(F) juni Niet-vertrouwelijke versie

(F)1639 9 juni 2017 Samenstelling van de productportefeuilles per leverancier en het besparingspotentieel voor kmo s en zelfstandigen op de Belgische elektriciteits- en aardgasmarkt Artikel 23, 2, 2, van de wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en artikel 15/14, 2, 2, van de wet van 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige producten en andere door middel van leidingen Niet-vertrouwelijke versie CREG Nijverheidsstraat 26-38, 1040 Brussel, België T +32 2 289 76 11 F + 32 2 289 76 09 info@creg.be www.creg.be

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 2 EXECUTIVE SUMMARY... 7 INLEIDING... 8 1. VERHOUDING VASTE VERSUS VARIABELE PRODUCTEN VOOR KMO S EN ZELFSTANDIGEN... 9 WALLONIË... 9 Elektriciteit... 9 Aardgas... 10 VLAANDEREN... 10 Elektriciteit... 10 Aardgas... 11 BRUSSEL... 11 Elektriciteit... 11 Aardgas... 12 2. PRODUCTPORTEFEUILLE PER LEVERANCIER OP DE ENERGIEMARKT VOOR KMO S EN ZELFSTANDIGEN... 12 GLOBALE MARKTAANDELEN EN PRIJSNIVEAU PER REGIO... 13 Wallonië... 14 2.1.1.1. Elektriciteit... 14 2.1.1.2. Aardgas... 15 Vlaanderen... 16 2.1.2.1. Elektriciteit... 16 2.1.2.2. Aardgas... 17 Brussel... 18 2.1.3.1. Elektriciteit... 18 2.1.3.2. Aardgas... 19 PRODUCTPORTEFEUILLE EN PRIJSNIVEAU PER LEVERANCIER IN WALLONIË... 20 Antargaz... 21 2.2.1.1. Aardgas... 21 Belpower... 21 2.2.2.1. Elektriciteit... 21 Comfort Energy... 23 2.2.3.1. Elektriciteit... 23 2.2.3.2. Aardgas... 25 Eneco... 25 2.2.4.1. Elektriciteit... 25 Niet-vertrouwelijke versie 2/135

2.2.4.2. Aardgas... 27 Engie Electrabel... 27 2.2.5.1. Elektriciteit... 27 2.2.5.2. Aardgas... 29 Eni... 31 2.2.6.1. Elektriciteit... 31 2.2.6.2. Aardgas... 33 Essent... 35 2.2.7.1. Elektriciteit... 35 2.2.7.2. Aardgas... 37 Lampiris... 39 2.2.8.1. Elektriciteit... 39 2.2.8.2. Aardgas... 41 Luminus... 41 2.2.9.1. Elektriciteit... 41 2.2.9.2. Aardgas... 43 Mega... 45 2.2.10.1. Elektriciteit... 45 2.2.10.2. Aardgas... 47 Octa+... 47 2.2.11.1. Elektriciteit... 47 2.2.11.2. Aardgas... 49 Poweo... 49 2.2.12.1. Elektriciteit... 49 2.2.12.2. Aardgas... 51 Marktaandeel 10 duurste versus 10 goedkoopste producten... 53 2.2.13.1. Elektriciteit... 54 2.2.13.2. Aardgas... 55 PRODUCTPORTEFEUILLE EN PRIJSNIVEAU PER LEVERANCIER IN VLAANDEREN... 56 Antargaz... 57 2.3.1.1. Aardgas... 57 Aspiravi-Energy... 57 2.3.2.1. Elektriciteit... 57 Belpower... 59 2.3.3.1. Elektriciteit... 59 COMFORT ENERGY... 61 Niet-vertrouwelijke versie 3/135

2.3.4.1. Elektriciteit... 61 2.3.4.2. Aardgas... 63 EBEM... 63 2.3.5.1. Elektriciteit... 63 2.3.5.2. Aardgas... 65 ELEGANT... 65 2.3.6.1. Elektriciteit... 65 2.3.6.2. Aardgas... 65 ENECO... 65 2.3.7.1. Elektriciteit... 65 2.3.7.2. Aardgas... 67 ENERGY PEOPLE... 67 2.3.8.1. Elektriciteit... 67 ENGIE ELECTRABEL... 69 2.3.9.1. Elektriciteit... 69 2.3.9.2. Aardgas... 71 ENI... 73 2.3.10.1. Elektriciteit... 73 2.3.10.2. Aardgas... 75 ESSENT... 77 2.3.11.1. Elektriciteit... 77 2.3.11.2. Aardgas... 79 LAMPIRIS... 81 2.3.12.1. Elektriciteit... 81 2.3.12.2. Aardgas... 83 LUMINUS... 83 2.3.13.1. Elektriciteit... 83 2.3.13.2. Aardgas... 85 MEGA... 87 2.3.14.1. Elektriciteit... 87 2.3.14.2. Aardgas... 89 OCTA+... 89 2.3.15.1. Elektriciteit... 89 2.3.15.2. Aardgas... 91 POWEO... 91 2.3.16.1. Elektriciteit... 91 Niet-vertrouwelijke versie 4/135

2.3.16.2. Aardgas... 93 WATZ... 95 2.3.17.1. Elektriciteit... 95 2.3.17.2. Aardgas... 97 Marktaandeel 10 duurste versus 10 goedkoopste producten... 98 2.3.18.1. Elektriciteit... 99 2.3.18.2. Aardgas... 100 PRODUCTPORTEFEUILLE EN PRIJSNIVEAU PER LEVERANCIER IN BRUSSEL... 101 Antargaz... 102 2.4.1.1. Aardgas... 102 Belpower... 102 2.4.2.1. Elektriciteit... 102 Engie Electrabel... 104 2.4.3.1. Elektriciteit... 104 2.4.3.2. Aardgas... 106 ENI... 108 2.4.4.1. Elektriciteit... 108 2.4.4.2. Aardgas... 110 ESSENT... 112 2.4.5.1. Elektriciteit... 112 2.4.5.2. Aardgas... 114 LAMPIRIS... 116 2.4.6.1. Elektriciteit... 116 2.4.6.2. Aardgas... 118 LUMINUS... 118 2.4.7.1. Elektriciteit... 118 2.4.7.2. Aardgas... 120 MEGA... 122 2.4.8.1. Elektriciteit... 122 2.4.8.2. Aardgas... 124 OCTA+... 124 2.4.9.1. Elektriciteit... 124 2.4.9.2. Aardgas... 126 POWEO... 126 2.4.10.1. Elektriciteit... 126 2.4.10.2. Aardgas... 128 Niet-vertrouwelijke versie 5/135

