INFILTREREN OP PARTICULIER DOMEIN Ir.-Arch. Julie Alboort, Consulent Waterbewust bouwen NAV

0 NAV CAAN architecten, Cafeine

NAV 0 NAV = de Vlaamse architectenorganisatie Grootste beroepsfederatie van architecten in Vlaanderen +- 2.800 leden Twee secretariaten, in Brugge en Brussel 80 vrijwillige architecten / bestuurders 5 regionale afdelingen Dienstverlening naar architect centraal Belangenbehartiging Informatieverspreiding -Publicaties (NAV News, Dimension, Vakpers ) -Website (Kennisdatabank) -Helpdesk -Vorming (Jaarlijks meer dan 80 infoavonden en cursussen) Promotie architectenberoep -Organisatie van evenementen (Vlaamse Renovatiedag, Mijn Huis Mijn Architect)

NAV 0 Project Consulent Waterbewust bouwen Met de steun van Vlaams minister Joke Schauvliege Start project Juni 2013 Consulent Waterbewust bouwen Ir.-Arch. Julie Alboort Architecten ondersteunen binnen twee grote domeinen: Waterbewust bouwen (o.a. infiltratie, buffering, drinkwater, afvalwater) Waterrobuust bouwen (overstromingsveilig bouwen) Centraal thema = Infiltreren van hemelwater

1 GSV HEMELWATER

1 GSV HEMELWATER =Gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater Nieuw wetgevend kader sinds 1 januari 2014 Verplichtingen naar hergebruik, infiltratie en buffering van hemelwater, en naar de scheiding RWA en DWA Stedenbouwkundige vergunningsaanvragen en meldingen, verkavelingsaanvragen met aanleg nieuwe wegenis Vrijstellingen: Natuurlijke (rechtstreekse) infiltratie Verontreinigde oppervlakken Openbaar domein (Code Goede Praktijk) Drietrapsstrategie

1 GSV HEMELWATER

1 GSV HEMELWATER Bouwen / Herbouwen > 40m² Hergebruik Min. 5.000l bij een eengezinswoning (>40m²) Min. 50l / m² dakoppervlakte andere gebouwen (>100m²) Max. 10.000l (Afwijken = Motiveren) Infiltratie Infiltratie oppervlakte: Min. 4m² / 100m² afwaterende oppervlakte Buffervolume infiltratie: Min. 25l / m² afwaterende oppervlakte Uitgezonderd: Beschermingszone I en II Goed <250m² Infiltratie onmogelijk (motiveer)

1 GSV HEMELWATER Bouwen / Herbouwen > 40m² Principetekening

1 GSV HEMELWATER Uitbreiden > 40m² Hergebruik - Infiltratie Infiltratie oppervlakte: Min. 4m² / 100m² afwaterende oppervlakte Buffervolume infiltratie: Min. 25l / m² afwaterende oppervlakte Uitgezonderd: Beschermingszone I en II Goed <250m² Infiltratie onmogelijk (motiveer)

1 GSV HEMELWATER Aanleggen / Heraanleggen / Uitbreiden van verhardingen > 40m² Hergebruik - Infiltratie Infiltratie oppervlakte: Min. 4m² / 100m² afwaterende oppervlakte Buffervolume infiltratie: Min. 25l / m² afwaterende oppervlakte Uitgezonderd: Beschermingszone I en II Goed <250m² Infiltratie onmogelijk (motiveer)

1 GSV HEMELWATER Verbouwingen / Verticale uitbreidingen Hergebruik - Infiltratie -

1 GSV HEMELWATER Verkavelingsaanvragen met aanleg van nieuwe wegenis Verplichtingen op de individuele kavels blijven geldig Collectief bufferen en infiltreren Opp verhardingen + 80m² per perceel Opgelet: Gemeenten en provincies kunnen strengere / bijkomende bepalingen opleggen (Bijvoorbeeld: Provincie Vlaams-Brabant) Er kunnen extra voorwaarden opgenomen worden in het kader van de Watertoets

1 GSV HEMELWATER www.integraalwaterbeleid.be/watertoetsinstrument

2 INFILTRATIEVOORWAARDEN

2 INFILTRATIEVOORWAARDEN Ga de infiltratiegevoeligheid van de bodem na: Doorlatendheid bodem (infiltratie moeilijk bij o.a. leem, klei, zware klei) Grondwaterstand mogelijkheden om de infiltratiegevoeligheid na te gaan: Voor kleinere projecten (indicatief): - Bodemonderzoek (sondering) - Raadplegen kaarten 1. Raadplegen bodemkaart AGIV (www.geopunt.be) 2. Raadplegen DOV Ondergrond Vlaanderen 3. Raadplegen kaart Infiltratiegevoelige gebieden Voor grote projecten: - Proefondervindelijk (infiltratieproef), peilbuis

