Wolk die de Heer verhulde Deze preek is gehouden op hemelvaartsdag 25 mei 2017. Gelezen is Handelingen 1:4-11, Exodus 13: 18-22, Exodus 24:12-18 en Exodus 40:34-38. Na de preek zijn gezongen Psalm 68:6/7 NB en Gezang 225 uit het Liedboek voor de Kerken. Gemeente van Christus, Het is al weer een paar jaar geleden dat ik op YouTube het laatste stukje van een voorstelling van Herman Finkers zag. Hij vertelt in deze voorstelling dat hij in Almelo op een rooms-katholieke jongensschool zat. Op die rooms katholieke jongensschool werd hij doodgegooid met dogma s. Het publiek zal ongetwijfeld direct aan kerkelijke dogma s hebben gedacht maar daar heeft Finkers het niet over. Een dogma s waar hij meer moeite mee had was het dogma van 1+1=2. En het dogma van: iets is in wezen niets anders dan... : Een boom is in wezen niets anders dan een zuurstoffabriek. Die zuurstoffabriek vond Finkers benauwend van ze verstikte alle poëzie. Tot op een dag de kapelaan de in klas kwam. De kapelaan barstte van de verhalen met ruimte. Zo vertelde de kapelaan dat er maar één God is, maar ook dat hij bestaat uit drie personen. Het was, zegt Finkers, of mijn dichtgeknepen keel weer open ging en ik weer mocht ademhalen. De kapelaan had ook verhalen over een boom. Hij had het niet over een zuurstoffabriek, hij had het over de boom van het leven, de boom van kennis van goed en kwaad, de boom van de zondeval en de boom van de verlossing. Kortom, een boom was in wezen weer alles. Het probleem waar Finkers aan het einde van deze voorstelling aandacht voor vraagt is een probleem wat nog altijd springlevend is. Wij als moderne mensen willen alles begrijpen, we proberen met ons denken grip te krijgen op de wereld om ons heen maar met dat we dat doen reduceren die wereld tot wat wij kunnen bevatten. Een boom is in wezen niets anders dan. De wolk Vanmorgen wil ik het met u niet hebben over een boom maar over een wolk. Ik wil het me u hebben over de wolk die de Heer verhulde. Hoe kijken wij moderne mensen naar die wolk? Wat betekent die wolk voor ons? Waar denkt u aan als we erover lezen? Misschien denken we wel aan de wolken die we buiten kunnen zien. Aan die mooie witte gevaarten die langzaam voorbij drijven. Wij hier in Nederland mogen dan geen bergen hebben om te bewonderen maar wij hebben hier wel prachtig zicht op de wolken als bewegende bergen. Soms zijn ze wit en staan ze aan een mooie blauwe lucht. Soms ontnemen de wolken ons het zicht op het hemelse 1
blauw. Wolken kunnen ook grijs en grauw zijn, zwanger van regen en onweer. Ze hangen soms zo laag dat we er door omgeven zijn. Mist noemen we dat dan. Waar denkt u aan als het gaat over de wolk in het evangelie van hemelvaart? Misschien zijn er onder ons die denken aan dat wat de meester of de juf op school erover vertelde. Een wolk is niets anders dan een verzameling onderkoelde waterdruppeltjes en laat de schoolmeester dat vooral ook blijven vertellen want het kan geen kwaad dat te weten. Maar hopelijk was dat niet het enige wat ons verteld is over wolken want als dit het enige is dan is de kans groot dat we de wolk die verschijnt in het evangelie van de hemelvaart van Christus niet verstaan. Ik wil vanmorgen proberen de wolk aan te sluiten op een oplader. We laten het lege symbool volstromen met nieuwe energie door te luisteren naar een paar verhalen uit de schrift. Wolkkolom De eerste drie verhalen over een wolk vinden we vanmorgen in Exodus. De kinderen van Israël worden onderdrukt in Egypte. Hun kinderen worden verdronken in de Nijl. De mannen zijn tewerk gesteld en worden afgebeuld. Hun hulpgeroep stijgt op naar God. God hoort hun jammerkreten en denkt aan het verbond dat hij met Abraham, Isaak en Jacob heeft gesloten. Mozes wordt geroepen, Farao wordt aangesproken, Egypte wordt murw gebeukt door tien slagen, ten langen leste geeft Farao toestemming aan het volk om hun God te vereren in de woestijn. Als ze wegtrekken uit Egypte dan gaat de HEER zelf voor hen uit. God zelf wijst zijn volk de weg door de woestijn. Overdag is er een wolkkolom en in de nacht is er een lichtende vuurzuil. Over het vuur komen we met Pinksteren nog te spreken. Vandaag gaat het over de wolk. In het verhaal van de uittocht is de wolk een teken van de presentie van God. Dat heeft iets dubbels want de wolk is niet alleen