Marktaandeel 5 duurste versus 5 goedkoopste producten... 130 2.4.11.1. Elektriciteit... 131 2.4.11.2. Aardgas... 132 3. TOETSING PRODUCTPORTEFEUILLE LEVERANCIERS AAN BESCHIKBARE GEGEVENS OVER SWITCH- GEDRAG IN BELGIË... 133 4. CONCLUSIES... 133 Niet-vertrouwelijke versie 6/135

EXECUTIVE SUMMARY Deze studie geeft een overzicht van de samenstelling van de productportefeuilles van de verschillende leveranciers op de elektriciteits- en aardgasmarkt voor kmo s en zelfstandigen in België, uitgesplitst over de drie regio s Wallonië, Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Aan de hand van de marktaandelen en de prijzen van de energieproducten kunnen we een beeld geven van de werkelijke samenstelling van de energiemarkt. Ook kunnen we het besparingspotentieel concreet voorstellen. De consument op de Belgische energiemarkt is actief. Toch kiest hij in vele gevallen niet voor een goedkoper, laat staan het goedkoopste aanbod op de markt. Mogelijke verklaringen zijn: onvoldoende kennis van het volledige marktaanbod, een gebrek aan interesse omdat men de het te moeilijk vindt, of een keuze die bepaald wordt door een ander element dan de prijs (bijvoorbeeld extra diensten). De finale keuze om van product of van leverancier te veranderen ligt immers aan de consument. Uit de analyse van de productportefeuilles blijkt het volgende: Wallonië: o op basis van alle bestaande producten loopt het besparingspotentieel op tot 2.351 voor elektriciteit en 1.965 voor aardgas; o de 10 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 75% van de volledige markt, de 10 goedkoopste slechts 6%; o de 10 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 57% van de volledige markt, de 10 goedkoopste 23% Vlaanderen: o op basis van alle bestaande producten loopt het besparingspotentieel op tot 2.422 voor elektriciteit en 1.972 voor aardgas; o de 10 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 70% van de volledige markt, de 10 goedkoopste 19%; o de 10 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 50% van de volledige markt, de 10 goedkoopste slechts 18% Brussel: o op basis van alle bestaande producten loopt het besparingspotentieel op tot 2.305 voor elektriciteit en 1.965 voor aardgas; o de 5 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 44% van de volledige markt, de 5 goedkoopste slechts 6%; o de 5 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 43% van de volledige markt, de 5 goedkoopste 23% Op basis van haar analyse waarschuwt de CREG voor dure verlengingsproducten of renewals. Het aantal contracten is wel aanzienlijk minder dan bij particulieren 1 maar het besparingspotentieel is, mede door de hogere verbruiken dan bij particulieren, vaak zeer aanzienlijk. Het zijn producten van jaren geleden van een zeer beperkt aantal leveranciers. Bestaande klanten worden keer op keer verlengd op deze producten. Zeker in het geval van vaste contracten met een langere looptijd (bijvoorbeeld 3 jaar) stelt de CREG vast dat het vaak deze producten zijn die een zeer belangrijk besparingspotentieel voor de kmo of zelfstandige kunnen opleveren. 1 Zie studie (F)1626 over de Samenstelling van de productportefeuilles per leverancier en het besparingspotentieel voor particulieren op de Belgische elektriciteits- en aardgasmarkt. Niet-vertrouwelijke versie 7/135

Verder blijven er voor de overgrote meerderheid van de kmo s en zelfstandigen belangrijke besparingspotentiëlen bestaan, zowel door van product bij de eigen leverancier te veranderen als door van leverancier te switchen. INLEIDING Artikel 23, 2, 2, van de wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en artikel 15/14, 2, 2, van de wet van 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige producten en andere door middel van leidingen voorzien onder meer dat de COMMISSIE VOOR DE REGULERING VAN DE ELEKTRICITEIT EN HET GAS (CREG) op eigen initiatief onderzoeken en studies kan uitvoeren in verband met de elektriciteits- en de aardgasmarkt. Tweemaal per jaar (semestrieel) vraagt de CREG aan alle actieve leveranciers op de elektriciteits- en aardgasmarkt gegevens op betreffende de samenstelling van hun product-portefeuille. Aan de hand van de databank van deze gegevens krijgt de CREG een beeld van het aantal contracten dat per product werd onderschreven. Maandelijks ontvangt de CREG van voormelde leveranciers alle tarieffiches van de aangeboden producten met de bijhorende prijzen. De resultaten in voorliggende studie zijn gebaseerd op de samenvoeging en analyse van beide datasets. De CREG heeft als onafhankelijke regulator van de elektriciteits- en aardgasmarkt een duidelijke focus op de consument binnen de energiemarkt. Het betreft de consument in al zijn mogelijke facetten en hoedanigheden. Aan de hand van enerzijds de productportefeuilles van de leveranciers op de Belgische elektriciteits- en aardgasmarkt en anderzijds de prijzen van de individuele producten wil deze studie een overzicht geven van de positionering van de verschillende producten van voormelde leveranciers op de energiemarkten en de mogelijke besparingspotentiëlen voor kmo s en zelfstandigen. Deze studie telt vier delen waarbij telkens een opsplitsing per regio wordt gemaakt: Wallonië, Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (hierna: Brussel). Het eerste deel geeft een zeer algemeen overzicht van de verhouding vaste en variabele producten, enerzijds op basis van het aanbod van de leveranciers en anderzijds op basis van het aantal contracten. Deel twee gaat dieper in op de samenstelling van de productportefeuilles per leverancier, gekoppeld aan het prijsniveau van de bestaande producten. In het derde deel wordt kort de link gelegd met het switchgedrag op de Belgische energiemarkt. Het laatste deel bevat de belangrijkste conclusies. Alle getoonde resultaten zijn gebaseerd op situatie van de productportefeuilles eind juni 2016. De prijzen die gehanteerd worden, zijn die van de maand april 2017 (referentiemaand), berekend volgens de methodologie van het Charter 2 van de CREG. Deze studie werd door het Directiecomité van de CREG goedgekeurd tijdens zijn vergadering van 9 juni 2017. 2 Charter voor goede praktijken voor prijsvergelijkingswebsite: http://www.creg.be/sites/default/files/assets/varia/charter_voor_goedepraktijken.pdf Niet-vertrouwelijke versie 8/135