3 EEN INFILTRATIEVOORZIENING KIEZEN arch_id, Steven Massart

3 Een infiltratievoorziening kiezen De Infiltratiewaaier Hulpmiddel bij het uitkiezen van een infiltratievoorziening Overzicht over de verschillende types infiltratiesystemen Bij woningen / beperkte groepswoningbouw

3 Een infiltratievoorziening kiezen Indeling infiltratiesystemen Rechtstreekse infiltratie Oppervlakteverhardingen Bovengrondse infiltratiesystemen Onrechtstreekse infiltratie Ondergrondse infiltratiesystemen inf inf

3 Een infiltratievoorziening kiezen

4 INFILTRATIESYSTEMEN bij WONINGEN?

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Oppervlakteverhardingen Rechtstreekse infiltratie Dicht bij de bron Dubbele functie: verharding en infiltratie Geschikt bij relatief hoge grondwaterstanden Aandacht voor de (waterdoorlatende) opbouw van het systeem Onder doorlatende verhardingen steeds een doorlatende fundering Gekeurde producten (BENOR of COPRO) geven een zekere waarborg van de kwaliteit

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Oppervlakteverhardingen Halfverhardingen Grasbetontegels Grastegels in kunststof

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Oppervlakteverhardingen Geperforeerde of poreuze betonnen wanden Bodem open of gesloten Geperforeerde put omwikkeld met een geotextiel Drainerend materiaal rondom + Goed inspecteerbaar (via mangat) + geen (visuele) impact op omgevingsaanleg + Goede buffercapaciteit + Overrijdbaar mits systeem en opbouw erop voorzien + Snelle plaatsing arch_id, Steven Massart

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Waterdoorlatende betonstraatstenen 3 types: Met drainage-openingen Met verbrede voeg Poreuze betonstraatstenen Opbouw Zware voertuigen < 100 per dag Lichte voertuigen < 5 000 per dag Zware voertuigen < 20 per dag Lichte voertuigen < 500 per dag 10 1 8 1 3 2 3 2 Geen zware voertuigen Occasioneel lichte voertuigen 8 1 7 3 2 4 15 15 3 5 20 20 5 Weinig doorlatend 7 4 35 20 25 3 20 5 3 5 8 20 8 7 6 8 20 6 5 7 8 7 6 7 6 8 7 6 CRR-OCW21732 1. 2. 3. 4. Betonstraatstenen Straatlaag Steenslag Drainerend schraal beton 5. 6. 7. 8. Steenslag Ondergrond Doorlatend geotextiel Draineerbuis www.ocw.be (Onderzoekscentrum Wegenbouw) maten in cm

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratieblok Artstone Waterdoorlatende betonnen blokken Centrale geïntegreerde holte voor buffering Zijdelingse sleuven Standaard geïntegreerd in fundering van verharde oppervlaktes Rechtstreekse en onrechtstreekse infiltratie

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratieblok

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Bovengrondse (open) infiltratiesystemen Onrechtstreekse infiltratie INF Eenvoudig in aanleg Goed inspecteerbaar Geschikt bij relatief hoge grondwaterstanden Uitdaging ruimtelijk te integreren (ruimtelijke randvoorwaarde groene omgeving) Zorg voor een goede toegankelijkheid Vermijd talrijke aansluitleidingen, te grote hellingen in die onderhoud bemoeilijken Hou rekening met de veiligheid van kinderen (bv. zachte hellingen)

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiegracht Lijnvormige infiltratievoorziening Verdiept aangelegd met steile randen Langsrichting compartimenteren: volledig vlak uit te voeren en door drempelconstructies in te bouwen Goede buffercapaciteit Eerder bij groepswoningbouw

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiegracht

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiesleuf Lijnvormige infiltratievoorziening Bovengrondse toevoer Infiltratie doorheen doorlatende steenslagkoffer omhuld met geotextiel (grove kiezel, grint, lava, kleikorrels) Afwerking met grint, schanskorf, zand of gras aan maaiveld Infiltratiebuis onderaan koffer

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiekom (of -veld) Onverhard terrein met diepte < 30cm Meest eenvoudige vorm Hellingen < 50% met afgeronde zijkanten Bij voorkeur met bovengrondse toevoer Humushoudende teelaardelaag, begroeid met gras, planten of struiken, op voldoende doorlatende onderlaag

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiekom (of -veld)

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Wadi Infiltratiekom met drainagekoffer Bij onvoldoende doorlatende gronden Eventueel drainageleiding Toplaag uit zandbed verrijkt met organisch materiaal

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiebekken Onverharde verlaging met diepte > 30cm Bodem=zandbed of grof organisch materiaal Aangepaste begroeiing mogelijk Eventueel opgevuld met grof steenslag (ifv esthetiek, veiligheids- of andere overwegingen)