maar een teken. De wolk is ook verhulling, je zou kunnen zeggen dat de wolk God onttrekt aan onze blik, maar diezelfde wolk is tegelijkertijd teken van zijn aanwezigheid. Hij laat zijn volk in de woestijn niet in steek. Hij wijst het door de woestijn de weg naar het beloofde land. De wolk beschermd hen als de Egyptenaren hen achtervolgen. De wolk als teken van de aanwezigheid van God. Als je dat door hebt ga je toch met andere oren luisteren naar het verhaal van de hemelvaart van Christus. De wolk is in een keer meer dan een toevallige bijkomstigheid. De wolk is veel meer dan een gordijn dat hem onttrekt aan de blik van de leerlingen. De wolk verkondigt ons dat Jezus is opgenomen in de heerlijkheid van God. De zoon mag rusten aan het hart van zijn Vader. Hij is voor altijd opgenomen in zijn nabijheid. Mozes 2
Het tweede Exodus verhaal waar we vanmorgen naar luisteren speelt na de bevrijding van het volk van God uit Egypte. God sluit een verbond met zijn volk en geeft een woord dat moeten voorkomen dat ze de pas ontvangen vrijheid weer verliezen. Mozes speelt in dit verbond een belangrijke rol want hij is degene aan wie God zijn woorden toevertrouwd en het is de taak van Mozes om die woorden door te geven aan de mensen. Als Mozes de berg opklimt om die woorden van God te ontvangen dan wordt de berg overdekt door een wolk. De majesteit van de HEER rust op de Sinai. Zes dagen lang overdekt de wolk de berg. Op de zevende dag roept de HEER Mozes vanuit de wolk. Van beneden ziet de wolk eruit als een verterend vuur maar Mozes gaat de wolk in. Veertig dagen en veertig nachten blijft hij op de berg. Dat Mozes de wolk binnenging dat was natuurlijk meer dan een persoonlijk privilege. Het volk is getuige geweest van het binnengaan van Mozes in de wolk. Dat wat hij zegt als hij uit de wolk komt dat zegt hij niet op persoonlijke titel. Mozes is door in het ingaan in de wolk gemachtigd om het woord van God te spreken. De wolk geeft aan het woord dat hij spreekt gezag. Vanmorgen staan we opnieuw op een berg. Dit keer niet met Mozes maar met Jezus en opnieuw zien we een wolk. Een wolk neemt Jezus weg van onze ogen. Je zou kunnen zeggen dat Jezus door die wolk gezag krijgt. Mocht hij nog geen gezag hebben voor ons dan krijgt hij het op dit moment want hij verkeerd in Gods nabijheid. Zijn dood aan het kruis mag dan geleken hebben op een verwerping door God. Deze wolk verkondigt ons iets anders want de heerlijkheid van God is om hem heen. Intreden in de wolk is zitten aan Gods rechterhand. Alles wat hij gezegd en alles wat hij gedaan heeft komt met terugwerkende kracht in een ander licht te staan. Tabernakel Het derde en laatste verhaal uit Exodus over de wolk is het verhaal van de tabernakel. Mozes heeft op de berg instructies gekregen voor de bouw van een heiligdom. Het is een mobiel heiligdom want het moet meegenomen worden op de tocht door de woestijn. God geeft zijn volk een specifieke plaats om hem te ontmoeten. Niet dat je hem kunt vastpinnen op die plaats. Niet dat je hem kunt opsluiten in die tent, maar wel dat er een plaats is waar je heen kunt gaan om zijn aangezicht te zoeken. Mozes krijgt daar instructie toe op de berg. Als hij van de berg af is gedaald dan doet hij alles wat de HEER hem heeft opgedragen. Er wordt kleding gemaakt voor de priesters, er wordt een altaar gebouwd, er wordt reukwerk ingeslagen. Er wordt een ark gemaakt, een kandelaar, tentdoeken, en als alle voorbereidingen klaar zijn wordt de tent opgebouwd, er is een plaats van ontmoeting maar is degene die je daar wilt ontmoeten daar ook aanwezig. Als de laatste hand gelegd is aan de tent dan wordt de tent overdekt door een wolk. De 3
