitvoering van zijn werk. Hij werkt volgens arbo-voorschriften en geldende bedrijfsregels. Als hij minder ervaren collega s begeleidt, is hij verantwoordelijk voor de veiligheid en de hygiëne van hun werkplek en daarnaast voor de planning en het resultaat van hun werk. Hij is eindverantwoordelijk voor het opleveren van de apparatuur, machines of installatie. Hij legt verantwoording af aan zijn leidinggevende. Het werken aan de apparatuur en installaties brengt een (groot) afbreukrisico met zich mee omdat de apparatuur en installaties van economisch belang zijn voor de klant en hersteltijd over het algemeen ten koste gaat van de productie. Hij stelt zich flexibel op, dit is van belang omdat hij te maken heeft met wisselende situaties, opdrachtgevers en onbekende apparatuur, installaties en werktijden. Hij heeft een brede kijk op de techniek nodig, om te kunnen overzien welke factoren van invloed zijn op de werking van apparatuur en installaties. Hij deelt nieuwe ervaringen en opgedane (technologische) kennis met zijn collega s. Hij kan goed contact onderhouden met klanten (particulieren en bedrijven) en leveranciers. De complexiteit van het beroep De servicetechnicus werkt volgens standaard maar ook naar eigen inzicht. De complexiteit van de werkzaamheden wordt vooral bepaalt door de volgende factoren: - De noodzaak om standaarden aan te passen of nieuwe te maken; - Onduidelijke informatie over een storing; - De omvang van het werkproces; - Het benodigde procesmatige inzicht; - Diversiteit aan klanten en omgeving waar hij werkt; - Het maken van de juiste afweging tussen (te) lang naar een storing zoeken of een meer ervaren collega of een leverancier inschakelen; - De diversiteit aan apparaten, installaties en producten waaraan wordt gewerkt; - De specifieke veiligheidsomstandigheden van elke situatie; - De technische complexiteit van producten; - De afweging of een onderdeel gerepareerd kan worden dan wel dat vervanging van het onderdeel vanuit kostentechnisch oogpunt wenselijk is; - De communicatie met medewerkers van verschillende afdelingen en niveaus; - Werken met meerdere mensen binnen het werk met verschillende taken; - Werken in de nabijheid van onderspanning staande delen; - Onverwachte situaties waarvoor een oplossing moet worden gevonden; - Een productieproces in bedrijf dat niet mag worden verstoord. 2
De vereiste kennis en vaardigheden qua inhoud en niveau voor de beroepshandelingen Werkprocessen (Beroepshandelingen) Voorbereiden inspectie Uitvoeren van visuele inspectie Nemen van voorzorgsmaatregelen Uitvoeren van metingen en testen Rapporteren inspectie Instrueren en begeleiden minder ervaren collega s Voorbereiden werkzaamheden Lokaliseren en analyseren van (oorzaak) storing Vaststellen van (aard en omvang van)uit te voeren werkzaamheden Gewenst resultaat De opdracht, planning en werkwijze zijn duidelijk. De vastgestelde planning kan worden gerealiseerd. De benodigde (technische) documentatie, materiaal en materieel zijn beschikbaar. De planning van de uit te voeren werkzaamheden sluit aan bij de verwachtingen van de klant. Waarneembare afwijkingen zijn bekend. Te nemen maatregelen zijn bekend. Onderhoudsadvies is voor de klant bekend en acceptabel. Niet veilig werkende elektrotechnische machines, installaties en apparatuur staan buiten bedrijf. Voor zover nog staat apparatuur/installatie(delen) bij het uitvoeren van werkzaamheden buiten bedrijf De noodzakelijke voorzorgsmaatregelen om het werk veilig uit te kunnen voeren zijn genomen. De werkplek is permanent ordelijk zo veel mogelijk opgeruimd. Status/onderhouds-/storingsgegevens van de werktuigkundige installatie zijn bepaald en geregistreerd. De werkplek is opgeruimd Inspectierapport is gemaakt. Status- en onderhoudsadvies van de werktuigkundige installatie is aan de klant meegedeeld. Notitie van de afspraken met de klant is gemaakt. De collega is goed geïnstrueerd. De minder ervaren collega s groeien in vakdeskundigheid. Het werk van de minder ervaren collega is goed en veilig uitgevoerd. (Bij alle werkprocessen) Alle relevante gegevens m.b.t. de werkopdracht zijn bekend. Planning eigen werk is afgestemd op andere vastgestelde planningen. Materialen, gereedschappen, meet- en controleapparatuur en materieel zijn beschikbaar. Werkopdracht kan efficiënt worden uitgevoerd. Plaats en oorzaak van de storing zijn met voldoende zekerheid vastgesteld. Aard en omvang van de uit te voeren werkzaamheden zijn vastgesteld. Planning van de eigen werkzaamheden is bekend. Er is een reële inschatting van de overlast voor de klant gemaakt. 3