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiebekken

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Ondergrondse infiltratiesystemen Onrechtstreekse infiltratie INF Geen / weinig impact op uitzicht maaiveld Inspecteerbaarheid en reinigbaarheid Randvoorzieningen tegen dichtslibben! Ontluchting voorzien Drainerend materiaal rondom de voorziening bevordert de infiltratie Gekeurde producten (BENOR of COPRO) geven een zekere waarborg van de kwaliteit

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratieput Verticaal infiltratiesysteem Geperforeerde of poreuze betonnen wanden Geperforeerde put: omhullen met geotextiel Infiltratie bevorderen: drainerend materiaal rondom de put Mangat

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratieput Geotextiel rondom infiltratievoorziening Waterdoorlatendheid Mechanische eigenschappen: rek, treksterkte Geweven geotextiel Tussen grond en drainerend materiaal: Niet geweven geotextiel Woven Non-woven Wavin

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Combinatieput Hergebruik en infiltratie in 1 systeem Poreus betonnen zone (infiltratie) op waterdichte betonnen zone (hergebruik) Maatregelen om bevuiling put te voorkomen Rondom put rolgrint (riviergrint) Mangat Niet bij kalk- en ijzerhoudende gronden Enkel voor afwatering van daken Ecobeton

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Combinatieput

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiekrat Kunststof module met holle ruimtes (+-95%) en waterdoorlatende wanden Naast of op elkaar Maatregelen om dichtslibben te voorkomen! Inspecteerbaarheid Omhullen met geotextiel Infiltratie bevorderen - schade voorkomen (stenen): drainerend materiaal rond de put Kant-en-klare systemen op de markt

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiekrat

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiemodule uit poreus beton Balkvormige infiltratievoorziening uit waterdoorlatend beton Naast of op elkaar Geen geotextiel vereist Infiltratie bevorderen: drainerend materiaal rondom de put Mangat Obeton

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiemodule uit poreus beton

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiemodule uit poreus beton Obeton

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiemodule uit rotswol Infiltratie-element uit (waterbestendige) rotswol, waar horizontaal een infiltratiebuis doorheen loopt Enkel voor kleine afwaterende oppervlaktes Maatregelen om dichtslibben te voorkomen! Aco

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiemodule uit rotswol Foto s en beelden Aco

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiebuis Horizontaal infiltratie-element Bij woningen: drainagebuizen (kleine diameter), over relatief grote opp. aangelegd Bij grotere projecten: poreuze, geboorde of gesleufde buizen (grotere diameter) Geboorde en gesleufde buizen omhullen met geotextiel Maatregelen om dichtslibben te voorkomen! Infiltratie bevorderen: drainerend materiaal rondom de buis Wavin

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiebuis

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiepaal (en Infiltratiepaal + -kolk) Verticaal infiltratie-element Poreuze, geboorde of gesleufde verticale buis Geboorde of gesleufde buis omhullen met geotextiel Infiltratie bevorderen: drainerend materiaal rondom de buis Maatregelen om dichtslibben te voorkomen Kan minder doorlatende lagen doorbreken, Enkel bij lage grondwaterstanden Opgelet Vlarem Wetgeving Vandekreeke

4 INFILTRATIESYSTEMEN_Infiltratiekoffer Ondergronds reservoir gevuld met grof aggregaat met goede doorlatendheid en relatief hoog poriëngehalte Omhuld met geotextiel Maatregelen om dichtslibben te voorkomen >Buffervolume: toepassing met infiltratietunnels Prodall

5 Aandachtspunten infiltratie

5 AANDACHTSPUNTEN INFILTRATIE Principetekening Voorzie een overloop op de infiltratievoorziening. - Overloop naar kunstmatige afvoerweg voor hemelwater (gracht, beek ) of naar de openbare riolering - Overstort op eigen terrein Voorzie de overloop van de infiltratievoorziening boven het niveau van de grondwatertafel, om permanente drainage te voorkomen. Voorkom de terugstroom van water - uit het infiltratiesysteem naar de hemelwaterput - uit een gemengde leiding (Openbaar domein) naar het infiltratiesysteem

5 AANDACHTSPUNTEN INFILTRATIE Geen overloop op infiltratievoorziening Geen terugslagklep tussen hemelwaterput en infiltratievoorziening Gevolg na zware regenval: terugstroom naar de hemelwaterput

5 AANDACHTSPUNTEN INFILTRATIE Overloop TSK TSK Terugslagklep tussen hemelwaterput en infiltratievoorziening Overloop op infiltratievoorziening Terugslagklep op overloop infiltratievoorziening bij risico op terugstroom uit gemengde leiding (ev. bij risico op terugstroom uit RWA-leiding)