1. VERHOUDING VASTE VERSUS VARIABELE PRODUCTEN VOOR KMO S EN ZELFSTANDIGEN Verbruikers hebben de mogelijkheid om te kiezen voor een vast of een variabel energieproduct. Bij een vast 3 energieproduct blijft de prijs van de energiecomponent ongewijzigd voor de hele duur van het afgesloten contract. Wanneer de verbruiker kiest voor een variabel of geïndexeerd energieproduct, heeft zijn leverancier de mogelijkheid om de energieprijs, die het resultaat is van een indexeringsformule, vier keer per jaar te indexeren, op 1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober. Onderstaande taartdiagrammen geven per regio en per energietype (elektriciteit of aardgas) de verhouding vaste versus variabele producten van enerzijds de bestaande 4 producten en anderzijds de werkelijke marktaandelen, gebaseerd op het aantal lopende contracten per bestaand product. WALLONIË Wallonië telt 11 5 leveranciers (zowel elektriciteit als aardgas) met respectievelijk 59 elektriciteitsproducten (40 vaste en 19 variabele) en 43 aardgasproducten (22 vaste en 21 variabele). De producten hebben looptijden van 1 t.e.m. 5 jaar en in sommige gevallen van onbepaalde duur. Een derde van de bestaande elektriciteitsproducten van de leveranciers in Wallonië heeft een variabele of geïndexeerde energiecomponent. Bij aardgas is de verhouding variabel/vast van de bestaande producten 50/50. Wanneer we het werkelijk aantal lopende of bestaande contracten bekijken, stellen we vast dat deze verhoudingen hier zo goed als identiek zijn. Elektriciteit 3 Vaste prijzen worden maandelijks aangepast (productnaam blijft behouden) voor nieuwe contracten. 4 Actieve, slapende en verlengingsproducten met een effectief marktaandeel. 5 Leveranciers die op 30/06/2016 over een marktaandeel beschikken. Niet-vertrouwelijke versie 9/135

Aardgas VLAANDEREN Vlaanderen telt 16 leveranciers voor elektriciteit en 14 voor aardgas met een gezamenlijk aanbod van 70 elektriciteitsproducten (46 vaste en 24 variabele) en 51 aardgasproducten (22 vaste en 29 variabele). De producten hebben looptijden van 1 tem 5 jaar en in sommige gevallen van onbepaalde duur. De verhouding van het aanbod vaste versus variabele elektriciteitsproducten is vergelijkbaar met dat in Wallonië. Met 74% marktaandeel (lopende contracten) gaat de voorkeur van de consument in Vlaanderen net als in Wallonië uit naar producten met een vaste energiecomponent. Bij aardgas heeft 57% van de bestaande producten een variabele energiecomponent. Bij de bestaande of lopende contracten stellen we ook hier eerder een voorkeur voor producten met een vaste energiecomponent vast. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 10/135

Aardgas BRUSSEL Brussel telt opmerkelijk minder actieve leveranciers dan Wallonië en Vlaanderen, namelijk 8 voor zowel elektriciteit als voor aardgas met een gezamenlijk aanbod van 50 elektriciteitsproducten (34 vaste en 16 variabele) en 41 aardgasproducten (21 vaste en 20 variabele). De producten hebben looptijden van 1 tem 5 jaar en in sommige gevallen van onbepaalde duur. De verhouding van de bestaande vaste versus variabele elektriciteitsproducten is vergelijkbaar met dat in de andere regio s. Voor aardgas stemmen de verhoudingen overeen met deze in Wallonië. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 11/135

Aardgas 2. PRODUCTPORTEFEUILLE PER LEVERANCIER OP DE ENERGIEMARKT VOOR KMO S EN ZELFSTANDIGEN 6 Op de huidige energiemarkt kunnen de leveranciers vrij bepalen welk type (vast/variabel) van product met eventuele (optionele) bijkomende diensten en hoeveel verschillende producten ze aanbieden. Een aantal leveranciers verkiezen eenvoud en bieden één elektriciteits- en/of één aardgasproduct aan. Andere leveranciers bieden een uitgebreider pallet van producten en productversies aan waarbij vaak zowel goedkope (bijvoorbeeld: onlineproducten) als duurdere producten (al dan niet voorzien van bijkomende diensten en/of opties, bijvoorbeeld: onderhoudscontract, slimme thermostaat) worden aangeboden. Het komt dan uiteraard aan de consument toe om het product te kiezen dat het beste bij hem past. Hierna volgt een overzicht van de verschillende grafieken die per regio en per leverancier worden weergegeven: Globale marktaandelen en prijsniveau (bubbelgrafieken) Productportefeuille (bubbelgrafieken) Detail prijsniveau vaste producten (staafdiagrammen) Overzichtsgrafieken: per energietype het marktaandeel (globaal en individueel) en prijsniveau (individueel) van de 10 duurste versus de 10 goedkoopste producten Een eerste reeks grafieken geeft een globaal overzicht per regio (Wallonië, Vlaanderen, Brussel) met de respectievelijke marktaandelen (grootte van de oranje bol) per leverancier en het bijhorend gewogen 7 prijsniveau van de energiecomponent (zwarte stip centraal in oranje bol). Daarna volgt per actieve leverancier (in alfabetische volgorde) en per regio een overzicht van de verschillende bestaande producten in hun portefeuille. De verschillende producten worden weergegeven volgens hetzelfde principe als in de eerste reeks grafieken: de oranje bol geeft het 6 Jaargemeten klanten. 7 Prijsniveau op basis van alle bestaande producten, hun marktaandeel en bijhorende prijsniveau op basis van het Charter. Niet-vertrouwelijke versie 12/135