Vervolg Werkprocessen (Beroepshandelingen) Herstellen, verwijderen en monteren van componenten Testen van uitgevoerde werkzaamheden Inregelen en controleren van apparatuur/installaties Rapportage werkzaamheden Overdragen aan klant Gewenst resultaat Storing is (eventueel tijdelijk) verholpen Modificatie is uitgevoerd. Preventief onderhoud is uitgevoerd. Overlast als gevolg van de werkzaamheden is besproken met de klant. Veiligheid voor installatie, apparatuur en proces is permanent gewaarborgd. Elektrotechnische machines, installaties en apparatuur zijn getest en gecontroleerd. Meet- en controleapparatuur heeft een gebruikelijke levensduur. Componenten, elektrotechnische machines, installaties en apparatuur zijn gebruiksklaar. Het werk is efficiënt en veilig uitgevoerd. Gereedschappen, materieel en persoonlijke beschermingsmiddelen halen de gebruikelijke levensduur. De werkplek is opgeruimd Rapportage van de uitgevoerde werkzaamheden en van de status van de elektrotechnische machines, installaties en apparatuur is gemaakt. De elektrotechnische machines, installaties en apparatuur zijn door de klant geaccepteerd. Bedienings- en gebruiksadvies is aan de klant gegeven. Afspraken met de klant zijn genoteerd. 4
Hieronder volgt een opsomming van de kennis en vaardigheden die nodig zijn om de beroepshandelingen uit te voeren en vervolgens een opsomming van onderwerpen waarbij theoretische kennis wordt aangebracht. Beheersing van kennis en vaardigheden bij het uitvoeren van de werkprocessen (beroepshandelingen) Algemeen Kennis van de branche en producten en diensten van de organisatie (bedrijf) Leesvaardigheid technische tekeningen en schema s Natuurkundige beginselen Elektrotechniek Kennis van opbouw en werking van standaard en niet-standaard elektrotechnische machines, installaties en apparatuur. Kennis van materialen en middelen voor het onderhouden van elektrotechnische machines, apparatuur en installaties Kennis van functie en werking van standaard en niet-standaard elektrotechnische onderdelen Kennis van gangbare en bijzondere omgevingsfactoren die de werking van elektrotechnische machines, apparatuur en installaties beïnvloeden Kennis van zoektechnieken (o.a. digitaal) Kennis van basisprincipes van besturings-, meet en regeltechniek Kennis van opbouw en werking van standaard en niet-standaard krachtbronnen, werktuigen en (productie)machines. Basiskennis van gangbare bussystemen Systematisch storingzoeken Bewerking en monteren van elektrotechnische bedrading en bekabeling Hanteren van meet- en controlegereedschappen Monteren van elektrotechnische onderdelen Context Mechatronica: basiskennis van mechanische aandrijftechniek, elektropneumatiek en/of elektrohydrauliek Context Mechatronica: kennis van materialen en middelen voor het onderhouden van mechatronische apparatuur en installaties Context Mechatronica: kennis van functie en werking van standaard werktuigbouwkundige componenten Context elektro en instrumentatie: kalibreren van instrumentatiecomponenten Context elektro en instrumentatie: basiskennis stromingsleer in leidingen (inzicht, geen formules) Context elektro en instrumentatie: kennis van dataverwerking Context elektro en instrumentatie: kennis van functie en werking van standaard en nietstandaard sensoren en actuatoren Context elektro en instrumentatie: leesvaardigheid piping and instrumentation diagram Context elektro en instrumentatie: kennis van gangbare en bijzondere fysische meetprincipes Context elektro en instrumentatie: scheikunde (uitgebreide kennis) gericht op meetprincipes, chemische aantasting en eigenschappen van relevante stoffen. Context voedende elektrotechnische installaties: kennis van opbouw, werking en dimensionering van elektrotechnische installaties Context voedende elektrotechnische installaties: kennis van stroom- en spanningskwaliteit en EMC Context voedende elektrotechnische installaties: parate kennis installatievoorschriften Basis* Extra* 5
Vervolg Beheersing van kennis en vaardigheden bij het uitvoeren van de werkprocessen (beroepshandelingen) Voorschriften Kennis en toepassingsvaardigheid van relevante arbo-, veiligheids-, milieu- en bedrijfsvoorschriften/nen3140 (wordt meestal vanuit het bedrijf opgepakt) Kennis van persoonlijke beschermingsmiddelen Gebruik maken van technische documentatie/ voorschriften Bedrijfskunde Veiligheid gezondheid en milieu (VCA) Kennis van kwaliteitssysteem en kwaliteitseisen van eigen bedrijf Servicemanagement Kennis van de mogelijkheden van onderhoudsregistratiesystemen Onderhoudsplannen/ werken met onderhoudsrapporten Plannen en organiseren Communicatietechniek Kunnen analyseren van informatie en mondeling en schriftelijk kunnen samenvatten Deelnemen aan werkoverleg Klantgericht handelen Gesprekstechnieken Instructies, bijeenkomsten, overleggen en samenwerken Minder ervaren collega s kunnen instrueren/feedback kunnen geven Kennis van vakjargon Rapporteren/ opleveren van onderhoudsrapporten Generiek Nederlands op 3F Engelse taal Communiceren in Engels Lezen en Luisteren op B1 en Spreken, Gesprekken voeren en Schrijven op A2 Technische documentatie lezen en interpreteren Instructie geven in het Engels/leesvaardigheid Engelstalige instructies Communiceren in eenvoudig technisch Engels Basis* Extra* Rekenen/toegepaste wiskunde Basis rekenen en wiskunde Beroepseisen t.a.v. rekenen op 3F Generiek rekenen op 3F *de Basis = het programma dat voor iedereen geldt; * het Extra pakket = specialisme van een bedrijf, verdieping, pluspakket, keuzemogelijkheid. Hier geldt: breed opleiden voor de regio, specifiek voor een bedrijf/ deelnemer. 6