5 AANDACHTSPUNTEN INFILTRATIE Bewaar voldoende afstand tot gebouwen en bomen (zie technisch achtergronddocument (www.integraalwaterbeleid.be)) Richtwaarde: min. 4m afstand tot gebouwen (ifv voorkomen wateroverlast in ondichte kelders) Hou rekening met de natuurlijke, aanwezige niveaus in het terrein

5 AANDACHTSPUNTEN INFILTRATIE Buffervolume van de infiltratievoorziening Het nuttige volume tussen de overloop en de gemiddelde grondwaterstand Infiltratieoppervlakte van de infiltratievoorziening De som van de nuttige oppervlakken van de infiltratievoorziening = de nuttige oppervlakte van de infiltratievoorziening waarlangs het hemelwater in de bodem kan infiltreren

5 AANDACHTSPUNTEN INFILTRATIE Buffervolume en infiltratieoppervlakte ondergrondse infiltratievoorziening Infiltratiebuis Infiltratiekrat / Infiltratiemodule Infiltratieput Buffervolume en infiltratieoppervlakte bovengrondse infiltratievoorziening Infiltratiebekken (d>30cm) Infiltratiekom (d<30cm)

Toro Architecten 6 Referentieprojecten

6 REFERENTIEPROJECTEN_Infiltratiebekken bij een woning Project: Bouw van een eengezinswoning + tuinaanleg Heverlee Architect: Toro Architecten Datum: 2012 Wetgeving hemelwater: GSV hemelwater 2004 Infiltratievoorwaarden: Adhv resultaten diepsonderingen Toro Architecten -Gravitaire aansluiting op openbaar domein niet mogelijk architect beslist te infiltreren -Ruimtelijke integratie van de infiltratievoorziening Groen verbindingselement tussen woning en bijgebouw

6 REFERENTIEPROJECTEN_Infiltratiebekken bij een woning

6 REFERENTIEPROJECTEN_Infiltratiebekken bij een woning + + Dimensionering: Infiltratie oppervlakte: zijdelingse wanden Buffervolume: poriënvolume tussen lavastenen Uitvoering: Uitgravingen door ruwbouwaannemer, simultaan met uitgraving hemelwaterputten Aanleg infiltratiebekken door tuinaannemer

6 REFERENTIEPROJECTEN_Infiltratiebekken bij een woning

6 REFERENTIEPROJECTEN_Infiltratiebekken bij een woning Toro Architecten

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk Wielfaert Architecten

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk Project: Project Groepswoningbouw, Waregem (7 eengezinswoningen) + Omgevingsaanleg Architect: Wielfaert Architecten Datum: In uitvoering Wetgeving hemelwater: GSV hemelwater 2004 > GSV hemelwater 2013 Infiltratievoorwaarden: Infiltratieproef Wielfaert Architecten - Globale duurzaamheidsvisie (BREEAM) - Hemelwaterneutraliteit = 1 van de 8 pijlers

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk De 8 pijlers van duurzaamheid aandacht voor biodiversiteit low-impact materialen doordachte inplanting people planet profit duurzaam leefcomfort duurzame mobiliteit kosten optimaliseren verantwoord omgaan met water energiezuinig bouwen EXCELLENT DE DUURZAME WIJK - WAREGEM

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk Verhardingen - Beperken verhardingen - Natuurlijke infiltratie doorheen de verhardingen - Infiltratiegracht Daken woningen - Hergebruik(hemelwaterput 5.000l / woning voor toiletten, wasmachine, tuinkraan) - Gevuld infiltratiebekken - In combinatie met waterbesparende toestellen Daken bijgebouwen (Carport en Fietsberging) - Groendak - Aangesloten op regenton (naast composthoop) - Overloop op infiltratiegracht

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk RWA-Tracé daken

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk Collectief gevuld infiltratiebekken Dimensionering: Infiltratie oppervlakte: zijdelingse wanden Buffervolume: poriënvolume tussen drainerend materiaal Uitvoering: Uitgevoerd door ruwbouwaannemer (uitgravingen + opvulling met grint) Afwerking door tuinaannemer (ifv integratie in omgeving)

6 REFERENTIEPROJECTEN_De duurzame wijk Waterdoorlatende verhardingen Grasdallen kunststof Waterdoorlatende keramische stenen

6 7 CONCLUSIE CONCLUSIE Infiltratie - relatief nieuwe materie Veel vragen over technische uitvoering van infiltratiesystemen. Technisch kader? Omgang met waterstromen meenemen als randvoorwaarde in het ontwerp Zoeken naar een kwalitatieve integratie binnen de projecten Globale visie op duurzaamheid Vragen? Helpdesk Consulent Waterbewust Bouwen julie.alboort@nav.be 050 47 46 77