aandeel in de portefeuille weer, de zwarte stip het prijsniveau 8 van het product in kwestie. Voor vaste producten die niet meer aangeboden worden, gebruiken we het laatst gekende prijsniveau. Het prijsniveau van de variabele producten is gebaseerd op de methodiek van het Charter van de CREG, waardoor een meer robuust beeld wordt gegeven van het besparingspotentieel. Voor producten met een vaste energiecomponent kan het besparingspotentieel t.o.v. de referentiemaand sterk afhangen van de maand waarin het product werd onderschreven. Dit type product heeft namelijk 12 versies per jaar. Voor producten met een looptijd van bijvoorbeeld drie jaar bestaan er bijgevolg 36 mogelijke versies, met elk hun prijsniveau en bijhorend besparingspotentieel. Voor de consument is het dan ook van groot belang om te weten welke versie (maand) hij onderschreef om het besparingspotentieel juist te kunnen inschatten. Per leverancier wordt bij wijze van voorbeeld een vast product aan de hand van een staafdiagram in detail weergegeven, t.t.z. voor zover het vast product over een marktaandeel beschikt worden alle versies getoond. Tot slot staan er per regio nog twee overzichtsgrafieken (elektriciteit en aardgas) die het marktaandeel (zowel globaal als individueel) en het prijsniveau (individueel) van de 10 duurste en 10 goedkoopste producten weergeven (voor Brussel de 5 duurste en 5 goedkoopste producten). We geven enkel de energiecomponent 9 weer omdat dit de enige component is die aan de vrije markt is onderworpen. Het is dan ook de enige component die de strategische positionering van elke leveranciers weergeeft. Wat de consument betreft, is de energiecomponent de enige mogelijkheid om een besparing te realiseren. Hij kan tussen de verschillende leveranciers en hun productaanbod een vrije keuze maken. Alle andere elementen op de energiefactuur (distributie, transmissie en diverse taksen en heffingen) zijn als het ware een vast gegeven waarop de consument geen enkele invloed heeft. GLOBALE MARKTAANDELEN EN PRIJSNIVEAU PER REGIO Deze grafieken geven ons een eerste beeld van de verhoudingen op de energiemarkten voor elektriciteit en aardgas in de drie regio s. Een eerste vaststelling die we uit de grafieken moeten onthouden, is het feit dat de vijf grootste leveranciers op basis van hun volledige klantenportefeuille (in alfabetische volgorde Engie Electrabel, Eni, Essent, Lampiris en Luminus) vaak ook wat betreft het gemiddeld prijsniveau de andere leveranciers (Antargaz, Belpower, Comfort Energy, Ebem, Elegant, Eneco, Energy People, Mega, Octa+, Poweo, Watz) achter zich laten en dus globaal gezien duurder zijn. We kunnen stellen dat het prijsverschil tussen de duurste en de goedkoopste leverancier ongeveer 30% bedraagt. Dit geldt zowel voor elektriciteit als voor aardgas en voor de drie regio s. Een meer gedetailleerde analyse van de individuele productportefeuilles (zie 2.2, 2.3 en 2.4) zal deze eerste algemene vaststellingen verder verfijnen. 8 Exclusief eventuele kortingen. 9 Abonnement + kwh + (alleen bij elektriciteit) groenestroomcertificaten en warmtekrachtkoppeling. Niet-vertrouwelijke versie 13/135

Wallonië 2.1.1.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 14/135

2.1.1.2. Aardgas Niet-vertrouwelijke versie 15/135

Vlaanderen 2.1.2.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 16/135

Brussel 2.1.3.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 18/135

PRODUCTPORTEFEUILLE EN PRIJSNIVEAU PER LEVERANCIER IN WALLONIË De productportefeuille wordt telkens voorgesteld aan de hand van een bubbelgrafiek. Elke product heeft zijn eigen oranje bubbel en centraal een bijhorende zwarte stip. De grootte van de bubbel geeft het volume aan contracten weer binnen de portefeuille van de leverancier: hoe groter de bubbel, hoe meer contracten er op dat product werden onderschreven. De zwarte stip geeft per product het prijsniveau weer in de referentiemaand (april 2017), berekend op basis van het Charter van de CREG. Om het besparingspotentieel te ramen, volstaat het om elk individueel prijsniveau te vergelijken met het goedkoopste marktaanbod 10 ( 3.108 voor elektriciteit en 2.039 euro voor aardgas) tijdens voormelde referentiemaand. Producten met een vaste energiecomponent wijzigen in de regel maandelijks van prijs (niet van naam) voor nieuwe contracten die in die maand onderschreven worden. Het eventuele besparingspotentieel t.o.v. de referentiemaand kan sterk afhangen van de maand waarin het product werd onderschreven. Voor producten met een looptijd van bijvoorbeeld drie jaar bestaan er bijgevolg 36 mogelijke versies met elk hun prijsniveau en bijhorend besparingspotentieel. Voor de consument is het dan ook van groot belang om te weten welke versie (maand) hij onderschreef om het besparingspotentieel juist te kunnen inschatten. Per leverancier wordt bij wijze van voorbeeld één 11 vast product aan de hand van een staafdiagram in detail weergegeven, t.t.z. voor zover het vast product over een marktaandeel beschikt worden alle versies getoond die reeds werden aangeboden. De oranje ingekleurde zone geeft het prijsniveau weer van het goedkoopste product dat tijdens de referentiemaand actief wordt aangeboden. De grijze balken geven het prijsniveau van het gekozen vast product voor de overeenstemmende maand weer, gebaseerd op de prijzen die op de desbetreffende tarieffiche vermeld staan. De blauwe balken tonen het besparingspotentieel dat de consument kan realiseren door van het gekozen vast product te switchen naar het goedkoopste marktaanbod tijdens de referentiemaand. Op basis van alle bestaande producten 12 in Wallonië kan het besparingspotentieel in de referentiemaand oplopen tot ongeveer 2.351 voor elektriciteit en 1.965 voor aardgas. Uit de verschillende bubbelgrafieken blijkt ook dat de belangrijkste producten uit de portefeuilles van de leveranciers niet zelden ook de duurste producten zijn. Hieruit kunnen we besluiten dat veel consumenten al een besparingspotentieel kunnen realiseren door bij hun eigen leverancier van product te veranderen. 10 Goedkoopste product dat tijdens de maand april 2017 actief wordt aangeboden op de energiemarkt. 11 De CREG Scan bevat alle bestaande versies van alle producten: http://www.creg.be/nl/cregscan#/ 12 De CREG publiceert maandelijks een update: http://www.creg.be/sites/default/files/assets/prices/infographresnl.pdf Niet-vertrouwelijke versie 20/135