tabernakel wordt gevuld door de majesteit van God. Hij komt, hij maakt bij ons zijn woning (Psalm 24 berijmd). Bij hemelvaart valt vaak het woord afstand, er wordt gesproken over afscheid nemen, maar als ik het boek Exodus doorlees over de wolk, dan gaat het niet zozeer over afstand, het gaat eerder over nabijheid. De hemel blijkt niet ver weg te zijn, de woning van God hoef je niet te zoeken in de oneindige verten, en zo is dat ook als het gaat over Jezus, hij is met ons, alle dagen tot aan de voleinding van de wereld. Transfiguratie Het laatste verhaal wat ik vanmorgen wil vertellen komt niet uit het Oude maar uit het Nieuwe Testament, want midden in het evangelie zelf wordt ook al gesproken over de wolk. Jezus vertelt zijn leerlingen dat hij veel zal moeten lijden, dat hij door de oudsten, de hogepriester en Schriftgeleerden verworpen zal worden en gedood, en dat hij op de derde dag zal opstaan. Hij vertelt dat dit niet alleen de weg van de Messias is maar ook die van de leerling. Wie achter mij aan wil komen, moet zichzelf verloochenen en dagelijks zijn kruis op zich nemen en mij volgen. Want ieder die zijn leven wil behouden zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest omwille van mij die zal het behouden. Kruis en opstanding, het is de weg van Jezus en de weg van de leerling. Als Jezus daarover heeft gesproken neemt hij drie leerlingen apart. Samen met hen gaat hij de berg op om te bidden. Terwijl hij aan het bidden is, verandert de aanblik van zijn gezicht. Zijn kleding wordt stralend wit. Het is alsof we even in de hemel mogen kijken. Jezus gaat in gesprek met Mozes en Elia. En waar spreekt hij dan over? Hij spreekt met hen over de exodus die hij in Jeruzalem zal volbrengen. Jezus zal de weg van Israël gaan, hij zal gaan door de woestijn, hij zal zich verlaten weten van God, hij zal gaan door de zee, hij zal ten onder gaan in het water, hij zal de weg gaan van Gods geboden die uitkomt in het beloofde land. Jezus spreekt met Mozes en Elia over zijn exodus en als ze zijn uitgesproken dan is er midden in het evangelie ook al sprake van een wolk. Jezus en de leerlingen, ze worden overschaduwd door een wolk. De wolk is voor de leerlingen meer dan zomaar een wolk want ze zijn bevreesd. Uit de wolk klinkt een stem. Dit is mijn zoon, de geliefde, luister naar hem (Lucas 9). Je zou kunnen zeggen dat het de boodschap is van de wolk op hemelvaart: Dit is mijn zoon, de geliefde, luister naar hem. Na het kruis De wolk is in het midden van het evangelie dus al te vinden, maar de wolk die we in het midden van het evangelie zien is een wolk die weer verdwijnt. Ze verdwijnt omdat Jezus nog een weg te gaan heeft en dat brengt mij op het laatste wat ik 4
vanmorgen zou willen zeggen. Met hemelvaart wordt er niet zomaar een willekeurig persoon ten hemel opgeheven. Degene die wordt opgenomen in de wolk is degene die geleden heeft. Degene die wordt opgenomen in heerlijkheid is degene die gehoorzaam was tot in de dood. Degene die mag zitten aan de rechterhand is degene die gekomen is om te dienen en zijn leven te geven. Zijn leven op aarde had op het eerste gezicht niet veel glans. Zijn aanblik kon ons niet bekoren, zegt een profeet en geef hem eens ongelijk; wie zou er tekenen voor een leven als het leven van Jezus. Hemelvaart wil ons leren daar toch met andere ogen naar te gaan kijken. Het is niet zo dat Jezus pas met hemelvaart wordt omgeven door de heerlijkheid van God. Die heerlijkheid van God was er al die tijd al. De glorie van God is juist te vinden in zijn liefde tot de dood. Het punt is dat wij dat niet zien maar met hemelvaart kunnen wij er niet meer omheen. De wolk verkondigt het ons dat dit de geliefde is. De hemel is op plaatsen aanwezig waar je haar niet zou verwachten. Hemelvaart nodigt ons uit met nieuwe ogen naar de wereld om ons heen te kijken. Hemelvaart nodigt met nieuwe oren te luisteren naar de stem van de zoon. Tenslotte We zijn de preek begonnen met Herman Finkers. Hij werd op school doodgegooid met dogma s. Iets is in wezen niets anders dan.... De kapelaan vertelde verhalen die ruimte geven om op te ademen. De wolk waar we over hebben gelezen in het evangelie is meer dan een verzameling onderkoelde waterdruppeltjes. Ze is een teken van de aanwezigheid van de heerlijkheid van God. Als we op deze manier het evangelie van de hemelvaart lezen dan zou het goed kunnen dat we ook de schepping weer met andere ogen gaan lezen. Ze staat niet meer op zichzelf maar gaat ons verwijzen naar God. Dat je buiten loopt en door wat je om je heen ziet herinnerd wordt aan verhalen die je hoorde. Ik sluit af met twee strofen van lied dat het veel beter zegt dan ik het kan zeggen. Zingt voor de HEER een nieuw gezang Hij laaft u heel uw leven lang Met water uit een harde steen Het is vol wonderen om u heen. Hij gaat u voor in wolk en vuur Gunt aan uw leven rust en duur En geeft het zin en samenhang Zingt dan de HEER een nieuw gezang. Amen 5