Antargaz 2.2.1.1. Aardgas Belpower 2.2.2.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 21/135

Niet-vertrouwelijke versie 22/135

Comfort Energy 2.2.3.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 23/135

2.2.3.2. Aardgas Eneco 2.2.4.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 25/135

2.2.4.2. Aardgas Engie Electrabel 2.2.5.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 27/135

Eni 2.2.6.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 31/135

Essent 2.2.7.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 35/135

Lampiris 2.2.8.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 39/135

2.2.8.2. Aardgas Luminus 2.2.9.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 41/135

Mega 2.2.10.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 45/135

2.2.10.2. Aardgas Octa+ 2.2.11.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 47/135

2.2.11.2. Aardgas Poweo 2.2.12.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 49/135

Marktaandeel 10 duurste versus 10 goedkoopste producten Onderstaande grafieken geven voor elektriciteit en aardgas een overzicht van de tien duurste producten met hun marktaandeel (oranje bubbels) en het bijhorend prijsniveau (zwarte stip). Bijkomend wordt ook het percentage weergegeven van het globaal marktaandeel dat respectievelijk de 10 duurste en de 10 goedkoopste gezamenlijk vertegenwoordigen. We noteren volgende resultaten: de 10 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 75% van de volledige markt, de 10 goedkoopste slechts 6% de 10 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 57% van de volledige markt, de 10 goedkoopste slechts 23% Voor elektriciteit stellen we vast dat een kleine 20% van de volledige markt zich in de buurt van het gemiddelde prijsniveau op de markt bevindt. Driekwart van de consumenten zit bij de 10 duurste producten en slechts 6% heeft een van de 10 goedkoopste producten. Voor aardgas stellen we vast dat ongeveer een vijfde van de volledige markt zich in de buurt van het gemiddelde prijsniveau op de markt bevindt. Een kleine 60% van de markt zit bij de 10 duurste producten en een klein kwart van de consumenten beschikt over een van de 10 goedkoopste producten. Een zeer beperkt aantal leveranciers heeft verlengingsproducten (zie verder) in hun productportefeuille. Dit is voornamelijk het geval in Vlaanderen en in mindere mate in Wallonië en Brussel. Gezien het eerder beperkt aantal contracten is de invloed op de globale marktverhoudingen verwaarloosbaar. Het besparingspotentieel voor de lopende contracten daarentegen is, mede door de toegepaste verbruiken (50 MWh voor elektriciteit en 100 MWh voor aardgas), in veel gevallen (zeer) aanzienlijk. Verlengingsproducten Bijzondere aandacht verdient een bepaald type van producten, namelijk de verlengingsproducten (ook wel renewals genoemd). Het gaat om producten die reeds geruimere tijd (tot meerdere jaren) niet meer actief worden aangeboden op de markt. Voor de bestaande klanten worden er maandelijks nog wel nieuwe tarieffiches gemaakt waarop deze klanten bij het eind van hun lopend contract worden verlengd. Voornamelijk Eni en in mindere mate Luminus hanteren dit type van producten. Van de 10 duurste elektriciteits- en aardgasproducten zijn 10% verlengingsproducten. Net als alle andere slapende 13 producten verschijnen verlengingsproducten niet in de resultaten van de bestaande prijsvergelijkingswebsites. Uit de cijfers die de CREG heeft verzameld, blijkt dat het toch om enkele tienduizenden contracten gaat die aan de toets van voormelde prijsvergelijkers ontsnappen. Zeker in het geval van vaste contracten met een langere looptijd (bijvoorbeeld 3 jaar) stelt de CREG vast dat het vaak deze producten zijn die een belangrijk besparingspotentieel voor de consument kunnen opleveren. De CREG Scan 14 bevat eveneens de prijzen voor alle bestaande verlengingsproducten zodat de consument ook hier het besparingspotentieel kan afleiden. 13 Slapende producten verschijnen niet in de resultaten van de huidige prijsvergelijkingswebsites. 14 De CREG Scan bevat alle bestaande versies van alle producten: http://www.creg.be/nl/cregscan#/ Niet-vertrouwelijke versie 53/135

2.2.13.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 54/135

PRODUCTPORTEFEUILLE EN PRIJSNIVEAU PER LEVERANCIER IN VLAANDEREN De productportefeuille wordt telkens voorgesteld aan de hand van een bubbelgrafiek. Elke product heeft zijn eigen oranje bubbel en centraal een bijhorende zwarte stip. De grootte van de bubbel geeft het volume aan contracten weer binnen de portefeuille van de leverancier: hoe groter de bubbel, hoe meer contracten er op dat product werden onderschreven. De zwarte stip geeft per product het prijsniveau weer in de referentiemaand (april 2017), berekend op basis van het Charter van de CREG. Om het besparingspotentieel te ramen, volstaat het om elk individueel prijsniveau te vergelijken met het goedkoopste marktaanbod 15 ( 2.934 voor elektriciteit en 2.039 euro voor aardgas) tijdens voormelde referentiemaand. Producten met een vaste energiecomponent wijzigen in de regel maandelijks van prijs (niet van naam) voor nieuwe contracten die in die maand onderschreven worden. Het eventuele besparingspotentieel t.o.v. de referentiemaand kan sterk afhangen van de maand waarin het product werd onderschreven. Voor producten met een looptijd van bijvoorbeeld drie jaar bestaan er bijgevolg 36 mogelijke versies met elk hun prijsniveau en bijhorend besparingspotentieel. Voor de consument is het dan ook van groot belang om te weten welke versie (maand) hij onderschreef om het besparingspotentieel juist te kunnen inschatten. Per leverancier wordt bij wijze van voorbeeld één 16 vast product aan de hand van een staafdiagram in detail weergegeven, t.t.z. voor zover het vast product over een marktaandeel beschikt worden alle versies getoond die reeds werden aangeboden en waarvoor mogelijks nog contracten bestaan. De oranje ingekleurde zone geeft het prijsniveau weer van het goedkoopste product dat tijdens de referentiemaand actief wordt aangeboden. De grijze balken geven het prijsniveau van het gekozen vast product voor de overeenstemmende maand weer, gebaseerd op de prijzen die op de desbetreffende tarieffiche vermeld staan. De blauwe balken tonen het besparingspotentieel dat de consument kan realiseren door van het gekozen vast product te switchen naar het goedkoopste marktaanbod tijdens de referentiemaand. Op basis van alle bestaande producten 17 in Vlaanderen kan het besparingspotentieel in de referentiemaand oplopen tot ongeveer 2.422 voor elektriciteit en 1.972 voor aardgas. Uit de verschillende bubbelgrafieken blijkt ook dat de belangrijkste producten uit de portefeuilles van de leveranciers niet zelden ook de duurste producten zijn. Hieruit kunnen we besluiten dat veel consumenten al een besparingspotentieel kunnen realiseren door bij hun eigen leverancier van product te veranderen. 15 Goedkoopste product dat tijdens de maand april 2017 actief wordt aangeboden op de energiemarkt. 16 De CREG Scan bevat alle bestaande versies van alle producten: http://www.creg.be/nl/cregscan#/ 17 De CREG publiceert maandelijks een update: http://www.creg.be/sites/default/files/assets/prices/infographresnl.pdf Niet-vertrouwelijke versie 56/135

Antargaz 2.3.1.1. Aardgas Aspiravi-Energy 2.3.2.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 57/135

Belpower 2.3.3.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 59/135

COMFORT ENERGY 2.3.4.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 61/135

2.3.4.2. Aardgas EBEM 2.3.5.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 63/135

2.3.5.2. Aardgas ELEGANT 2.3.6.1. Elektriciteit 2.3.6.2. Aardgas ENECO 2.3.7.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 65/135

2.3.7.2. Aardgas ENERGY PEOPLE 2.3.8.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 67/135

ENGIE ELECTRABEL 2.3.9.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 69/135

ENI 2.3.10.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 73/135

ESSENT 2.3.11.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 77/135

LAMPIRIS 2.3.12.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 81/135

2.3.12.2. Aardgas LUMINUS 2.3.13.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 83/135

MEGA 2.3.14.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 87/135

2.3.14.2. Aardgas OCTA+ 2.3.15.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 89/135

2.3.15.2. Aardgas POWEO 2.3.16.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 91/135

WATZ 2.3.17.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 95/135

Marktaandeel 10 duurste versus 10 goedkoopste producten Onderstaande grafieken geven voor elektriciteit en aardgas een overzicht van de tien duurste producten met hun marktaandeel (oranje bubbels) en het bijhorend prijsniveau (zwarte stip). Bijkomend wordt ook het percentage weergegeven van het globaal marktaandeel dat respectievelijk de 10 duurste en de 10 goedkoopste gezamenlijk vertegenwoordigen. We noteren volgende resultaten: de 10 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 70% van de volledige markt, de 10 goedkoopste 19% de 10 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 50% van de volledige markt, de 10 goedkoopste 18% Voor elektriciteit stellen we vast dat slechts zo n 10% van de volledige markt zich in de buurt van het gemiddelde prijsniveau op de markt bevindt. 70% van de markt zit bij de 10 duurste producten en minder dan een vijfde van de verbruikers heeft een van de 10 goedkoopste producten. Voor aardgas stellen we vast dat ongeveer een derde van de volledige markt zich in de buurt van het gemiddelde prijsniveau op de markt bevindt. De helft van de markt zit bij de 10 duurste producten en ook hier beschikt minder dan een vijfde van de verbruikers over een van de 10 goedkoopste producten. Een zeer beperkt aantal leveranciers heeft verlengingsproducten (zie 2.2.13) in hun productportefeuille. Gezien het relatief beperkt aantal contracten is het effect op de globale marktverhoudingen zeer beperkt. Het besparingspotentieel voor de lopende contracten daarentegen is, mede door de toegepaste verbruiken (50 MWh voor elektriciteit en 100 MWh voor aardgas), in veel gevallen (zeer) aanzienlijk. Voornamelijk Eni en in mindere mate Luminus hanteren dit type van producten. Van de 10 duurste elektriciteitsproducten zijn 20% verlengingsproducten, voor aardgas bedraagt dit 30%. Niet-vertrouwelijke versie 98/135

PRODUCTPORTEFEUILLE EN PRIJSNIVEAU PER LEVERANCIER IN BRUSSEL De productportefeuille wordt telkens voorgesteld aan de hand van een bubbelgrafiek. Elke product heeft zijn eigen oranje bubbel en centraal een bijhorende zwarte stip. De grootte van de bubbel geeft het volume aan contracten weer binnen de portefeuille van de leverancier: hoe groter de bubbel, hoe meer contracten er op dat product werden onderschreven. De zwarte stip geeft per product het prijsniveau weer in de referentiemaand (april 2017), berekend op basis van het Charter van de CREG. Om het besparingspotentieel te ramen, volstaat het om elk individueel prijsniveau te vergelijken met het goedkoopste marktaanbod 18 ( 2.307 voor elektriciteit en 2.039 euro voor aardgas) tijdens voormelde referentiemaand. Producten met een vaste energiecomponent wijzigen in de regel maandelijks van prijs (niet van naam) voor nieuwe contracten die in die maand onderschreven worden. Het eventuele besparingspotentieel t.o.v. de referentiemaand kan sterk afhangen van de maand waarin het product werd onderschreven. Voor producten met een looptijd van bijvoorbeeld drie jaar bestaan er bijgevolg 36 mogelijke versies met elk hun prijsniveau en bijhorend besparingspotentieel. Voor de consument is het dan ook van groot belang om te weten welke versie (maand) hij onderschreef om het besparingspotentieel juist te kunnen inschatten. Per leverancier wordt bij wijze van voorbeeld één 19 vast product aan de hand van een staafdiagram in detail weergegeven, t.t.z. voor zover het vast product over een marktaandeel beschikt worden alle versies getoond die reeds werden aangeboden. De oranje ingekleurde zone geeft het prijsniveau weer van het goedkoopste product dat tijdens de referentiemaand actief wordt aangeboden. De grijze balken geven het prijsniveau van het gekozen vast product voor de overeenstemmende maand weer, gebaseerd op de prijzen die op de desbetreffende tarieffiche vermeld staan. De blauwe balken tonen het besparingspotentieel dat de consument kan realiseren door van het gekozen vast product te switchen naar het goedkoopste marktaanbod tijdens de referentiemaand. Op basis van alle bestaande producten 20 in Brussel kan het besparingspotentieel in de referentiemaand oplopen tot ongeveer 2.305 voor elektriciteit en 1.965 voor aardgas. Uit de verschillende bubbelgrafieken blijkt ook dat de belangrijkste producten uit de portefeuilles van de leveranciers niet zelden ook de duurste producten zijn. Hieruit kunnen we besluiten dat veel consumenten al een besparingspotentieel kunnen realiseren door bij hun eigen leverancier van product te veranderen. 18 Goedkoopste product dat tijdens de maand april 2017 actief wordt aangeboden op de energiemarkt. 19 De CREG Scan bevat alle bestaande versies van alle producten: http://www.creg.be/nl/cregscan#/ 20 De CREG publiceert maandelijks een update: http://www.creg.be/sites/default/files/assets/prices/infographresnl.pdf Niet-vertrouwelijke versie 101/135

Antargaz 2.4.1.1. Aardgas Belpower 2.4.2.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 102/135

Engie Electrabel 2.4.3.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 104/135

ENI 2.4.4.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 108/135

ESSENT 2.4.5.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 112/135

LAMPIRIS 2.4.6.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 116/135

2.4.6.2. Aardgas LUMINUS 2.4.7.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 118/135

MEGA 2.4.8.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 122/135

2.4.8.2. Aardgas OCTA+ 2.4.9.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 124/135

2.4.9.2. Aardgas POWEO 2.4.10.1. Elektriciteit Niet-vertrouwelijke versie 126/135

Marktaandeel 5 duurste versus 5 goedkoopste producten Onderstaande grafieken geven voor elektriciteit en aardgas een overzicht van de tien duurste producten met hun marktaandeel (oranje bubbels) en het bijhorend prijsniveau (zwarte stip). Bijkomend wordt ook het percentage weergegeven van het globaal marktaandeel dat respectievelijk de 5 duurste en de 5 goedkoopste gezamenlijk vertegenwoordigen. We noteren volgende resultaten: de 5 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 44% van de volledige markt, de 5 goedkoopste slechts 6% de 5 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 43% van de volledige markt, de 5 goedkoopste slechts 23% Voor elektriciteit stellen we vast dat ongeveer de helft van de volledige markt zich in de buurt van het gemiddelde prijsniveau op de markt bevindt. Zo n 44% van de verbruikers zit bij de 5 duurste producten en slechts 6% heeft een van de 5 goedkoopste producten. Voor aardgas stellen we vast dat iets meer dan een derde van de volledige markt zich in de buurt van het gemiddelde prijsniveau op de markt bevindt. Meer dan 40% van de markt zit bij de 5 duurste producten en slechts een klein kwart van de verbruikers beschikt over een van de 5 goedkoopste producten. Ook al zijn er in Brussel aanzienlijk minder (aantal contracten) verlengingsproducten (zie 2.2.13 en 2.3.18) dan in Vlaanderen en Wallonië, wil de CREG er toch ook hier op wijzen dat de verbruikers die over dergelijke producten beschikken vaak een belangrijk besparingspotentieel kunnen realiseren. Niet-vertrouwelijke versie 130/135

3. TOETSING PRODUCTPORTEFEUILLE LEVERANCIERS AAN BESCHIKBARE GEGEVENS OVER SWITCH-GEDRAG IN BELGIË België vertoont de jongste jaren een relatief hoog switch-percentage. Dit blijkt onder andere uit de gemeenschappelijke publicatie van de CREG en de 3 regionale energieregulatoren De ontwikkeling van de elektriciteits- en aardgasmarkten in België 21 en het tussentijds evaluatierapport 22 van de CREG over het vangnetmechanisme. Ook uit een Europese publicatie 23 van VaasaETT Global Energy Think Tank, een belangrijke internationale speler op het vlak van dataverzameling en -analyse over onder meer het switch-gedrag van energieconsumenten, blijkt dat België een hoog switch-percentage heeft in vergelijking met de andere Europese landen. Uit de grafieken in hoofdstukken 1 en 2 blijkt echter het volgende: Een belangrijke meerderheid van de contracten bevindt zich in het duurdere segment van de markt Bij leveranciers met meerdere producten ligt het gewicht van de productportefeuille hoofdzakelijk bij de duurdere producten terwijl de goedkopere producten (bijvoorbeeld de online- of web-producten) in hun aanbod vaak slechts een marginaal aandeel hebben in de globale portefeuille De consument op de Belgische energiemarkt is actief maar switcht vaak niet naar een goedkoper, laat staan het goedkoopste aanbod op de markt. Dit kan te maken hebben met een onvoldoende kennis van het volledige marktaanbod, een mogelijk gebrek aan interesse of met het feit dat elementen andere dan alleen de prijs de keuze van de consument bepalen. De finale keuze om van product of van leverancier te veranderen blijft immers aan de consument. 4. CONCLUSIES Rekening houdend met de uitgangspunten in de inleiding, volgen hierna conclusies in de vorm van een aantal vaststellingen op de huidige elektriciteits- en aardgasmarkt voor kmo s en zelfstandigen. Ondanks het aantal actieve leveranciers op de energiemarkten, het ruime aanbod aan differentieerde producten, een switch rate die in België op een hoog niveau ligt, wat er allemaal op kan wijzen dat de markt behoorlijk functioneert, noteren we toch een aantal aandachtspunten: 21 http://www.creg.info/pdf/presse/2015/press20150619nl.pdf 22 http://www.creg.be/sites/default/files/assets/publications/others/ra1458nl.pdf 23 http://www.utilitycustomerswitching.eu/424/ Niet-vertrouwelijke versie 133/135

Algemeen De marktaandelen van de duurste producten blijven aanzienlijk groter dan deze van de goedkoopste producten; Er blijven voor een grote meerderheid van de kmo s en zelfstandigen een belangrijk besparingspotentieel bestaan, zowel door van product bij de eigen leverancier te veranderen als door van leverancier zelf te switchen; Bij leveranciers die meerdere producten aanbieden, stellen we vast dat de product(en) met de hoogste basisprijs een belangrijk aandeel van het aantal contracten in hun respectievelijke productportefeuille vertegenwoordigen. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn: o de verbruiker houdt niet alleen rekening met de basisprijs maar ook met andere nietprijs elementen zoals dienstverlening, eventuele al dan niet eenmalige acties of kortingen, enz.; o (onvoldoende) kennis bij de verbruiker van het volledige marktaanbod en de complexiteit van de verschillende prijsformules en -versies bij de producten; o duurdere producten (met eventueel extra dienstverlening) worden door de leverancier promotioneel meer onder de aandacht gebracht dan goedkopere (vaak zonder of met beperktere dienstverlening); o verbruikers veranderen wel van leverancier of product (goede switch rate in België) maar zeker niet altijd naar een beter product wat prijs betreft (blijkt uit portefeuille samenstelling leveranciers) De marktaandelen van de verschillende leveranciers blijven relatief stabiel ondanks de hoge switch-percentages. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn: o trouw aan huidige leverancier (tevreden klant); o nieuwkomers op de energiemarkten hebben het moeilijk om bijkomend marktaandeel te verwerven: onbekend maakt nog steeds onbemind (?); o gebrek aan vertrouwen door de verbruiker in de energiemarkt en de nieuwe leveranciers (vermeende (administratieve) complexiteit van de switchprocedure, leveringszekerheid op het moment van de wissel, ); o toenemende concurrentie verhoogt de druk op de prijzen en laat (vooral) de nieuwkomers op de markt minder marge om promotionele acties te voeren en vertrouwen/bekendheid te verwerven (Een level playing field via een betrouwbare prijssimulator kan hier een oplossing bieden); o een relatief beperkte groep van actieve verbruikers verandert regelmatig van product bij de vertrouwde leveranciers, terwijl een nog te grote groep passief blijft en niet switcht wegens niet geïnteresseerd; o bijkomend informeren van de verbruikers door de (lokale) overheid, de regulator(en), blijft noodzakelijk De CREG waarschuwt voor dure verlengingsproducten of renewals. Dit zijn (zeer) oude producten van een zeer beperkt aantal leveranciers waarop bestaande klanten keer op keer verlengd worden. Zeker in het geval van vaste contracten met een langere looptijd (bijvoorbeeld 3 jaar) stelt de CREG vast dat het vaak deze producten zijn die een zeer belangrijk besparingspotentieel voor de verbruikers kunnen opleveren; De finale keuze om al dan niet van product en/of leverancier te veranderen blijft bij de verbruiker Niet-vertrouwelijke versie 134/135

Per regio Wallonië: o op basis van alle bestaande producten loopt het besparingspotentieel op tot 2.351 voor elektriciteit en 1.965 voor aardgas; o de 10 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 75% van de volledige markt, de 10 goedkoopste slechts 6%; o de 10 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 57% van de volledige markt, de 10 goedkoopste 23% Vlaanderen: o op basis van alle bestaande producten loopt het besparingspotentieel op tot 2.422 voor elektriciteit en 1.972 voor aardgas; o de 10 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 70% van de volledige markt, de 10 goedkoopste 19%; o de 10 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 50% van de volledige markt, de 10 goedkoopste slechts 18% Brussel: o op basis van alle bestaande producten loopt het besparingspotentieel op tot 2.305 voor elektriciteit en 1.965 voor aardgas; o de 5 duurste elektriciteitsproducten vertegenwoordigen 44% van de volledige markt, de 5 goedkoopste slechts 6%; o de 5 duurste aardgasproducten vertegenwoordigen 43% van de volledige markt, de 5 goedkoopste 23% Voor de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas: Laurent JACQUET Directeur Marie-Pierre FAUCONNIER Voorzitster van het Directiecomité Niet-vertrouwelijke versie 135/135